2. ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΛΗΣΙΟΝ.
Ουδέποτε προτίμησα το προσωπικό μου συμφέρον από την ωφέλεια του αδελφού μου, έλεγε συχνά ο Μέγας Αντώνιος.
***
OΤΑΝ Ο ΑΒΒΑΣ Θεόδωρος ήταν ακόμη υποτακτικός, τον έστειλε ο Γέροντάς του στον φούρνο της Σκήτης να ψήσει τα παξιμάδια του. Εκεί βρήκε κάποιον άλλον που ήθελε να φουρνίσει τα δικά του, μα δεν έβρισκε βοηθό. Ο νεαρός Θεόδωρος άφησε κάτω τον τορβά του κι έδωσε ένα χέρι στον αδελφό. Δεν πρόλαβε να τελειώσει και έφτασε άλλος με ψωμιά. Ο Θεόδωρος παραχώρησε πάλι την θέση του και πρόσφερε την βοήθειά του. Σε λίγο ήρθε τρίτος και τέταρτος έως έξι. Ο Θεόδωρος βοήθησε τους αδελφούς και τελευταίος από όλους έψησε τα δικά του παξιμάδια. Έδυε ο ήλιος πλέον, όταν γύρισε στον Γέροντά του. Του είπε τον λόγο που τον έκανε να καθυστερήσει τόσο πολύ, χωρίς να θεωρεί όμως ότι έκανε κάτι αξιόλογο.
***
ΡΩΤΗΣΑΝ τον Αββά Αγάθωνα πώς εκδηλώνεται η ειλικρινής αγάπη προς τον πλησίον, κι εκείνος ο μακάριος, που είχε αποκτήσει την βασίλισσα των αρετών σε τέλειο βαθμό, αποκρίθηκε:
- Αγάπη είναι να βρω έναν λεπρό και να του δώσω ευχαρίστως το σώμα μου και, αν είναι δυνατόν, να πάρω το δικό του.
***
ΠΟΛΛΑ ανέκδοτα διηγούνται οι Πατέρες για τον Αββά Αγάθωνα και την πολλή αγάπη που έκρυβε στην καρδιά του για τον αδελφό.
Κάποτε κατέβηκε στην πόλη να πουλήσει τα πανέρια του και σκόνταψε επάνω σ’ έναν δυστυχισμένο άνθρωπο, παραπεταμένο στον δρόμο, ξένο και άρρωστο, που ως την στιγμή εκείνη κανένας διαβάτης δεν είχε σκεφθεί να τον βοηθήσει.
Ο Όσιος τον σήκωσε τον περιποιήθηκε και με τα χρήματα που πήρε από τα πανέρια του νοίκιασε δωμάτιο και τον έβαλε μέσα, Λένε μάλιστα πώς έμεινε αρκετό καιρό κοντά του και τον φρόντιζε, ενώ συγχρόνως εργαζόταν για να βγάζει τα έξοδα του.
Όταν πια ο ξένος έγινε εντελώς καλά και ήταν σε θέση να γυρίσει στην πατρίδα του, επέστρεψε και ο Αββάς Αγάθων στην αγαπημένη του ησυχία.
***
ΑΛΛΗ ΦΟΡΑ πάλι που πήγαινε στην πόλη να δώσει το εργόχειρο του και να προμηθευτεί το λίγο ψωμάκι του, βρήκε κοντά στην αγορά έναν φτωχό γέρο ανάπηρο.
- Για την αγάπη του Θεού, Αββά, άρχισε τα παρακάλια ο γέρος μόλις είδε τον Όσιο, μην με αφήσεις κι εσύ αβοήθητο τον δυστυχή, πάρε με κοντά σου.
Ο Αββάς Αγάθων τον έβαλε να καθίσει δίπλα του, εκεί που αράδιασε τα καλάθια του για να τα πουλήσει.
- Πόσα λεφτά πήρες, Αββά; τον ρωτούσε ο γέρος, κάθε φορά που έδινε ένα καλάθι.
- Τόσα, του έλεγε ο Όσιος.
- Καλά είναι. Δεν μου αγοράζεις όμως μια μικρή πίτα, Αββά; Έτσι για να δεις καλό, που έχω από χθες βράδυ να φάω.
- Μετά χαράς, έλεγε ο Όσιος και έκανε αμέσως την επιθυμία του.
Σε λίγο του ζήτησε φρούτα, ύστερα ένα γλυκό.Έτσι, σε κάθε καλάθι που πουλούσε ξόδευε τα χρήματα, χάριν του προστατευομένου του, έως ότου έδωσε όλα τα καλάθια και όλα τα χρήματα ο Όσιος, χωρίς να του μείνει για τον εαυτό του ούτε δίλεπτο. Και το σπουδαιότερο, το έκανε με μεγάλη προθυμία, ενώ ήξερε πώς είχε να περάσει τώρα τουλάχιστον μία εβδομάδα χωρίς ψωμί.
Αφού έδωσε και το τελευταίο του καλάθι, ετοιμάστηκε να φύγει από την αγορά.
- Φεύγεις λοιπόν; τον ρώτησε ο ανάπηρος.
- Ναι, τελείωσα πια την δουλειά μου.
- Ε, τώρα θα κάνεις αγάπη να με πάς ως το σταυροδρόμι κι από κει φεύγεις, είπε πάλι παρακαλεστικά ο παράξενος γέρος.
Ο άγαθώτατος Αγάθων τον φορτώθηκε στην πλάτη και τον μετέφερε εκεί που του ζητούσε με πολλή δυσκολία, γιατί ήταν κατάκοπος από την εργασία της ημέρας.
Όταν έφτασαν στο σταυροδρόμι κι ετοιμάστηκε να αποθέσει κάτω το ζωντανό φορτίο του, άκουσε γλυκειά φωνή να του λέει:
- Ευλογημένος να είσαι, Αγάθων, από τον Θεό και στην γη και στον Ουρανό.
Σήκωσε τα μάτια ο Όσιος να δει εκείνον που του μιλούσε. Ο δήθεν γέρος είχε γίνει άφαντος, γιατί ήταν Άγγελος σταλμένος από τον Θεό, να δοκιμάσει την αγάπη του Οσίου.
***
ΘΑ ΕΛΕΓΕ κανείς πώς αυτός ο Αγάθων ζούσε και κινούνταν μόνο και μόνο για ν’ αναπαύει τον πλησίον του. Όταν τύχαινε να περνά τον ποταμό μαζί με τους άλλους αδελφούς, έπαιρνε πρώτος στα χέρια του τα κουπιά της βάρκας. Όταν πήγαιναν ξένοι στο κελλί του, με το ένα χέρι τους χαιρετούσε και με το άλλο άρχιζε να στρώνει τράπεζα για να τους φιλοξενήσει.
Κάποτε του χάρισαν ένα σκαλιστήρι, για να καλλιεργεί τον κήπο του.
- Τί όμορφο σκαλιστηρακι! έκανε ένας αδελφός, που έτυχε να το δει στα χέρια του μια μέρα.
Ο Αββάς Αγάθων δεν τον άφηνε με κανένα τρόπο να φύγει, αν δεν έπαιρνε μαζί του το σκαλιστήρι που του άρεσε.
***
Ο ΑΒΒΑΣ ΑΠΟΛΛΩ επίσης λένε πώς είχε τόση αγάπη για τον πλησίον του, ώστε ουδέποτε στην ζωή του αρνήθηκε σε άνθρωπο βοήθεια ή οποιαδήποτε μικρή ή μεγάλη εξυπηρέτηση. Όταν οι αδελφοί ζητούσαν την συνεργασία του, την προσέφερε ευχαρίστως, λέγοντας πάντα με χαμόγελο:
- Μαζί με τον Κύριό μου θα έργασθώ σήμερα για την ωφέλεια της ψυχής μου.

