-Η ψαλμωδία δεν είναι μόνον προσευχή, είναι και μια «παλαβωμάρα» είναι πως να το πω;
Ένα ξέσπασμα της καρδιάς, το ξεχείλισμα της πνευματικής καταστάσεως.
Όταν κανείς θυμάται τον Χριστό, τον Παράδεισο, τότε ψάλλει με την καρδιά του.
Και όταν αρχίσει να γεύεται λιγάκι τα ουράνια, σε κάθε τροπάριο σκιρτάει η καρδιά του.
Ακόμη και να μην είναι ο νους του στα λόγια αλλά μόνο στον Παράδεισο,
και τότε σκιρτά η καρδιά. Η καρδιά πάλλεται, όπως πάλλεται η καρδιά του αηδονιού.
Το αηδόνι, όταν κελαηδάει πάνω στο δένδρο, σείεται ολόκληρο και αυτό
και το κλαδί που το κρατάει. «Αφήστε με, λέει, δεν θέλω τίποτε παλάβωσα!».
-Γέροντα, έχω τον λογισμό ότι, όταν ψάλλω χωρίς μουσικό βιβλίο, ψάλλω με την καρδιά μου.
-Στο μουσικό βιβλίο είναι κάνεις περιορισμένος. Η καρδιά όμως δεν περιορίζεται.
Όταν δουλεύει η καρδιά, ξεφεύγει από το περιορισμένο και πάει στο απεριόριστο,
και τότε γλυκαίνει η ψαλμωδία! Τότε, ακόμη και παραφωνία να κάνης, και αυτή γλυκαίνει,
γιατί την γλυκαίνει η καρδιά.
-Γέροντα, στην περίπτωση που ο ψάλτης δεν ψάλλει μόνος του, αλλά ψάλλει με ολόκληρο χορό,
πώς μπορεί να γίνη αυτό;
-Αν ο πρωτοψάλτης ψάλλει με την καρδιά του, οι άλλοι που τον ακολουθούν, επηρεάζονται,
αναστατώνονται με την καλή έννοια.
-Αν, Γέροντα, ο πρώτος δεν ψάλλει με την καρδιά του, ο άλλος, όσο καρδιά και να έχη,
δεν μπορεί να ψάλει με την καρδιά, θα πάρη τον χρόνο και τον τόνο του πρώτου.
-Δηλαδή του παίρνει και την καρδιά ο πρώτος; Η καρδιά δεν επηρεάζεται, βρε παιδί!
Μπορεί να είναι ο τελευταίος και να ψάλλει σιγανότερα, αλλά, αν βάζει καρδιά,
θα το πη με την καρδιά δεν μπορεί να το πη αλλιώς. Το λέει, και μέσα του αναστατώνεται,
φτερουγίζει η καρδιά, βουρκώνουν και τα μάτια του. Κατάλαβες; Δεν τον εμποδίζει ο άλλος,
όπως κι αν το λέει. Μη δικαιολογούμαστε έτσι. Πάντως εγώ δεν δικαιολογώ τις γυναίκες
να μην ψάλλουν με καρδιά, με τόνο, με καημό, γιατί είναι προικισμένες με σπλάγχνα,
με αυτήν την τρυφερή αγάπη.
-Γέροντα, έχω τον λογισμό ότι τονίζουμε, αλλά εξωτερικά.
-Ο τόνος στην ψαλτική βγαίνει από μέσα, από την καρδιά. Όταν ο νους είναι στα θεία νοήματα,
αυτό είναι που θα δώση τον τόνο τον καρδιακό η καρδιά θα σπαράξει!
Η καρδιά είναι μουσικοσυνθέτης. Το μεράκι, ο καημός, ο πόνος που έχει κανείς μέσα του,
δίνει τον τόνο, την ζωντάνια, τον παλμό, και αυτό γλυκαίνει την ψαλμωδία.
Κι εσείς, αν μπείτε στο βαθύτερο νόημα, ξέρετε πόσο γλυκά θα τονίζετε;
-Να μπούμε στο πνεύμα σας, Γέροντα.
-Οινόπνευμα, οινόπνευμα! Βλέπεις, μερικοί που παίζουν όργανα, πίνουν και λίγο,
και τραγουδούν με μεράκι έχουν δηλαδή κινητήριο δύναμη το οινόπνευμα.
Εσείς με το πνεύμα να κινείσθε. Με το θειο Πύρ και το Άγιο Πνεύμα!

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.226-228)

