Καταστάσεις χάριτος
Ο γέροντας τον προθυμοποιούσε, τον συμβούλευε, τον στήριζε με έργα και λόγια, τον γαλήνευε με την χαριτωμένη ύπαρξή του, αλλά ποτέ δεν του υποδείκνυε τον πνευματικό δρόμο της ψυχής του. Του έλεγε: «Προχώρα κι εγώ θα σε ακολουθώ και θα σε προσέχω∙ με τα δάκρυα βρήκες τη χάρη, με τα δάκρυα συνέχισε». Ο ίδιος, δόκιμος εργάτης της νοεράς προσευχής, δεν την επέβαλε στον μαθητή του. Γι’ αυτό ο Γέροντας βεβαίωνε ότι δεν εξάσκησε τη νοερά προσευχή, αν και είχε κάποτε εμπειρία της.
Βρισκόταν στη Μικρή Αγία Άννα, στα καλυβάκια του γερο-Ιωσήφ, ως φιλοξενούμενος. Κατά το πρόγραμμα του γερο-Ιωσήφ άρχιζαν την αγρυπνία με το κομποσχοίνι τις απογευματινές ώρες, λίγο πριν δύσει ο ήλιος. Την ώρα που έκανε τον κανόνα του, έτυχε να ακούγονται διάφοροι θόρυβοι από τις εργασίες των πατέρων της Αγίας Άννας που είναι απέναντι. Ο Γέροντας, καθώς έλεγε, στην προσπάθειά του να συγκεντρωθεί και να αποφύγει τον περισπασμό του νου του από τους θορύβους, αισθάνθηκε ότι ο νους εισήλθε στην καρδιά του και συνέχισε τον κανόνα του απερίσπαστος. Όταν τελείωσε ο κανόνας και συνήλθε, αντιλήφθηκε πάλι τους θορύβους που συνεχίζονταν, και διδάχθηκε από τα πράγματα τι είναι νοερά προσευχή.
-------------
Οι υψηλές πνευματικές καταστάσεις, όπως ήδη σημειώσαμε, άρχισαν σύντομα. Πλούσια η χάρις του Θεού σκέπαζε τον παπα-Εφραίμ και διαρκώς τον ανέβαζε εκεί που μόνο όσοι έχουν γευθεί μπορούν να καταλάβουν: «Γεύσασθε και ίδετε» (Ψαλμ. 33,9). Ο γερο-Ιωσήφ συχνά του έλεγε: «Παιδί μου, εσύ όπως προχωρούσες, και μόνος σου θα έβρισκες τη χάρη, αλλά δεν θα μπορούσες να τη διατηρήσεις». Και άλλοτε γεμάτος αγαλλίαση αλλά και περίσκεψη: «Πολύ τρέχεις και σε φοβάμαι∙ άλλοι τρώνε μιαν ολόκληρη ζωή στην άσκηση και δεν γεύονται αυτές τις καταστάσεις!» Και ο μαθητής αντέτεινε με απλότητα: «Γέροντα, αν ο Θεός μου δίνει να φάω κρέας, εγώ να του πω ότι θέλω φασόλια;»
----------------------
«Το Πνεύμα το Άγιο δεν οράται, αλλά η χάρις του οράται», δίδασκε ο Γέροντας. Τη χάρη τη βλέπανε ολοζώντανη, ψηλαφητή, να γεμίζει το δωμάτιο και αργότερα την εκκλησία. Τα δάκρυα έτρεχαν ποταμηδόν, η χάρις πλημμύριζε τις καρδιές και τον ναό∙ πολλές φορές πάνω στο άγιο δισκάριο φαινόταν το Θείο Βρέφος. Κάποτε, την ώρα του καθαγιασμού των τιμίων δώρων, πληροφορήθηκε: «Υιός Θεού και συγκληρονόμος Χριστού». Φοβερή ζέση πνεύματος. Ο δάσκαλος τον ταπείνωνε με γλυκό σκεπτικισμό: «Πολύ τρέχεις, παπά», όμως και καυχιόταν: «Δεν πιστεύω να γίνεται σε όλο το Άγιο Όρος καλύτερη Θ. Λειτουργία». Το εγκαταλελειμμένο ερημοκκλησάκι της σπηλιάς στη Μικρή Αγία Άννα ακόμα τώρα ευωδιάζει.
---------------------
Εκείνην την εποχή ήταν που μέσα στη σιγαλιά της μυστικοπαθούς Κατουνακιώτικης νύχτας, καθισμένος στο ναυτικό σκαμνάκι του, βυθισμένος στον έρωτα της προσευχής, άκουσε να ξεπηγάζει μέσ’ απ’ την ψυχή του το του Ησαΐου 62,5: «Καθώς ευφραίνεται νυμφίος επί νύμφην, ούτως ευφρανθήσεται Κύριος επί σέ». Τότε εγκατέλειψε το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με», για να κραυγάζει εν Πνεύματι: «Ιησού, νυμφίε μου, ελέησόν με». «Εκείνον τον καιρό πετούσα» -και πράγματι στα όνειρά του έβλεπε συχνά ότι πετούσε εθελουσίως σαν πουλί- έλεγε στα τελευταία του, «ήμουν άγγελος. Πού λογισμός πονηρός να πλησιάσει, ούτε και να ήθελα∙ τον πετούσε η χάρις μακριά. Μέσα μου είχα ένα φως. Μερικές φορές έλεγα στον γέροντα αστειευόμενος: «Μα γέροντα, γιατί να κάνω την ακολουθία μου, αφού την έκανα στον ύπνο μου;» Ο ενδιάθετος λόγος συνέχιζε να εκφωνεί την ευχή και στην ώρα του ύπνου. «Εγώ καθεύδω και η καρδιά μου αγρυπνεί» (Άσμα 5,2). Τόσο πλούσια χάρη προσευχής είχε.
--------------------
Κάποτε έβλεπε στην προσευχή κάτι διαφορετικό. Κάτι καλό διαισθανόταν ότι επρόκειτο να του έλθει. Αυτό για πολύν καιρό. Ωρίμαζε σχεδόν ένα εξάμηνο. Τέλος γεμάτος χάρη αισθάνθηκε ότι η ψυχή του ήθελε να βγει, να πετάξει ψηλά. Γαντζώθηκε με τα χέρια του στα γύρω αντικείμενα, σφίχτηκε φοβούμενος, τελικά συνήλθε. Την άλλη μέρα τα ίδια σε πολύ εντονότερο βαθμό. Προσπάθησε πάλι να συγκρατηθεί, αλλά δεν μπόρεσε. «Τώρα πλανηθήκαμε που πλανηθήκαμε, σκέφτηκε με παραίτηση, πήγαινε όπου θέλεις». «Η ψυχή μου ανέβηκε σε δυσθεώρητα ύψη και άρχισε να δοξολογεί τον Θεό», μας έλεγε βαθιά συγκινημένος από την ανάμνηση και τον μυστικό παλμό που του δημιουργούσε. «Τι αισθάνθηκα δεν λέγεται», συνέχιζε με αχνή από τη μέθεξη φωνή. Άραγε ξαναζούσε με την μνήμη τα άρρητα;
------------------
Παρ’ όλα αυτά, επεκτεινόταν στην προσευχή ακόμα περισσότερο. Μας θύμιζε: «Οι τρώγοντές με έτι πεινάσουσι και οι πίνοντές με έτι διψήσουσι» (Σοφ. Σειράχ 24,21). Το συνειδητό και υποσυνείδητο αίτημά του ήταν προσευχή. Πολλές φορές έβλεπε στον ύπνο του τον βασιλιά Κωνσταντίνο, τον απελευθερωτή της Μακεδονίας, και τη βασιλική οικογένεια. Κάποτε η βασίλισσα, την οποία πλησίασε με πολύ σεβασμό, του πρόσφερε ένα κομμάτι σοκολάτα. Εκείνος την ευχαρίστησε και της παρατήρησε ότι τη σοκολάτα θα τη φάει και τέλειωσε. Και συνέχισε παρακλητικά: «Προσευχή θέλω να μου δώσεις», για να ακούσει τη συγκαταβατική φωνή της βασίλισσας: «Θα σου δώσω, θα σου δώσω!» Δεν θεωρούσε τυχαία τέτοια όνειρα.

Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης, εκδ. "Το Περιβόλι της Παναγίας", Θεσσαλονίκη 2000

     «Να θεωρείς μέγιστο θησαυρό το να μπορέσεις να διασώσεις τον αδελφό σου. Διότι τίποτε δεν θα μπορούσε ποτέ να εξισωθεί με αυτό σε αναλογία αρετής. Εάν δηλαδή σκεφθείς μόνο, ότι αυτός, τον οποίο περιφρονείς και προσπερνάς εσύ, έχει αξιωθεί από τον Κύριό σου τόσο μεγάλης τιμής, ώστε προς χάρι του να μη διστάσει και το αίμα του να χύση» (εκδ. ΕΠΕ, τόμος 4,σελ. 69-73)

     «Και αν χρειασθεί να υπηρετήσουμε κάποιον, είτε είναι μικρός, είτε είναι ευτελής αυτός υπέρ του οποίου γίνεται, και αν ακόμη είναι κοπιαστική η πράξη αυτή, και αν ακόμη χρειασθεί όρη και γκρεμούς να διαβούμε, όλα ας θεωρούνται ανεκτά για τη σωτηρία του αδελφού μας. Διότι τόσο μεγάλη αξία έχει η ψυχή για τον Θεό, ώστε να μη λυπηθεί ούτε και τον Υιό του. Δια τούτο παρακαλώ, μόλις ξημερώσει, εξερχόμενοι αμέσως από το σπίτι μας, ας έχουμε αυτόν ως μοναδικό σκοπό και αυτήν ως την μεγαλύτερή μας φροντίδα, το να σώσουμε δηλαδή τον αδελφό μας που κινδυνεύει· δεν εννοώ αυτόν μόνον τον φυσικό κίνδυνο, διότι αυτός δεν είναι ούτε καν κίνδυνος, αλλά τον κίνδυνο της ψυχής, τον οποίο δημιουργεί στους ανθρώπους ο διάβολος» (11Α,105-113)

     «Διότι «αν κάποιος βγάλει κάτι το πολύτιμο από ανάξιο πράγμα, θα είναι σαν στόμα του Θεού», εκείνος που τόσες ψυχές ωφελεί και αναζωογονεί και αυτές που υπάρχουν τώρα, και αυτές που θα έλθουν μετά μέχρι την παρουσία του Χριστού, πόση εύνοια δεν θα απολαύσει από το Θεό; Φρούριο κατασκεύασε εναντίον του διαβόλου [χτίζοντας μια εκκλησία στον αγρό σου], διότι αυτό είναι η εκκλησία…. Να θεωρείς το έργο αυτό ανώτερο από όλα τα αλλά. Τι είναι μεγαλύτερο από αυτό το κέρδος, το να οδηγήσεις τις ψυχές στο αλώνι του ουρανού; Αλλοίμονο! διότι δεν γνωρίζετε πόσο σπουδαίο είναι το να κερδίζετε ψυχές…. Εάν εκείνος που σκανδαλίζει και μόνο έναν άνθρωπο, απειλείται να πάθει τέτοια τιμωρία, εκείνος που σώζει τόσους ανθρώπους, πες μου, δεν θα σωθεί; Είναι ολοφάνερο ότι θα σωθεί. Διότι ποια αμαρτία θα έχει στο εξής ή και αν έχει, δεν θα εξαλείψει αυτήν; Από την τιμωρία εκείνου που σκανδαλίζει, μάθε την ανταμοιβή εκείνου που σώζει. Εάν δεν ήταν σημαντικό για το Θεό η σωτηρία και μιας ψυχής, δεν θα προκαλούσε τόση οργή σ’ Αυτόν η απώλειά της. Γνωρίζοντας λοιπόν αυτά, ας καταπιασθούμε πλέον με το έργο αυτό το πνευματικό» (15, 535-537)

     «Ας φροντίζουμε για τη σωτηρία των αδελφών. Αυτό δεν είναι κατώτερο από το μαρτύριο, το να μη αποφεύγουμε να πάθουμε οτιδήποτε για τη σωτηρία των πολλών. Τίποτε δεν ευχαριστεί τόσο το Θεό. … Τίποτε δεν είναι ελεεινότερο του χριστιανού εκείνου, που δεν σώζει άλλους…. Πώς είναι χριστιανός αυτός;» (15, 591-595)

     «Κανένα κατόρθωμα δεν θα ήτο πολύ μέγα, όταν δεν μεταδίδει το κέρδος και εις άλλους. Και γίνεται φανερό αυτό από εκείνον ο οποίος επέστρεψε το τάλαντο ακέραιο και τιμωρήθηκε επειδή δεν το αύξησε. Λοιπόν και συ, αδελφέ, και αν ακόμη δεν τρως καθόλου, και αν κοιμάσαι στη γη, και αν τρως στάχτη και θρηνείς παντοτινά και δεν ωφελήσεις κανένα άλλον, τίποτε σπουδαίο δεν θα κάνεις. Διότι και στην αρχαία εποχή στους μεγάλους και γενναίους εκείνους άνδρες αυτό ήταν περισσότερο ποθητό από κάθε τι. Γνώρισε με ακρίβεια το βίο τους και θα δεις σαφώς, ότι κανείς από αυτούς δεν επεδίωξε ποτέ τα δικά του, αλλ’ ο καθένας το συμφέρον του πλησίον· δια τούτο και έλαμψαν περισσότερο» (18Α,123)

     «Διότι αυτοί που παραμελούν τη σωτηρία των αδελφών, αμαρτάνουν έναντι του ιδίου του Χριστού και καταστρέφουν εκ θεμελίων το οικοδόμημα [της Εκκλησίας]… Ώστε και αν ακόμη είναι τακτοποιημένα όλα όσα αφορούν τη δική μας ζωή, δεν ωφελούμαστε καθόλου, διότι αυτή η αμαρτία είναι αρκετή να μας καταποντίσει στο πέλαγος του πυρός. Διότι, εάν αυτούς που δεν θέλησαν να βοηθήσουν σωματικά τους πλησίον, δεν τους σώζει καμμία δικαιολογία, και, ακόμη και αν έχουν ζήσει με παρθενία, θα ριφθούν έξω από τον νυμφώνα, αυτός που παρέλειψε το πολύ σπουδαιότερο (διότι η προστασία της ψυχής είναι πολύ σπουδαιότερη), πώς δεν θα υποστεί ευλόγως όλες τις τιμωρίες; Άλλωστε, ο Θεός δεν δημιούργησε τον άνθρωπο για να εξυπηρετεί μόνον τον εαυτό του, αλλά και πολλούς άλλους. Γι’ αυτό και ο Παύλος ονομάζει τους πιστούς αστέρας φωτεινούς, θέλοντας ν’ αποδείξει ότι πρέπει να είναι χρήσιμοι και εις άλλους. Διότι ο αστήρ, εάν φώτιζε μόνον τον εαυτόν του, δεν θα ήταν αστήρ. Γι’ αυτά και είναι χειρότεροι, λέγει, από τους ειδωλολάτρες, αυτοί που αμελούν τους πλησίον, λέγων τα εξής. «Εάν κάποιος δεν προνοεί χάριν των δικών του, και μάλιστα των συγγενών, έχει αρνηθεί την πίστη και είναι χειρότερος από άπιστο». Τι νομίζεις ότι εννοεί με την πρόνοια; Άραγε την προμήθεια των αναγκαίων για τη ζωή; Εγώ τουλάχιστον έχω τη γνώμη ότι εννοεί την φροντίδα της ψυχής. Εάν εσύ αντιταχθείς, και έτσι η δική μου γνώμη θα σταθεροποιηθεί καλύτερα. Διότι, εάν τα λέγει αυτά περί του σώματος, και εις αυτόν που δεν δίδει την εφήμερη αυτή τροφή επεφύλαξε τέτοια τιμωρία, και είπε ότι είναι χειρότερος από τον ειδωλολάτρη, που θα σταθεί αυτός που παραβλέπει το σπουδαιότερο και αναγκαιότερο;» (28,449-451)

