63. Έχουν καμιά σχέση με τον Άρειο οι σημερινοί Μάρτυρες του Ιεχωβά; Έχουν σχέση γενετική. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά κατάγονται πνευματικά από τον Αρειανισμό. Αναμασσούν τα διδάγματα του αρχαίου αιρεσιάρχη. Κόκκινο πανί στα μάτια τους είναι η περί Θεού Λόγου διδασκαλία της πίστεως. Τους πιάνει μανία όταν ακούνε για τη θεότητα του Λόγου. Όπως ο Άρειος, έτσι και αυτοί πολεμούν με λύσσα το κορυφαίο αυτό δόγμα της Εκκλησίας. Κατ’ αυτούς ο Λόγος είναι μεν Υιός του Θεού, όχι όμως και Θεός. Τονίζουν τη θεία υιότητα του Λόγου για να πάρουν με το μέρος τους τους αδαείς και αφελείς, ότι τάχα…

62. Τι δίδασκε ο Άρειος; Ο Άρειος ήταν ο εισηγητής της αιρέσεως που φέρει όνομά του (Αρειανισμός), η οποία ήταν η σημαντικότερη αίρεση που συνεκλόνισε πέρα από κάθε άλλη την αρχαία Εκκλησία. Ήταν μαθητής του Λουκιανού Αντιόχειας και αμιγείς οπαδοί του ήταν ο Ευνόμιος και ο Αέτιος. Ο Άρειος και οι οπαδοί του είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους. Επειδή ήταν μορφωμένοι (γνώριζαν διαλεκτική και φιλοσοφία), θεωρούσαν ανώτερους τους εαυτούς των και περιφρονούσαν τους «εκκλησιαστικούς», αυτούς δηλαδή που πίστευαν, χωρίς έρευνα και εμβάθυνση, τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Ο εγωισμός και η έπαρση είναι τα κύρια χαρακτηριστικά κάθε αιρέσεως. Ο…

61. Ποιος ήταν ο Σαβέλλιος και τί δίδασκε; Ήταν ο κυριότερος εκπρόσωπος του τροπικού μοναρχινιασμου ή πατροπασχητισμού, τριαδολογικής αίρεσεως της αρχαίας Εκκλησίας. Σ’ αυτήν καταλέγονταν ο Πραξέας και ο Νοητός. Η αίρεση ονομάζεται τροπικός μοναρχιανισμός, γιατί δίδασκε αυστηρά τη μοναρχία (= μία αρχή) στο Θεό (τον Πατέρα), αρνούνταν δε την ύπαρξη των προσώπων ως αυτοτελών υποστάσεων, χαρακτηρίζοντάς τες όχι σαν πραγματικές υποστάσεις στη θεότητα, αλλά σαν τρόπους με τους οποίους ο ένας Θεός ενεργεί κάθε φορά στον κόσμο. Πατροπασχιτισμός δε, γιατί μη διακρίνοντας τον Πατέρα, από τον Υιό, σαν πρόσωπο ξεχωριστό, στο πάθος του Χριστού έλεγαν ότι δεν έπαθε ο…

60. Ποια ήταν η θεωρία της υποταγής του Λόγου (subordinatio) στον Πατέρα; Είναι θεωρία παρεμφερής προς την προηγούμενη. Την διετύπωσαν ο Ιουστίνος, ο φιλόσοφος και μάρτυς, και άλλοι Απολογητές. Το κύριο μέλημα του Ιουστίνου ήταν η διαφύλαξη της ενότητας του Θεού, την οποία εκ πρώτης όψεως απειλεί η παραδοχή εις αυτόν (τον Θεό) δύο προσώπων διαφερόντων «τω αριθμώ», δηλαδή ξεχωριστών και πραγματικών. Πώς είναι δυνατό να είναι ένας ο θεός όταν σ’ αυτόν υπάρχουν δύο πρόσωπα (και τρία με το Πνεύμα το Άγιο); Έτσι ανακύπτει η περί διπλής καταστάσεως του Λόγου θεωρία, όπως την είδαμε στο προηγούμενο ερώτημα. Στην πρώτη…

59. Ποια είναι η περί δύο καταστάσεων του Λόγου θεωρία; Η θεωρία αυτή διατυπώθηκε πολύ νωρίς στην αρχαία Εκκλησία κυρίως από τους Απολογητές (Ιουστίνο και Τατιανό) και άλλους. Ήθελαν να εξηγήσουν τη σχέση του Λόγου προς τον Πατέρα, που είναι η πηγή και η αιτία της θεότητας. Κατά τη θεωρία (Τατιανός) ο ποιητής του κόσμου είναι ο Πατήρ. Πριν από τη δημιουργία των κτισμάτων ο Λόγος βρισκόταν σε ιδιωματική κατάσταση, δηλαδή ήταν απλό ιδίωμα, χωρίς προσωπική υπόσταση. Ήταν λόγος ενδιάθετος. Όμως λίγο πριν από τη δημιουργία, προπηδά από τους κόλπους του Πατρός και εισέρχεται στο στάδιο της προσωπικής του καταστάσεως.…

