150. Μπορούν οι λαϊκοί να τελέσουν τα εκκλησιαστικά μυστήρια;

Όχι, δεν μπορούν. Η ιδέα ότι μπορούν ανήκει στους Προτεστάντες, οι οποίοι, συνεπείς προς τις βασικές εκκλησιολογικές τους αρχές, απέρριψαν το ιερατείο. Κατά την ορθόδοξη πίστη τα μυστήρια τελεί μόνο το ιερατείο, ο επίσκοπος ή ο πρεσβύτερος. Των λειτουργών των μυστηρίων το οποιοδήποτε θρησκευτικό φρόνημα ή ο ηθικός βίος δεν ασκούν επίδραση στο κύρος των ιερών μυστηρίων. Ο λόγος είναι προφανής. Τα μυστήρια αντλούν την υπόσταση και την όποια δύναμή τους απ’ ευθείας από τον Κύριο Ιησού Χριστό, ο οποίος παραμένει και ενεργεί το σωτήριο έργο του στο μυστικό σώμα του, την Εκκλησία. Ο Ιερέας είναι απλά το απαραίτητο όργανο, δια του οποίου η θεία χάρη τελειοί το μυστήριο.

Με αλλά λόγια το κύρος των μυστηρίων δεν εξαρτάται από το όποιο ποιόν του λειτουργού, αλλά από την κεφαλή της Εκκλησίας, τον Κύριο. Αν εξαρτιόταν από το φρόνημα του λειτουργού και την ηθική του ποιότητα, θα ήταν κάτι αμφίβολο που θα έθετε σε κίνδυνο τη σωτηρία των ανθρώπων. Δεν μπορείς ν’ αμφιβάλλεις αν στο μυστήριο, λ.χ. της θείας ευχαριστίας, ο άρτος και ο οίνος δεν μεταποιούνται σε σώμα και αίμα Χριστού, επειδή ο ιερέας είναι άτακτος στη ζωή του. Κάτι τέτοιο θα ήταν πραγματικό ολέθριο.

Εκείνο που απαιτείται από τον ιερέα είναι η πρόθεση που εκφράζεται εξωτερικά, να τελέσει το μυστήριο όχι προς εμπαιγμό ή υποδειγματική διδασκαλία (να δείξει δηλαδή σε κάποιον πώς τελείται το μυστήριο), αλλά με σοβαρότητα, σύμφωνα με τον καθιερωμένο τύπο της Εκκλησίας. Αρκεί βέβαια να ενεργεί ελευθέρα και όχι αναγκαστικά.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 214-215)

148. Τί εννοούμε λέγοντας τελείωση των μυστηρίων;

Εννοούμε τα τέλεια μυστήρια, τα κανονικά και έγκυρα, τα οποία τελούμενα στους πιστούς μπορούν να μεταδώσουν τα σωτήριά τους αποτελέσματα. Για να γίνει όμως αυτό απαιτούνται ορισμένοι όροι.

149. Η τέλεση της εξωτερικής πράξεως του μυστηρίου είναι απαραίτητη για την τελείωση του μυστηρίου;

Η τέλεση της εξωτερικής πράξεως του μυστηρίου που είναι το αισθητό σημείο του και αποτελείται από λόγους και τελετές καθορισμένες από την Εκκλησία, είναι αναγκαία για την τελείωση του μυστηρίου.

Δεν πρέπει όμως να εκληφθεί ως κάτι το μαγικό που ενεργεί απλά με συλλαβές και εξωτερικές κινήσεις, και μηχανικά διοχετεύει την αγιάζουσα χάρη, αλλά σαν λογική παράσταση και έκφραση της πίστεως της Εκκλησίας, η οποία προτίθεται να μεταδώσει τη σώζουσα χάρη. Αυτό φυσικά έχει σημασία για τις χριστιανικές εκείνες κοινότητες που, αν και κατά το εξωτερικό μέρος τελούν ορθώς τα μυστήρια, όμως άλλα πρεσβεύουν περί της ουσίας τους. Το φαινόμενο αυτό δημιουργεί προβλήματα στην κατ’ οικονομίαν εισδοχή των ετεροδόξων στους κόλπους της Ορθόδοξης Καθολικής Εκκλησίας.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 213-214)