     «Όταν δηλαδή βγαίνοντας από εδώ θέσεις σαν έργο τη σωτηρία του αδελφού και δεν τον κατηγορήσεις μόνο ούτε και τον επιτιμήσεις, αλλά και τον συμβουλεύσεις και τον παρακαλέσεις και δείξεις τη βλάβη της κοσμικής διασκεδάσεως καθώς και το κέρδος και την ωφέλεια της εδώ διδασκαλίας, έκανες το παν για τη δόξα του Θεού και ετοίμασες διπλό το μισθό για τον εαυτό σου, και για εκείνα που έκαμες προς όφελος της δικής σου σωτηρίας, και για τη φροντίδα που έδειξες για τη θεραπεία του δικού σου μέλους. Αυτό είναι της Eκκλησίας το καύχημα, αυτό το παράγγελμα του Σωτήρα, το να μη φροντίζομε δηλαδή μόνο για τα δικά μας, αλλά και για του πλησίον μας. Πραγματικά σκέψου σε πόσο μεγάλο αξίωμα ανεβάζει τον εαυτό του εκείνος που δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για τη σωτηρία του αδελφού του· ο άνθρωπος αυτός μιμείται, κατά δύναμη ανθρώπινη, το Θεό. Γιατί άκουε τι λέγει μέσω του προφήτη· «εκείνος που ξεχωρίζει τον αληθινό λόγο από τον ψευδή, θα είναι σαν στόμα μου». Εκείνος, λέγει, που φροντίζει να σώσει τον αδιάφορο αδελφό και να τον αρπάξει από τον φάρυγγα του διαβόλου, μιμείται, όσο είναι ανθρώπινα δυνατό, εμένα. Τι θα μπορούσε να εξισωθεί μ’ αυτό; Αυτό είναι μεγαλύτερο από όλα τα κατορθώματα, αυτό είναι το αποκορύφωμα όλης της αρετής» (30,467-469)

     «Τιμωρούνται όμοια όχι μόνον οι ασεβείς, αλλά και όσοι μπορούν ν’ απομακρύνουν από την ασέβεια, αλλά δεν θέλουν να το κάνουν, ή από οκνηρία ή από νωθρότητα. Γιατί και εκείνος που απέκρυψε στη γη το τάλαντο, το επέστρεψε ολόκληρο στον κύριό του, αλλά τιμωρήθηκε, γιατί δεν το πολλαπλασίασε. Και συ λοιπόν, αν παραμείνεις καθαρός και ακέραιος, δεν πολλαπλασιάσεις όμως το τάλαντό σου, ούτε και οδηγήσεις αδελφό που χάνεται στη σωτηρία, θα πάθεις τα ίδια με εκείνον. Τι μεγάλο πράγμα ζητώ από σας, αγαπητοί μου; Ο καθένας σας για χάρη μου ας σώσει κάποιον από τους αδελφούς, ας ενδιαφερθεί κι ας φροντίσει, ώστε στην επόμενη σύναξή μας να συναντηθούμε με πολλή παρρησία, προσφέροντας στον Θεό δώρα, που είναι τιμιότερα από όλα, επαναφέροντας στη σωτηρία τις ψυχές των πλανημένων αδελφών μας» (34,223-225)

     ««Εκείνος που θα κάνει κάποιον τίμιο από ανάξιος που είναι, θα είναι σαν το στόμα μου». Τι θα μπορούσε να εξισωθεί με αυτό; Εκείνο που δεν μπορεί να το επιτύχει ούτε η νηστεία ούτε ο ύπνος πάνω στο χώμα ούτε οι ολονύκτιες προσευχές ούτε τίποτε άλλο, αυτό το κατορθώνει η σωτηρία του αδελφού μας. Σκέψου πόσα πολλές φορές αμαρτήματα έκαμε το στόμα σου, πόσα αισχρά λόγια είπε, πόσες βλασφημίες, πόσες κακολογίες έβγαλε, και οπωσδήποτε θα επιδείξεις φροντίδα για τον πεσμένο αδελφό σου. Γιατί με αυτό το ένα κατόρθωμα θα μπορέσεις να καθαρίσεις όλη εκείνη τη βρωμιά. Και γιατί λέγω θα την καθαρίσεις; Σαν στόμα του Θεού θα κάνεις το στόμα σου. Τι θα μπορούσε να εξισωθεί με αυτήν την τιμή; Γιατί, μήπως τα λέγω αυτά εγώ; Ο ίδιος ο Θεός το είπε αυτό· ότι δηλαδή αν οδηγήσεις έστω και έναν άνθρωπο στη σωτηρία», λέγει, «το στόμα σου θα γίνει σαν το στόμα μου, καθαρό και άγιο» (34,383-385)

     «Αυτό, αγαπητέ, κάμε και συ, γνωρίζοντας ότι η παρούσα ζωή είναι σύντομη, και αν δεν κερδίσουμε τα κέρδη αυτά, δεν θα έχουμε εκεί καμμιά σωτηρία. Μια κερδισμένη ψυχή μπορεί να εξαλείψει όγκο απείρων αμαρτημάτων και να αποβεί αντίλυτρο για μας κατά την ημέρα εκείνη» (34,409-411)[συλλογή κειμένων π. Νικόλαος Πουλάδας]

     «Διότι όσο ανώτερη είναι η ψυχή από το σώμα, τόσο μεγαλύτερη αμοιβή αξιώνονται από εκείνους, που βοηθούν όσους έχουν ανάγκην με χρήματα, αυτοί, οι οποίοι με συμβουλές και συνεχή διδασκαλία οδηγούν τους αδιάφορους και τους αποθαρρυνομένους στον ευθύ δρόμο και δείχνουν αφ’ ενός μεν την ασχήμια της κακίας, αφ' ετέρου δε τη μεγάλη ομορφιά της κατά Θεόν αρετής. Γνωρίζοντας λοιπόν όλα αυτά, ας συζητούμε με τους άλλους, αντί όλων των άλλων των βιοτικών πραγμάτων, για την σωτηρία της ψυχής, οδηγώντας αυτούς εις αυτήν την φροντίδα» (εκδ. ΕΠΕ, τόμος 2, σελ. 67-69)

     «Ας δείχνουμε λοιπόν μεγάλη φροντίδα για τους αδελφούς μας. Αυτό είναι το σπουδαιότερο πράγμα του δικού μας χριστιανικού τρόπου ζωής, αυτό είναι το γνώρισμα αυτής, το να μη φροντίζουμε μόνο για τα δικά μας πράγματα, αλλά και να διορθώνουμε και να θεραπεύουμε τα αρρωστημένα μέλη μας· αυτό είναι μέγιστο δείγμα της πίστης μας. Διότι λέγει, «Από αυτό θα γνωρίσουν όλοι οι άνθρωποι ότι είστε μαθητές μου, αν έχετε αγάπη αναμεταξύ σας». Αγάπη όμως γνήσια δείχνει, όχι η συμμετοχή σε τράπεζα φαγητών, ούτε ο απλός χαιρετισμός, ούτε τα κολακευτικά λόγια, αλλά το να διορθώσουμε τον πλησίον και να φροντίσουμε για το συμφέρον του, το να ανορθώσουμε τον αμαρτωλό, το να βοηθήσουμε αυτόν που είναι πεσμένος και έδειξε αδιαφορία για τη σωτηρία του, και να επιζητούμε πριν από τα δικά μας τα αγαθά του πλησίον μας. Αυτό είναι δείγμα γνήσιας αγάπης. «Διότι η αγάπη δεν προσέχει τα δικά της», αλλά φροντίζει πριν από τα δικά της για τα του πλησίον, φροντίζοντας έτσι για τα δικά της» (8,165)

