ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 7-14. Διδασκαλία για την ταπεινοφροσύνη.
14.7 ῎Ελεγεν δὲ πρὸς τοὺς κεκλημένους(1) παραβολήν(2),
ἐπέχων(3) πῶς τὰς πρωτοκλισίας(4) ἐξελέγοντο, λέγων πρὸς αὐτούς,
7 Βλέποντας ο Ιησούς τους καλεσμένους με ποιον τρόπο διάλεγαν
τις πρώτες θέσεις στο τραπέζι, τούς είπε μια παραβολή:
(1) Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η θεραπεία του υδρωπικού έγινε
πριν ακόμη αρχίσει το γεύμα. Τώρα αυτό αρχίζει και όταν κάθονταν
οι καλεσμένοι γύρω από το τραπέζι, εκδηλώθηκε κάποια τάση
μεταξύ τους να πιάσουν τις πρώτες θέσεις (p). Ο Κύριος παίρνοντας
από αυτό αφορμή απευθύνει λόγους οικοδομής στους καλεσμένους.
Μας παρέχει έτσι αξιομίμητο παράδειγμα να επωφελούμαστε από τη συνεστίαση
με φίλους και συγγενείς, για να λέμε αυτά που είναι απαραίτητα για οικοδομή.
Όχι μόνο όταν ήταν μαζί με τους μαθητές του, αλλά και όταν βρισκόταν
σε σπίτι ξένο και με συντροφιά αγνώστων ή και εχθρών που τον παρατηρούσαν,
ο Κύριος επεδίωκε να πει τα διδακτικά και ωφέλιμα.
Και ανάμεσα σε κακόβουλους «όταν συναντούσε τους αμαρτωλούς»
ο Κύριος «δεν σιώπησε τα αγαθά» (Ψαλμ. λη 1,2).
Διότι παρά τις προκλήσεις τους ο Κύριος δεν αγανάκτησε
ούτε «άναψε η καρδιά του μέσα του».
(2) Παραβολή που πάρθηκε από τους εξωτερικούς τρόπους συμπεριφοράς
και αναφέρεται σε εσωτερικές και πνευματικές αρχές (b).
Η συμβουλή που παρέχεται στο χωρίο αυτό δεν είναι καθόλου,
όπως πίστεψαν πολλοί, συμβουλή φρόνησης κοσμικής, ούτε στη σκέψη του Κυρίου,
ούτε στη σκέψη του Λουκά. Ο όρος παραβολή, που χρησιμοποιείται εδώ
και το συμπέρασμα στο σ. 11, αποκλείουν την υπόθεση αυτή και επιβάλλουν
να εκλάβουμε τον λόγο με έννοια θρησκευτική και με πνευματική εφαρμογή.
Με την εικόνα αυτή τη χαριτωμένη και πάρα πολύ επίκαιρη,
παρέχει ο Κύριος στους καλεσμένους μάθημα ταπεινοφροσύνης (g).
Το μάθημα αυτό είναι το εξής: Ο καθένας ενώπιον του Θεού οφείλει
να αισθάνεται ότι η έσχατη θέση είναι η μόνη που αρμόζει σε αυτόν (p),
ως προς δε τους άλλους να θυμάται διαρκώς την προτροπή του Παύλου στο Φιλιπ.
β 3 «με την ταπεινοφροσύνη να θεωρείτε τους άλλους ότι υπερέχουν από τον εαυτό σας».
«Φαίνεται μεν σε κάποιους ίσως, ότι αυτά είναι κάπως μικρά
και όχι άξια πολλής φροντίδας. Όταν όμως κάποιος προσηλώσει
σε αυτά το μάτι της διάνοιας, τότε θα μάθει, από τι κατηγορία, από τη μία,
απαλλάσσουν τον άνθρωπο, και πόσο κόσμιο, από την άλλη, τον κάνουν» (Σχ.).
«Ας νικήσει, λέει, πολλούς με την λαμπρότητα των αρετών, με την ταπεινοφροσύνη.
Διότι υψηλό στα μάτια του Θεού είναι το μέτριο φρόνημα» (Κ).
(3) Εξυπακούεται η λέξη «τον νου»=παρατηρούσε (δ)· κατηύθυνε την προσοχή του (g).
Η προσοχή στην κοινωνική συναναστροφή και συμπεριφορά είναι πολύ ωφέλιμη
και επαινετή συνήθεια (b). Στις πιο συνηθισμένες ενέργειες της ζωής μας το μάτι
του Χριστού μας παρακολουθεί προσεκτικά και σημειώνει καθετί που πράττουμε,
όχι μόνο στις θρησκευτικές μας συνάξεις, αλλά και στα συμπόσιά μας
και τις άλλες κοινωνικές συναναστροφές.
(4) Με την ανάμιξη που σημειώθηκε τα χρόνια εκείνα στην Παλαιστίνη ιουδαϊκών,
ρωμαϊκών, ελληνικών και περσικών εθίμων, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι
ποια ήταν η πιο τιμητική θέση στο τραπέζι. Το Ταλμούδ αναφέρει ότι σε ανάκλιντρο
που περιλάμβανε 3 παρακαθήμενους, η μεσαία θέση ήταν η πιο τιμητική και
μετά από αυτήν ερχόταν η από αριστερά και τελευταία η από δεξιά (p).