-Γέροντα, μου αρέσει ο δεύτερος ήχος.
-Ο δεύτερος ήχος είναι καθαρά ανατολίτικος, δηλαδή βυζαντινός.
Δεν τον πιάνει κανένα όργανο, μόνον το βιολί. Βλέπεις, οι Τούρκοι πήραν
την μουσική από το Βυζάντιο και με τι καημό τραγουδούν!
Και τι λένε στα τραγούδια τους; «Να ’χα πενήντα δράμια κονιάκ
και πενήντα δράμια παστουρμά, ώ!...». Για πενήντα δράμια κονιάκ και λίγο
παστουρμά συνεπαίρνονται! Κι εμείς ψάλλουμε για τον Χριστό, που σταυρώθηκε,
που θυσιάσθηκε, και να μη συγκλονιζόμαστε;
«Ώ τρισμακάριστον ξύλον, εν ώ ετάθη Χριστός!».
Αν σκεφτεί κανείς το Πάθος του Χριστού, διαλύεται. Στο Κελλί του Τίμιου
Σταυρού είχα βρει ένα κομμάτι ξύλο γρεντέ (δοκάρι ξύλινο) μακρύ,
ένα μέτρο περίπου, και αμέσως θυμήθηκα τον Σταυρό του Χριστού.
Το πήρα μέσα στο κελλί και το αγκάλιαζα σαν να ήταν ο Σταυρός του Χριστού.
Ώ, πώς χτυπούσε η καρδιά μου! Με αυτό κοιμόμουν!...
-Σκεφτόσασταν, Γέροντα, την Σταύρωση;
-Μόνον την Σταύρωση! Ένιωθα σαν να ήμουν στον Γολγοθά και να είχα αγκαλιασμένο
τον Τίμιο Σταυρό. Αν ήταν ο Τίμιος Σταυρός, δεν ξέρω αν θα ένιωθα κάτι.
Κόντευε να σπάσει η καρδιά μου, και δώσ’ του δάκρυα, δώσ’ του χτύπημα η καρδιά!
Οι τσατμάδες -τα πλευρά- θα έσπαζαν. Έσφιγγα το ξύλο, για να μη σπάσουν τα πλευρά.
Εσείς πιάνετε την φυλλάδα με την Ακολουθία του Σταυρού, ψάλλετε «Σταυρέ του Χριστού,
Χριστιανών η ελπίς», και ο νους σας δεν είναι εκεί. Τότε πώς θα αλλοιωθεί η ψυχή;
Αχ, αν δούλεψη η καρδιά, αν αλλοιωθεί η ψυχή, θα είναι πανηγύρι.
Ξέρετε τι θα πει πανηγύρι;
Όταν κανείς παρακολουθεί και αισθάνεται αυτά που ψάλλει, από εκεί ξεκινάει
και η ευλάβεια, από εκεί έρχεται και η κατάνυξη και όλα, αυτό να πιάνετε τάκ-τάκ
τα θεία νοήματα, για να κεντιέται η καρδιά, να τα νιώθει.
Αν πάη το τηλεγράφημα στην καρδιά, και από μια λέξη κεντιέται ο άνθρωπος, τινάζεται,
αλλοιώνεται πνευματικά, και τα αλλά απλώς τα παρακολουθεί και είναι αλλοιωμένος
μετά σε όλα. Εγώ όταν ακούω το «ιλιγγιά δε νους, και υπερκόσμιος υμνεί σε, Θεοτόκε»,
παθαίνω ίλιγγο εκείνη την στιγμή. Και όταν ακούω το «Ευαγγελίζου, γη, χαράν μεγάλην»,
ξέρετε πώς γίνομαι; Σκιρτά η καρδιά μου, και όλο το σώμα μου τρέμει
από ένα γλυκό ρίγος. Αλλά, αν δεν προσέχει κανείς στα νοήματα,
δεν αλλοιώνεται ούτε η καρδιά ούτε το σώμα.
-Γέροντα, με συγκινούν πολύ τα πατριωτικά τραγούδια.
Το πατριωτικό τραγούδι ξυπνάει την αγάπη για την πατρίδα, τονώνει τον ηρωισμό,
εμψυχώνει και αναστατώνει. Στην Γερμανική Κατοχή ένας τυφλός με μια φλογέρα
ξέρετε πόσους ξεσήκωσε; Πόσο γλυκά και με τι καημό έπαιζε ο καημένος το
«Έχε γεια, καημένε κόσμε»! Πονούσε για το έθνος και ο πόνος του έβγαινε από την φλογέρα!
Άπλωνε το καπέλο του και έλεγε: «Ρίξτε στον τυφλό». Οι Γερμανοί έλεγαν «τυφλός είναι»
και τον άφηναν ελεύθερο του έριχναν και χρήματα! Αυτός όμως έκανε ...ιεραποστολή!
Όπως ήταν απογοητευμένος τότε ο κόσμος, τους άναβε φλόγα μέσα τους και πολλοί
αναστατώνονταν και αποφάσιζαν να πάνε κατ’ ευθείαν στα Τζουμέρκα στον Ζέρβα.
Σκεφτείτε τώρα να ξεσηκώνεσαι από την αγάπη για τον Χριστό!
Εγώ, όταν ακούω εμβατήρια, δεν μπορώ να συγκρατηθώ, με πιάνουν τα κλάματα...
Ο νους μου πηγαίνει στον πόλεμο, στον αγώνα για την απελευθέρωση, στους ήρωες
που σκοτώθηκαν, που έχυσαν το αίμα τους οι καημένοι. Όταν ακούω ένα τροπάριο κατανυκτικό,
συγκλονίζομαι, η καρδιά μου γίνεται σύντριμμα. Ακούω ένα δοξαστικό πασχαλινό, αγάλλομαι.
Και όταν ψέλνω, ο νους μου είναι στον Θεό και φτερουγίζει η καρδιά μου.
Αν ψάλλω κάτι πένθιμο, πονάω, ψάλλω με καημό, πένθιμα.
Αν ψάλλω κάτι χαρούμενο, χαίρομαι. Θέλω να πω ότι ο νους είναι όλη η βάση.
Είναι ο νους στα θεία νοήματα; Τότε αλλοιώνεται ο άνθρωπος πνευματικά,
η καρδιά του φλογίζεται και πως να πη κανείς δέχεται αυτήν την συγκίνηση
την πνευματική με την αγαλλίαση την πνευματική. Αλλά, όταν ο νους του
δεν είναι εκεί που πρέπει, ούτε συγκινείται ούτε αγάλλεται.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.223-226)

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να ελέγχουμε τα παραπτώματα του πλησίον μας. Ένας είναι να κρίνουμε αυστηρά με μίσος και θυμό. Και άλλος είναι να ελέγχουμε με αγάπη και πραότητα. Γι’ αυτό ο Κύριος Ιησούς Χριστός λέει: «Με το κριτήριο που κρίνετε θα κριθείτε» (Κατά Ματθαίον. 7,2). Ποιος και πού θα μας κρίνει; Αυτός ο ίδιος ο Κύριος στην φοβερά Του Κρίση. Αν στην ζωή μας ενεργούμε σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου και μετράμε τους άλλους με το μέτρο της αγάπης, του ελέους και της ευσπλαχνίας, τότε και Αυτός στην Κρίση Του Θα μας μετρήσει με το ίδιο μέτρο.

Αν με επιείκεια ελέγχουμε τις αμαρτίες των άλλων, τότε και ο Κύριος θα είναι επιεικής στις δικές μας αμαρτίες. Αν όμως μετράμε με το μέτρο του μίσους και της χαιρεκακίας και κοινολογούμε τα σφάλματα των αδελφών, τότε και σε μας ο Κύριος Ιησούς Χριστός θα ανταποδώσει με το ίδιο μέτρο κατά την ημέρα της Κρίσεώς Του.

Το πρώτο και το σπουδαιότερο που πρέπει να προσέχουμε είναι να βλέπουμε το δοκάρι στο δικό μας μάτι, να βλέπουμε και να κρίνουμε τις δικές μας αμαρτίες και να είμαστε επιεικείς στις αμαρτίες του πλησίον, να τις βλέπουμε σαν σκουπιδάκι στο μάτι του αδελφού. Τότε και ο Κύριος κατά τη φοβερά ημέρα της Κρίσεως θα είναι επιεικής απέναντί μας.