«…ο Δαβίδ και πέθανε και θάφτηκε και το μνήμα του υπάρχει στον τόπο μας μέχρι σήμερα» (Πραξ. 2:29)
«…τον Ιησού ο Θεός τον ανέστησε…» (Πραξ. 2:32).
«Επομένως, όλος ο λαός… ας γνωρίζει με απόλυτη βεβαιότητα ότι και Κύριο και Μεσσία ο Θεός κατέστησε αυτόν τον ίδιο τον Ιησού» (Πραξ. 2:36)

Η επιγραφή: «ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ», δηλαδή «ΕΔΩ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΘΑΜΜΕΝΟΣ», θα μπορούσε να ταιριάξει στον καθένα από τα δισεκατομμύρια των τάφων της γης, εκτός από έναν. Ο ένας αυτός τάφος είναι διαφορετικός απ’ όλους τους άλλους. Αν πάτε στην Ιερουσαλήμ και επισκεφτείτε τον τάφο αυτό, λίγο έξω από την πόλη, θα διαπιστώσετε τη μεγάλη αλήθεια, ότι Αυτός που θάφτηκε στον τάφο εκείνο δε βρίσκεται θαμμένος εκεί. Κι αν υπήρχε μια επιγραφή εκεί, αυτή θα έλεγε: «Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΔΕ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΕΔΩ γιατί αναστήθηκε, όπως το είπε!» (Ματθ. 28:6).
Κύριε Ιησού Χριστέ, Σ’ ευχαριστώ που άφησες όλη τη δόξα τ’ ουρανού και ήρθες στη γη και σταυρώθηκες και πέθανες κι αναστήθηκες για τη δική μου σωτηρία και δικαίωση. Ο άδειος τάφος έχει αφαιρέσει από μέσα μου όλο το ζόφο και το φόβο του θανάτου. Η πέτρα η μεγάλη, που κύλησε από τον τάφο για να βγεις Εσύ ζωντανός από μέσα, απέδειξε πως με το θάνατό Σου νίκησες για πάντα. Κύριε, Σ’ ευχαριστώ. Αμήν.

«Μάλιστα πέθανε για λογαριασμό όλων, έτσι ώστε αυτοί που ζουν να μη ζουν πλέον για τον εαυτό τους, αλλά για εκείνον που πέθανε για λογαριασμό τους και αναστήθηκε» (Β’ Κορ. 5:15)

Ο θάνατος του Χριστού στην Καινή Διαθήκη πάντοτε σημαίνει τρία πράγματα:
1) Αντικατάσταση: «Αυτός πέθανε αντί για μένα».
2) Εκπροσώπηση: «Αυτός πέθανε για λογαριασμό δικό μου».
3) Ταύτιση: «Πέθανα εγώ όταν πέθανε Αυτός».
Ο θάνατος του Χριστού πάνω στο σταυρό έλαβε χώρα για τη δική μας σωτηρία, την οποία και εξασφάλισε πλήρως. Το έργο της σωτηρίας μας είναι ολοκληρωμένο, τελειωμένο. Και μας χορηγείται η σωτηρία αυτή μέσω της πίστης στο Χριστό.
Κύριε Ιησού Χριστέ, Σ’ ευχαριστώ που πέθανες Εσύ πάνω στο σταυρό αντί για μένα και για λογαριασμό δικό μου. Χάρη στο θάνατό Σου, πέθανα κι εγώ ως προς την αμαρτία και τον κόσμο και ζω τώρα μονάχα για Σένα. Κράτησέ με, Κύριε, σταθερά στο δρόμο αυτό το δικό Σου, αγνό και καθαρό από κάθε αμαρτία. Αμήν.

