ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 28-35. Οικοδομή πύργου και εκστρατεία βασιλιά.
14.35 οὔτε εἰς γῆν οὔτε εἰς κοπρίαν(1) εὔθετόν ἐστιν·
ἔξω βάλλουσιν αὐτό(2). ὁ ἔχων(3) ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω(4).
35 Δεν κάνει ούτε για χώμα ούτε για κοπριά· το πετάνε.
Όποιος έχει αυτιά για να ακούει ας ακούει».
(1) Ούτε να ριχτεί στη γη και να γίνει και αυτό γη,
ώστε ως χώμα πλέον να παραγάγει, ούτε με κοπριά να αναμιχθεί
και να χρησιμοποιηθεί ως λίπασμα (g). «Εάν το αλάτι αποβάλλει την φύση του,
γίνεται τελείως άχρηστο και δεν είναι κατάλληλο ούτε για τη γη
ούτε για την κοπριά. Αυτό λοιπόν που λέει, σημαίνει το εξής·
Εγώ μεν θέλω κάθε χριστιανός να είναι ωφέλιμος και να νοστιμίζει,
όχι μόνο αυτόν στον οποίο έχει ανατεθεί χάρισμα διδασκαλίας…
αλλά απαιτώ και οι ίδιοι οι λαϊκοί να είναι χρήσιμοι και ωφέλιμοι
στους πλησίον. Εάν όμως αυτός που πρόκειται να ωφελεί άλλους,
αυτός γίνει ακατάλληλος και ξεπέσει από την κατάσταση που ταιριάζει
στον χριστιανό… είναι τελείως απόβλητος και απορριπτέος» (Θφ).
(2) Η φράση «έξω βάλλουσιν αυτό» χρησιμεύει ως μετάβαση στον ακόλουθο λόγο·
αυτός που έχει αυτιά… (g).
(3) Λόγος του Κυρίου που επαναλήφθηκε από αυτόν πολλές φορές.
Δείχνει εδώ ποιας προσοχής πρέπει να αξιωθούν από τον καθένα
τα προηγούμενα λόγια (p) και «διεγείρει τους ακροατές στο να μην
δεχτούν επιπόλαια αυτό που ειπώθηκε για το αλάτι» (Θφ).
(4) «Αυτός που έχει σύνεση, ας κατανοήσει· αυτιά δηλαδή εδώ,
πρέπει να εννοήσουμε την αισθητική δύναμη της ψυχής και την ικανότητα
να καταλαβαίνει» (Θφ). Δες Ματθ. ια 15.