(Γεροντικό, Σταλαγματιές απο την Πατερική Σοφία, Θεοδώρας Χαμπάκη, Εκδόσεις Ορθοδόξου Χριστιανικής αδελφότητας "ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ", σελ. 8-10 )

Και η έγγαμη και η άγαμη ζωή είναι ευλογημένες
-Γέροντα, τί πρέπει να απαντήση κανείς σε νέα παιδιά που ρωτούν αν η μοναχική ζωή είναι ανώτερη από την έγγαμη;
-Κατ’ αρχάς πρέπει να τους δώση να καταλάβουν ποιός είναι ο προορισμός του ανθρώπου και ποιό είναι το νόημα της ζωής.
Ύστερα να τους εξηγήση ότι και οι δύο δρόμοι που έχει χαράξει η Εκκλησία μας είναι ευλογημένοι,
γιατί και οι δύο μπορούν να τους οδηγήσουν στον Παράδεισο, αν ζήσουν κατά Θεόν.
Ας υποθέσουμε ότι δύο άνθρωποι ξεκινούν να πάνε σε ένα προσκύνημα.
Ο ένας πηγαίνει με το λεωφορείο από τον δημόσιο δρόμο και ο άλλος πηγαίνει με τα πόδια από κάποιο μονοπάτι.
Και οι δύο όμως έχουν τον ίδιο σκοπό. Ο Θεός και το ένα το χαίρεται και το άλλο το θαυμάζει.
Κακό είναι όταν αυτός που πάει από το μονοπάτι κατακρίνη μέσα του τον άλλον που πάει από τον δημόσιο δρόμο ή και το αντίστροφο.
Καλά είναι οι νέοι που σκέφτονται τον Μοναχισμό να γνωρίζουν ότι η αποστολή του μοναχού είναι πολύ μεγάλη, είναι να γίνη Αγγελος.
Στην άλλη ζωή, στον Ουρανό, θα ζούμε σαν Αγγελοι, είπε ο Χριστός στους Σαδδουκαίους.
Γι’ αυτό μερικοί πολύ φιλότιμοι νέοι γίνονται μοναχοί και αρχίζουν την αγγελική ζωή από τούτη την ζωή.
Ας μη νομίση όμως κανείς ότι όσοι πάνε στο μοναστήρι θα σωθούν, επειδή απλώς έγιναν μοναχοί.
Ο κάθε άνθρωπος θα δώση λόγο στον Θεό αν την ζωή που διάλεξε την αγίασε. Παντού χρειάζεται φιλότιμο.
Ο Θεός δεν κάνει προκομμένους και ανεπρόκοπους ανθρώπους, αλλά, όποιος δεν έχει φιλότιμο, όποια ζωή κι αν ακολουθήση, ανεπρόκοπος θα είναι.
Ενώ ο φιλότιμος προκόβει, όπου κι αν βρεθή, επειδή η θεία Χάρις βρίσκεται μαζί του. Υπάρχουν έγγαμοι που ζουν πολύ ενάρετα και αγιάζονται.
Ένας οικογενειάρχης, αν αγαπάη τον Θεό και έλκεται από τον θείο έρωτα, μπορεί να κάνη μεγάλη πνευματική προκοπή.
Εν τω μεταξύ προικίζει τα παιδιά του με αρετές, δημιουργεί μια καλή οικογένεια, οπότε θα πάρη διπλό μισθό από τον Θεό.
Γι’ αυτό ο κάθε νέος πρέπει να έχη στόχο να αγωνισθή με φιλότιμο και χωρίς άγχος, ώστε την ζωή που θα διαλέξη να την αγιάση.
Θέλει τον γάμο; Να παντρευτή, αλλά να αγωνισθή να γίνη καλός οικογενειάρχης και να ζήση άγια.
Θέλει τον Μοναχισμό; Να γίνη μοναχός, αλλά να αγωνισθή να γίνη καλός μοναχός.
Ας μετρήση τις δυνάμεις του, ας δη τί μπορεί να κάνη, και ανάλογα να προχωρήση σε έναν από τους δύο δρόμους.
Αν μια κοπέλα λ.χ. βλέπη ότι δεν έχει δυνάμεις να γίνη μοναχή, τότε να πη ταπεινά στον Θεό: «Θεέ μου, είμαι αδύναμη,
δεν μπορώ να ζήσω ως μοναχή, στείλε μου έναν άνθρωπο που θα με βοηθάη, ώστε να κάνω μια καλή οικογένεια και να ζώ πνευματικά», και ο Θεός τότε δεν θα την αφήση.
Αν παντρευτή και κάνη μια καλή οικογένεια, ζη σύμφωνα με το Ευαγγέλιο, δεν θα ζητήση ο Θεός περισσότερα από αυτήν.
Βέβαια υπάρχουν νέοι από τους οποίους ο Θεός ζητάει λίγα, αλλά εκείνοι από φιλότιμο αγωνίζονται πολύ και Του προσφέρουν περισσότερα διαλέγοντας την μοναχική ζωή.
Αυτοί θα λάβουν διπλά στεφάνια. Εάν δηλαδή μια ψυχή έχη κλίση προς την έγγαμη ζωή και θελήση από πολύ φιλότιμο να θυσιάση τα πάντα και να ακολουθήση την μοναχική ζωή, αυτό πολύ συγκινεί τον Θεό.
Μόνο να προσέξη τα ελατήριά της να είναι πολύ αγνά, να μην κινηθή από υπερηφάνεια.
Από εκεί και πέρα ο Θεός θα σκορπίση όλες τις δυσκολίες.
(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 19-21