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)

342. Όταν, κατά τη διάρκεια μιας αρρώστιας, αρχίζη να σε πτοή το φάσμα του θανάτου, ξαναβρές την ειρήνη σου, λέγοντας μία παρόμοια προσευχή: «Συ, Κύριε, με την άπειρο σοφία και αγαθότητά σου, ρυμίζεις όλα τα γεγονότα, ώστε να αποβαίνουν ωφέλιμα για το αγαπημένο σου πλάσμα, τον άνθρωπο». Και πίστευε, ότι ο Κύριος πράγματι, ακόμη και την αρρώστια, ακόμη και τον ίδιο τον θάνατο, όλα τα επιτρέπει στην κατάλληλη ώρα, για το καλό μας. Μη λες: «Είναι νωρίς ακόμη για να πεθάνω. Θα ήθελα να ζούσα περισσότερο, προς δόξαν του Θεού, προς καλυτέρευσι των σχέσεών μου με τους άλλους. Γιατί να μη χαρώ λίγο ακόμη τα επίγεια αγαθά;». Ευχαρίστησε τον Θεό που απήλαυσες έως τώρα τις δωρεές του, την εύνοιά του, τις ευεγερσίες του. Υποτάξου τώρα στο θέλημά του, στην κλήσι του, αλλά συνάμα μην απελπίζεσαι για τη συνέχισι της επιγείου ζωή σου.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 147)

341. Αν πίστις σου στη μέλλουσα ζωή δεν είναι ισχυρή, φέρε μπροστά στα μάτια της ψυχής σου τις χορείες των πνευματικών προπατόρων μας: τους Πατριάρχας του Ισραήλ, τους Προφήτας, τους Δικαίους, -όπως ο πρεσβύτης Συμεών που κράτησε στις αγκάλες του βρέφος τον Κύριο, ο Ιώβ, η Άννα του Φανουήλ και άλλοι, - τους Αποστόλους, τους Μάρτυρας, τους Πατέρας της Εκκλησίας, όλους τους Αγίους. Πρόσεξε πως, ενώ ακόμα ζούσαν επι γής και κατά την αναχώρησί τους απ’ αυτήν εδώ τη ζωή, αδιάκοπα είχαν στραμμένη την καρδιά τους στον Θεό και κοιμήθηκαν με την ελπίδα της αναστάσεως και της αιωνίου ζωής. Προσπάθησε να τους μιμηθής. Αυτά τα αθάνατα παραδείγματα, που είναι τόσο πολλά, μπορούν να ενισχύσουν την αγωνιστική πίστι κάθε χριστιανού στον Κύριο και στη μέλλουσα ζωή. Τι και τι στερούνται εκείνοι οι χριστιανοί που δεν τιμούν τους Αγίους και δεν τους επικαλούνται! Μιμήσου αυτά τα παραδείγματα και ενίσχυσε την πίστι σου απ’ αυτά.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 146)

Χριστέ μου, συγχώρεσέ με που κάθε μέρα πληγώνω την Αγάπη Σου… Κάθε στιγμή σε ακυρώνω…

Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με…

Είμαι κάτω από το Σταυρό σου, σε βλέπω στο Σταυρό Σου να ματώνεις για μένα, να προσφέρεις τη ζωή σου, να γίνεσαι Αγάπη για την αγάπη μας… Και την ίδια στιγμή που παγώνει η καρδιά μου και σταματάει, την ίδια ακριβώς στιγμή σε διαψεύδω και σε αμφισβητώ….

Κι Εσύ μου πιάνεις το χέρι μου, το ακάθαρτο, το βρωμερό από τις αμαρτίες και τα πάθη μου και με σηκώνεις και με συγχωρείς.. Αγωνιάς να Σε ακούσω, να Σε βάλω στην καρδιά μου και να σταυρώσεις τα πάθη μου στο Σταυρό Σου…

Και ενώ Σε αγγίζω και λυγίζω από την αγάπη Σου και μετανοώ… εναλλάσσομαι διαρκώς σε σκοτάδι και φως…

Πώς ανέχεσαι να με κοιτάς; Πώς αντέχεις να με κρατάς ακόμη και να με συγχωρείς…; Πόσες φορές ακόμη θα σε απογοητεύσω, θα σε πονέσω, θα σε ακυρώσω..;;

Πόσες ευκαιρίες ακόμη θα μου δώσεις για να μετανοήσω αληθινά…;; για να μάθω να ζω στην Αγάπη και το Φως Σου…;;

Κύριε, Ιησού, Χριστέ μου, ελέησόν με… Μην με εγκαταλείπεις… Μάθε με ν΄ αγαπώ, να συγχωρώ, να προσεύχομαι… Αξίωσέ με να Σε πιστέψω και να Σε αγαπήσω με όλο μου το είναι…

Βοήθησέ με να σε δω με της ψυχής μου τα μάτια, να γίνει η καρδιά μου ένα με Σένα και κάθε μου ανάσα μια διαρκής ευχαριστία…

Κύριε, Ιησού, Χριστέ συγχώρεσέ με, ελέησέ με…….