     «Εμπρός, λοιπόν, ας αναφέρουμε τώρα όλα τα είδη της ελεημοσύνης. Μπορείς να βοηθήσεις με χρήματα; Μη διστάζεις. Μπορείς με προστασία; Μην πεις, αφού δεν υπάρχουν χρήματα, αυτό δεν είναι τίποτε· και αυτό είναι πάρα πολύ σπουδαίο· σαν ακριβώς να έχεις δώσει χρήματα, έτσι να αισθάνεσαι. Μπορείς με θεραπεία; Και αυτό κάνε το. Για παράδειγμα, είσαι γιατρός ως προς την επιστήμη; Φρόντισε ασθενείς· και αυτό είναι σπουδαίο.
Μπορείς με συμβουλή; Αυτό είναι πολύ πιο ανώτερο από όλα· αυτή είναι σπουδαιότερη από όλα, ή και τόσο μεγαλύτερη, όσο και μεγαλύτερο είναι το κέρδος που έχει· διότι δεν απαλλάσσεις από πείνα, αλλά από θάνατο φοβερό. Από αυτό το είδος ελεημοσύνης ήταν γεμάτοι με υπεραφθονία και οι Απόστολοι· γι’ αυτό τη διανομή των χρημάτων την ανέθεσαν σ’ αυτούς που τους συνόδευαν, ενώ αυτοί οι ίδιοι πρόσφεραν τη βοήθεια με τους λόγους τους. Ή νομίζεις ότι είναι μικρή ελεημοσύνη, το να μπορέσεις ν’ απαλλάξεις από την ασθένεια ψυχή που βρίσκεται σε δυσχέρεια, που διατρέχει τον μέχρι θανάτου κίνδυνο, και κατακαίγεται ολόκληρη; Για παράδειγμα, βλέπεις φίλο που είναι κυριευμένος από φιλαργυρία; Βοήθησε αυτόν τον άνθρωπο. Κινδυνεύει να καταστραφεί από το πάθος του; Σβήσε τη φλόγα αυτού. Τι λοιπόν να κάνω αν δεν πείθεται; Συ κάνε ό,τι εξαρτάται από σένα, και μη δείξεις αδιαφορία. Είδες αυτόν να συσφίγγεται από δεσμά; (διότι δεσμά πράγματι είναι τα χρήματα). Πήγαινε σ’ αυτόν, επισκέψου τον, παρηγόρησέ τον, προσπάθησε να τον ελευθερώσεις από τα δεσμά· αν δεν θέλει, αυτός θα είναι αίτιος. Είδες γυμνό και ξένο; (διότι γυμνός πράγματι και ξένος των ουρανών είναι εκείνος που δεν φροντίζει για ορθό τρόπο ζωής). Οδήγησέ τον στο δικό σου κατάλυμα, ένδυσέ τον με τα ενδύματα της αρετής, δώσε του την πόλη που βρίσκεται στον ουρανό» (16Α,67-69).

     «Ο Παύλος αφού έγινε από την αγάπη σαν κάποιο πουλί, περιφερόταν συνεχώς σε όλους, χωρίς να μένει πουθενά ούτε να στέκεται. Επειδή λοιπόν άκουσε το Χριστό που έλεγε, «Πέτρε, μ’ αγαπάς; βόσκε τα πρόβατά μου», και παρουσίαζε αυτόν μέγιστο κανόνα αγάπης, φανέρωνε αυτόν με υπερβολικό τρόπο. Αυτόν λοιπόν και εμείς αφού μιμηθούμε, ο καθένας ας διορθώνει, αν όχι την οικουμένη, ούτε ολόκληρες πόλεις και έθνη, αλλά το σπίτι του, τη γυναίκα του, τα παιδιά του, τους φίλους του, τους γείτονες» (16Β, 315-317)

     «Ας θηρεύσουμε λοιπόν αυτούς μέσω της ζωής μας και με τις ψυχές αυτών ας οικοδομούμε την Εκκλησία και αυτόν τον πλούτο ας συγκεντρώσουμε. Τίποτε δεν είναι ισάξιο της ψυχής, ούτε ο κόσμος όλος. Ώστε και αν δώσεις άπειρα χρήματα εις τους πτωχούς, δεν κάμνεις τίποτε ισάξιο αυτού που κάμνει κάποιος, που συντελεί στην επιστροφή μίας ψυχής. «Εκείνος που από ανάξιο κάμνει κάποιον πολύτιμο, θα είναι σαν το στόμα μου»(Ιερεμίου 15,19), λέγει. Είναι μεν μεγάλη αρετή η ελεημοσύνη προς τους πτωχούς, αλλά δεν είναι καθόλου το ίδιο με το να απαλλάσσει κάποιος τους ανθρώπους από την πλάνη· διότι οποίος κάνει τούτο, μοιάζει με τον Παύλο και τον Πέτρο… Είναι δυνατόν να μένουμε στην οικία και συγχρόνως να αλιεύουμε ψυχές. Όποιος έχει φίλο, συγγενή και γνωστόν, έτσι ας ενεργή, αυτά ας τους λέγει και θα είναι με τον Πέτρο και τον Παύλο. Και τι λέγω με τον Πέτρο και τον Παύλο; θα είναι στόμα του Χριστού. «Διότι εκείνος που από ανάξιο κάμνει κάποιον πολύτιμο θα είναι ως το στόμα μου», λέγει» (18,81)

     «Διότι, εάν επιφυλάσσεται τιμωρία για εκείνον που έχει χρήματα και δεν βοηθάει τους άλλους, αυτός που μπορεί να συμβουλεύσει και δεν το κάνει πώς δεν θα υποστεί μεγαλύτερη τιμωρία; Εκεί τρέφεται σώμα, εδώ ψυχή· εκεί εμποδίζεις τον προσωρινό θάνατο, εδώ τον αιώνιο. Αλλά, λέγει, δεν έχω το χάρισμα του λόγου. Δεν χρειάζεται ικανότητα λόγου, ούτε ευγλωττία» (25,303-305)

     «Διότι, εάν αυτούς που δεν θέλησαν να βοηθήσουν σωματικά τους πλησίον, δεν τους σώζει καμία δικαιολογία, και ακόμη αν έχουν ζήσει με παρθενία θα ριφθούν έξω από τον νυμφώνα, αυτός που παρέλειψε το πολύ σπουδαιότερο (διότι η προστασία της ψυχής είναι πολύ σπουδαιότερη), πώς δεν θα υποστεί εύλογα όλες τις τιμωρίες;» (28,449-451)

     «Και όπως βλέποντας φτωχούς δεν θα μπορούσατε εύκολα να τους παραβλέψετε, έτσι κι όταν βλέπεις να τρέχει κάποιος [Χριστιανός] στη συναγωγή [των Ιουδαίων] μη τον παραβλέψεις, αλλά με τον λόγο σαν με χαλινάρι συγκράτησέ τον, επανάφερέ τον στην Εκκλησία.
Η ελεημοσύνη αυτή είναι μεγαλύτερη από εκείνη και το κέρδος ανώτερο από μύρια τάλαντα. Και τι λέω από μύρια τάλαντα; Και από όλον τον κόσμο τον ορατό, καθ’ όσον ο άνθρωπος είναι απ’ όλο τον κόσμο τιμιότερος. Γιατί για τον άνθρωπο έγιναν και ο ουρανός και η γη και η θάλασσα και ο ήλιος και τα αστέρια. Σκέψου λοιπόν την αξία του ανθρώπου που σώζεται και μην αδιαφορήσεις για τη φροντίδα αυτού. Γιατί, κι αν ακόμη ξοδέψει κανείς αμέτρητα λεφτά, δεν κάμνει τίποτε το τόσο μεγάλο, όσο όταν κανείς σώζει ψυχή, την απομακρύνει από την πλάνη και την οδηγεί προς την ευσέβεια. Eκείνος που έδωσε στον φτωχό τον λύτρωσε από την πείνα, εκείνος όμως που διόρθωσε τον Ιουδαΐζοντα [Χριστιανό], κατέστρεψε την ασέβεια. Εκείνος πρόσφερε ανακούφιση στη φτώχεια, ενώ αυτός σταμάτησε την παρανομία. Eκείνος απάλλαξε το σώμα από την οδύνη, ενώ αυτός άρπαξε την ψυχή από την γέεννα. Σας έδειξα τον θησαυρό· μην προδώσετε το κέρδος. Δεν μπορείτε στην περίπτωση αυτή να προβάλετε σαν δικαιολογία την πενία, δεν μπορείτε να προβάλετε τη φτώχεια. Η δαπάνη συνίσταται σε λόγια, το έξοδο είναι λόγια. Ας μη δείξουμε λοιπόν οκνηρία, αλλά με όλη την προσπάθεια και την προθυμία ας θηρεύσουμε τους αδελφούς μας» (34,327-329)