Εκείνος λοιπόν που θέλει να καθαρίσει την καρδιά του
πρέπει να τη θερμαίνει δια παντός με τη μνήμη του Κυρίου Ιησού,
έχοντας αυτήν μόνο ως ακατάπαυστη μελέτη και έργο.
Γιατί, όποιος θέλει ν’ απορρίψει τη σαπίλα, δεν πρέπει άλλοτε να προσεύχεται και άλλοτε όχι,
αλλά ν’ ασχολείται πάντοτε με την προσευχή μέσα στη φύλαξη του νου,
ακόμα κι αν είναι έξω από τους ευκτήριους οίκους.
Γιατί, όπως εκείνος που θέλει να καθαρίσει τον χρυσό,
αν αφήσει και για λίγο ακόμα να σταματήσει η φωτιά του χωνευτηρίου,
κάνει πάλι σκληρή την καθαριζόμενη ύλη,
έτσι κι εκείνος που άλλοτε ενθυμείται τον Θεό κι άλλοτε όχι, αυτό που νομίζει ότι αποκτά με την προσευχή, τούτο το χάνει με την αργία.

(ΕΠΕ,Φιλοκαλία,τόμος 9, έργα Διαδόχου Φωτικής,σελ.85)

… τόσο πρέπει να διατηρούν την εγκράτεια στις τροφές, ώστε να μη φθάσει κανείς ποτέ να βδελυχθεί κάποια απ’ αυτές•γιατί τούτο είναι και επικατάρατο και εντελώς δαιμονικό. Δεν απέχουμε από τις τροφές γιατί είναι κακές -μη γένοιτο- αλλ’ απέχουμε για να διαπαιδαγωγούμε κατάλληλα τα αρρωστημένα μέρη της σάρκας, αποφεύγοντας τις πολλές και νόστιμες τροφές, και επί πλέον για να έρχεται και το περίσσευμά μας σε επαρκή βοήθεια στους φτωχούς, πράγμα που είναι γνώρισμα ειλικρινούς αγάπης. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 47
Η νηστεία έχει καύχημα και καθ’ εαυτήν, όχι όμως προς το Θεό• γιατί μοιάζει με εργαλείο που ρυθμίζει στη σωφροσύνη εκείνους που θέλουν. Δεν πρέπει λοιπόν να μεγαλοφρονούν οι αγωνιστές της ευσέβειας γι’ αυτήν, αλλά μόνο πρέπει να περιμένουμε με πίστη στο Θεό την επίτευξη του σκοπού μας• γιατί ούτε οι τεχνολόγοι αποδίδουν ποτέ το αποτέλεσμα του επαγγέλματος στα εργαλεία, αλλ’ ο καθένας τους περιμένει το είδος της κατασκευής, ώστε ν’ αποδείξει από εκείνο την ακρίβεια της τέχνης.
(ΕΠΕ,Φιλοκαλία,τόμος 9, έργα Διαδόχου Φωτικής,σελ. 171,175 )

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 93. 
Η οδός της αρετής, για εκείνους που αρχίζουν ν’ αγαπούν την ευσέβεια,
φαίνεται πολύ τραχεία και θλιβερή, όχι γιατί εκείνη τάχα είναι τέτοια,
αλλά γιατί η ανθρώπινη φύση ευθύς αμέσως από τη μητρική κοιλιά
συναναστρέφεται άφθονα με τις ηδονές.
Σ’ εκείνους όμως που μπορούν να ξεπεράσουν τη μέση της γίνεται όλη ευχάριστη και άνετη.
Γιατί η φαύλη συνήθεια, όταν υποταχθεί στην καλή με την ενέργεια του αγαθού,
χάνεται μαζί με τη μνήμη των αλόγιστων ηδονών.
Από τότε λοιπόν ευχαρίστως η ψυχή περνά όλα τα μονοπάτια των αρετών.
Γι’ αυτό ο Κύριος, εισάγοντάς μας στην οδό της σωτηρίας, λέγει,
«πόσο στενή και θλιμμένη είναι η οδός που οδηγεί στη βασιλεία και πόσο λίγοι θα περάσουν απ’ αυτήν».
Προς εκείνους όμως που θέλουν με σοβαρή πρόθεση να προχωρήσουν στην τήρηση των αγίων εντολών του λέγει,
«ο ζυγός μου είναι καλός και το φόρτωμά μου είναι ελαφρό».
(ΕΠΕ,Φιλοκαλία,τόμος 9, έργα Διαδόχου Φωτικής,σελ.269)

Ο άθεος είναι δήμιος του εαυτού του.
Όταν ο άνθρωπος στρέψει το πρόσωπό του στον Θεό, όλοι οι δρόμοι οδηγούν σ’ Αυτόν. Όταν ο άνθρωπος αποστρέψει το πρόσωπό του από τον Θεό, όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην καταστροφή.
Όποιος αρνηθεί τον Θεό, με τον λόγο και την καρδιά, τίποτα δεν μπορεί να κάνει στη ζωή, που να μην οδηγεί στην ολοκληρωτική ερήμωση του σώματος και της ψυχής.
Γι’ αυτό μην βιάζεσαι να ψάξεις δήμιο για τον άθεο. Τον βρήκε μόνος του στον εαυτό του, πιο αξιόπιστο, απ’ όσο όλος ο κόσμος μπορούσε να του προσφέρει.