(Π. Α. Δ.)

Στα μέσα της Μ. Τεσσαρακοστής, στο τέλος της τρίτης εβδομάδας των νηστειών, ο Σταυρός μεταφέρεται στο κέντρο κάθε ναού. Οι πιστοί προσερχόμαστε για να τον προσκυνήσουμε, κι έτσι ξεκινάμε να προσεγγίσουμε το πιο σημαντικό και μυστικό θέμα της πίστης μας – το θέμα της σταύρωσης, του πάθους και του θανάτου.

Γιατί είναι θέμα μυστικό; Δεν βρίσκεται ο πόνος στο απόλυτο κέντρο της ζωής; Δεν έχουμε όλοι μας συχνά προσωπική αντίληψη περί αυτού; Ναι, αυτό είναι πράγματι αλήθεια. Όμως εδώ το ερώτημα δεν αφορά εμάς αλλά το Χριστό.

Δεν αποδεχόμαστε το Χριστό ως Θεό; Δεν είναι επίσης γεγονός ότι από το Θεό, από την πίστη, προσδοκούμε παρηγοριά (αν όχι ολοκληρωτική εκμηδένιση των συμφορών μας); Δεν είναι αλήθεια ότι τόσο οι πιστοί όσο και οι επικριτές της πίστης συμφωνούν, κατά περίεργο τρόπο, ότι η θρησκεία σημαίνει πάνω απ’ όλα βοήθεια, παρηγοριά, βάλσαμο, καθώς λένε, στη ψυχή; Κι όμως, στο τέλος της τρίτης εβδομάδας της Μ. Τεσσαρακοστής, έχουμε μπροστά μας το Σταυρό. Και τη Μεγάλη Παρασκευή ο Σταυρός ξαναεμφανίζεται, κι ακούμε πάλι τα ίδια λόγια: ο Χριστός «ήρξατο λυπείσθαι και αδημονείν» (Ματθ. 26,37). Αντί να συνδράμει τους μουδιασμένους απ’ τη θλίψη και την απόγνωση μαθητές Του, ζητά Εκείνος βοήθεια απ’ αυτούς: «μείνατε ώδε και γρηγορείτε μετ’ εμού» (Ματθ. 26,38). Στη συνέχεια υφίσταται εκείνο το μοναχικό μαρτύριο: το φραγγέλωμα, τους χλευασμούς, τα ραπίσματα, τους εμπτυσμούς, τα καρφιά στα χέρια και τα πόδια και, το χειρότερο απ’ όλα, την εγκατάλειψη. Όλοι Τον εγκαταλείπουν, όλοι το σκάνε. Είναι σαν να κρύφτηκε ολόκληρος ο ουρανός, αφού «περί την ενάτην ώραν ανεβόησεν ο Ιησούς φωνή μεγάλη λέγων·…Θεέ μου Θεέ μου, ινατί με εγκατέλιπες;» (Ματθ. 27,46).

Αν επιχειρήσουμε να εξετάσουμε το ζήτημα με ειλικρίνεια, αν το παρατηρήσουμε προσεκτικά, τότε θα διαπιστώσουμε πως εδώ κάτι αλλόκοτο συμβαίνει με την ίδια τη θρησκεία. Μοιάζει να μη μας είναι τίποτα γνώριμο – δεν υπάρχει βοήθεια, δεν υπάρχει υποστήριξη, δεν υπάρχει «ασφαλιστική δικλίδα».