(Άγιος Λουκάς Αρχιεπίσκοπος Κριμαίας, «Λόγοι και Ομιλίες», τ. Β΄, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, σ. 51-52)

Να προσεύχεσαι για τους άλλους, όπως προσευχόσουν για τον εαυτό σου, γιατί όλοι είμαστε ένα, παιδιά του Ουράνιου Πατέρα.

Όταν προσεύχεσαι, προσπάθησε να προσεύχεσαι περισσότερο για τους άλλους παρά για τον εαυτό σου μόνο, και κατά τη διάρκεια της προσευχής προσπάθησε με ζωηρότητα να βλέπεις μπροστά σου όλη την ανθρωπότητα, σαν να αποτελεί μαζί σου ένα σώμα, τον καθένα δε ιδιαίτερα, σαν να αποτελεί μέλος του σώματος του Χριστού και δικό σου μέλος, «ότι εσμέν αλλήλων μέλη», επειδή είμαστε ο ένας μέλος του άλλου (Προς Εφεσίους. 4,25).

Να προσεύχεσαι για όλους όπως θα προσευχόσουν για τον εαυτό σου, με την ίδια ειλικρίνεια και τον ίδιο ζήλο. Να θεωρείς τις αδυναμίες και τις ασθένειές τους σαν δικές σου. Την πνευματική τους αμάθεια, τις αμαρτίες και τα πάθη τους σαν δικά σου. Τέτοια προσευχή θα γίνει αποδεκτή με μεγάλη ευνοϊκή διάθεση από τον Ουράνιο Πατέρα, τον Φιλικότατο κοινό Πατέρα όλων, κοντά στον Οποίο δεν υπάρχει ιδιαίτερη προτίμηση σε πρόσωπα, προσωποληψία, ούτε μεταβολή στην απέραντη αυτή αγάπη που περιλαμβάνει και συντηρεί όλα τα δημιουργήματα.

(Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης, "Με ποιον μιλάς ψυχή μου; Λόγος περί προσευχής", εκδ. «Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ», σ. 91-92)

- Τι να κάνω με τα παιδιά μου, Γέροντα, που είναι δύσκολα; Μου φωνάζουν, κοιτάζουν τα επικίνδυνα προγράμματα της τηλεόρασης και επηρεάζονται.

- Μόνος ο Κύριος διορθώνει την κατάσταση. Θα λες: «Κύριε, σώσε εμένα, διόρθωσέ με, και φώτισε και τα παιδιά μου να είναι κοντά Σου. Και ο Κύριος θα σε ακούσει και θα σου δώσει εκείνο που πρέπει.

- Μας ακούει, όμως, ο Κύριος; Φτάνει η φωνή μας εκεί;

- Δεν ξέρω… τον περασμένο μήνα τον πονούσαν τ’ αυτιά.