Ο Φύλακας Άγγελος βρίσκεται δίπλα μας

-Γέροντα, όλοι έχουμε Φύλακα Άγγελο;
-Ναι, όταν βαπτίζεται ο άνθρωπος, ο Θεός του δίνει
και τον Φύλακα Άγγελο του.
-Όσοι δεν είναι βαπτισμένοι, δεν έχουν Φύλακα Άγγελο;
-Οι Αβάπτιστοι προστατεύονται Από τον Θεό, αλλά Φύλακα Άγγελο
δεν έχουν μόνον οι βαπτισμένοι έχουν. Τους αναλαμβάνει στο Βάπτισμα
και τους συνοδεύει σε όλη τους την ζωή.
-Γέροντα, ο Φύλακας Άγγελος μας είναι συνέχεια κοντά μας;
-Κοντά μας είναι μας παρακολουθεί σε κάθε βήμα.
-Πόσο κοντά μας;
-Ανάλογα με την πνευματική μας κατάσταση.
-Όταν, Γέροντα, αμαρτάνουμε, φεύγει;
-Τότε απομακρύνεται, αλλά δεν μας εγκαταλείπει. Όταν δίνουμε
δικαιώματα στον πειρασμό με την αμαρτωλή ζωή μας, ο Άγγελος μας
δεν αποθαρρύνεται, ώστε να μας εγκαταλείψει, Αλλά μας παρακολουθεί
θλιμμένος από μακριά.
-Γιατί, Γέροντα, δεν καταλαβαίνουμε την παρουσία του;
-Γιατί ακόμη δεν καταλάβαμε ούτε την παρουσία του Θεού.
Τα μάτια μας είναι σκεπασμένα με ένα θαμπό πέπλο. Για να διαλυθεί
το πέπλο αυτό, χρειάζεται αγάπη και ταπείνωση.
Όταν ο άνθρωπος νιώθει την παρουσία του Θεού, νιώθει
και τον Φύλακα Άγγελο δίπλα του, και τότε οι κινήσεις του είναι λεπτές,
προσεκτικές, αλλά και άνετες. Η προσοχή αυτή δεν του κάνει
μαρτυρική την ζωή, αλλά τον ευχαριστεί. Κινείται με πνευματική άνεση.
Η ευλάβεια, η προσοχή που έχει, του γλυκαίνουν την καρδιά
και συνέχεια προσέχει, για να μην του φύγει η γλυκύτητα, την οποία νιώθει.
Ξαπλώνει συνεσταλμένα με σταυρωμένα τα χέρια. Κοιμάται με συστολή,
με ευλάβεια, σηκώνεται ήσυχα. Όταν του χτυπούν την πόρτα,
δεν κοιτάζει να συμμαζευτεί, είναι πάντα τακτοποιημένος.
Συνέχεια φροντίζει να μη λυπήσει τον Φύλακα Άγγελό του.
Μεγάλη κατανόηση βρίσκει ο ουράνιος Φύλακας Άγγελος κοντά σε έναν
επίγειο αγγελοποιημένο άνθρωπο. Όταν ο άνθρωπος ζει πνευματική ζωή
και κινείται σαν φρόνιμο παιδί, ο Άγγελός του δεν ταλαιπωρείται,
αλλά χαίρεται δίπλα του και στο τέλος θα επιστρέψει χαρούμενος
στον Θεό μαζί με την ψυχή, διότι η ψυχή έκανε ό,τι αναπαύει τον Άγγελο,
ό,τι αναπαύει τον Θεό. Ξέρετε όμως τι είναι, ο Φύλακας Άγγελος
να ταλαιπωρείται χρόνια με μια ψυχή, και τελικά να επιστρέψει
στον Θεό με άδεια χέρια πληγωμένος; Και μόνο γι’ αυτόν τον λόγο,
από φιλότιμο για τον κόπο που κάνει ο Φύλακας Άγγελος μου,
πρέπει να αγωνισθώ, για να μην πάω στην κόλαση.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.93-94)

"Πάντων προστατεύεις, Αγαθή"

- Γέροντα, δεν μου στείλατε «γλυκά» για την γιορτή μου και οι αδελφές ζητούσαν «κεράσματα».

- Έχεις δίκαιο δεν σου έστειλα «γλυκά», και φυσικά δεν είχες να δώσεις στις αδελφές, αλλά τις ευχές σου τις έστειλα με άλλον τρόπο. Τώρα που σε λίγες μέρες θα γιορτάσουμε και εμείς την Μητέρα μας, θα Την παρακαλέσω και πάλι να σε κεράσει Εκείνη με την γλυκιά Της αγάπη και στοργή και να σου δώσει πολλά θεία δώρα.

- Γέροντα, όταν έχω συνέχεια πτώσεις στον αγώνα μου, με πιάνει λύπη.

- Να ψέλνεις το "Πάντων προστατεύεις, αγαθή" και το "Πάντων θλιβομένων η χαρά". Αυτό να το κάνεις σαν κανόνα, και η Παναγία θα σε βοηθήσει. Η Παναγία δεν μας αφήνει μας κουβαλάει στην πλάτη Της, αρκεί κι εμείς να το θέλουμε και να μην κλωτσάμε, όπως κάνουν τα άτακτα παιδιά.