«Άναψε ένα κερί κάνε ένα σαρανταλείτουργο ή ένα μνημόσυνο κι όλα στη ζωή θα πάνε καλά· ο Θεός θα σπεύσει σε βοήθεια, είτε εδώ στη γη είτε στην αντίπερα όχθη, έπειτα από έναν απαίσιο και μυστήριο θάνατο». Αυτή η εξαπλουστευτική αντίληψη για την πίστη δεν είναι που κυριαρχεί μεταξύ των πιστών; Δεν ήταν οι θεραπείες, ή κάθε είδους βοήθεια και η αναζήτηση χρήσιμων και πρακτικών διδαγμάτων που έκαναν τους πιστούς, από τα χρόνια ήδη του Χριστού, να Τον ακολουθούν κατά πλήθη; Αξίζει να προσέξουμε μέσα από τις ευαγγελικές περικοπές πως μειώνεται σταδιακά το πλήθος. Τον εγκαταλείπει εκείνος ο πλούσιος νέος που πιστεύει πως έχει τηρήσει κάθε εντολή της θρησκείας, αλλά που τελικά αδυνατεί να εφαρμόσει τα λόγια του Χριστού: «ει θέλεις τέλειος είναι, ύπαγε πώλησον σου τα υπάρχοντα και δος πτωχοίς, και έξεις θησαυρόν εν ουρανώ, και δεύρο ακολούθει μοι» (Ματθ. 19, 21). Τον εγκαταλείπει ο μαθητής εκείνος που τη νύκτα του Μυστικού Δείπνου της αγάπης φεύγει για να Τον προδώσει. Και στο τέλος Τον εγκαταλείπουν όλοι και διασκορπίζονται.

Στη ζωή μας τα πράγματα ακολουθούν ακριβώς αντίστροφη φορά: ξεκινούμε μόνοι, μέσα στην αφάνεια, και κατόπιν έρχεται η αναγνώριση, η επιβράβευση και το πλήθος εκείνων που μας επιδοκιμάζουν. Στο Ευαγγέλιο ωστόσο, όταν έρχεται το τέλος, ο Χριστός παραμένει μόνος στο Σταυρό. Κι ακόμα, προβλέποντας όσα πρόκειται να ακολουθήσουν, λέει: «ει εμέ εδίωξαν, και υμάς διώξουσιν» (Ιωαν. 15,20), «εν τω κόσμω θλίψιν έξετε» (Ιωαν. 16, 33).

Η αποστολή με την οποία μας επιφορτίζει, η αξίωση που έχει από μας, είναι μόνο μία: να σηκώσουμε και να κουβαλήσουμε το σταυρό μας – και να γνωρίζουμε ήδη τι συνεπάγεται αυτός ο σταυρός…

Πράγματι, κάτι αλλόκοτο συμβαίνει εδώ με τη θρησκεία. Αντί βοηθείας μας δίνεται σταυρός, αντί υπόσχεσης ανέσεων και ευζωίας ακούμε τη βεβαιότητα: «ει εμέ εδίωξαν, και υμάς διώξουσιν». Και όταν βλέπουμε μέσα στο Ευαγγέλιο τους Φαρισσαίους να χλευάζουν τον Εσταυρωμένο – «άλλους έσωσεν, εαυτόν ου δύναται σώσαι• ει βασιλεύς Ισραήλ εστι, καταβάτω νυν από του σταυρού και πιστεύσομεν επ’ αυτώ» (Ματθ. 27,42) – αμέσως μας έρχονται στο νου οι ειρωνείες και οι μομφές που ακούγονται και σήμερα: «Δεν είχε λοιπόν τη δύναμη ο Θεός σου να σε βοηθήσει;»

