Ο γκουρού Σάι Μπάμπα τονίζει: « Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στον Ένα Θεό. Τι νόημα έχει να λογομαχούν και να μάχονται οι άνθρωποι μεταξύ τους για αυτό που είναι Αιώνιο και Απόλυτο;». «Η οικουμενική, η αιώνια Πίστη είναι σαν τον ωκεανό. Οι διάφορες θρησκείες είναι τα ποτάμια που εκβάλλουν μέσα του».
Ο Γκάντι: «Η ψυχή των θρησκειών είναι μία, αλλά περιβάλλεται από πάρα πολλές μορφές… Η αλήθεια δεν είναι αποκλειστική ιδιοκτησία κανενός ιερού κειμένου… Δεν μπορώ να αποδώσω αποκλειστική θεότητα στον Ιησού. Είναι τόσο θεϊκός όσο και ο Κρίσνα ή ο Ραμα ή ο Μωάμεθ ή ο Ζωροάστρης». «Οι θρησκείες είναι διαφορετικοί δρόμοι που συγκλίνουν στο ίδιο σημείο. Τι σημασία έχει που ακολουθούμε διαφορετικούς δρόμους αν καταλήγουμε στον ίδιο στόχο;». «Ο Θεός δεν έχει θρησκεία». «Πιστεύω στη θεμελιώδη αλήθεια όλων των μεγάλων θρησκειών του κόσμου». «Και γι’ αυτό όλοι εμείς με μια φωνή ονομάζουμε το Θεό διαφορετικά ως Παραμάτμα, Ισβάρα, Σίβα, Βισνού, Ράμα, Αλλάχ, Κούντα, Νταντα Ορμούζντα, Ιεχωβά, Θεό και μια άπειρη ποικιλία ονομάτων. Είναι ένας, ωστόσο πολλοί». «Και δεν υπάρχει άλλη θρησκεία από την αλήθεια. Η αλήθεια είναι ο Ράμα, ο Ναραγιάνα, Ο Ισβάρα, Ο Κούντα, ο Αλλάχ, ο Θεός. [Όπως λέει ο Ναρασίνχα, «τα διαφορετικά σχήματα με τα οποία σφυρηλατείται ο χρυσός προκαλούν διαφορετικά ονόματα και μορφές; Τελικά όμως όλα είναι χρυσός.»]»
Ο γκουρού Paramalansa Yogananda: «ο φιλελεύθερος είναι μία θρησκευόμενη πεταλούδα που πετά από εδώ και από εκεί», «ψάξτε μέχρι να βρείτε το μονοπάτι που είναι το πιο κατάλληλο για την πνευματική κλίση της καρδιάς και του νου σας και στη συνέχεια μείνετε σταθεροί εκεί. Οτιδήποτε επιλέξετε, δοκιμάστε το σε βάθος». «Κάθε εκκλησία επιτελεί καλό έργο, και για το λόγο αυτό τις αγαπώ όλες».
Ο γκουρού Sri Ramakrishna : «Ένιωσα την ανάγκη να ασκήσω κάθε θρησκεία για κάποιο διάστημα -τον ινδουισμό, το Ισλάμ, τον Χριστιανισμό. Επίσης ακολούθησα τα μονοπάτια των Σάκτας, των Βαϊσνάβας και των Βεδαντιστών. Ανακάλυψα ότι υπάρχει μονάχα ένας Θεός προς τον οποίο όλοι κατευθύνονται, αλλά τα μονοπάτια είναι διαφορετικά». «Τα διαφορετικά δόγματα δεν είναι τίποτε άλλο από διαφορετικά μονοπάτια για να φτάσουμε τον ίδιο Θεό». «Ο Θεός μπορεί να γνωσθεί μέσα από όλα τα μονοπάτια. Όλες οι θρησκείες είναι αληθινές. Αυτό που έχει σημασία είναι να φτάσεις στην ταράτσα. Μπορείς να φτάσεις εκεί ανεβαίνοντας πέτρινα σκαλιά, ξύλινα σκαλιά, σκαλιά από μπαμπού, ή με ένα σχοινί. Μπορείς ακόμη να ανέβεις σκαρφαλώνοντας σε ένα κοντάρι από μπαμπού». «Οι διαφορετικές πίστεις δεν είναι παρά μονοπάτια διάφορα για να φτάσει κάνεις τον Υπέρτατο. Πολυάριθμα είναι τα μέσα με τα οποία μπορούμε να φτάσουμε σε αυτό το ναό της Κάλι. Άλλοι έρχονται εδώ με πλοίο, άλλοι με αμάξι, άλλη ακόμη με τα πόδια. Όμοια, διαφορετικοί άνθρωποι φτάνουν στο Θεό από οδούς διαφορετικών πίστεων»
Ο γκουρού Osho τονίζει: «το ίδιο ακριβώς ισχύει για το Μαχαβίρα, τον Χριστό, τον Λάο Τσε ή τον Μωάμεθ. Για μένα, το μόνο που διαφοροποιεί όλους αυτούς είναι η διαφορά στο όνομα. Είναι διαφορετικές λάμπες, αλλά το φως που λάμπει μέσα τους είναι το ίδιο. Αν αυτό το φως καίει στη λάμπα του Μωάμεθ ή του Μαχαβίρα ή του Βούδα, για μένα δεν έχει καμία διαφορά. … για μένα δεν υπάρχει διαφορά όταν μιλώ για το Χριστό ή τον Κρίσνα ή τον Βούδα. Μιλώ για το ίδιο φως. Ένα φως που φώτισε πολλά λυχνάρια. Όμως δεν είμαι επηρεασμένος από τα λυχνάρια».