- Γέροντα, θα ήθελα η Παναγία να κρατήσει κι εμένα στην αγκαλιά Της, όπως κρατάει τον Χριστό.

- Δεν σε κράτησε ποτέ εσένα; Δεν ένιωσες καμμιά φορά σαν μωρό στην αγκαλιά Της; Εγώ αισθάνομαι σαν παιδάκι κοντά Της. Την νιώθω Μάνα μου. Πολλές φορές πηγαίνω και ακουμπώ στην εικόνα Της και λέω: «Τώρα, Παναγία μου, θα θηλάσω λίγο Χάρη». Νιώθω σαν μωρό που θηλάζει στην αγκαλιά της μάνας του ξέγνοιαστο, αμέριμνο, και νιώθει την μεγάλη της αγάπη και την ανέκφραστη στοργή της, και τρέφομαι με Χάρη.

- Γέροντα, γιατί η Παναγία άλλοτε μου δίνει αμέσως αυτό που Της ζητώ και άλλοτε όχι;

- Η Παναγία, όποτε έχουμε ανάγκη, απαντά αμέσως στην προσευχή μας, όποτε δεν έχουμε, μας αφήνει, για να αποκτήσουμε λίγη παλληκαριά (...).

- Γέροντα, πέστε μας κάτι για την προστασία της Παναγίας.

- Να σας πω κάτι που έγινε στην Ρωσία. Δύο γειτονικά μοναστήρια σε μια περιοχή της Ρωσίας τα χώριζε μια γραμμή τραίνου. Σε ένα πανηγύρι κάποιοι μοναχοί από το ένα μοναστήρι πήγαν στο άλλο και μέθυσαν.
Καθώς επέστρεφαν στο μοναστήρι τους μεθυσμένοι, πήγαν και ξάπλωσαν επάνω στις ράγες της σιδηροδρομικής
γραμμής και τους πήρε ο ύπνος. Παρουσιάζεται τότε η Παναγία στον σταθμάρχη και του λέει: «Τα γουρουνάκια μου θα τα κόψει το τραίνο». «Τι να ‘ναι αυτό; λέει εκείνος, ποια γουρουνάκια θα κόψει τα τραίνο;».
Για δεύτερη φορά παρουσιάζεται η Παναγία και επαναλαμβάνει τα ίδια:
«Τα γουρουνάκια μου θα τα κόψει το τραίνο». «Βρε, τι γουρουνάκια;», λέει ο σταθμάρχης νόμισε ότι είναι κανένα κοπάδι γουρουνάκια στις σιδηροδρομικές γραμμές. Πήγε να δει και τους βρήκε να κοιμούνται. Πρόλαβε και τους ξύπνησε. Θα περνούσε τα τραίνο και θα τους σκότωνε.
Βλέπετε, η Παναγία σαν καλή Μητέρα προστατεύει κα προνοεί ακόμα και για τα άτακτα παιδιά Της.
Όσο μπορείτε, να κρατάτε σφιχτά από το φόρεμα τη Μεγάλη μας Αρχόντισσα Παναγία, για να σας βοηθάει. Εύχομαι η Παναγία, που είναι η Φιλόστοργος Μητέρα όλου του κόσμου, να προστατεύει όλες σας και όλον τον κόσμο. Αμήν.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σ. 89-92)

«Ήμαρτον, Κύριε, δεν τα κατάφερα.
Βοήθησέ με.
Παράμεινε μαζί μου.
Συ είπες: χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν».

Ακριβώς αυτό το έχω καταλάβει.
Το έκαμα συνείδησι.
Γι' αυτό επιμένω.
Κρούω, ζητώ, αιτώ, δεν θα παύσω να ενοχλώ.

Δεν μπορώ χωρίς Εσένα.
Δεν πρόκειται να φύγω.
Εάν δεν βαρύνονται τα ώτα Σου να με ακούουν, δεν θα βαρεθή και το στόμα μου να φωνάζη.
Επιμένω, είναι αλάνθαστος η κρίσι Σου στο να με ανακαλέσης σε μετάνοια.