Και πράγματι, όσο θα περιμένουμε από το Θεό μόνο αυτού του είδους τη βοήθεια, μόνο θαύματα που ελαττώνουν τον πόνο στη ζωή μας, τότε αυτές οι μομφές θα συνεχίζονται. Και θα συνεχίζονται, διότι το οποιοδήποτε φτηνό χάπι μπορεί σίγουρα να ανακουφίσει τον πονοκέφαλο αποτελεσματικότερα από την προσευχή και τη θρησκεία. Όσο περιμένουμε από τη θρησκεία να λειτουργήσει ως ένα τέτοιου είδους χάπι – είτε πρόκειται για θέματα σημαντικά, είτε για επουσιώδη – δεν θα κατανοήσουμε ποτέ το μυστήριο του Σταυρού. Όσο τα πράγματα θα παραμένουν έτσι, ο Σταυρός ανεξάρτητα από το χρυσάφι και το ασήμι που συχνά τον καλύπτει θα παραμένει, όπως λέει ο απόστολος Παύλος, «Ιουδαίοις μεν σκάνδαλον, Έλλησι δε μωρία» (Α΄Κορ. 1,23). Στην προκειμένη περίπτωση, οι «Ιουδαίοι» αντιπροσωπεύουν εκείνους που προσδοκούν μόνο βοήθεια από τη θρησκεία, ενώ οι «Έλληνες» εκείνους που προσδοκούν λογικές και εύκολες ερμηνείες. Κι είναι στ’ αλήθεια γι’ αυτούς ο Σταυρός σκάνδαλο και μωρία.

Ο Σταυρός εξήλθε για μια ακόμη φορά εν πομπή. Η μοναδική αυτή εβδομάδα, η Μεγάλη Εβδομάδα, πλησιάζει. Η Εκκλησία μας καλεί όχι τόσο σε συζητήσεις και αναζητήσεις, αλλά σε σιωπηλή και επίμονη ακολουθία κάθε βήματος του Χριστού. Μας καλεί να ακολουθήσουμε τον αργόσυρτο και ανεπίστρεπτο βηματισμό Του προς το πάθος, τη σταύρωση και το θάνατο. Αυτόν ακριβώς το σταυρό είναι που μας καλεί να σηκώσουμε. Και κάτι παράξενο μας συμβαίνει: ξεφεύγουμε ξαφνικά από τα δικά μας προβλήματα, τις δικές μας δυσκολίες, ακόμα κι απ’ αυτά τα δικά μας βάσανα, και στρέφουμε την προσοχή μας σ’ Εκείνον – στο σιωπηλό, συσπασμένο από τη θλίψη και τον πόνο πρόσωπό Του, στη νύχτα της φρίκης, της προδοσίας, της μοναξιάς, αλλά και της γιορτής, της αγάπης και της νίκης.

Κάτι παράξενο μας συμβαίνει: ίσως χωρίς καλά καλά να το συνειδητοποιούμε, νοιώθουμε πως αυτή η φτηνή και εγωιστική θρησκεία, από την οποία ζητά κανείς εκδουλεύσεις και απαιτεί ακόμα κι ο Θεός να είναι στην υπηρεσία του, αρχίζει σιγά σιγά να ξεφτίζει! Βλέπουμε με καθαρότητα – καθαρότητα πνευματική – ότι η θρησκεία κατά βάθος σχετίζεται με κάτι τελείως άλλο, σχετίζεται τελικά όχι με τις υλικές ανέσεις και τις ιδιοτελείς μας στοχεύσεις, αλλά με τη χαρά και τη νίκη.

Ας ακολουθήσουμε λοιπόν στη συνέχεια – έστω απλώς νοητικά – τα βήματα του Χριστού που σηκώνει το Σταυρό Του στο δρόμο του Γολγοθά. Κι ίσως έτσι μας αποκαλυφθεί για μία ακόμη φορά κάτι αιώνιο, κάτι αιώνια σημαντικό για τις ψυχές μας. Αυτός είναι ο λόγος που στα μέσα της Σαρακοστής μεταφέρεται ο Σταυρός στο κέντρο του ναού. Ενώπιον αυτού είναι που μας τοποθετεί η Εκκλησία κατά τη διάρκεια της λεγόμενης εβδομάδας της Σταυροπροσκύνησης• με σκοπό να ξεκινήσουμε τη δική μας, προσωπική προσέγγιση στο απώτατο κι ίσως το πιο φοβερό, μα σε τελευταία ανάλυση και πιο χαρμόσυνο μυστήριο της πίστης μας.