Τα δυνατά πνεύματα.
Δεν φθάνει μόνο η δύναμη της θέλησης, ούτε μόνο η δύναμη της αίσθησης, ούτε μόνο η δύναμη του νου. Ούτε όλα αυτά μαζί φθάνουν χωρίς τον φωτεινό στόχο.
Ως προς τι αξίζει η ταχύτητα των ποδιών και η δύναμη των πνευμόνων στον αθλητή, εάν ο καθένας απομακρύνεται από αυτόν με φόβο και εάν κανείς δεν θέλει τη βοήθειά του;
Όλα τα ισχυρά και θυελλώδη στοιχεία της φύσης, ντυμένα στο σκοτάδι της νύχτας, γεμίζουν τον ταξιδιώτη με φόβο. Όμως, όταν ο πρωινός ήλιος τα φωτίσει, ο ταξιδιώτης γίνεται φίλος μ’ αυτά. 
Τέτοια είναι και τα λεγάμενα δυνατά πνεύματα. Ντυμένα στο σκοτάδι του εγωισμού και της ματαιοδοξίας είναι σκιάχτρα και για τους ανθρώπους και για τη φύση γύρω τους. Όμως, σαν φωτιστούν με θεϊκό φως, γίνονται ανατολής χαρά για όλα γύρω τους.
Τα χαλάζι είναι πια δυνατό από τη βροχή, αλλά γι' αυτό δεν έχει φίλους στη γη.

Η καλοσύνη βλέπει μακριά.
Η καλοσύνη βλέπει μακριά και βλέπει τις πια απομακρυσμένες αιτίες. Η μοχθηρία είναι κοντόφθαλμη και βλέπει τις πια κοντινές αιτίες.
Η μοχθηρία και το πουλί βλέπουν ότι χρειάζεται σύννεφο για να βρέξει. Η καλοσύνη βλέπει ότι χρειάζεται ο Θεός για να βρέξει.
Η μοχθηρία και ο γάιδαρος βλέπουν ότι χρειάζεται κοπριά για να μεγαλώσει τα καλαμπόκι. Η καλοσύνη βλέπει ότι χρειάζεται ο Θεός για να μεγαλώσει το καλαμπόκι

(Στοχασμοί περί καλού και κακού, Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς, σελ. 18-19).

Η ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ, μέρος 3ο. 