(Γέρων Αμβρόσιος Λάζαρης, Ο Πνευματικός της Μονής Δαδίου, Ιερά Μητρόπολις Φθιώτιδος, Ιερά Μονή Δαδίου «Παναγία η Γαυριώτισσα», Εκδοτικός Οργανισμός Π. Κυριακίδη, σ. 178)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 1-13. Η παραβολή του άδικου οικονόμου και σχετική διδασκαλία.
16.9 Καγὼ(1) ὑμῖν λέγω, ἑαυτοῖς ποιήσατε φίλους ἐκ τοῦ μαμωνᾶ τῆς ἀδικίας(2),
ἵνα ὅταν ἐκλίπῃτε(3) δέξωνται(4) ὑμᾶς εἰς τὰς αἰωνίους(5) σκηνάς(6).
9 »Και σας συμβουλεύω να κάνετε φίλους σας ακόμη κι από τα χρήματα της αδικίας,
ώστε όταν έρθει το τέλος σας, να σας δεχτούν στις αιώνιες κατοικίες.
(1) Το καγώ ανταποκρίνεται στο εγκώμιο στο στίχο 8 για τον οικονόμο της αδικίας (g).
Όπως ο πλούσιος εκείνος επαίνεσε την πανούργο πράξη της απόκτησης φίλων από την
περιουσία του από τον άδικο οικονόμο, έτσι και εγώ σας προτρέπω να κάνετε φίλους (δ).
(2) Για τη λέξη μαμωνά δες Ματθ. στ 24. «Δεν έβαλε τυχαία αυτήν την προσθήκη,
αλλά επειδή από πολλούς πλουσίους ο πλούτος συγκεντρώθηκε από αρπαγή και πλεονεξία,
κακώς μεν, λέει, και δεν έπρεπε έτσι να μαζέψεις τα χρήματα· αλλά όμως επειδή τα μάζεψες,
σταμάτα την αρπαγή και την πλεονεξία και χρησιμοποίησε όπως πρέπει τα χρήματα.
Δεν λέω να ελεείς αφού αρπάζεις πρώτα, αλλά αφού απομακρυνθείς από την πλεονεξία,
να αξιοποιήσεις τον πλούτο για ελεημοσύνη και φιλανθρωπία» (Χ).
«Χρήματα αδικίας εκείνα ονομάζονται, όσα ο μεν Κύριος τα έδωσε για να ξοδεύονται
στις ανάγκες των αδελφών που είναι δούλοι σαν και εμάς, εμείς όμως τα κρατάμε
για τον εαυτό μας… Βρισκόμαστε λοιπόν να είμαστε οικονόμοι αδικίας, αφού άδικα
κατέχουμε αυτά που έχουν προοριστεί για άλλους (τους φτωχούς)…
Αν λοιπόν ο πλούτος από δίκαιους δήθεν πόρους, όταν δεν διαχειριστεί σωστά
και δεν δοθεί στους φτωχούς, θεωρείται αδικία και μαμωνάς, πόσο μάλλον
ο πλούτος από αδικία;» (Θφ). Αξιόλογη και η παρατήρηση: Ονομάζεται μαμωνάς της αδικίας,
διότι αδικεί αυτούς που δουλεύουν σε αυτόν. Όσοι στηρίζουν την ευτυχία
και εμπιστοσύνη τους στον πλούτο, ασφαλώς θα βρεθούν στο τέλος απατημένοι.
Διότι τα πλούτη είναι αγαθά που φθείρονται και χάνονται και διαψεύδουν
και απογοητεύουν στο τέλος εκείνους, οι οποίοι όλες τις προσδοκίες
και ελπίδες τους βασίζουν σε αυτά. Από τον μαμωνά, όχι μόνο με την επανόρθωση
και απόδοση αυτών που άδικα αποκτήθηκαν και αφαιρέθηκαν από τον πλησίον,
αλλά και με ευεργεσίες και αγαθοεργίες και ελεημοσύνες, όπως ο Ιώβ έπραξε,
κεφ. λα 20 (b). «Αυτό δηλαδή που λέει σημαίνει το εξής: Απέκτησες με κακό τρόπο;
Ξόδεψε με καλό. Μάζεψες άδικα; Σκόρπισε δίκαια» (Χ). «Επειδή, λέει, μέχρι τώρα
κάνατε κακή διαχείριση και αυτά που σας εμπιστεύτηκα τα κάνατε μαμωνά της αδικίας,
έστω λοιπόν και αργά, κάντε για το καλό σας φίλους, από αυτόν τον μαμωνά, τους φτωχούς» (Ζ).
«Πρέπει εδώ στην παρούσα ζωή να κάνετε φίλους, δίνοντας χρήματα,
ξοδεύοντας την περιουσία σε όσους έχουν ανάγκη. Τίποτα λοιπόν άλλο δεν υπαινίσσεται εδώ,
παρά άφθονη ελεημοσύνη. Διότι εάν πας εκεί, χωρίς να έχεις πράξει τίποτα από αυτά,
κανείς δεν θα σε υπερασπιστεί. Διότι ούτε η φιλία εκείνων θα μας προφυλάξει,
αλλά το ότι έγιναν φίλοι με την καλή χρήση του πλούτου. Για αυτό πρόσθεσε,
φίλους από τον μαμωνά, για να μάθεις, ότι αυτά τα έργα σου θα σου χαρίσουν έλεος,
η ελεημοσύνη, η φιλανθρωπία, η γενναιόδωρη προσφορά σε εκείνους που έχουν ανάγκη» (Χ).
Αξιόλογη η παρατήρηση: Κάντε με την ελεημοσύνη και αγαθοεργία φίλους τον Θεό
και το Χριστό και τους αγαθούς αγγέλους και αγίους και τους φτωχούς που ελεούνται από εσάς.
(3) «Έτσι ώστε όταν φύγετε μέσω του θανάτου» (Ζ). Υπάρχει και η γραφή: όταν εκλίπη,
του οποίου υποκείμενο είναι ο μαμωνάς=όταν ο πλούτος λάβει τέλος (p).
Κατά την ώρα του θανάτου μας παραδίδουμε την διαχείρισή μας, όπως και ο πονηρός
οικονόμος αναγκάστηκε να παραδώσει αυτήν.
(4) Το ρήμα μπορούμε να το πάρουμε απρόσωπα όπως στο Λουκ. ιβ 20 το αιτούσι.
Αλλά ίσως πρέπει να υπονοηθεί ως υποκείμενο το φίλοι (p)=Κάντε φίλους για να σας
δεχτούν αυτοί. Αυτοί που μετείχαν στα επίγεια αγαθά σας, αυτοί σας εισάγουν
στις αιώνιες σκηνές (Αυγουστίνου Quaest Evang. ΙΙ 34). Οι φτωχοί άγιοι,
που εκδήμησαν πριν από εσάς στην αιώνια δόξα, θα σας υποδεχτούν εκεί.
Ο Χριστός, του οποίου αυτοί που ελεείτε είναι αδελφοί, μπήκε στον ουρανό
πριν από εσάς και αναμένει να σας υποδεχτεί. Οι κόλποι του Αβραάμ είναι ανοιχτοί
για να σας δεχτούν και όταν ένας φύλακας άγγελος σας οδηγήσει εκεί, στρατιά ολόκληρη
αγγέλων πρόκειται να σας υποδεχτεί. «Για να σας προσφέρουν τόπο στις αιώνιες κατοικίες,
αφού σας προξένησαν αυτό» (Ζ). Στην ουσία όμως «δεν είναι αυτοί που μας δέχονται,
αλλά το έργο το δικό μας. Διότι, το ότι δεν μπορεί να σώσει το γεγονός ότι αυτοί
είναι απλώς φίλοι μας, είναι δυνατόν να το μάθουμε από την προσθήκη που έκανε.
Γιατί δηλαδή δεν είπε, κάντε για σας φίλους, για να σας δεχτούν στις αιώνιες κατοικίες τους,
αλλά πρόσθεσε και τον τρόπο; Διότι λέγοντας «από τον μαμωνά της αδικίας»,
έδειξε ότι από τα χρήματα αρμόζει να κάνουμε αυτούς τους φίλους, φανερώνοντας
ότι δεν θα μας υπερασπίσει απλώς η φιλία, εάν δεν έχουμε έργα αγαθά» (Χ).
(5) Αντιτίθεται στο εκλίπητε (b). Ή, πιο σωστή ερμηνεία, αντιτίθεται στα σπίτια
που εξασφάλισε για τον εαυτό του ο άδικος οικονόμος, ώστε να τον δεχτούν (στίχος 4).
Ο άδικος οικονόμος εξασφάλισε στον εαυτό του την περίθαλψη σπιτιών πρόσκαιρων.
Αλλά η συνετή χρήση του μαμωνά μπορεί να εξασφαλίσει αιώνιο σπίτι (p).
Η φράση «αιώνιες σκηνές» είναι ποιητική, δανεισμένη από την πατριαρχική ιστορία.
Οι σκηνές του Αβραάμ και Ισαάκ κάτω από τη δρυ Μαμβρή, στη γη Χαναάν,
μεταφέρθηκαν νοερά στην μέλλουσα ζωή, την Χαναάν την ουράνια και δοξασμένη (g).
(6) Έτσι με τον στίχο αυτόν ο Κύριος έδειξε με σαφήνεια, ότι δεν συνιστά την μη
τίμια διαχείριση του οικονόμου, αλλά ως παράδειγμα προβάλλεται η σύνεσή του
στη χρησιμοποίηση ευκαιριών του παρόντος για εξασφάλιση του μέλλοντος (p).