Να νιώσουμε την προσευχή ως ανάγκη
“Γέροντα, δεν έχω μεγάλη πίστη και νιώθω αδύναμη.
Ξέρεις τι να κάνης; Να κρεμασθείς από τον Θεό, όπως κρεμιέται
το παιδάκι από τον λαιμό του πατέρα του, και να Τον σφίξης έτσι
που να μην μπορεί να σε απομακρύνει από κοντά του.
Τότε θα νιώσεις σιγουριά και δύναμη.
Νιώθω, Γέροντα, την ανάγκη να ακουμπήσω στον Θεό, αλλά δυσκολεύομαι.
Να σηκώνεις τα χέρια σου ψηλά έτσι σιγά σιγά θα μεγαλώσουν
και θα πιασθείς από τον Θεό.
Γέροντα, όταν δεν έχω πολύ χρόνο και βιάζομαι στην προσευχή,
μήπως κλέβω τον χρόνο που πρέπει να δώσω στον Χριστό;
Ο Χριστός έχει πολλά όσα και να κλέψεις, δεν έχει ανάγκη
εσύ όμως δεν βοηθιέσαι. Δεν έχει ανάγκη ο Χριστός από την προσευχή μας,
αλλά εμείς έχουμε ανάγκη από την βοήθειά του.
Προσευχόμαστε, γιατί έτσι επικοινωνούμε με τον Θεό που μας δημιούργησε.
Αν δεν το κάνουμε, θα πέσουμε στα χέρια του διαβόλου,
και τότε αλλοίμονο μας! Είδες, τι λέει ο Αββάς Ισαάκ;
«Δεν θα μας ζητήση λόγο ο Θεός γιατί δεν κάναμε προσευχή,
αλλά γιατί δεν είχαμε επικοινωνία μαζί του, και με αυτόν τον τρόπο
δώσαμε δικαιώματα στον διάβολο και μας ταλαιπώρησε».
Γέροντα, πώς θα αγαπήσω την προσευχή; Να νιώσεις την προσευχή ως ανάγκη.
"Όπως το σώμα, για να ζήση, χρειάζεται τροφή, έτσι και η ψυχή,
για να ζήση, πρέπει να τραφεί. Αν δεν τραφεί, αποδυναμώνεται
κι έρχεται ο πνευματικός θάνατος.
Γέροντα, τι μας δυσκολεύει στην προσευχή;
Δυσκολευόμαστε, μόνον όταν δεν αισθανόμαστε την προσευχής ως ανάγκη.
Όποιος δεν μπει στο νόημα της προσευχής, για να την αισθανθεί ως ανάγκη,
την θεωρεί αγγαρεία και μοιάζει με το ανόητο παιδάκι που αποστρέφεται
τον μαστό της μητέρας του και όλη την γλυκιά της στοργή,
και έτσι είναι αρρωστιάρικο και κακορίζικο.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.27-28)