(π. Αλέξανδρος Σμέμαν, "Έσχατος εχθρός καταργείται ο θάνατος", Εν πλώ, σ. 55-62)

Η αχαριστία για την αγάπη του Θεού
-Γέροντα, οι δοκιμασίες πάντοτε ωφελούν τους ανθρώπους;
-Εξαρτάται από το πώς αντιμετωπίζει κανείς τις δοκιμασίες.
Όσοι δεν έχουν καλή διάθεση, βρίζουν τον Θεό, όταν τους βρίσκουν διάφορες δοκιμασίες.
«Γιατί να το πάθω εγώ αυτό; λένε. Νά, ο άλλος έχει τόσα καλά! Θεός είναι αυτός;».
Δεν λένε «ήμαρτον», αλλά βασανίζονται. Ενώ οι φιλότιμοι λένε: «Δόξα τω Θεώ!
Αυτή η δοκιμασία με έφερε κοντά στον Θεό. Ο Θεός για το καλό μου το έκανε».
Και ενώ μπορεί πρώτα να μην πατούσαν καθόλου στην εκκλησία, μετά αρχίζουν να εκκλησιάζωνται,
να εξομολογούνται, να κοινωνούν. Πολλές φορές μάλιστα ο Θεός τους πολύ σκληρούς
τους φέρνει κάποια στιγμή με μια δοκιμασία σε τέτοιο φιλότιμο,
που μόνοι τους παίρνουν μεγάλη στροφή και εξιλεώνονται με τον πόνο που νιώθουν για όσα έκαναν.
-Γέροντα, πρέπει να λέμε «δόξα Σοι ο Θεός», όταν όλα πηγαίνουν καλά;
-Μά, αν δεν λέμε το «δόξα Σοι ο Θεός» στις χαρές, πώς θα το πούμε στις θλίψεις;
Εσύ το λές στις θλίψεις και δεν θέλεις να το πεις στις χαρές;
Αλλά, όταν είναι αχάριστος κανείς, δεν γνωρίζει την αγάπη του Θεού.
Η αχαριστία είναι μεγάλη αμαρτία. Για μένα είναι θανάσιμο αμάρτημα.
Ο αχάριστος με τίποτε δεν ευχαριστιέται. Για όλα γκρινιάζει, όλα του φταίνε.
Στην πατρίδα μου, τα Φάρασα, χρησιμοποιούσαν πολύ το πετιμέζι.
Ένα βράδυ μια κοπέλα έκλαιγε, γιατί ήθελε πετιμέζι. Η μάνα της - τί να κάνη; -
πήγε και ζήτησε από την γειτονιά. Αυτή, μόλις πήρε το πετιμέζι, έβαλε πάλι τα κλάματα.
Χτυπούσε τα πόδια της κάτω και φώναζε: «Μαμά, θέλω και γιαούρτι».
«Τέτοια ώρα, παιδάκι μου, που να βρώ γιαούρτι;», της λέει η μάνα της. «Όχι, θέλω γιαούρτι».
Πήγε, υποχρεώθηκε η καημένη σε μια γειτόνισσα, της έφερε και γιαούρτι.
Το παίρνει η κόρη και βάζει πάλι τα κλάματα. «Τώρα γιατί κλαίς;», την ρωτάει η μάνα της.
«Μαμά, τα θέλω ανακατεμένα». Τα παίρνει η μάνα, τα ανακατεύει. Αυτή βάζει πάλι τα κλάματα.
«Μαμά, δεν μπορώ να τα φάω έτσι. Θέλω να τα ξεχωρίσω!».
Οπότε την περιέλαβε στα σκαμπίλια η μάνα της, καί... ξεχωρίσθηκε το πετιμέζι από το γιαούρτι!
Έτσι, θέλω να πώ, κάνουν μερικές φορές πολλοί άνθρωποι, και τότε έρχεται η παιδαγωγία του Θεού.
Τουλάχιστον να αναγνωρίζουμε την αχαριστία μας και να ευχαριστούμε τον Θεό μέρα-νύχτα
για τις ευλογίες που μας δίνει. Με αυτόν τον τρόπο θα πάρουμε καταπόδι τον δειλό διάβολο,
ο οποίος θα συμμαζέψει τα ταγκαλάκια του και θα γίνει μαύρος καπνός,
γιατί θα του έχουμε βρει πια το αδύνατο σημείο.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 203-204)