Ο Δαλάι Λάμα: «Πιστεύω πως είναι πολύ καλύτερο να έχουμε μία πολυμορφία θρησκειών και φιλοσοφιών στη θέση μίας και μόνης. Αυτό είναι βασικό εξαιτίας των πολλών πνευματικών χαρακτηριστικών του ανθρώπου. Κάθε θρησκεία έχει ορισμένες μοναδικές ιδέες και τεχνικές και η πίστη μας μπορεί να εμπλουτιστεί με το να διδαχθεί από αυτές». «Όταν αναφερόμαστε στις διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις, μπορούμε να πούμε ότι κάποια συγκεκριμένη από αυτές είναι πιο αποτελεσματική για κάποιο συγκεκριμένο άτομο. Δεν ωφελεί όμως καθόλου το να προσπαθούμε να επιχειρηματολογήσουμε λέγοντας ότι με βάση τη φιλοσοφία ή τη μεταφυσική, η μία θρησκεία είναι καλύτερη από την άλλη. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι ασφαλώς η αποτελεσματικότητά της σε κάθε ατομική περίπτωση. Ο δικός μου, λοιπόν, τρόπος για να επιλύσω τη φαινομενική αντίφαση ανάμεσα στους ισχυρισμούς της κάθε θρησκείας ότι κατέχει τη «μία και μόνη αλήθεια» και ότι αποτελεί τη «μοναδική θρησκεία» και στην πραγματικότητα της πολλαπλότητας των θρησκειών, είναι να κατανοήσω ότι στην περίπτωση ενός συγκεκριμένου ατόμου θα υπάρχει πράγματι μόνο μία αλήθεια, μία θρησκεία. Όμως από την προοπτική της ευρύτερης ανθρώπινης κοινωνίας, είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε την ιδέα «πολλών αληθειών, πολλών θρησκειών». Συνεχίζοντας με το ιατρικό παράδειγμα που δώσαμε πιο πάνω, στην περίπτωση ενός συγκεκριμένου ασθενούς, το κατάλληλο φάρμακο ασφαλώς θα είναι πράγματι το μόνο φάρμακο. Όμως είναι σαφές ότι κάτι τέτοιο δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν άλλα φάρμακα κατάλληλα για άλλους ασθενείς». «Αν είχαμε ένα εστιατόριο, για παράδειγμα, και αυτό πρόσφερε μόνο ένα πιάτο -το ίδιο κάθε μέρα και για κάθε γεύμα- αυτό το εστιατόριο μετά από λίγο διάστημα δεν θα είχε και πολλούς πελάτες. Οι άνθρωποι χρειάζονται και εκτιμούν τις παραλλαγές στην τροφή τους γιατί υπάρχουν τόσες πολλές διαφορετικές γεύσεις. Κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο οι θρησκείες οφείλουν να τρέφουν το ανθρώπινο πνεύμα»
Τονίζει ο γκουρού Vivekananda: «Ο άνθρωπος δεν ταξιδεύει από το λάθος στην αλήθεια, αλλά ανεβαίνει από αλήθεια σε αλήθεια, από αλήθεια που είναι χαμηλότερη σε αλήθεια που είναι ψηλότερη…Αν μία θρησκεία είναι αληθινή, τότε και όλες οι άλλες είναι αληθινές. Η ινδουιστική πίστη είναι δική σας όσο και δική μου. Εμείς οι ινδουιστές όχι απλώς ανεχόμαστε, αλλά ενωνόμαστε με κάθε θρησκεία, προσευχόμενοι στο τζάμι του Μωαμεθανού, λατρεύοντας μπροστά στη φωτιά του Ζωροάστρη και γονατίζοντας στο σταυρό του