«‘Ένα απ’ τον Κύριο ζήτησα, και πάλι αυτό ζητάω: Στον οίκο του να κατοικώ όλες τις μέρες που θα ζω…» (Ψαλμός 27:4)

Ήταν χήρα προφήτισσα 84 ετών. Είχε ζήσει με τον άνδρα της μόνο εφτά χρόνια. Όταν έμεινε χήρα τόσο νέα, αποφάσισε να αφιερωθεί στο έργο του Θεού. Η υπηρεσία της ήταν διαφορετική και μοναδική. Ζούσε στο ναό, λάτρευε, νήστευε και προσευχόταν. Ήταν τελείως αφιερωμένη στο Θεό και Του έδειχνε έτσι την αγάπη της. Αυτή ήταν η προφήτισσα Άννα, που ζούσε την εποχή της γέννησης του Χριστού (Λουκάς 2:36-38). Δε νομίζω πως υπάρχει άλλο παράδειγμα ανθρώπου με τόση αφιέρωση στο Θεό. Φανταστείτε τη νέα αυτή χήρα, ασφαλώς χωρίς παιδιά! Δεν κάθισε στο σπίτι της να κλαίει τη μοίρα της, αλλά διέθεσε όλο το χρόνο και τη ζωή της ολόκληρη στην υπηρεσία του Θεού. Ασφαλώς ανήκε στους λίγους πιστούς της εποχής της που περίμεναν το Μεσσία. Η Άννα εκπλήρωσε στη ζωή της την επιθυμία του βασιλιά Δαβίδ. Τι υπέροχο μάθημα για μας και τι παράδειγμα προς μίμηση!
Κύριε, Σ’ ευχαριστώ για τα μαθήματα που διδάσκομαι μέσα από το Λόγο Σου. Βοήθησέ με μόνο να τα εφαρμόζω στη ζωή μου.

«…Τα λόγια της γνώσης άκου τα με προσοχή» (Παροιμίες 23:12)

- Να προσπαθείς πάντοτε να πας ένα βήμα πιο πέρα απ’ ό,τι οι άλλοι περιμένουν από εσένα.
- Ούτε οι επιτυχίες είναι μόνιμες, ούτε οι αποτυχίες οριστικές.
- Άλλαξε τις σκέψεις σου και θ’ αλλάξεις τον κόσμο ολόκληρο.
- Τη γνώση την αποκτάς αν διαβάζεις τα ψιλά γράμματα. Την πείρα την αποκτάς αν δεν τα διαβάζεις.
- Η μόνη ωφέλιμη αναβολή μέχρι αύριο, είναι η αναβολή του θυμού.
- Δεν μπορείς να αλλάξεις την κατεύθυνση του ανέμου, αλλά μπορείς να προσαρμόσεις τα πανιά του καραβιού σου.
- Ανησυχία είναι η κακή χρήση της φαντασίας σου.
- Η μόρφωση μπορεί να σου ανοίξει πόρτες αλλά μόνο ο χαρακτήρας σου μπορεί να τις κρατήσει ανοιχτές.
- Η πίστη στο Θεό δεν αφήνει χώρο για ανησυχία.

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)