"Όχι ράθυμοι και ερασιτέχνες χριστιανοί"

Ο Γέροντας μου μιλούσε, όχι για κάποια αποσπασματική καλή μας προσπάθεια,
αλλά για ένα αποφασιστικό, οριστικό πέρασμα από την παλιά ζωή
της αμαρτίας στην καινούργια ζωή της αγιότητας,
κατά την οποία εμείς ζούμε εν Χριστώ και ο Χριστός εν ημίν
και γι' αυτό το πέρασμα χρειαζόταν να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις.
Μια φορά, με ρώτησε: "Δε μου λες, για να σπουδάσει κανείς δικηγόρος,
πόσα χρόνια χρειάζονται;" Του απάντησα.
Με ξαναρώτησε: "Για να σπουδάσει μηχανικός, χημικός, γιατρός, πόσα χρόνια χρειάζονται;"
Του απάντησα αναλόγως, απορώντας για τη φύση των ερωτήσεών του.
Κι ο Γέροντας κατέληξε: "Εμείς για να σπουδάσουμε, για να μάθουμε το θέλημα του Θεού
και να το εφαρμόσουμε;" Κατάλαβα τι εννοούσε και ντράπηκα να του απαντήσω.
Τι να του πω; Ότι οι πιο πολλοί από μας τους πιστούς είμαστε ράθυμοι, χλιαροί,
"ερασιτέχνες χριστιανοί"; Το ήξερε.
Και μου το είπε: "Δε γίνεται κανείς χριστιανός με την τεμπελιά, χρειάζεται δουλειά,
πολλή δουλειά". Ο ίδιος ήταν υπόδειγμα, χωρίς να αυτοπροβάλλεται.
Είχε αφιερώσει με ζήλο, όλα τα χρόνια της μακράς ζωής του, στο να σπουδάζει και να ζει το Χριστό.
Ήταν εργατικός, σωματικά και πνευματικά, και ήθελε να μεταδώσει τη φιλεργία και στους άλλους.
Πίστευε ότι η αργία οδηγεί στην ακηδία κι αυτή σε πολλές αρρώστιες, ψυχικές και σωματικές.
Συνιστούσε εργασιοθεραπεία. Ιδιαίτερα σ' όσους είχαν αποδιοργανωθεί και απελπισθεί.
Για το Γέροντα, ποτέ δεν ήταν αργά για ένα νέο ξεκίνημα. Θεωρούσε μάλιστα τη διάψευση
των κοσμικών ελπίδων και τη συντριβή του εγωισμού σαν την καλύτερη προϋπόθεση γι' αυτό το ξεκίνημα.
[Γ 399π.]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, εκδ. Ι. Μονή Μεταμορφώσεως, Μήλεσι, σελ.186-187)

Ανάδοχοι
εγγυητές ενώπιον του Θεού
Πρέπει να ξέρουν οι ανάδοχοι,
ποιές αμοιβές αξιώνονται αν επιδείξουν για σας
(τους βαπτιζομένους) μεγάλη φροντίδα,
αλλά και ποιά τιμωρία τους επιφυλάσσεται,
αν δείξουν αδιαφορία,
Ε.Π.Ε. 30,370

πνευματικοί πατέρες
Συνηθίζεται να καλούνται οι ανάδοχοι πατέρες πνευματικοί,
για να καταλάβουν πόση φιλοστοργία οφείλουν
να δείχνουν σε διδασκαλία πνευματική.
Ε.Π.Ε. 30,372

Αναισθησία
πνευματική
Εγώ δεν πενθώ μόνο γι’ αυτό (για τη βωμολοχία),
αλλά κι επειδή αυτό δεν θεωρείται από μερικούς παράλογο.
Από δω αυξάνονται όλα τα κακά, όταν και αμαρτάνουμε,
και νομίζουμε ότι δεν κάνουμε κανένα λάθος.
Ε.Π.Ε. 19,192

Γι’ αυτό η κόλασις
Αν και μετά τη χάρη παραμένουμε αναίσθητοι,
θα ‘ναι μεγαλύτερη η τιμωρία μας.
Ε.Π.Ε. 24,116

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, Τόμος Α΄, σελ. 175)