«Να αγαπήσεις τον Κύριο και Θεό σου μέσα απ’ όλη σου την καρδιά, με όλη σου την ψυχή, με όλη σου τη δύναμη και με όλη σου τη διάνοια» (Λουκ. 10, 27). Αυτή η εντολή αρχικά φαίνεται πολύ απλή, όμως οι λέξεις της περικλείουν κάτι πολύ περισσότερο από εκείνο που βλέπει κανείς με την πρώτη ματιά. Όλοι ξέρουμε τι σημαίνει να αγαπάει κανείς κάποιον με όλη του την καρδιά. Ξέρουμε την ευχαρίστηση και την ψυχική θαλπωρή που του δίνει, όχι μόνο η παρουσία του αγαπημένου, αλλά και η απλή θύμησή του. Έτσι πρέπει να προσπαθήσουμε να αγαπήσουμε το Θεό. Κάθε φορά που μνημονεύεται το Άγιο Όνομά Του θα πρέπει να γεμίζει η ψυχή και η καρδιά μας με αστείρευτη γλυκύτητα και ζεστασιά. Η μνήμη του Θεού πρέπει να είναι μέσα μας αδιάκοπα. Παρά ταύτα εμείς Τον σκεπτόμαστε μόνο περιστατικά.
Δεν μπορούμε να αγαπήσουμε το Θεό με όλη τη δύναμή μας, αν δεν ξεριζώσουμε από μέσα μας καθετί που δεν έχει σχέση μ’ Αυτόν. Μετά από μια αγωνιστική προσπάθεια πάνω στη θέλησή μας, πρέπει να στραφούμε σταθερά προς το Θεό, είτε την ώρα που προσευχόμαστε - πράγμα που είναι πιο εύκολο, αφού κατά την ώρα της προσευχής είμαστε ήδη συγκεντρωμένοι στο Θεό - είτε την ώρα που κάνουμε οποιοδήποτε έργο. Στη δεύτερη όμως περίπτωση απαιτείται εκπαίδευση, γιατί κάνοντας κάτι, συγκεντρώνουμε την προσοχή μας στο έργο μας, το οποίο πρέπει, με ειδική προσπάθεια αργότερα, να το αφιερώσουμε στο Θεό.
Οι Μάγοι έκαναν τόσο μεγάλο ταξίδι για να συναντήσουν το Χριστό και κανείς δεν ξέρει πόσες δυσκολίες χρειάστηκε να ξεπεράσουν μέχρι να φτάσουν μπροστά Του. Καθένας μας ταξιδεύει για να συναντήσει το Θεό, όπως έκαναν κι αυτοί. Οι Μάγοι ήταν φορτωμένοι με δώρα. Χρυσάφι για το βασιλιά. Λιβάνι για το Θεό. Σμύρνα για τον «Υιό του ανθρώπου», που θα υπέμενε θάνατο. Που να βρούμε όμως εμείς χρυσάφι, λιβάνι και σμύρνα, αφού Του οφείλουμε τα πάντα; Ξέρουμε καλά ότι καθετί που έχουμε μας δόθηκε απ’ Αυτόν και δεν μας ανήκει σίγουρα και για πάντα. Όλα μπορούν να μας αφαιρεθούν. Όλα εκτός από την αγάπη. Και αυτό είναι που κάνει την αγάπη μοναδική και γι’ αυτό το λόγο η αγάπη είναι κάτι που μπορούμε να το προσφέρουμε. Όλα τα άλλα, τα μέλη του σώματός μας, η νοημοσύνη μας, τα υπάρχοντά μας, μπορούν να μας αφαιρεθούν δια της βίας, αλλά την αγάπη δεν υπάρχει τρόπος να μας την πάρει κανείς, εκτός αν εμείς οι ίδιοι τη δώσουμε. Με αυτή την έννοια, με τον τρόπο που είμαστε ελεύθεροι να ζήσουμε τη ζωή της αγάπης, δεν είμαστε ελεύθεροι να ζήσουμε οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα της ψυχής ή του σώματός μας. Παρόλο ότι βασικά η αγάπη είναι θείο δώρο, αφού κανένας από μόνος του δεν μπορεί να τη δημιουργήσει, όμως είναι το μόνο πράγμα το οποίο, αν ποτέ κανείς το αποκτήσει, μπορεί να το οικειοποιηθεί ή να το προσφέρει.
O Bernanos στο βιβλίο «Ημερολόγιο ενός επαρχιακού ιερέα» λέει ότι μπορούμε ακόμα και την υπερηφάνειά μας να προσφέρουμε στο Θεό: «Δώσε την υπερηφάνειά σου, με όλα τα επακόλουθά της, δώστα όλα». Η υπερηφάνεια που προσφέρεται με αυτό το πνεύμα γίνεται δώρο αγάπης στα μάτια του Θεού. Και κάθε δώρο αγάπης είναι πάντα ευπρόσδεκτο από το Θεό.
Το «να αγαπάς τους εχθρούς σου και να ευλογείς όσους σε μισούν» (Ματθ. 5, 44), είναι εντολή του Θεού, την οποία λίγο - πολύ μπορεί ο καθένας να εφαρμόσει. Το να συγχωρέσει όμως κανείς αυτούς που έκαναν ένα αγαπημένο του πρόσωπο να υποφέρει, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Είναι σαν να του λένε να κάνει, όχι πράξη αρετής, αλλά παρανομία. Ακόμη όσο μεγαλύτερη είναι η αγάπη μας για κάποιον που υποφέρει, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά μας να μοιραστούμε τον πόνο μαζί του και να τον συγχωρήσουμε για τυχόν σφάλματά του. Και με αυτή την έννοια κατακτάει κανείς τον υψηλότερο βαθμό της αγάπης, όταν δηλαδή μπορεί όπως ο Ραββίνος Yehel Μikhael να λέει: «Είμαι ο αγαπημένος μου». Όσο όμως λέμε «εγώ» και «αυτός» δεν μπορούμε να κοινωνήσουμε στα παθήματα του αδελφού μας και να αποδεχτούμε τον πόνο του. Η Θεοτόκος, όταν βρισκόταν κοντά στο Σταυρό του Κυρίου, δεν αναλύθηκε σε δάκρυα, όπως συνηθίζουν να την παριστάνουν οι δυτικές αγιογραφίες. Βρισκόταν σε τόσο απόλυτη κοινωνία με τον Υιό της, ώστε δεν διαμαρτυρήθηκε για τίποτα. Σταυρωνόταν κι αυτή μαζί με το Χριστό. Πέθαινε κι αυτή μαζί του. Η Μητέρα ολοκλήρωνε τώρα εκείνο που είχε αρχίσει την ημέρα της Υπαπαντής του Χριστού, όταν είχε προσφέρει τον Υιό της στο Θεό. Μόνος ο Χριστός απ’ όλους τους «υιούς Ισραήλ», έγινε τότε δεκτός από το Θεό «ως θυσία ζώσα». Και Εκείνη η Oποία τον είχε προσκομίσει δεχόταν τώρα με τη σειρά της τη συνέπεια της λειτουργικής πράξεώς της, η οποία τώρα εύρισκε πραγματικά την εκπλήρωσή της. Όπως τότε ο Χριστός βρισκόταν σε κοινωνία μαζί της, έτσι και τώρα Αυτή βρισκόταν σε απόλυτη κοινωνία μαζί του και δεν υπήρχε τίποτα για το οποίο μπορούσε να διαμαρτυρηθεί.

(Ζωντανή Προσευχή. Antony Bloom, σελ. 23-26).

Να μη δικαιολογούμε τα πάθη μας

- Γέροντα, μερικοί νομίζουν ότι δεν έχουν προϋποθέσεις για να κάνουν πνευματική ζωή και λένε: «Ουκ αν λάβης παρά του μη έχοντος».

- Αν λένε κιόλας ότι τους βαραίνουν πάθη κληρονομικά και δικαιολογούν τον εαυτό τους, αυτό είναι ακόμη χειρότερο.

- Και όταν, Γέροντα, κάποιον όντως τον βαραίνουν;

- Κοίταξε να σου πω: Ο κάθε άνθρωπος έχει κληρονομικές καταβολές καλές και κακές. Πρέπει να αγωνισθή να απαλλαγή από τα ελαττώματά του και να καλλιεργήση τα καλά που έχει, για να γίνη μια αληθινή, χαριτωμένη εικόνα του Θεού.
Οι κακές κληρονομικές καταβολές δεν είναι εμπόδιο για την πνευματική πρόοδο. Γιατί, όταν αγωνίζεται κανείς, έστω και λίγο αλλά με πολύ φιλότιμο, τότε κινείται στον πνευματικό χώρο, στο θαύμα, και όλα τα άσχημα κληρονομικά τα διαλύει η Χάρις του Θεού.
Ο Θεός πολύ συγκινείται και πολύ βοηθάει μία ψυχή που έχει κακές κληρονομικές καταβολές και αγωνίζεται φιλότιμα στο ουράνιο πέταγμα με την ατροφική της φτερούγα - την κακή κληρονομικότητα. Γνωρίζω πολλούς που με την μικρή προσπάθεια που κατέβαλαν και με την μεγάλη βοήθεια του Θεού ελευθερώθηκαν από αυτά. Αυτοί οι άνθρωποι είναι για τον Θεό μεγάλοι ήρωες. Γιατί αυτό που θα συγκινήση τον Θεό είναι η εργασία που θα κάνουμε στον παλαιό μας άνθρωπο.