Όταν άλλαξε το ημερολόγιον και η Εκκλησία ακολούθησε το νέον ημερολόγιον, το Άγιον Όρος, ένεκα της παραδόσεως διετήρησε την χρήσιν του παλαιού ημερολογίου, χωρίς όμως να διακόψη καί την επικοινωνίαν και εξάρτησίν του από το Οικουμενικόν Πατριαρχείον Κωνσταντινουπόλεως. Μερικοί αγιορείτες μοναχοί, αυτοτιτλοφορούμενοι ”ζηλωτές”, εξ αιτίας της αλλαγής του ημερολογίου διέκοψαν την πνευματικήν επικοινωνίαν τους με το Πατριαρχείον και το υπόλοιπο Άγιο Όρος. Δεν συμμετείχον εις τα Λειτουργίας, τας πανηγύρεις, ούτε και επικοινωνούσαν με τους υπόλοιπους πατέρας. Ο Γέροντας Ιωσήφ ελυπείτο πολύ δι’ αυτήν την κατάστασιν.
Με πολύ πόνον έκρουε την θύραν του θείου ελέους και ο Πανάγαθος Θεός δεν παρέβλεψε την ταπεινήν δέησίν του.
Εις την έντονην αυτήν προσευχήν, διηγείται ο μακάριος Γέροντας Ιωσήφ, με επήρε ο ύπνος.
“Τότε βρέθηκα ξαφνικά μόνος μου, επάνω εις ένα μικρό κομμάτι βράχου του Αγίου Όρους, μέσα εις την θάλασσαν, που ταλαντευόταν από στιγμή σε στιγμή να βυθισθεί καί νά μέ πνίξει… Τρόμαξα και σκέφτηκα, ότι αφού αυτό αποκόπηκε από το σύνολον και ταλαντεύεται, σε λίγο θα βυθισθή και εγώ θα χαθώ. Τότε με ένα δυνατόν πήδημα βρέθηκα εις το σταθερόν μέρος του βουνού. Πράγματι, το μικρόν κομμάτι του βράχου που ευρισκόμουν, το κατέπιε η θάλασσα και εγώ εδόξασα τον Άγιον Θεόν, που με έσωσεν από τον όλεθρον! Αμέσως συνέδεσα το όνειρον με το θέμα που με απασχολούσε και παρακαλούσα Τον Κύριον, ώστε να μη με αφήσει να πλανηθώ εις την κρίσιν μου”. Τότε, άκουσα μία Θεία φωνή να μού λέγει:
”Η Εκκλησία ευρίσκεται εις το Οικουμενικόν Πατριαρχείον Κωνσταντινουπόλεως”.
Αυτό συνετέλεσε στήν επιστροφή τού Γέροντος Ιωσήφ μαζί μέ τους άλλους Αγιορείτες Πατέρες, αφήνοντας τούς ακραίους ζηλωτές…
Αλλά καί ό γνωστός Αγιορείτης πνευματικός παπα Εφραίμ ο Κατουνακιώτης διηγείτο, ότι έβλεπε πάντοτε την θείαν Χάριν εις την Θείαν Λειτουργίαν να καθαγιάζει τα Τίμια Δώρα, σε Σώμα και Αίμα του Χριστού. Όμως, όσον διάστημα ήταν με τους ζηλωτές έβλεπε κάτι σάν κάλυμμα μπροστά του, το οποίον τον εμπόδιζε να βλέπει ευκρινώς την θείαν Χάριν. Το κάλυμμα αυτό έφυγε, όταν ό ίδιος επανήλθεν εις την ζώσαν Εκκλησίαν τού Αγιορείτικου Παλαιού Ημερολογίου, απομακρυνόμενος οριστικά από τούς ζηλωτές…. (Πνευματικαί εμπειρίαι Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού – ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΚΑΡΑΚΑΛΛΟΥ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ)Έκδοσις ”ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ” 2005. (σελ. 200).

    «Ο πολύ αγαθός μας Θεός, βλέπων την άγνοια όπου είχον, δεν με άφησεν εις το σφάλμα, αν και κάθε ολίγον ήρχοντο οι του Ματθαίου (αρχηγός της ακραίας παράταξης των Ζηλωτών[Παλαιοημερολογιτών]) και μου έλεγαν τα συνήθη.
    Ενώ εγώ αντιθέτως τούς έλεγα ότι το σχίσμα είναι χειρότερο όλων, η δε ομόνοια είναι Θεού εντολή και φέρει καλά αποτελέσματα. Τέλος, βλέποντας ο Θεός την ψυχή μου ζωηράν και φαεινοτέραν του ηλίου, μού υπέδειξεν, ότι είμαι έξω πεσμένος και ότι όλοι αυτοί του Ματθαίου και οι λοιποί όπου εχωρίσθησαν, είναι εσφαλμένοι και δημιουργούν ανόνητον (=ανώφελο) σχίσμα εις βάρος της υπερηφάνου ψυχής των. Καθότι, άλλο δεν είναι το αίτιον, ει μη ο εγωισμός των.
    Δεν έχω καιρόν να σας γράψω το θαύμα που έγινε εις εμένα. Ως εκ τούτου εφώναξα τον πάτερ Αντώνιον να με εξηγήσει πώς έχει το πράγμα και είδον αληθώς ότι έσφαλα εξ’ αγνοίας. Βλέπεις λοιπόν την αγαθότητα του Κυρίου μας; Ότι ο άνθρωπος πολλάκις εξ’ αγνοίας πλανάται, ή άλλοι τον παρασύρουν. Αλλά όταν είναι ευθείας ψυχής, δεν αφήνει ο Κύριος, αλλά πολλαχώς θα τον φέρει να τον φωτίσει» (Επιστολές και Ποιήματα σελ. 125)