     «Γιατί, αν, δίνοντας δύο δραχμές και ξοδεύοντας λίγα χρήματα στους φτωχούς, δοκιμάζουμε χαρά, πόση ευχαρίστηση θα καρπωθούμε, αν μπορέσουμε να σώσουμε ψυχές; και πόση αμοιβή θα απολαύσουμε στη μέλλουσα ζωή; … Βλέπεις ότι μεγάλη θα είναι η παρρησία μας τότε από εκείνους που τώρα ευεργετούνται από εμάς; αν όμως, όπου γίνεται δαπάνη χρημάτων, επιφυλάσσονται τόσα πολλά στεφάνια, τόσος μεγάλος μισθός, τόσο μεγάλη αμοιβή, όπου συμβαίνει να ωφεληθεί ψυχή από εμάς, πώς δεν θα είναι για μας πολλά και μεγάλα τα αγαθά; Γιατί, αν η Ταβιθά εκείνη, που ένδυσε χήρες και ανακούφισε φτώχεια, επέστρεψε πάλι από τον θάνατο στη ζωή, και τα δάκρυα εκείνων που ευεργετήθηκαν επανέφεραν ξανά στο σώμα την ψυχή που είχε φύγει, και μάλιστα πριν ακόμη έλθει η ανάσταση, τι δεν θα κατορθώσουν τα δάκρυα των ανθρώπων εκείνων, που θα συμβεί να σωθούν από σένα; γιατί, όπως αυτήν οι χήρες με την παρουσία τους εκεί την επανέφεραν στη ζωή, ενώ ήταν νεκρή, έτσι και σένα τότε η παρουσία όλων εκείνων που τώρα έχουν διασωθεί, θα σε κάμουν ν’ απολαύσεις μεγάλη φιλανθρωπία και θα σε σώσουν από τη φλόγα της γέεννας» (34,361-363)

     «Άνθρωπος, για μας, δεν είναι αυτός που τρέφεται μόνο με άρτο, αλλά εκείνος που γεύεται, πριν από την τροφή του αυτή, τα θεία και πνευματικά λόγια. Και ότι αυτό είναι ο άνθρωπος, άκουσε το Χριστό που λέγει: «Δε θα ζήσει μόνο με άρτο ο άνθρωπος, αλλά με κάθε λόγο που θα βγει από το στόμα του Θεού». Συνεπώς είναι διπλή η τροφή της ζωής μας, η μία κατώτερη και η άλλη καλύτερη. Αυτήν πρέπει να επιζητεί κανείς ιδιαίτερα, ώστε και την ψυχή του να διατρέφει και να μην ανέχεται να καταστρέφεται από την πείνα. Είναι στο χέρι σας λοιπόν να γεμίσετε την πόλη μας από ανθρώπους. Επειδή όμως αυτή η μεγάλη και πολυάνθρωπη πόλη είναι έρημη από ανθρώπους, αν είστε δίκαιοι, πρέπει να προσφέρετε αυτή την προσφορά στην πατρίδα και να προσελκύσετε τους αδελφούς σας, αν τους μεταφέρετε αυτά που γίνονται εδώ» (36,543). [συλλογή κειμένων π. Νικόλαος Πουλάδας]

3,10. «και ενδυσάμενοι τον νέον τον ανακαινούμενον εις επίγνωσιν κατ’ εικόνα του κτίσαντος αυτόν»

Ο «παλαιός άνθρωπος» με τα έργα της κακίας του «αμαύρωσε», επισκότισε και παραμόρφωσε, ότι ήταν θεοειδές σε αυτόν: και την συνείδηση και την ψυχή και το θέλημα.

Και όλα αυτά, με τα πάθη και τις επιθυμίες, έγιναν «λυμφατικά», ανήμπορα, αδύνατα, ασθενικά και γερασμένα.

Για να ανανεωθεί ο άνθρωπος και να γίνει νέος, είναι απαραίτητο να «απεκδυθεί», να αποβάλει τον «παλαιό άνθρωπο», ο οποίος είχε επιβληθεί στην θεοειδή ψυχή. Είχε επιβληθεί στην συνείδηση και στο θέλημα του ανθρώπου, τον οποίον είχε περιβάλλει σαν ένα σώμα και τείχος.

Πώς μπορεί να αποβληθεί ο «παλαιός άνθρωπος»; Αυτό μπορεί να γίνει, όταν απορριφθούν τα κακά έργα που τον αποτελούν: θυμός, οργή, κακία, τα λοιπά πάθη και οι λοιπές αμαρτίες.

Αν απορριφθούν όλα αυτά, ο παλαιός άνθρωπος «πλήρως» αποβάλλεται, «πλήρως» εξαφανίζεται. Όλος ο παλαιός άνθρωπος, με όλη την κακία του, εκβάλλεται από την θεοειδή ψυχή, την συνείδηση και το θέλημα και μετά ο άνθρωπος «διαρκώς» ανανεώνεται δια του Χριστού Θεού, O Oποίος και τον δημιούργησε θεοειδή και Χριστοειδή.

Αυτή η ανανέωση θεωρείται φυσική, γιατί γίνεται και στηρίζεται αρχικά στην θεοειδή ανθρώπινη φύση. Ο Κύριος Ιησούς Χριστός είναι «εικών του Θεού του αοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως» (Κολ. 1,15). Σ’ αυτό το πρότυπο και σ’ αυτή την αιώνια εικόνα στηρίζεται και υπάρχει η δική μας ανανέωση.

Δι’ Αυτού εμείς «αποκαθιστούμε» την θεοειδή υπόσταση της ψυχής μας, και όχι μόνο την αποκαθιστούμε, αλλά και «περαιτέρω αναπτυσσόμεθα» προς την «ατελεύτητη», προς την ατέλειωτη ένθεη τελειότητα, «μέχρι καταντήσωμεν οι πάντες εις την ενότητα της πίστεως και της επιγνώσεως του υιού του Θεού, εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού» (Έφ. 4,13).

Έτσι, αυτή η ανανέωση, αυτή η ανακαίνιση, δεν είναι τίποτε άλλο από την «εν Χριστώ» δημιουργία μας, από την εν Χριστοποίησή μας.

Για τον λόγο αυτό είμαστε δημιουργημένοι, για να μοιάσουμε στον Δημιουργό και Σωτήρα μας Κύριο Ιησού Χριστό και έτσι να σωθούμε.

Και πραγματικά μοιάζουμε με τον Κύριο, όταν ζούμε και υπάρχουμε «δι’ Αυτού» και με Αυτόν. Το ιδεώδες μας, που πρέπει να θεωρείται «απολύτως και πλήρως» φυσικό, είναι η «Χριστοειδότητα», γιατί είμαστε δημιουργημένοι με Χριστοειδή ψυχή.

Αυτή μεταφέρει όλη της την Θεανθρώπινη Χριστοειδότητα σε «σπόρους» και γενεσιουργός δυναμικές ενέργειες.

Ο Κύριος Ιησούς Χριστός «κατέστη» άνθρωπος και κατέδειξε «επί του εαυτού του» και στον εαυτό του, σε τέλειο βαθμό, τον Χριστοειδή άνθρωπο.

Και σαν Θεάνθρωπος, κατέχει τις ένθεες δυνάμεις και τις δίνει στους δικούς του Χριστοεπιθυμητές ακολούθους, για να αυξήσουν σταδιακά την Χριστοειδότητά τους, μέχρι την πλήρη της τελειότητα.