-Γέροντα, όταν μου λένε ότι δεν ψάλλω καλά, προσπαθώ να καταλάβω
τι πρέπει να κάνω τεχνικά.
-Αυτό που πρέπει να κάνης είναι να προσπαθήσεις να αποκτήσεις μοναχική συνείδηση,
ευλάβεια, σύνεση, και όχι να έχης το νου σου στην τέχνη την ανθρώπινη, την ξερή.
Η τέχνη χωρίς ευλάβεια, είναι... μπογιές είναι κάτι το εξωτερικό, το ψεύτικο,
δεν έχει φυσικότητα. Μερικοί ψάλτες στον κόσμο βάζουν «μπογιές» στην φωνή τους
από ανάγκη, για να πάνε σε μεγαλύτερο ναό και να αυξηθεί ο μισθός τους.
Σου λέει: αν με βάλουν σε μικρότερη ενορία, πώς θα τα βγάλω πέρα;».
Εκείνοι τέλος πάντων δικαιολογούνται και να τεντωθούν και να φωνάξουν.
Ο μοναχός όμως δεν δικαιολογείται να μην ψάλλει φυσικά. Να προσέχετε, η ψαλτική σας
να είναι φυσική, κατανυκτική, να ψάλλετε για τον Θεό και όχι για την τέχνη της ψαλτικής.
Διακρίνεται στην ψαλτική το εσωτερικό και καρδιακό από το εξωτερικό και τεχνητό.
-Γέροντα, μήπως φταίει η φωνή μου που ψάλλω κοσμικά;
-Δεν φταίει η φωνή, φταίει η τέχνη η κοσμική. Ψάλλεις με έναν στόμφο κοσμικό,
όπως έψαλλαν μερικοί ψαλτάδες που άκουγες στον κόσμο. Είναι ψεύτικο το ψάλσιμό σου.
Να μην καλουπώνεις την φωνή σου. Ξέρεις τι κουραστικό είναι;
Να ψάλλεις με εσωτερικότητα και φυσικά.
-Μήπως, Γέροντα, για ένα διάστημα να μην ψάλλω καθόλου;
-Όχι, να ψάλλεις. Θα ακούς τις άλλες αδελφές, και σιγά σιγά θα φύγη αυτό το κοσμικό.
Βλέπω και στο Άγιον Όρος, τα νέα καλογέρια συνήθως ψάλλουν κοσμικά.
Αφού ακόμη δεν έζησαν την καλογερική, πώς να είναι καλογερικό το ψάλσιμό τους;
Αλλά και οι Αγιορείτες ψάλτες, παλιά που δεν είχαν επικοινωνία με ψάλτες κοσμικούς,
είχαν πιο καλογερικό ύφος. Τώρα που έρχονται σε επικοινωνία, μπερδεύτηκαν λίγο, όπως
τα πεπόνια χάνουν την νοστιμιά τους, όταν η πεπονιά βρεθή κοντά σε καμμιά κολοκυθιά.
Το παν είναι η ευλάβεια. Χωρίς ευλάβεια η ψαλτική είναι ξεθυμασμένη μοιάζει
με όργανο ξεκουρδισμένο, που κάνει γκλίν γκλίν. Ούτε έχει σημασία αν ψάλλει κανείς δυνατά
ή σιγανά σημασία έχει να ψάλλει με ευλάβεια. Τότε το σιγανό ψάλσιμο είναι ταπεινό,
γλυκό δεν είναι κοιμισμένο. Και το δυνατό είναι έντονο και καρδιακό δεν είναι άγριο.
Ο πατήρ Μακάριος Μπουζίκας είχε βροντερή φωνή, αλλά έψελνε φυσικά, με ευλάβεια
και με καημό ένιωθες ότι ξεκοβόταν η δική του καρδιά, και ξεκολλούσε και η δική σου.
«Σου κάνει τα τζιέρια άνω κάτω», έλεγε ένα γεροντάκι. Έμενε μόνος του στην Καψάλα,
σε ένα Σταυρονικητιανό Κελλί. Πιο κάτω έμενε ένας Ρουμάνος που δεν ήταν ψάλτης,
αλλά είχε ευλάβεια. Το βράδυ έβγαινε ο πατήρ Μακάριος στην απλωταριά του Κελλιού του
και άρχιζε το «Ανοίξαντός σου την χείρα» και συνέχιζε τον άλλο στίχο ο Ρουμάνος από κάτω!
Ήταν μεγαλείο!
Είναι μεγάλη υπόθεση ο ψάλτης να έχη ευλάβεια. Ξέρετε πόσο βοηθάει;
Αλλοιώνεται ο ίδιος εσωτερικά, και επειδή αυτή η εσωτερική αλλοίωση εκδηλώνεται
και εξωτερικά, αλλοιώνεται και ο άλλος που τον ακούει και βοηθιέται θετικά.
Έτσι η προσευχή όλων είναι ευπρόσδεκτη στον Θεό.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 219-221)

-Ο τρόπος που ψάλλω Γέροντα, είναι βαρύς. Έχω τον λογισμό πώς αυτό οφείλεται
στο ότι η προφορά μου είναι βαριά.
-Σε έχω δει και ...βαριά και ...ελαφριά! Όταν είσαι βαριά, τότε ψέλνεις και βαριά.
Από την εσωτερική σου κατάσταση ξεκινάει αυτό, αυτήν να ελέγχεις.
Ένας που έχει λεπτή φωνή, αν είναι σε καλή πνευματική κατάσταση, ακούγεται σαν
αηδονάκι αλλιώς, είναι σαν να τσιρίζει. Ένας που έχει χονδρή φωνή,
αν δεν είναι σε καλή κατάσταση, ακούγεται σαν γέρος που μαλώνει.
Αν ψάλετε μια μια, θα καταλάβετε σε τι κατάσταση βρίσκεσθε εκείνη την ώρα.
-Γέροντα, όταν ψάλλουμε στον ναό προσέχουμε να μη γίνονται παραφωνίες.
-Φυσικά χρειάζεται να προσέχετε, γιατί όλα πρέπει να γίνονται «ευσχημόνως και κατά τάξιν».
Πρώτα από όλα όμως πρέπει να φροντίζουμε να εφαρμόσουμε το
«ευσχημόνως» στην ψυχή μας, να υπάρχη δηλαδή η ψυχική τάξη, να είμαστε
εντάξει με τον Θεό. Όταν κανείς ψάλλει χωρίς να έχη καλή πνευματική κατάσταση,
αυτό είναι χειρότερο από μια μουσική παραφωνία. Γιατί, όπως το καλό φέρνει
μια καλή αλλοίωση, έτσι και το κακό φέρνει μια κακή αλλοίωση,
και δεν μπορούν να προσευχηθούν οι άνθρωποι. Αν δεν είναι τακτοποιημένος εσωτερικά κανείς,
αν έχη αριστερούς λογισμούς, μικροπρέπειες κ.λπ., τι ψαλτική να κάνη;
Πώς θα νοιώσει μέσα του την παραδεισένια γλυκύτητα, για να ψάλει με την καρδιά;
Γι’ αυτό λέει «ευθυμεί τις; ψαλλέτω». Όσοι ψάλλουν, κανονικά πρέπει να έχουν
την πιο τρυφερή καρδιά και την πιο γλυκιά και χαρούμενη εσωτερική κατάσταση.
Πώς να ψάλεις «Φώς ιλαρόν...», αν δεν έχης ιλαρότητα;