- Γέροντα, το Βάπτισμα δεν εξαλείφει τις κακές κληρονομικές καταβολές;

- Το Βάπτισμα μας απαλλάσσει από την κατάρα του προπατορικού αμαρτήματος και από όλες τις αμαρτίες. Όταν βαπτίζεται ο άνθρωπος, ντύνεται τον Χριστό, απελευθερώνεται από το προπατορικό αμάρτημα και έρχεται η θεία Χάρις· οι κακές όμως κληρονομικές καταβολές μένουν. Μήπως ο Θεός δεν θα μπορούσε να τις εξαλείψη και αυτές με το Άγιο Βάπτισμα; Τις αφήνει όμως, για να αγωνισθούμε, να νικήσουμε και να στεφανωθούμε.

- Γέροντα, εγώ, όταν πέφτω συνέχεια σε κάποιο πάθος, λέω: «Έτσι γεννήθηκα, τέτοια είμαι».

- Ακόμη αυτό έλειψε, να μας πης ότι οι γονείς σου, σου έδωσαν όλα τα ελαττώματα που έχεις. Από πάππον προς πάππον όλα τα ελαττώματα σ’ εσένα δόθηκαν και όλα τα χαρίσματα στους άλλους;... Μήπως τα βάζεις και με τον Θεό; Όποιος λέει: «εγώ αυτόν τον χαρακτήρα έχω, έτσι γεννήθηκα, έχω άσχημες κληρονομικές καταβολές, μ’ αυτές τις συνθήκες μεγάλωσα, άρα δεν μπορώ να διορθωθώ...», είναι σαν να λέη: «Φταίει όχι μόνον ο πατέρας μου και η μάνα μου, αλλά και ο Θεός»! Όταν ακούω κάτι τέτοια, ξέρετε πώς στενοχωριέμαι; Έτσι βρίζει κανείς και τους γονείς του και τον Θεό. Από την στιγμή που σκέφτεται έτσι, παύει να ενεργή η Χάρις του Θεού.

- Γέροντα, μερικοί λένε ότι, όταν ένα ελάττωμα είναι στην δομή του ανθρώπου, δεν διορθώνεται.

- Ξέρεις τι γίνεται; μερικούς τους συμφέρει να λένε ότι κάποιο ελάττωμα οφείλεται στην δομή τους, γιατί έτσι δικαιολογούν τον εαυτό τους και δεν κάνουν καμμιά προσπάθεια να απαλλαγούν από αυτό. «Εμένα, λένε, δεν μου έδωσε χαρίσματα ο Θεός! Τι φταίω εγώ; Γιατί μου ζητούν πράγματα πάνω από τις δυνάμεις μου;»! Οπότε αραλίκι μετά. Δικαιολογούν τον εαυτό τους, αναπαύουν τον λογισμό τους και βαδίζουν με τον χαβά τους. Αν πούμε: «αυτά είναι κληρονομικά, τα άλλα είναι του χαρακτήρα μου», πώς θα διορθωθούμε; Αυτή η αντιμετώπιση διώχνει την πνευματική λεβεντιά.

- Ναι, Γέροντα, αλλά...

- Πάλι «αλλά»; Τι είσαι εσύ, βρέ παιδάκι μου; Σαν χέλι ξεγλιστράς. Συνέχεια δικαιολογείσαι.

- Γέροντα, εσκεμμένα το κάνω;

- Δεν λέω ότι το κάνεις εσκεμμένα, αλλά, ενώ ο Θεός σε προίκισε με τόσο μυαλό και είσαι σπίρτο, πανέξυπνη, δεν καταλαβαίνεις πόσο κακό είναι η δικαιολογία! Ένα τόσο δα κεφαλάκι να έχη τόσο μυαλό, και να μην το καταλαβαίνη!
Παρατήρησα ότι μερικοί, ενώ είναι έξυπνοι και καταλαβαίνουν ποιο είναι το σωστό, υποστηρίζουν το λανθασμένο, επειδή αυτό τους βολεύει, και έτσι δικαιολογούν τα πάθη τους. Άλλοι πάλι δεν δικαιολογούν τον εαυτό τους, αλλά με τον λογισμό ότι υπάρχει κάτι αδιόρθωτο στον χαρακτήρα τους πέφτουν στην απελπισία. Ο διάβολος έτσι κάνει: τον έναν τον εμποδίζει από την πνευματική πρόοδο με την δικαιολογία του εαυτού του, τον άλλον τον πιάνει με την υπερευαισθησία και τον ρίχνει στην απόγνωση.
Για να κοπή ένα πάθος, πρέπει να μη δικαιολογή ο άνθρωπος τον εαυτό του, αλλά να ταπεινώνεται. Αν λ.χ. λέη: «εγώ δεν έχω αγάπη στην φύση μου, ενώ ο άλλος έχει» και δεν αγωνίζεται να αποκτήση, πώς θα προκόψη; Χωρίς αγώνα δεν γίνεται προκοπή. Δεν έχετε διαβάσει στα Πατερικά βιβλία πόσα ελαττώματα είχαν μερικοί Πατέρες και σε τι πνευματικά μέτρα έφθασαν; Ξεπέρασαν άλλους που είχαν πολλές αρετές. Να, ο Αββάς Μωυσής ο Αιθίοπας, ένας τόσο μεγάλος εγκληματίας, σε τι κατάσταση έφθασε! Τι κάνει η Χάρις του Θεού!
Κατά τον λογισμό μου αυτός που έχει κακές κληρονομικές καταβολές και αγωνίζεται να αποκτήση αρετές, θα έχη πιο πολύ μισθό από εκείνον που κληρονόμησε από τους γονείς του αρετές και δεν χρειάζεται να αγωνισθή, για να τις αποκτήση. Γιατί ο ένας τα βρήκε όλα έτοιμα, ενώ ο άλλος αγωνίσθηκε σκληρά, για να τα αποκτήση. Βλέπεις, και οι άνθρωποι εκτιμούν περισσότερο εκείνα τα παιδιά που βρήκαν χρέη από τους γονείς τους και αγωνίσθηκαν σκληρά όχι μόνον να τα εξοφλήσουν, αλλά και να δημιουργήσουν περιουσία, παρά όσα βρήκαν περιουσία από τους γονείς τους και την διατήρησαν.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Ε΄, σελ. 23-26).