Χριστιανού. Ξέρουμε ότι όλες οι θρησκείες εξίσου, από το χαμηλότερο φετιχισμό μέχρι την υψηλότερη απολυτότητα, δεν είναι άλλο πάρα πολλές προσπάθειες της ανθρώπινης ψυχής να αρπάξει και να συνειδητοποιήσει το Άπειρο. Έτσι μαζεύουμε όλα αυτά τα λουλούδια και, δένοντάς τα μαζί με το σχοινί της αγάπης, τα κάνουμε ένα θαυμάσιο μπουκέτο λατρείας» (π. Σεραφείμ Ρόουζ, Η ορθοδοξία και η θρησκεία του μέλλοντος, σελ. 57 εξ.). «Η πίστη σας ας είναι περιεκτική, όχι αποκλειστική!... Μη σχηματίσετε νέα αίρεση. Δεχθείτε όμως όλες τις αιρέσεις. Εναρμονείσθε όλες τις πίστεις…»
Ο ρωμαιοκαθολικός καθηγητής Huns Kung λέει: «Για το μέλλον ένα μόνο είναι βέβαιο· στο τέρμα τόσο της ανθρώπινης ζωής όσο και της πορείας του κόσμου δεν θα στέκονται ο Βουδισμός ή ο Ινδουισμός αλλά ούτε και το Ισλάμ και ο Ιουδαϊσμός. Ναι, ούτε και ο Χριστιανισμός. Καμία θρησκεία. Αλλά μόνον ο ίδιος ο Άρρητος… Και στο τέρμα δεν θα στέκεται πια μεταξύ θρησκειών διαχωριστικά κάποιος προφήτης ή φωτιστής· δεν θα στέκεται ούτε ο Μωάμεθ ούτε ο Βούδας. Μάλιστα δεν θα στέκεται πια διαχωριστικά ούτε και ο Ιησούς Χριστός…»
«Δεν μπορώ να σκεφτώ τίποτε πιο αλαζονικό από το να πιστεύεις ότι ο δικός σου θεός είναι αληθινός, ενώ οι χιλιάδες θεοί που έχει επινοήσει η ανθρωπότητα στο ρου της ιστορίας είναι γελοίες φαντασιοπληξίες.»(Thor Benson)
«Ο καθένας συνθέτει τη δική του θρησκεία a la carte. Κάνουμε ζάπιγκ από τη μία θρησκευτική παράδοση στην άλλη» (Henri Tincg, Το Βήμα 5-12-1999)
Η αποκλειστικότητα του Χριστού! «Ο Χριστιανισμός δεν έχει να κάνει με το πόση πίστη έχεις. Έχει να κάνει με το σε Ποιον πιστεύεις.»(Mike Donahey) «Δεν είναι καν αρκετό να πιστεύεις ότι υπάρχει Θεός. Πρέπει να πιστέψεις στο Θεό που είναι εκεί»(Swindoll Charles R)
Ψαλμοί 95,5 ὅτι πάντες οἱ θεοὶ τῶν ἐθνῶν δαιμόνια, ὁ δὲ Κύριος τοὺς οὐρανοὺς ἐποίησεν.
Ιωάννου 14,6 λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή· οὐδεὶς ἔρχεται πρὸς τὸν πατέρα εἰ μὴ δι᾿ ἐμοῦ.
Ιωάννου 8,12 ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου· ὁ ἀκολουθῶν ἐμοὶ οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ᾿ ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς.
Ιωάννου 10,9 ἐγώ εἰμι ἡ θύρα· δι᾿ ἐμοῦ ἐάν τις εἰσέλθῃ, σωθήσεται
Πράξεις 4,12 καὶ οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλῳ οὐδενὶ ἡ σωτηρία· οὐδὲ γὰρ ὄνομά ἐστιν ἕτερον ὑπὸ τὸν οὐρανὸν τὸ δεδομένον ἐν ἀνθρώποις ἐν ᾧ δεῖ σωθῆναι ἡμᾶς.
Εφεσίους 4,5 εἷς Κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα·
Παροιμίες 14,12 ἔστιν ὁδός, ἣ δοκεῖ παρὰ ἀνθρώποις ὀρθὴ εἶναι, τὰ δὲ τελευταῖα αὐτῆς ἔρχεται εἰς πυθμένα ᾄδου.