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.218-219)

Θωμάς
και για μια ψυχή
Όταν εσύ βλέπης το μαθητή Θωμά να μη πιστεύη, σκέψου την αγάπη του Κυρίου. Προς χάριν μιας ψυχής δείχνει τα τραύματά του. Έρχεται για να σώση και τον ένα, αν και πιο ατελής πνευματικά από τους άλλους. Ζητούσε ο Θωμάς να πιστεύση, με την πιο χονδροειδή αίσθησι. Δεν του αρκούσαν τα μάτια, να πιστεύση. Δεν είπε, «Αν δεν δω», αλλά είπε, «Αν δεν ψηλαφήσω».... Κοίτα δε και την ειλικρίνεια και φιλαλήθεια των Αποστόλων· δεν αποκρύπτουν τα ελαττώματα ούτε τα δικά τους ούτε των άλλων, αλλά τα περιγράφουν με αληθινότητα. Ξανάρχεται, λοιπόν, πάλι ο Ιησούς. Δεν περιμένει να του ζητήση ο Θωμάς. Ο ίδιος τον προλαβαίνει και εκπληρώνει ό,τι επιθυμούσε ο Θωμάς. Έδειχνε και με αυτό, ότι ήταν παρών όταν κουβέντιαζε ο Θωμάς με τους άλλους μαθητές.
Ε.Π.Ε. 14,718-720
δεν αρνείται την Ανάστασι
Οι λοιποί μαθητές καυχόνταν για όσα είδαν. Ο Θωμάς όμως, σαν να τον κατείχε διάθεσις για αντίρρησι και όχι απιστία (κάπως έτσι τοποθετείται η αμφιβολία του), και επειδή επιθυμούσε πολύ να έχη πληροφορίες, δεν είπε «Είναι αδύνατον να έγινε η ανάστασις». Προσέξτε καλά. Δεν αρνήθηκε την ανάστασι. Δεν είπε «Αδύνατον να έγινε αυτό που μου λέτε. Μου αναγγέλλετε ακατόρθωτα πράγματα». Απλώς ζήτησε πληροφορίες, λέγοντας «Αν δεν δω εγώ τα σημάδια των καρφιών......»
Ε.Π.Ε. 36,2466
και έρευνα
Όποιος ζητάει πληροφορίες, δεν είναι πιστός. Όποιος υπακούει, είναι πιστός. Δεν είναι το ίδιο να εξετάζης την πλευρά του Χριστού και τα σημάδια των καρφιών, με το να λες, «Πώς γεννήθηκε;». Δεν είναι το ίδιο. Ο μεν Θωμάς ζητούσε να δη τα σημάδια των καρφιών στο σώμα, που ήταν οπωσδήποτε ορατά και αισθητά. Ήθελε να δη πράγμα, που έγινε και που γνώριζε από πριν. Ενώ εσύ εξετάζης μάταια την αόρατη φύσι του Θεού, την ακατάληπτη ουσία Του, την άρρητη γέννησί Του, τον απερίγραπτο Πατέρα, τον ακατανόητο Υιό. Δεν κάνεις, λοιπόν, χειρότερη αμαρτία; Δεν είσαι άπιστος χειρότερος από τον άπιστο;
Ε.Π.Ε. 36,248
ο δάκτυλος του κάλαμος
Το δάκτυλο του Θωμά έγινε κάλαμος ευσεβείας, που ανατρέπει τις παγίδες των αιρετικών κλείνει τα στόματα εκείνων, που τολμούν και λένε, ότι ο Κύριος φαινομενικά πήρε ανθρώπινο σώμα και φαινομενικά πέθανε.
Ε.Π.Ε. 36.248
Θώρακας
η πίστις και η αγάπη
Άγρυπνοι και προσεκτικοί σημαίνει, το να έχουμε τον θώρακα της πίστεως και της αγάπης. Να έχουμε όχι την τυχαία πίστι, αλλ’ όπως τίποτα δεν μπορεί να διατρυπήση το θώρακα, που είναι ασφαλές τείχος στο στήθος, έτσι και συ να περιφρουρήσης την ψυχή σου με την πίστι και την αγάπη. Τότε κανένα πυρφόρο σατανικό βέλος δεν θα μπορέση να την πλήξη.
Ε.Π.Ε. 22,536
Ιακώβ
τρέμει το θάνατο
Ας δούμε και τον Ιακώβ πως φοβόταν και έτρεμε το θάνατο. Τον Ιακώβ, που ήταν άνθρωπος, και από μικρός έδειξε αποστολική ζωή. Και όμως, και αυτός, που δεν ζητούσε τίποτε παρά πάνω από τα αναγκαία, αυτός που πήρε τις ευλογίες, αυτός που ήταν φίλος του Θεού, που τόσα κατορθώματα έκανε, που επέδειξε τέτοια ευσέβεια, αυτός, υστέρα από τόσα κατορθώματα, όταν επρόκειτο να ξαναγυρίση στην πατρίδα του και να συναντηθή με τον αδελφό του Ησαύ, καταλαμβάνεται από φόβο. Φοβάται τη μνησικακία του αδελφού του Ησαύ. Νομίζει, πως θα τον περιμένη σαν θηρίο. Και γονατίζει μπροστά στον Θεό και τον παρακαλεί: «Σώσε με από τα χέρια του αδελφού μου Ησαύ. Φοβάμαι, μήπως έρθη και με φονεύση». Είδες πως και αυτός φοβόταν το θάνατο, και γι’ αυτό τρέμει και παρακαλεί τον Θεό;
Ε.Π.Ε. 37,190-192
φροντίδα για το ποίμνιο
Av ο πατριάρχης Ιακώβ, που έβοσκε ζώα και ποίμαινε άλογα πρόβατα και επρόκειτο σε άνθρωπο να λογοδητήση, περνούσε νύχτες άυπνος και υπέφερε ζέστη και κρύο, ώστε κανένα από τα πρόβατά του να μη χαθή, πολύ περισσότερο εμείς οι ποιμένες, που δεν επιστατούμε σε ζώα, αλλά φυλάμε πρόβατα πνευματικά, και που θα λογοδοτήσουμε όχι σε άνθρωπο, αλλά στον Θεό, πρέπει να κάνουμε το παν, που μπορεί να ωφελήση το ποίμνιό μας.
Ε.Π.Ε. 37,210
Ιάκωβος ο Ζεβεδαίου
αποκεφαλίζεται
Ονομάζει ο Χριστός βάπτισμα το θάνατό Του. Όπως ακριβώς συνέβη και με τον Ιάκωβο. Δεν σταυρώθηκε, αλλά αποκεφαλίστηκε. Κι έτσι δέχτηκε το βάπτισμα του Χριστού (του αίματος).
Ε.Π.Ε. 37,210