Η δύναμη του καλού λογισμού. 
Γέροντα, στην Παλαιά Διαθήκη, στο Δ' βιβλίο των Μακκαβαίων, αναφέρεται: «Ο ευσεβής λογισμός δεν είναι εκριζωτής των παθών, αλλά ανταγωνιστής». Τί σημαίνει;
- Κοίταξε να δής: Τα πάθη είναι βαθιά ριζωμένα μέσα μας, αλλά ο ευσεβής, ο καλός, λογισμός μας βοηθάει να μην υποδουλωνώμαστε σ’ αυτά. Όταν ο άνθρωπος φέρνη όλο καλούς λογισμούς και σταθεροποιήση μια καλή κατάσταση, τα πάθη παύουν να ενεργούν, οπότε είναι σαν να μην υπάρχουν. Δηλαδή ο ευσεβής λογισμός δεν ξερριζώνει τα πάθη, αλλά τα πολεμάει και μπορεί να τα καταβάλη. Νομίζω, ο συγγραφεύς περιγράφει τί μπόρεσαν να υποφέρουν οι Αγιοι Επτά Παίδες, η μητέρα τους Αγία Σολομονή και ο διδάσκαλός τους Αγιος Ελεάζαρος, έχοντας ευσεβείς λογισμούς, για να δείξη ακριβώς την δύναμη του καλού λογισμού.
Ένας καλός λογισμός ισοδυναμεί με μια πολύωρη αγρυπνία! Έχει μεγάλη δύναμη. Όπως τώρα κάποια νέα όπλα σταματούν με ακτίνες λέιζερ τον πύραυλο στην βάση του και τον εμποδίζουν να εκτοξευθή, έτσι και οι καλοί λογισμοί προλαβαίνουν και καθηλώνουν τους κακούς λογισμούς στα «αεροδρόμια» του διαβόλου, από τα οποία ξεκινούν. Γι’ αυτό προσπαθήστε, όσο μπορείτε, πριν προλάβη ο πειρασμός να σάς φυτέψη κακούς λογισμούς, να φυτεύετε εσείς καλούς λογισμούς, για να γίνη η καρδιά σας ανθόκηπος και να συνοδεύεται η προσευχή σας από την θεία ευωδία της καρδιάς σας.
Όταν κανείς κρατά έστω και λίγο αριστερό, δηλαδή κακό, λογισμό για κάποιον, οποιαδήποτε άσκηση και αν κάνη, νηστεία, αγρυπνία κ.λπ., πάει χαμένη. Σε τί θα τον βοηθήση η άσκηση, αν δεν αγωνίζεται παράλληλα να μη δέχεται τους κακούς λογισμούς; Γιατί να μην αδειάση από το πιθάρι πρώτα όλο το κατακάθι του λαδιού, που είναι μόνο για σαπούνι, και ύστερα να βάλη το καλό λάδι, αλλά βάζει το καλό με το άχρηστο και το μουρνταρεύει;
Ένας αγνός, καλός, λογισμός έχει μεγαλύτερη δύναμη από κάθε άσκηση. Κάποιος νέος λ.χ. πολεμείται από τον διάβολο και έχει ακάθαρτους λογισμούς και κάνει αγρυπνίες, νηστείες, τριήμερα, για να απαλλαγή από αυτούς. Ένας αγνός λογισμός όμως που θα φέρη έχει μεγαλύτερη δύναμη και από τις αγρυπνίες και από τις νηστείες που κάνει και τον βοηθάει πιο θετικά.
- Γέροντα, όταν Λέτε «αγνός λογισμός», αναφέρεσθε μόνο σε ειδικά θέματα ή και σε γενικώτερα;
- Και σε γενικώτερα. Γιατί ο άνθρωπος, όταν τα βλέπη όλα με καλούς Λογισμούς, εξαγνίζεται και χαριτώνεται από τον Θεό. Με τους αριστερούς λογισμούς κατακρίνει και αδικεί τους άλλους, εμποδίζει την θεία Χάρη να έρθη, και έρχεται έπειτα ο διάβολος και τον αλωνίζει.
- Δηλαδή, Γέροντα, επειδή κατακρίνει, δίνει δικαίωμα στον διάβολο να τον αλωνίση;
- Ναί. Όλη η βάση είναι ο καλός λογισμός. Αυτό είναι που ανεβάζει τον άνθρωπο, τον αλλοιώνει προς το καλό. Πρέπει να φθάση κανείς στο σημείο να τα βλέπη όλα καθαρά. Είναι αυτό που είπε ο Χριστός: «Μη κρίνετε κατ όψιν, αλλά την δικαίαν κρίσιν κρίνατε». Μετά φθάνει ο άνθρωπος σε μία κατάσταση που βλέπει τα πάντα με τα πνευματικά μάτια· όχι με τα ανθρώπινα. Όλα τα δικαιολογεί, με την καλή έννοια.
Πρέπει να προσέχουμε να μη δεχώμαστε τα πονηρά τηλεγραφήματα του διαβόλου, για να μη μολύνουμε «τόν Ναόν του Αγίου Πνεύματος» και απομακρυνθή η Χάρις του Θεού, με αποτέλεσμα να σκοτισθούμε. Το Αγιο Πνεύμα, όταν δη την καρδιά μας αγνή, έρχεται και κατοικεί μέσα μας, γιατί αγαπάει την αγνότητα - γι’ αυτό και παρουσιάσθηκε σαν περιστέρι.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Γ΄, Πνευματικός Αγώνας, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 19-21)