Τούτο το έκανες Συ, θεία Παναγαθότης, δεν το έκανα εγώ. Ούτε ήξερα τον Θεό, ούτε ήταν δυνατό να τον ανακαλύψω. Συ, Κύριε, Πανάγαθε, ήρθες και με ευρήκες και με εφώναξες να σε ακολουθήσω.
Αυτό το επήρα, το θέλω, το επιθυμώ.
Δεν τα καταφέρνω όμως.

Γι' αυτό επιμένω, θέλω να με βοηθήσης.
Πρέπει αυτό που εχάρησες να μην το απολέσω».

Άγιος Γέρων Ιωσήφ ο Ησυχαστής

Έρωτας
θείος
Η συνήθεια των ερώτων αυτή είναι το να μη κρύβεται στη σιγή ο έρωτας. Οι ερωτευμένοι λένε και παρουσιάζουν και στους άλλους, ότι αγαπούν. Διότι είναι θερμή η υπόθεσις της αγάπης... Ας μη λέει κάποιος· Και πώς μπορώ ν’ αγαπώ τον Θεό, αφού δεν Τον βλέπω; Διότι πολλούς τους αγαπάμε, καίτοι δεν τους βλέπουμε, όπως π.χ. τους φίλους που έχουν αποδημήσει μακρυά. Τίποτε δεν εμποδίζει το να μη βλέπουμε. Αντίθετα, μάλλον ανάβει περισσότερο η αγάπη και αυξάνει ο πόθος.
Ε.Π.Ε. 5,588
αμαρτωλός
Ας μη προσκολλώμαστε στα βιοτικά, ώστε να είναι γνήσιος και αποκλειστικός ο έρωτας του Θεού. Να μη τον μοιράζουμε, γιατί έτσι γίνεται ασθενέστερος.
Ε.Π.Ε. 5,602-604
Θεού
Ωνόμασε δίψα την πολλή επιθυμία, δηλώνοντας σε μας και τα δυο, και την φλόγα της αγάπης και τη διάρκεια του έρωτα. Και οι άγιοι συνέχεια και καθημερινά ζούσαν με τον θείο έρωτα και με την ευλάβεια, και όλο και πιο πολύ αύξαναν την αγάπη.
Ε.Π.Ε. 5,602-604
η αγάπη τον κρατάει
Τι το όφελος από τα χρυσαφικά σου, ω γυναίκα; Γιατί τα φοράς; Για να φαίνεσαι όμορφη; Γίνε όμορφη στην ψυχή, και τότε θα είσαι επιθυμητή και στο σώμα. Τίποτε δεν προκαλεί τόσο τον έρωτα και τον πόθο, όσο η αγάπη. Αν σε αγαπά ο άντρας σου, έστω και αν είσαι άσχημη, θα του είσαι επιθυμητή. Αν σε μισήση, και όμορφη αν είσαι, δεν θα θέλη να σε βλέπη.
Ε.Π.Ε. 8α,292
Χριστού
Μόνο Εσένα επιθυμώ και κανέναν άλλον. Αυτό είναι έρωτας, αυτό είναι φιλία.
Ε.Π.Ε. 16β,464
για τα παρόντα και τα μέλλοντα
Ας αγαπήσουμε αυτό τον έρωτα, για να χαρούμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα. Και προ παντός να χαρούμε αυτή τη φύσι του θείου έρωτα.
Ε.Π.Ε. 16β,644
εραστής και ερώμενος ο Χριστός
Το ανώτερο όλων είναι να έχουμε τον Χριστό και ερώμενο και εραστή... Ας αποκτήσουμε πείρα της πνευματικής ζωής και ευφροσύνης και ας ζήσουμε το μακάριο βίο και ας γευτούμε το θησαυρό των μυρίων αγαθών. Ας αφήσουμε τα πάντα για να κρατήσουμε την αγάπη του Χριστού, και για τη δική μας μακαριότητα και για τη δική Του δόξα.
Ε.Π.Ε. 16β,646