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 395-399)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 1-13. Η παραβολή του άδικου οικονόμου και σχετική διδασκαλία.
16.7 ἔπειτα ἑτέρῳ εἶπεν, Σὺ δὲ πόσον ὀφείλεις; ὁ δὲ εἶπεν, Ἑκατὸν κόρους(1) σίτου.
και λέγει αὐτῷ, Δέξαι σου το γράμμα καὶ γράψον ὀγδοήκοντα(2).
7 Μετά είπε στον άλλο: “εσύ πόσα χρωστάς;” “εκατό σακιά σιτάρι”,
του απαντάει εκείνος. “Πάρε το γραμμάτιο”, του λέει, “και γράψε ογδόντα”.
(1) «Κόρος είναι μέτρο με το οποίο μετράμε το στάρι» (Ζ). Το κόρος όπως
και το βάτος, είναι λέξη εβραϊκή, που δηλώνει το μέτρο των ξηρών τροφών,
που ισοδυναμούσε με 10 μεδίμνες αττικές (=οκκάδες 36)(δ). Όμως υπάρχει μεγάλη
αβεβαιότητα ως προς τα εβραϊκά μέτρα, διότι τα δεδομένα για αυτά είναι αόριστα
και όχι πάντοτε σταθερά (p).
(2) Δεν συνεχίζεται η απαρίθμηση, αλλά είναι σαφές, ότι οι δύο αυτές περιπτώσεις
δεν αποτελούν παρά μόνο 2 δείγματα της τακτικής, την οποία ο άδικος οικονόμος ακολούθησε (L).