Η σάρκωσις του Υιού.
Τον υιό Του τον μονογενή από τους κόλπους Του ο Πατέρας τον γέννησε, και αφού έλαβε δούλου μορφή, προετοίμασε να γεννηθή από την Παρθένο και να μας συναναστραφή... Έκπληκτος ο υιός της βροντής μπροστά στο μυστήριο, αναβοά· «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο!». Ω μακάριε Ιωάννη, πες μας, τί σημαίνει το «ούτως»; Πώς; Πες μας το μέτρο, το μέγεθος. Δίδαξέ μας την υπερβολή της αγάπης του Θεού.
Ε.Π.Ε. 3,140

μας αγάπησε, Τον αγαπάμε
Αυτός πρόλαβε πρώτος και μας έδειξε την απερίγραπτη αγάπη Του. Πώς, λοιπόν, δεν είναι άτοπο Αυτόν που μας αγάπησε, να μη Τον αγαπάμε κι εμείς μ’ όση δύναμι μπορούμε;
Ε.Π.Ε. 3,446

στο Χριστό
Ας αγαπήσουμε τον Χριστό, όπως ο Παύλος. Και καμμιά προσοχή να μη δίνουμε στα παρόντα, αλλά να έχουμε στην ψυχή μας ριζωμένη συνεχώς την υπερβολική Του αγάπη.
Ε.Π.Ε. 3,454

και οι δυό αγάπες
Μαζί με την αγάπη τού Θεού έρχεται και η αγάπη στον πλησίον.
Ε.Π.Ε. 4,388

τήρησις εντολών
Εκείνος αγαπά τον Χριστό, όπως πρέπει, αυτός που προσπαθεί να τηρή τις εντολές Του. Αν γνήσια αγαπάμε τον Κύριο, τότε και θα προσπαθήσουμε τις εντολές Του να τηρούμε, και δεν θα κάνουμε κάτι που είναι δυνατόν να θλίψη την Αγάπη μας (τον Κύριο).
Ε.Π.Ε. 4,394

φωτιά, πυρπολούμενοι Τον αγαπάμε
Όποιος αγαπάει το Θεό, Τον αγαπάει φλεγόμενος από την αγάπη.
Ε.Π.Ε. 5,588

γονέων στα παιδιά
Όσοι είστε πατέρες και μητέρες, ελάτε κοντά μου, απλώστε τα χέρια, βοηθήστε το λόγο. Πολλές φορές, έστω κι αν πατέρας εχη πέντε ή έξι αγόρια και κορίτσια, αν αρρωστήση ένα παιδί του, φέρνει γύρα το κρεβάτι, φιλάει τα μάτια του παιδιού, το αγκαλιάζει με τα χέρια του, κάνει τη νύχτα μέρα. Το ίδιο και η μητέρα, ζητάει δύναμι, για να συμμεριστή τον πόνο. Σκέψου τώρα τον πατέρα με το μονάκριβο παιδί, τον Αβραάμ. Έπασχε μεν, αλλά και φιλοσοφούσε, υπακούοντας στην εντολή του Θεού (να θυσιάση το παιδί του). Καταπατούσε τη φύσι και η εντολή του Θεού γινόταν όλο και πιο δυνατή από τα σπλάχνα του.
Ε.Π.Ε. 8α,144

και κοινωνία στη θ. Λειτουργία
Μια τράπεζα βρίσκεται μπροστά μας για όλους τους πιστούς, που αναγεννήθηκαν από τον Πατέρα· το ίδιο ποτό πίνουμε. Μάλλον δε όχι απλώς μόνο το ίδιο, αλλά και από το ίδιο ποτήριο πίνουμε, κάτι που φανερώνει υπερβολική αγάπη.
Ε.Π.Ε. 10,406-408

και ενότητα
Γίναμε κοινωνοί της πνευματικής τραπέζης. Ας γίνουμε κοινωνοί και της πνευματικής αγάπης. Αν οι ληστές, σαν κάθονται στο ίδιο τραπέζι, αφήνουν την απανθρωπιά τους, τί απολογία θα δώσουμε εμείς; Μολονότι πολλούς δεν τους κάνει φίλους το τραπέζι μόνο, αλλά και το ότι είναι συμπολίτες. Κι εμείς βέβαια έχουμε πολλά κοινά: Και την ίδια πόλι (ουρανό), και το ίδιο τραπέζι (θ. Λειτουργία), και την ίδια πορεία και την ίδια θύρα και την ίδια ρίζα και την ίδια ζωή και την ίδια κεφαλή και τον ίδιο ποιμένα και βασιλιά και δάσκαλο και κριτή και δημιουργό και τον ίδιο Πατέρα. Λοιπόν, πώς θα συγχωρεθούμε, αν μεταξύ μας τσακωνώμαστε;
Ε.Π.Ε. 10,408-410

συναλλαγματική
Ο μεν ένας αγαπάει, επειδή τον αγαπάνε. Ο άλλος αγαπάει, επειδή τον τίμησαν. Ο άλλος πάλι, επειδή ο τάδε του φάνηκε χρήσιμος σε κάποια βιοτική υπόθεσι. Και άλλος αγαπάει, επειδή του πρόσφεραν παρόμοια εξυπηρέτησι. Δύσκολο είναι να βρής κάποιον ν΄ αγαπάη τον άλλον ειλικρινά, όπως πρέπει, μόνο και μόνο για το πρόσωπο του Κυρίου Ιησού Χριστού.Οι περισσότεροι δυστυχώς άνθρωποι συνδέονται μεταξύ τους φιλικά για λόγους υλικού συμφέροντος.
Ε.Π.Ε. 11,412

ολος ο νόμος απο αυτήν
Αν το ν’ αγαπάς τον Θεό είναι ίσον με το ν’ αγαπάς τον πλησίον και αν το ν΄ αγαπάς τον πλησίον σου σε προφυλάσση να τηρής τις εντολές, σωστά λέει: «Από την αγάπη όλος ο νόμος και οι προφήτες κρέμονται».
E.Π.E. 11,738

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, Τόμος Α΄, σελ. 32-35)