Επισκέφτηκε κάποτε το μοναστήρι ένας Κόπτης θεολόγος. Στη συζήτηση την οποία είχε με τον Γέροντα Επιφάνιο, αυτός του ευχήθηκε να τον οδηγήσει σύντομα ο Θεός στην Ορθοδοξία. Επειδή όμως οι ιεροί Κανόνες απαγορεύουν τη συμπροσευχή με αιρετικούς, ο γέροντας δεν του επέτρεψε να παρακολουθεί τις ακολουθίες από το Ναό, αλλά από το Αρχονταρίκι, το οποίο βρίσκεται δίπλα σε αυτόν. Θυμάμαι, αναφέρει αυτός που διέσωσε το περιστατικό, ότι μεταξύ άλλων είπε:- Στη ζωή μου δεν έχω να επιδείξω τίποτα καλό, πιστεύω όμως ότι οι Ιεροί Κανόνες θα απολογηθούν υπέρ εμού στο Θεό.Όταν ο ετερόδοξος επισκέπτης επρόκειτο να αναχωρήσει από το μοναστήρι,…

Έλεγε ο πατήρ Παΐσιος: «ο θυμός χρειάζεται όταν πρόκειται να υπερασπιστούμε την πίστη μας και όχι τον εαυτό μας. Πρέπει να θυμώνουμε όταν βλέπουμε ότι πολεμείται η πίστη μας. Αν κατηγορήσουν εμένα έχω υποχρέωση να το δεχτώ. Αλλά για την Ορθοδοξία χρειάζεται θυμός... ...- Γέροντα, λέει σε ένα τροπάριο: «θυμόν κινήσαντες τον δικαιότατον»(Απόσπασμα από στιχηρό των αίνων της εορτής των Αγίων Πατέρων της Α Οικουμενικής Συνόδου). Ποιος θυμός είναι δικαιότατος; - Όταν αδικούνται άλλοι και φωνάζει κάνεις και θυμώνει από πόνο πραγματικό, τότε είναι «δικαιότατος ο θυμός». Όταν αδικείται ο ίδιος και θυμώνει, τότε δεν είναι καθαρός ο θυμός. Όταν…

58. Σε τι συνίσταται το τριαδολογικό πρόβλημα; Στη διαφύλαξη της ενότητας του χριστιανικού Θεού, δηλαδή στη σωστή σχέση των προσώπων προς τη θεία ουσία, ώστε να υπάρχει ένας μόνο Θεός και όχι τρεις, και στη σωστή σχέση των θείων προσώπων προς άλληλα. Το ζήτημα αυτό είναι αρκετά δύσκολο. Στην αρχαία Εκκλησία έγιναν πολλές προσπάθειες ερμηνείας του δόγματος, μερικές από τις οποίες κατέληξαν σε αίρεση.   (Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 80)

57. Πώς μπορεί να προσεγγίσει κανείς το δόγμα του Τριαδικού Θεού; Η περί τριαδικού Θεού διδασκαλία αποτελεί το κορυφαίο δόγμα της ορθόδοξης πίστεως. Είναι αλήθεια μυστηριακή, υπερβαίνουσα απόλυτα την ανθρώπινη κατάληψη. Ο ανθρώπινος λόγος με την όποια ιδιοσυστασία και την ποιότητά του, αδυνατεί να την προσεγγίσει. Ούτε υπάρχει κτιστή αναλογία που να την εκφράσει. Τόσο ο σοφός πιστός όσο και ο αμαθής βρίσκονται σε ίση απόσταση από το μέγεθος της θείας απειρίας. Μόνο με τη φωτισμένη πίστη μπορούμε κάπως να προσεγγίσουμε το απερινόητο μυστήριο. Αλλά και προσεγγίζοντάς το νιώθουμε να χανόμαστε στον ωκεανό της θείας ακαταληψίας. Το μόνο που αισθανόμαστε…

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ’ ΤΡΙΑΔΟΛΟΓΙΑ 56. Ποια είναι στον πυρήνα της η περί Θεού διδασκαλία της ορθόδοξης πίστης; Ο Θεός της ορθόδοξης πίστεως είναι ένας στην ουσία και τριαδικός στις υποστάσεις. Δεν έχει την «πενία» θεότητας του Θεού του Ιουδαϊσμού, ο οποίος καμιά διάκριση δεν δέχεται στη θεότητα, ούτε πάλι την πολλότητα θεών της αρχαίας ειδωλολατρίας, στην οποία είναι άγνωστη η ενότητα της ουσίας του Θεού. Ο χριστιανικός Θεός βρίσκεται στο μέσο των δύο αυτών ακροτήτων. Είναι και ένας (ουσία) και τρεις (υποστάσεις). Είναι Θεός τριαδικός. Η μία ουσία του Θεού, αόρατη και ακατάληπτη, πληρούται ισομερώς και στα τρία πρόσωπα της Αγίας…