16.8 καὶ ἐπῄνεσεν ὁ κύριος(1) τὸν οἰκονόμον τῆς ἀδικίας(2) ὅτι φρονίμως ἐποίησεν·
ὅτι(3) οἱ υἱοὶ τοῦ αἰῶνος τούτου(4) φρονιμώτεροι(5) ὑπὲρ τοὺς υἱοὺς τοῦ φωτὸς
εἰς τὴν γενεὰν(6) τὴν ἑαυτῶν εἰσιν.
8 Το αφεντικό εξέφρασε το θαυμασμό του για τον άδικο εκείνο διαχειριστή, επειδή
ενήργησε έξυπνα· γιατί οι σκοτεινοί άνθρωποι αυτού του κόσμου στις σχέσεις
με τους ομοίους τους είναι εξυπνότεροι από τα τέκνα του φωτός.
(1) Ο κύριος είναι όχι ο Ιησούς, αλλά ο κύριος του οικονόμου.
Διότι ο Ιησούς εισάγεται στη σκηνή με το «Και εγώ σας λέω» του σ. 9 (L).
Ο κύριος του οικονόμου, πλούσιος αυτού του αιώνα, θέλοντας αυτός να ζει καλά
και τους άλλους να τους αφήνει να ζουν, σύμφωνα με τις σαρκικές του αρχές επαίνεσε
αυτόν ως συνετό άνθρωπο και που ξέρει πάντοτε να βρίσκει κάθε είδους μέσα (δ).
Από αυτό φαίνεται, ότι ο κύριος του οικονόμου έμαθε στο μεταξύ αυτούς τους συνδυασμούς
και τις καταχρήσεις στις οποίες ο οικονόμος προέβη.
Πιθανώς κάποιος από τους οφειλέτες του,
πιο ευσυνείδητος από τους άλλους, αρνήθηκε να γίνει συνένοχος αυτών των καταχρήσεων
και κατήγγειλε αυτές στον κύριο. Ή, ενδέχεται άλλοι να μην συμφώνησαν στο ποσό
που εξέπιπτε από αυτούς και εκδικούμενοι έσπευσαν να διαμηνύσουν τα γινόμενα στον κύριο (ο).
(2) Οι λέξεις οικονόμον της αδικίας πρέπει να παρθούν μαζί,
όπως δείχνει και το μαμωνά της αδικίας.
Η γενική αδικίας χαρακτηρίζει τη λέξη οικονόμον (p). Ο κύριος του οικονόμου περιορίζει
τον έπαινο στην δεξιότητα και το έξυπνο της μεθόδου, την οποία ο οικονόμος χρησιμοποίησε.
Μέμφεται όμως την μέθοδο αυτή από άποψη ηθική, όπως συμπεραίνουμε αυτό από τη φράση:
οικονόμον της αδικίας. Ο έπαινος αυτός του κυρίου θα μπορούσε με άλλα λόγια να εκφραστεί
ως εξής: Ήταν πράγματι έξυπνος άνθρωπος. Κρίμα που την εξυπνάδα του αυτήν δεν την
χρησιμοποίησε στο καλό (g). Δεν καθορίζεται εδώ ο χρόνος, στον οποίο έγινε ο έπαινος
του οικονόμου. Ίσως έγινε αυτός μετά το διώξιμο αυτού του διαχειριστή, οπότε ο Κύριος
είχε ξεχάσει πλέον τη ζημιά, την οποία υπέστη από τις καταχρήσεις του απολυμένου
υπαλλήλου του, και μπορούσε ψυχραιμότερα να μιλά για τις πράξεις του (ο).
(3) Προσθέτει τώρα ο Κύριος Ιησούς δική του παρατήρηση (δ). Αυτό το «ότι» αναφέρεται
στο προηγούμενο φρονίμως=έπραξε φρόνημα, διότι πράγματι η φρόνηση και ευφυΐα
χαρακτηρίζει συνήθως τα παιδιά αυτού του αιώνα (g). Ή, παραθέτω το παράδειγμα
αυτό της φρόνησης, διότι οι γιοι κλπ. Αυτό είναι το ηθικό συμπέρασμα της όλης παραβολής (p).
(4) «Γιους αυτού του αιώνα, ονομάζει τους προσκολλημένους στον κόσμο» (Ζ).
Εκείνους οι οποίοι καθιστούν τον κόσμο αυτόν, τον καλυμμένο με πυκνό σκοτάδι
και τα αγαθά του κόσμου αυτού, κύριο σκοπό της ζωής τους (b). «Γιους φωτός
από την άλλη, ονομάζει αυτούς που απομάκρυναν τον εαυτό τους από τον κόσμο» (Ζ),
οι οποίοι αν και ζουν στον κόσμο αυτόν, ζητούν τα φωτεινά εκείνα αγαθά, τα οποία
ο Πατέρας των φώτων παρέχει (b). Για την φράση υιοί φωτός δες Ιω. ιβ 36,Α Θεσ. ε 5
και τέκνα φωτός Εφεσ. ε 8 (p). Φως είναι το πεδίο της ανώτερης ζωής, στο οποίο
ο Ιησούς εισάγει τους μαθητές του και όπου λάμπει η αποκάλυψη της θείας αλήθειας (g).
(5) Είναι πιο συνετοί ως προς την επίγεια και σαρκική φρόνηση (πανουργία) περισσότερο
από την πνευματική φρόνηση των γιων του φωτός. Η σύγκριση γίνεται κατά τον βαθμό
και την ποσότητα και όχι κατά την ποιότητα της φρόνησης· δηλαδή οι πονηροί έχουν
πολύ περισσότερη σαρκική πανουργία, από όση οι αγαθοί πνευματική σοφία και σύνεση (δ).
«Έτσι και η συνήθεια ονομάζει φρόνιμους αυτούς που διακρίνουν στα πράγματα του βίου
το ωφέλιμο και βλαβερό· όπως έχει ειπωθεί και στο ευαγγέλιο· Ότι οι γιοι αυτού του
αιώνα είναι φρονιμότεροι πιο πολύ από τους γιους του φωτός στη γενιά τους.
Όχι απλώς φρονιμότεροι, αλλά στην διεξαγωγή της ζωής αυτής της σωματικής.
Αυτοί λοιπόν λέγονται και οικονόμοι αδικίας λόγω της φρονιμάδας που δείχνουν
στη διαχείριση της ζωής τους. Ως προς αυτή τη σημασία, φρόνιμα (συνετά) είναι
και τα φίδια, που ετοιμάζουν για τον εαυτό τους κρύπτες και στους κινδύνους
με κάθε τρόπο αποφεύγουν τα χτυπήματα στο κεφάλι» (Β). Την σύνεση και φρονιμάδα
των ανθρώπων του κόσμου, την οποία δείχνουν σε σχέση με τον κόσμο αυτόν, πρέπει να
μιμηθούμε εμείς σε σχέση με τις ψυχές μας. Εκείνοι επωφελούνται από τις ευκαιρίες
και πράττουν ό,τι επιβάλλει η στιγμή και η περίσταση ως αναγκαίο και ωφέλιμο σε αυτούς.
Μακάρι και εμείς να είμασταν τόσο φρόνιμοι και προσεκτικοί για τα πνευματικά μας συμφέροντα,
όσο αυτοί δείχνονται στις υλικές και κοσμικές τους υποθέσεις.
(6) Γενιά είναι το σύνολο των συγχρόνων που εμπνέονται από τα ίδια αισθήματα.
Δες θ 41,ια 29 κλπ. (L). Οι δύο σφαίρες (ο αιώνας αυτός και το φως) έχει η καθεμιά
τον δικό της πληθυσμό, έτσι ώστε κάθε κάτοικος είτε της μίας είτε της άλλης σφαίρας
να ζει περικυκλωμένος από κάποιον αριθμό συγχρόνων, ηθικά όμοιων με αυτόν και που
αποτελούν τη γενιά του. Το «εις» αναφέρεται στη συμπεριφορά και διαγωγή του καθενός
με την τάξη των προσώπων στην οποία ανήκει (g). Οι άνθρωποι του κόσμου στη συμπεριφορά
τους με ανθρώπους όμοιούς τους είναι συνετότεροι παρά οι γιοι του φωτός στις
σχέσεις τους μεταξύ τους (p). Εκείνοι είναι προνοητικοί και γνωρίζουν να επωφελούνται
τα πάντα προς το συμφέρον τους· ενώ οι γιοι του φωτός είναι διατεθειμένοι να παραμελούν
τον τρόπο αυτόν της ενέργειας, τον γεμάτο προνοητικότητα και πρόβλεψη (g).
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι υπηρετούμε το Θεό μας με λιγότερο ζήλο, με λιγότερη αγάπη
και εγκαρδιότητα, με λιγότερη προθυμία και ειλικρίνεια, από όσο υπηρετούν τον μαμωνά
οι άνθρωποι των επιχειρήσεων και του εμπορίου ή τον Βελίαρ των απολαύσεων
οι τρυφηλοί και φιλήδονοι. Εφόσον πιστεύουμε στο Χριστό, εφόσον ποθούμε
και ελπίζουμε τον ουρανό, ας λάβουμε μαθήματα από τον εχθρό μας και ας διδαχτούμε
την φρόνηση από το φίδι. Ας μιμηθούμε τον ζήλο, την επιμονή, την σύνεση, το θάρρος,
την ακούραστη δραστηριότητα, την οποία δείχνουν οι γιοι του αιώνα αυτού στην επιδίωξη
των μάταιων και φθαρτών σκοπών τους.