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 253-254)

Εργαλείο
η Γραφή, αποκτήστε την!
Είναι απαράδεκτο, οι μεν τεχνίτες να μη προφασίζωνται φτώχεια, αλλά ν’ αποκτούν τα εργαλεία τους, κι εμείς, που τόσο μεγάλη ωφέλεια πρόκειται να καρπωθούμε απ’ την Αγία Γραφή, να προβάλουμε ως δικαιολογία τη φτώχεια ή την απασχόλησι και να παραμένουμε χωρίς Γραφή. Κι αν ακόμα μερικοί είναι τόσο φτωχοί, ώστε να μη μπορούν ν’ αποκτήσουν την Αγία Γραφή, αν την αγαπούσαν, θα την είχαν μάθει απ’ τη συνεχή ανάγνωσι, που γίνεται εδώ.
Ε.Π.Ε. 12,632-634
Έρευνα
έρευνα και φωτισμός για τη Γραφή
Και ο Κύριος, προτρεπόντας τους Ιουδαίους να ερευνούν τις Γραφές, μας υποδεικνύει να τις μελετούμε. Γι’ αυτό λέει, ότι οι Γραφές είναι κρυμμένος θησαυρός, για να μας ωθεί προς αναζήτησι. Έχουν λεχθή όλα αυτά σε μας, για να μη περνάμε με επιπολαιότητα τα λόγια των Γραφών, αλλά να τα μελετάμε με πολλή προσοχή.
Ε.Π.Ε. 12,708
του Θεού
Όπως ακριβώς ψάχνουμε για το χαμένο, έτσι ας αναζητούμε τον Θεό. Για να βρούμε το χαμένο τι κάνουμε; Δεν στρέφουμε το μυαλό μας συνεχώς σ’ αυτό; Δεν ρωτάμε όλους; Δεν πηγαίνουμε παντού; Δεν υποσχόμαστε χρήματα; Αν π.χ. έχουμε χάσει ένα παιδί, τι κάνουμε; Δεν περιερχόμαστε όλη τη θάλασσα και την ξηρά; Δεν θεωρούμε όλα τα άλλα δευτερεύοντα μπροστά στο να βρούμε το παιδί; Και όταν το βρούμε, τι κάνουμε; Το κρατάμε, το σφίγγουμε στην αγκαλιά μας, δεν το αφήνουμε. Πόσο μάλλον πρέπει να ενεργούμε έτσι αναζητώντας τον Θεό! Και όχι απλώς έτσι, αλλά πολύ περισσότερο.
Ε.Π.Ε. 25,126
Έρις
χωρίς αποτέλεσμα
Εδώ εννοεί τις φιλονικίες με αιρετικούς, για να μη κουραζώμαστε στα χαμένα. Δεν βγαίνει κέρδος, αφού το τέλος τους είναι το τίποτε. Όταν κάποιος είναι διεστραμμένος και αποφασισμένος να μην αλλάξη καθόλου τη θέσι του, ό,τι και αν γίνη, για ποιο λόγο κουράζεσαι άσκοπα; Είναι σαν να σπέρνης πάνω σε πέτρες. Καλύτερα να κάνης τον καλό αυτό κόπο μιλώντας με ανθρώπους της πίστεως περί της ελεημοσύνης και περί των άλλων αρετών.
Ε.Π.Ε. 24,120
και ομόνοια
Τίποτε δεν επιφέρει εξασθένησι, όσο η φιλονικία και το τσάκωμα. Και τίποτε δεν παρέχει τόση ισχύ και δύναμι, όσο η αγάπη και η ομόνοια. Βασιλεία, που διαταράσσεται από εσωτερικές έριδες, καταλύεται, ενώ δυο άνθρωποι, που είναι μονιασμένοι και ενωμένοι, είναι πιο αρραγείς από ένα τείχος.
Ε.Π.Ε. 34,162

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 252-253)

592. «Ελθέτω η βασιλεία σου». Τι σημαίνει αυτή η επίκλησις; Ας βασιλεύσης οριστικά στην καρδιά μου.