485. Όποιοι άγγιζαν τα ενδύματα του Σωτήρος, θεραπεύονταν (όπως η αιμορροούσα γυναίκα). Γιατί θεραπεύονται και όσοι χρησιμοποιούν με πίστι νερό του Αγιασμού; Γιατί, ο Σταυρός που βυθίσθηκε σ’ αυτό το νερό, έχει τη δύναμι του Σωτήρος μας. Όπως τα ενδύματα του Χριστού είχαν διαποτισθή από τη ζωή του, έτσι και το νερό του Αγιασμού, όπου ο ζωοποιός Σταυρός βυθίσθηκε, έχει και αυτό τη ζωή του Κυρίου και γίνεται ιαματικό.

486. Τίποτε δεν είναι πλησιέστερο σ’ εμάς από τον Θεό. Είναι ο Θεός των καρδιών, των αληθινών καρδιών. Και η καρδιά είναι ό,τι πλησιέστερο σ’ εμάς. Είναι ολόκληρος ο άνθρωπος, «ο κρυπτός της καρδίας άνθρωπος» (Α’ Πετρ. γ’ 4), όπως λέγει ο Απόστολος.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 204)

483. Είμαι εν Θεώ, με τον Θεό, ενώπιον του Θεού, κάτω από τον Θεό. Αυτός είναι η ζωή μου. Για την υλική ζωή μου, μου δίνει τον αέρα να αναπνέω, τα προϊόντα της γης για να τρέφωμαι, το νερό για να πίνω. Ενώ για την ψυχή, ο Ίδιος είναι «πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν». Είναι ο αέρας μου, η αμβροσία, το νέκταρ μου. Είτε στέκομαι, είτε περπατώ, είτε κάθομαι, είτε κοιμάμαι, είτε τρώγω, είτε βρίσκομαι οπουδήποτε, πάντοτε ο Θεός με περιβάλλει με την αγάπη του τη ζωοδότειρα. Ας αφήσω λοιπόν για χάρι του κάθε ψεύδος, κάθε αμφιθυμία, κάθε γήϊνη προσκόλλησι. Σ’ Αυτόν ανήκω, σ’ Αυτόν χρωστώ τα πάντα.

484. Η μεγαλύτερη πλάνη μας, που πρέπει να την πολεμούμε σε όλη την επίγειο ζωή μας αδιάκοπα, μέρα και νύκτα, είναι η ιδέα ότι μπορούμε να υπάρξουμε χωρίς τον Θεό. Πρέπει λοιπόν να στερεώσουμε την καρδιά μας στον Θεό και μην αφήνουμε τους λογισμούς της να του ξεφύγουν. Πραγματικά προοδεύει στη χριστιανική ζωή όποιος μπορεί να αναφωνή, μαζί με την Άννα, τη μητέρα του Σαμουήλ: «Ἐστερεώθη καρδία μου ἐν Κυρίῳ, ὑψώθη κέρας μου ἐν Θεῷ μου, ἐπλατύνθη ἐπ᾿ ἐχθρούς μου τὸ στόμα μου, εὐφράνθην ἐν σωτηρίᾳ σου» (Α’ Βασιλ. β’ 1).

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 203-204)