Αυτές τις Χριστοποιούσες και ενχριστοποιούσες δυνάμεις, ο Θεάνθρωπος τις δίνει στον καθένα και σε όλους, μέσα στο δικό του Θεανθρώπινο σώμα, την Εκκλησία.

Ο Κύριος απαιτεί από όλους τους ακολούθους του την ένθεη τελειότητα. «Έσεσθε ουν υμείς τέλειοι, ώσπερ ο πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς τέλειός έστιν» (Μτ. 5,48).

Αυτή η ενχρίστωσή μας, αυτή η δική μας Χριστοομοίωση, είναι ταυτόχρονα και η επίτευξη της αληθινής Θεοεπίγνωσης. Στον γήινο κόσμο μας, μόνο η Χριστοεπίγνωση δίνει στους ανθρώπους την μοναδική και αληθινή Θεοεπίγνωση.

Όποιος δεν βρίσκει τον αληθινό Θεό και Κύριο στο πρόσωπο του Κυρίου Ιησού Χριστού, δεν θα τον βρει σ’ όλους τους υπάρχοντες κόσμους, δεν θα τον βρει δηλαδή πουθενά, και πάντοτε θα παραμένει φτωχός δούλος ψεύτικων θεοτήτων, φτωχός δούλος ψευδογνώσεων και ψευτοεπιγνώσεων.

«O «καινός άνθρωπος» είναι άνθρωπος κατά Θεόν. Αυτός ποτέ δεν «γερνά», αλλά πάντοτε ανθίζει στην επίγνωση του ένθεου, στην επίγνωση του Θεού. Και διαρκώς καθίσταται όλο πιο νέος και πιο δυνατός, όσο περισσότερο φτάνει στην επίγνωση αυτή και όσο περισσότερο αξιώνεται μεγαλυτέρων πραγμάτων» (Θεοφύλακτος).

«Μη περιμένετε ποτέ να γεράσει ο καινός, ο καινούργιος άνθρωπος. Αντίθετα όσο περισσότερο ζει, τόσο περισσότερο πλησιάζει όχι στα γηρατειά αλλά στην νεότητα, η οποία όλο και περισσότερο αυξάνεται, όλο και πιο πολύ γίνεται καλύτερη. Γιατί, όσο περισσότερο φτάνει στην θεία γνώση ο άνθρωπος και αξιώνεται μεγαλυτέρων πραγμάτων, τόσο περισσότερο αποκτά δυνάμεις όχι μόνο από την νεότητα αλλά και από την εικόνα Εκείνου που πλησιάζει. Ιδού, η αληθινή ζωή ονομάζεται και δημιουργία «κατ’ εικόνα Χριστού» και αυτό σημαίνει: «κατ’ εικόνα Αυτού εκ του Οποίου δημιουργήθηκε», επειδή ο Χριστός πέθανε όχι σε γηρατειά, αλλά όταν ήταν στο άνθος τέτοιας ομορφιάς, που ούτε να λεχθεί ούτε και να περιγράφει μπορεί (Χρυσόστομος).

«Τέτοια ζωή, είναι η ιδιαίτερη ζωή που στηρίζεται στις ευαγγελικές αρετές. Ο καινούργιος άνθρωπος, με το πέρασμα των καιρών «αεί νεάζει» και αν ακόμη φαίνεται ότι σωματικά γερνά, αυτός διαρκώς ψυχικά ανθίζει» (Οικουμένιος).

("Προς Κολασσαείς Επιστολή Αποστόλου Παύλου", Αγ. Ιουστίνου Πόποβιτς, σελ. 127-130)

Η συντροφιά του πνευματικού και του σαρκικού ανθρώπου είναι κατά ελάχιστα πιο ευχάριστη και μακροχρόνια απ’ ότι η συντροφιά του πρόβατου και του τσακαλιού.

Εάν είσαι πνευματικός άνθρωπος, κανείς δεν μπορεί να είναι πιο βαρετός σύντροφος για εσένα από τον άνθρωπο, ο οποίος προτιμά περισσότερο να μιλά για την απόκτηση του πλούτου και των σαρκικών απολαύσεων.

Εάν είσαι πλούσιος και προτιμάς περισσότερο να μιλάς για τον πλούτο και τις σαρκικές απολαύσεις, κανείς δεν μπορεί να είναι πιο βαρετός σύντροφος για εσένα από τον πνευματικό άνθρωπο, ο οποίος μιλά για τον Θεό και την ψυχή.

Ο πνευματικός άνθρωπος ποτέ, ούτε στη ζωή ούτε πλησίον του θανάτου δεν θα επιθυμήσει την παρέα του σαρκικού ανθρώπου, ούτε ποτέ θα μετανιώσει που δεν ακολούθησε τις συμβουλές του. Ενώ ο σαρκικός άνθρωπος θα επιθυμήσει, αν όχι πιο πριν, την ώρα του θανάτου την παρέα του πνευματικού ανθρώπου και θα μετανιώσει που δεν ακολούθησε τις συμβουλές του.

("Στοχασμοί περί καλού και κακού", Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς, σ. 128)

3,9 «μη ψεύδεσθε εις αλλήλους, απεκδυσάμενοι τον παλαιόν άνθρωπον συν τοις πράξεσιν αυτού»

Αν «ψεύδεσθε», τότε ψυχικά έχετε γεννηθεί απ’ αυτόν, ο οποίος είναι όλος ψέμα και «πατέρας του ψεύδους» και «καθίστασθε», αυτόματα «γίνεσθε» ψυχικά του τέκνα (Ιω. 8,44. Α' Ιω. 3,8.10).

Το ψέμα, το κάθε ψέμα, με όλη του την υπόσταση, είναι «συνδεδεμένο» με τον «πατέρα του ψεύδους».

Ο διάβολος έναν και μόνο σκοπό έχει: να φαντάζεται «διαρκώς», και επίμονα να χρησιμοποιεί και να διαδίδει ψέματα εναντίον του Θεού. Αυτό είναι φυσικό για τον διάβολο, γιατί σε αυτόν δεν υπάρχει αλήθεια- και δεν υπάρχει αλήθεια, γιατί δεν υπάρχει ο Θεός, ο οποίος είναι η Αλήθεια (Ιω. 8,44. 1,6).

Όταν λέει το ψέμα ο διάβολος, από τον εαυτό του το λέει, (Ιω. 8,44), και αυτό αποτελεί την ουσία του «όντος» του, αυτό είναι που τον κάνει διάβολο, και με αυτό ακριβώς διαβολοποιεί όλα τα λογικά και ελεύθερα όντα, τα οποία τελικά και τον υπηρετούν.

Γιατί οι άνθρωποι, που είναι θεοειδής δημιουργία, όταν ψεύδονται ο ένας στον άλλο, στην πραγματικότητα δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να εκτελούν, συνειδητά ή ασυνείδητα, το θέλημα του διαβόλου στον κόσμο.

Όλες οι αμαρτίες, όλα τα πάθη, όλες οι ηδονές, οι επιθυμίες και τα ψέματα, τόσο έγιναν ένα με τον άνθρωπο που είναι «μακράν» του Χριστού, τόσο έγιναν ένα με τα «οστά» του, με την μορφή του, με την όλη υπόστασή του, ώστε τελικά να διαμορφώσουν τον δικό τους άνθρωπο, που δεν είναι άλλος από τον «παλαιό άνθρωπο».

Ενώ ο άνθρωπος του Χριστού είναι «ο καινός άνθρωπος», είναι όλος καινούργιος άνθρωπος, «και ενδύσασθαι τον καινόν άνθρωπον τον κατά Θεόν κτισθέντα εν δικαιοσύνη και οσιότητι της αληθείας» (Εφ. 4,24).
Γι’ αυτό και ο άγιος Απόστολος «εντέλλεται»:
3,10. «και ενδυσάμενοι τον νέον τον ανακαινούμενον εις επίγνωσιν κατ’ εικόνα του κτίσαντος αυτόν».