593. Οι Άγιοι εξεπλήρωσαν τον λόγο του Θεού. Ο Κύριος εκπληρώνει τον δικό τους λόγο. Εργάσθηκαν γι’ Αυτόν. Και Αυτός εργάζεται για χάρι τους. Είπε ο Ίδιος: «εν ώ μέτρω μετρείτε μετρηθήσεται υμίν» (Ματθ. ζ’ 2). Γι’ αυτό ο Κύριος γρήγορα πραγματοποιεί τις ικεσίες που του κάνουν οι Άγιοι για μας.

594. Η ελπίδα απαιτεί και βίο ανάλογό της. Όσοι ελπίζουν, δεν πρέπει να ζουν «καθὼς καὶ οἱ λοιποὶ οἱ μὴ ἔχοντες ἐλπίδα» (Α’ Θεσς. δ’ 13). «Ταύτας οὖν ἔχοντες τάς ἐπαγγελίας, ἀδελφοί, καθαρίσωμεν ἑαυτούς ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος» (Β’ Κορ. ζ’ 1). «ἕτοιμοι δὲ ἀεὶ πρὸς ἀπολογίαν παντὶ τῷ αἰτοῦντι ὑμᾶς λόγον περὶ τῆς ἐν ὑμῖν ἐλπίδος » (Α’ Πέτρ. γ’ 15).

595. Τι ποθούμε πιο πολύ στον κόσμο; Τη ζωή και την υγεία. Ποιος είναι η ζωή μας και η υγεία μας; Ο Ιησούς Χριστός. Λοιπόν, αν θέλης να ζης και, μάλιστα, να ζης αιώνια, άτρωτος από τη φθορά, πίστευσε στον Ιησού Χριστό και γίνε του αρεστός, ζώντας σύμφωνα με το Ευαγγέλιό του.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 240-241)

590. Όταν διαβάζω το Ευαγγέλιο, δεν μιλώ εγώ, αλλά ο Ίδιος ο Κύριος. Ο Ίδιος είναι μέσα σ’ αυτές τις λέξεις, τις θεόπνευστες, τις θαυμαστές. Το ίδιο βλέπω, λόγου χάριν, στην εικόνα του Θείου Εσταυρωμένου. Ο Ίδιος είναι και εκεί, στην εικόνα ή τον Σταυρό. Ο Ίδιος είναι και στην ευλογία του λειτουργού, που γίνεται με κίνησι σταυροειδή. Και όταν ο πιστός κάνη τον Σταυρό του, εκεί είναι πάλι η δύναμις του Θεού, αρκεί να έχει πίστι η καρδιά.

591. «Τότε προσελθὼν αὐτῷ ὁ Πέτρος εἶπε· Κύριε, ποσάκις ἁμαρτήσει εἰς ἐμὲ ὁ ἀδελφός μου καὶ ἀφήσω αὐτῷ; ἕως ἑπτάκις; λέγει αὐτῷ ὁ ᾿Ιησοῦς· οὐ λέγω σοι ἕως ἑπτάκις, ἀλλ᾿ ἕως ἑβδομηκοντάκις ἑπτά» (Ματθ. ιη’ 21, 22). Ο Καρδιογνώστης Κύριος ξέρει ότι οι άνθρωποι είναι υποκείμενοι σε συχνές πτώσεις, αλλά και ότι συχνά μεταμελούνται και σηκώνονται. Γι’ αυτό και μας εντέλλεται να συγχωρούμε συχνά τις παραβάσεις τους. Αλλά και ο Ίδιος πρώτος εκπληρώνει τον άγιο λόγο του. Όσες φορές πηγάζει από την καρδιά σου η λέξις «μετανοώ», Εκείνος ευθύς σε συγχωρεί.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 239-240)