Επιστολή 48 (ΜΗ) στο τέκνο του Αθανάσιο.

... Πρόσεχε λοιπόν, αδελφέ, τι λέγει ο μέγας Βασίλειος σ΄εκείνους που κρίνουν την αλήθεια από το πλήθος.
«Αυτός που δεν τολμά», λέγει, «να δικαιολογήσει τη συζήτηση που γίνεται, ούτε έχει να παρουσιάσει αποδείξεις, και εξαιτίας αυτού καταφεύγει στο πλήθος, ομολογεί την ήττα του, επειδή δεν έχει κανένα εφόδιο θάρρους».

   Και μετά από άλλα: «Ας μου δείξει την ομορφιά της αλήθειας, έστω και ένας, και πολύ σύντομα θα πεισθώ. Όμως πλήθος πολύ χωρίς αποδείξεις, είναι βέβαια ικανό να απειλήσει, αλλά να πείσει καθόλου. Ή πόσες μυριάδες θα με πείσουν να πιστέψω ότι η ημέρα είναι νύχτα, ή το χάλκινο νόμισμα να το θεωρήσω χρυσό και έτσι να δεχθώ, ή να πιστέψω ολοφάνερο δηλητήριο, αντί για κατάλληλη τροφή;».

   Έπειτα, εξαιτίας γήινων πραγμάτων δεν θα φοβηθούμε τους πολλούς που ψεύδονται, και για χάρη των δογμάτων θα ακολουθήσω με νεύματα αναπόδεικτα, εγκαταλείποντας εκείνα που παραδόθηκαν από παλιά και από μακρό χρόνο με πολλή συμφωνία και τις μαρτυρίες των αγίων Γραφών;

   Δεν ακούσαμε τον Κύριο που λέγει, «Πολλοί είναι οι καλεσμένοι, λίγοι όμως οι εκλεκτοί», και αλλού πάλι, «Στενός και γεμάτος θλίψεις είναι ο δρόμος που οδηγεί στη ζωή, και είναι λίγοι εκείνοι που τον βρίσκουν»; Ποιος λοιπόν λογικός δεν εύχεται να είναι μεταξύ των λίγων, που μέσα από τη στενή πύλη μπαίνουν στη σωτηρία, παρά μεταξύ των πολλών, οι οποίοι μέσω της πλατειάς οδού σπρώχνονται προς την απώλεια; Και ποιος δεν θα επιθυμούσε, αν ζούσε κα τα την εποχή του μαρτυρίου του Αγίου Στεφάνου, να βρίσκεται με το μέρος εκείνου, που ήταν ο μόνος που δεχόταν τους λίθους και ήταν ο περίγελος όλων, παρά με τους πολλούς που νόμιζαν πώς έχουν την αληθινή πίστη από την κακή εξουσία;

   Ένας άνθρωπος που προκόβει κατά Θεόν, είναι προτιμότερος από μυριάδες που καμαρώνουν με αυθάδεια. Όπως βλέπουμε και την Παλαιά Διαθήκη, όπου χιλιάδες από τον λαό έπεφταν χτυπημένοι από θεϊκή οργή, και «Μόνος ο Φινεές στάθηκε και εξευμένισε τον Θεό, και κόπασε η καταστροφή». Αν όμως εκείνος έλεγε, Πώς να τολμήσω να ζητήσω εξιλέωση ύστερα από τα τόσα που έγιναν; Πώς να καταψηφίσω αυτούς που αποφάσισαν να ζουν με τον τρόπο αυτόν; Ούτε αυτός θα αρίστευε, ούτε το κακό θα σταματούσε, ούτε οι υπόλοιποι θα σώζονταν, ούτε ο Θεός θα τους χάριζε την εύνοιά Του.

   Είναι λοιπόν καλό, είναι καλό και ο ένας να μιλάει με παρρησία και να ακυρώνει την άδικη απόφαση των πολλών. Συ όμως, αν σου αρέσει, προτίμησε αντί του Νώε που σώζεται, το πλήθος που πνίγηκε, και εμένα επίτρεψέ μου να τρέξω στους λίγους που είναι μέσα στην κιβωτό. Αν πάλι θέλεις κατάταξε τον εαυτό σου μαζί με τους πολλούς στα Σόδομα, εγώ όμως θα συνοδέψω τον Λώτ, έστω και αν μόνος του αποχωρίζεται από τα πλήθη επιδιώκοντας το συμφέρον του.

   Ωστόσο για μένα και το πλήθος είναι σεβαστό,

όχι όμως εκείνο που αποφεύγει την εξέταση, αλλά εκείνο που παρέχει απόδειξη•

όχι εκείνο που αμύνεται με κακία, αλλά εκείνο που διορθώνεται με τρόπο πατρικό•

όχι εκείνο που χαίρεται με την καινοτομία, αλλά αυτό που φυλάγει την πατρική κληρονομία.

Και για ποιο πλήθος μου μιλάς; Αυτό που πληρώθηκε με κολακεία και δώρα; Αυτό που εξαπατήθηκε από αμάθεια και άγνοια; Αυτό που έπεσε από δειλία και φόβο; Αυτό που προτίμησε την πρόσκαιρη απόλαυση της αμαρτίας, από την αιώνια ζωή; Αυτά που πολλοί ομολόγησαν φανερά.

Με το πλήθος ενισχύεις το ψέμα; Έδειξες το μέγεθος του κακού. Γιατί, όσο περισσότεροι βρίσκονται στο κακό, τόσο μεγαλύτερη είναι η συμφορά.

(ΕΠΕ, Φιλοκαλία τόμος 18Β , σελ. 243-247)