("Προς Κολασσαείς Επιστολή Αποστόλου Παύλου", Αγ. Ιουστίνου Πόποβιτς, σελ. 126-127)

Εκείνος που επιτίθεται περισσότερο, κατακτά ελάχιστα.

Σ’ εκείνον που αντιστέκεται ελάχιστα, του επιτίθενται ελάχιστα.

Εκείνος που λαχταρά και διψά για τη δόξα και τον πλούτο περισσότερο επιτίθεται σ’ αυτόν τον κόσμο, γι’ αυτό και κατακτά ελάχιστες αξίες αυτού του κόσμου, ενώ ταυτόχρονα χάνει την ίδια την αξία του.

Ο ταπεινός άνθρωπος αντιστέκεται ελάχιστα, γι’ αυτό ελάχιστα του επιτίθενται.

Η φύση δεν αγαπά εξεγέρσεις ανάμεσα στους ανθρώπους και τους τιμωρεί με αφανισμούς και λιμούς.

Ο μονομάχος στον δρόμο έχει εχθρούς όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και τη φύση. Ακόμα και αν αστοχήσει το βέλος καθώς θα περνά δίπλα από ένα θάμνο, δεν θα αστοχήσει και ο κεραυνός από τον ουρανό.

(“Στοχασμοί περί καλού και κακού”, Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς, σ. 127)

Καταστάσεις χάριτος
Ο γέροντας τον προθυμοποιούσε, τον συμβούλευε, τον στήριζε με έργα και λόγια, τον γαλήνευε με την χαριτωμένη ύπαρξή του, αλλά ποτέ δεν του υποδείκνυε τον πνευματικό δρόμο της ψυχής του. Του έλεγε: «Προχώρα κι εγώ θα σε ακολουθώ και θα σε προσέχω∙ με τα δάκρυα βρήκες τη χάρη, με τα δάκρυα συνέχισε». Ο ίδιος, δόκιμος εργάτης της νοεράς προσευχής, δεν την επέβαλε στον μαθητή του. Γι’ αυτό ο Γέροντας βεβαίωνε ότι δεν εξάσκησε τη νοερά προσευχή, αν και είχε κάποτε εμπειρία της.
Βρισκόταν στη Μικρή Αγία Άννα, στα καλυβάκια του γερο-Ιωσήφ, ως φιλοξενούμενος. Κατά το πρόγραμμα του γερο-Ιωσήφ άρχιζαν την αγρυπνία με το κομποσχοίνι τις απογευματινές ώρες, λίγο πριν δύσει ο ήλιος. Την ώρα που έκανε τον κανόνα του, έτυχε να ακούγονται διάφοροι θόρυβοι από τις εργασίες των πατέρων της Αγίας Άννας που είναι απέναντι. Ο Γέροντας, καθώς έλεγε, στην προσπάθειά του να συγκεντρωθεί και να αποφύγει τον περισπασμό του νου του από τους θορύβους, αισθάνθηκε ότι ο νους εισήλθε στην καρδιά του και συνέχισε τον κανόνα του απερίσπαστος. Όταν τελείωσε ο κανόνας και συνήλθε, αντιλήφθηκε πάλι τους θορύβους που συνεχίζονταν, και διδάχθηκε από τα πράγματα τι είναι νοερά προσευχή.
-------------
Οι υψηλές πνευματικές καταστάσεις, όπως ήδη σημειώσαμε, άρχισαν σύντομα. Πλούσια η χάρις του Θεού σκέπαζε τον παπα-Εφραίμ και διαρκώς τον ανέβαζε εκεί που μόνο όσοι έχουν γευθεί μπορούν να καταλάβουν: «Γεύσασθε και ίδετε» (Ψαλμ. 33,9). Ο γερο-Ιωσήφ συχνά του έλεγε: «Παιδί μου, εσύ όπως προχωρούσες, και μόνος σου θα έβρισκες τη χάρη, αλλά δεν θα μπορούσες να τη διατηρήσεις». Και άλλοτε γεμάτος αγαλλίαση αλλά και περίσκεψη: «Πολύ τρέχεις και σε φοβάμαι∙ άλλοι τρώνε μιαν ολόκληρη ζωή στην άσκηση και δεν γεύονται αυτές τις καταστάσεις!» Και ο μαθητής αντέτεινε με απλότητα: «Γέροντα, αν ο Θεός μου δίνει να φάω κρέας, εγώ να του πω ότι θέλω φασόλια;»
----------------------
«Το Πνεύμα το Άγιο δεν οράται, αλλά η χάρις του οράται», δίδασκε ο Γέροντας. Τη χάρη τη βλέπανε ολοζώντανη, ψηλαφητή, να γεμίζει το δωμάτιο και αργότερα την εκκλησία. Τα δάκρυα έτρεχαν ποταμηδόν, η χάρις πλημμύριζε τις καρδιές και τον ναό∙ πολλές φορές πάνω στο άγιο δισκάριο φαινόταν το Θείο Βρέφος. Κάποτε, την ώρα του καθαγιασμού των τιμίων δώρων, πληροφορήθηκε: «Υιός Θεού και συγκληρονόμος Χριστού». Φοβερή ζέση πνεύματος. Ο δάσκαλος τον ταπείνωνε με γλυκό σκεπτικισμό: «Πολύ τρέχεις, παπά», όμως και καυχιόταν: «Δεν πιστεύω να γίνεται σε όλο το Άγιο Όρος καλύτερη Θ. Λειτουργία». Το εγκαταλελειμμένο ερημοκκλησάκι της σπηλιάς στη Μικρή Αγία Άννα ακόμα τώρα ευωδιάζει.
---------------------
Εκείνην την εποχή ήταν που μέσα στη σιγαλιά της μυστικοπαθούς Κατουνακιώτικης νύχτας, καθισμένος στο ναυτικό σκαμνάκι του, βυθισμένος στον έρωτα της προσευχής, άκουσε να ξεπηγάζει μέσ’ απ’ την ψυχή του το του Ησαΐου 62,5: «Καθώς ευφραίνεται νυμφίος επί νύμφην, ούτως ευφρανθήσεται Κύριος επί σέ». Τότε εγκατέλειψε το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με», για να κραυγάζει εν Πνεύματι: «Ιησού, νυμφίε μου, ελέησόν με». «Εκείνον τον καιρό πετούσα» -και πράγματι στα όνειρά του έβλεπε συχνά ότι πετούσε εθελουσίως σαν πουλί- έλεγε στα τελευταία του, «ήμουν άγγελος. Πού λογισμός πονηρός να πλησιάσει, ούτε και να ήθελα∙ τον πετούσε η χάρις μακριά. Μέσα μου είχα ένα φως. Μερικές φορές έλεγα στον γέροντα αστειευόμενος: «Μα γέροντα, γιατί να κάνω την ακολουθία μου, αφού την έκανα στον ύπνο μου;» Ο ενδιάθετος λόγος συνέχιζε να εκφωνεί την ευχή και στην ώρα του ύπνου. «Εγώ καθεύδω και η καρδιά μου αγρυπνεί» (Άσμα 5,2). Τόσο πλούσια χάρη προσευχής είχε.
--------------------
Κάποτε έβλεπε στην προσευχή κάτι διαφορετικό. Κάτι καλό διαισθανόταν ότι επρόκειτο να του έλθει. Αυτό για πολύν καιρό. Ωρίμαζε σχεδόν ένα εξάμηνο. Τέλος γεμάτος χάρη αισθάνθηκε ότι η ψυχή του ήθελε να βγει, να πετάξει ψηλά. Γαντζώθηκε με τα χέρια του στα γύρω αντικείμενα, σφίχτηκε φοβούμενος, τελικά συνήλθε. Την άλλη μέρα τα ίδια σε πολύ εντονότερο βαθμό. Προσπάθησε πάλι να συγκρατηθεί, αλλά δεν μπόρεσε. «Τώρα πλανηθήκαμε που πλανηθήκαμε, σκέφτηκε με παραίτηση, πήγαινε όπου θέλεις». «Η ψυχή μου ανέβηκε σε δυσθεώρητα ύψη και άρχισε να δοξολογεί τον Θεό», μας έλεγε βαθιά συγκινημένος από την ανάμνηση και τον μυστικό παλμό που του δημιουργούσε. «Τι αισθάνθηκα δεν λέγεται», συνέχιζε με αχνή από τη μέθεξη φωνή. Άραγε ξαναζούσε με την μνήμη τα άρρητα;
------------------
Παρ’ όλα αυτά, επεκτεινόταν στην προσευχή ακόμα περισσότερο. Μας θύμιζε: «Οι τρώγοντές με έτι πεινάσουσι και οι πίνοντές με έτι διψήσουσι» (Σοφ. Σειράχ 24,21). Το συνειδητό και υποσυνείδητο αίτημά του ήταν προσευχή. Πολλές φορές έβλεπε στον ύπνο του τον βασιλιά Κωνσταντίνο, τον απελευθερωτή της Μακεδονίας, και τη βασιλική οικογένεια. Κάποτε η βασίλισσα, την οποία πλησίασε με πολύ σεβασμό, του πρόσφερε ένα κομμάτι σοκολάτα. Εκείνος την ευχαρίστησε και της παρατήρησε ότι τη σοκολάτα θα τη φάει και τέλειωσε. Και συνέχισε παρακλητικά: «Προσευχή θέλω να μου δώσεις», για να ακούσει τη συγκαταβατική φωνή της βασίλισσας: «Θα σου δώσω, θα σου δώσω!» Δεν θεωρούσε τυχαία τέτοια όνειρα.

Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης, εκδ. "Το Περιβόλι της Παναγίας", Θεσσαλονίκη 2000

Και η πιο απεχθής ακαθαρσία του σώματος είναι λεπτομέρεια απέναντι στην ακαθαρσία της λερωμένης ψυχής. Λίγο νερό και λίγο σαπούνι και όλη η ακαθαρσία του σώματος νίβεται: και η λάσπη και η βρώμα και οι ψείρες και τα κόπρανα. Αλλά η ακαθαρσία της ψυχής δεν μπορεί να πλυθεί με κανένα μέσο, παρά μόνο αν ανανεωθεί η ψυχή.

Το ακάθαρτο πάτωμα πλένεται, όμως δεν είναι απαραίτητο πάντα να αλλάζεται με καινούργιο, για να είναι καθαρό. Αλλά ο ακάθαρτος αέρας στο δωμάτιο δεν μπορεί με τίποτα να πλυθεί, με τίποτα να καθαριστεί· πρέπει να διωχτεί από το δωμάτιο και να αλλαχθεί με καθαρό αέρα. Έτσι είναι και με την ψυχή. Η λερωμένη ψυχή πρέπει να ανανεωθεί, να αναγεννηθεί, για να γίνει καθαρή.

Όταν έχει παράθυρο στο δωμάτιο, είναι εύκολο να καθαρίσουμε τον ακάθαρτο αέρα και να τον αντικαταστήσουμε με φρέσκο. Όμως, πώς ο ακάθαρτος αέρας θα καθαριστεί στους χώρους χωρίς παράθυρα;

Όποιου η ψυχή έχει παράθυρο απέναντι στον Θεό, εύκολα θα φρεσκαριστεί, θα καθαριστεί, θα ανανεωθεί, θα αναγεννηθεί. Όμως πώς θα καθαριστεί η ακάθαρτη ψυχή εκείνου, που δεν έχει κανένα άνοιγμα προς τον Θεό, που είναι σαν μια πηγή ψυχικής φρεσκάδας;

(Στοχασμοί περί καλού και κακού, Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς, σελ. 126-127)

Αυτά είπε ο Κύριος απευθυνόμενος στο Νικόδημο, άρχοντα των Ιουδαίων και ο Νικόδημος απάντησε έκπληκτος: «πώς δύναται γεννηθήναι γέρων ων;» (Ιωάν. 3,4). Δηλαδή πώς μπορεί ένας άνθρωπος να γεννηθεί ξανά;

Μέχρι σήμερα πολλοί ρωτούν: «Πώς μπορεί ένας άνθρωπος με σαρκικό φρόνημα να γίνει πνευματικός άνθρωπος; Πώς μπορεί ένας αμαρτωλός να γίνει δίκαιος; Πώς μπορεί η χάρη του Θεού να εισέλθει σ’ έναν άνθρωπο και να αντικαταστήσει το σαρκικό φρόνημά του και τη σαρκική θέλησή του; Πώς μπορεί το Άγιο Πνεύμα να φωτίσει την καρδιά ενός ανθρώπου; Πώς μπορεί το νερό να μεταβληθεί σε κρασί;».

Γνωρίζουμε πως, όταν το Πνεύμα του Θεού κατήλθε επί των αποστόλων, αυτοί έγιναν διαφορετικοί άνθρωποι, καινοί, αναγεννημένοι άνθρωποι. Επίσης, μέσα από χιλιάδες παραδείγματα, γνωρίζουμε ότι άνθρωποι με σαρκικό βίο και πολιτεία μεταβλήθηκαν σε πνευματικούς, ανακαινισμένους ανθρώπους. Συνεπώς γνωρίζουμε ότι, όπως τότε έτσι και τώρα συμβαίνει αυτό, με την ενέργεια της Χάριτος του Θεού, του Παρακλήτου Πνεύματος. Εμείς δεν χρειάζεται να ρωτήσουμε πώς συμβαίνει αυτό! Για μας αρκεί να γνωρίζουμε ότι συμβαίνει· και να αγωνιζόμαστε να συμβεί και σ’ εμάς, καθότι η Χάρη του Θεού δίνεται σε όποιον τη ζητάει και προετοιμάζεται να γίνει άξιος για να τη λάβει!

Δεν υπάρχει πιο δύσκολο πράγμα από το να εξηγήσει κανείς τα πνευματικά πράγματα σε ανθρώπους που σκέπτονται και κρίνουν μόνον κατά τη σάρκα! Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει: «Μία ψυχή που παραδίδεται στα πάθη δεν μπορεί να κατορθώσει τίποτε μεγάλο και υψηλό κι ευγενικό, διότι πάσχει από βαρύτατη τύφλωση, σαν κάποιος που τα μάτια του σκοτίστηκαν από μεγάλη πυόρροια».

Συνήθως, οι πιο φιλόσαρκοι άνθρωποι ζητούν να μάθουν για τα υψηλότερα θεϊκά μυστήρια. Δεν ρωτούν για να μάθουν πώς μπορούν να σωθούν, αλλά μάλλον για να φέρουν σύγχυση στους πιστούς και για να χλευάσουν την Πίστη και να δικαιολογήσουν έτσι τη δική τους αμαρτωλή και γεμάτη πάθη ζωή. Ανίκανοι να αρθούν από μόνοι τους στο πρώτο σκαλοπάτι της ουράνιας κλίμακας, φαντάζονται το τελευταίο σκαλοπάτι! Αδελφοί μου, όταν τέτοιοι άνθρωποι ζητούν να μάθουν τα βαθύτατα μυστήρια της αναγεννήσεως της ψυχής και της Βασιλείας των Ουρανών, εσείς ζητήστε τους, πρώτα απ’ όλα να τηρήσουν τις δέκα βασικές εντολές του Θεού. Εάν το πράξουν, τότε οι ψυχές τους θα ανοιχτούν προς την κατανόηση των θείων μυστήριων, στον βαθμό που χρειάζεται αυτή η κατανόηση για τον καθαρισμό τους από τις αμαρτίες και τα πάθη και για την αιώνια σωτηρία τους.

Ω Κύριε Ιησού Χριστέ, Πολυεύσπλαχνε και Πάνσοφε Διδάσκαλε, αξίωσε μας να κατανοήσουμε με το νου μας και να ασπαστούμε με την καρδιά μας κάτι από τη σοφία Σου, όσο μας είναι απαραίτητο για τη σωτηρία μας! Βοήθησε μας να φυλαχθούμε από την ανάρμοστη φιλοπεριέργεια.

(Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς, «Ο Πρόλογος της Αχρίδας», Έκδοσις Άθως)