Αποκάλυψη 12,9 ὁ Σατανᾶς, ὁ πλανῶν τὴν οἰκουμένην ὅλην
Λέει ο αγ. πατήρ Παΐσιος: «όσο σκαλίζουμε τις αιρέσεις και τις άλλες θρησκείες τόσο πιο πολύ βρωμάνε. Όσο σκαλίζουμε την Ορθοδοξία τόσο ευωδιάζει!»
«Η ιστορία γνώρισε στο παρελθόν πολλές απόπειρες να τεθεί ο Χριστός στο ίδιο επίπεδο με τους άλλους διδασκάλους, προφήτες και ιδρυτές θρησκειών. Παρόμοιες απόπειρες πλήθυναν στις ημέρες μας, και πρέπει να αναμένουμε ότι θα αυξάνονται και στο μέλλον. Όλες αυτές συγκλίνουν σε ένα: στην άρνηση της αποδοχής της ανάρχου Θεότητας του Χριστού, δηλαδή στην άρνηση της παραδοχής της απολύτου Του αυθεντίας την οποία διακήρυξε η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος (325 μ.Χ.)» (Αρχ. αγίου Σωφρονίου Σαχάρωφ. Οψόμεθα τον Θεόν… σελλ. 135)
Ο Michael Green τονίζει πολύ όμορφα: «Θέλω να δείξω πόσο παράλογο είναι να λέμε ότι όλες οι θρησκείες δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση. Είναι τόσο ανόητο όσο αν λέγαμε ότι όλοι οι δρόμοι της Θεσσαλονίκης οδηγούν στην Αθήνα»
« «Η αλήθεια της Χριστιανικής θρησκείας» είναι ο τίτλος μικρού βιβλίου που χάρισαν σε κάποιο έμπορο πριν από λίγο καιρό.
- Ευχαριστώ πολύ, είπε ο έμπορος, μα νομίζω πως όλες οι θρησκείες είναι καλές.
Ο δωρητής του βιβλίου, αντί να απαντήσει, έβγαλε μία κάλπικη λίρα από την τσέπη του και του είπε:
- Μπορείς σε παρακαλώ να μου τη χαλάσεις;
- Όχι, απάντησε ο έμπορος· δεν μπορώ να τη χαλάσω γιατί είναι κάλπικη.
- Ώστε υπάρχουν και ψεύτικες λίρες; ρώτησε ο δωρητής του βιβλίου. Τότε γιατί δεν παραδέχεσαι ότι υπάρχουν και ψευδείς θρησκείες; Ας αφήσουμε όμως το «κάλπικες» και το «ψεύτικες» και ας δούμε αν όλες οι θρησκείες είναι γνήσιες και καλές.
- Μα κάτι καλό υπάρχει σε όλες τις θρησκείες, είπε πάλι ο έμπορος.
- Μα και στις ψεύτικες λίρες υπάρχει κάτι καλό. Υπάρχει κάποιο στοιχείο χρυσού, υπάρχει η καλλιτεχνική κατασκευή. Αυτό όμως δεν σε κάνει να δέχεσαι αυτές τις λίρες. Ζητάς να είναι γνήσιες, ανόθευτες. Αν για τις λίρες ζητάς απόλυτη γνησιότητα, δεν πρέπει το ίδιο να κάνεις και για τη θρησκεία που είναι βασικό γνώρισμα του ανθρώπου; Ε! λοιπόν, η μόνη αληθινή θρησκεία είναι η χριστιανική». (Ο δρόμος της ζωής, Κατηχητικά βοηθήματα για την σειρά του κατηχητικού σχολείου εργαζομένων εκδόσεις Αποστολική Διακονία Αθήνα 1960,19)
Γράφει ο επίσκοπος Αχρίδος αγ. Νικόλαος Βελιμίροβιτς: «Όλοι θέλουμε να δώσει ο Θεός ενότητα πίστεως στον κόσμο. Μα εσείς τα μπερδεύετε τα πράγματα. Άλλο η συμφιλίωση των ανθρώπων και άλλο η συμφιλίωση των θρησκειών. Ο χριστιανισμός επιβάλλει να αγαπάμε με όλη μας την καρδιά τους πάντες όποια πιστή και αν έχουν! Συγχρόνως όμως μας διατάζει να κρατάμε αλώβητη την πίστη μας και τα δόγματά της. Σαν χριστιανοί πρέπει να ελεείτε όλο τον κόσμο, όλους τους ανθρώπους! Ακόμα και τη ζωή σας να δώσετε για αυτούς. Αλλά τις αλήθειες του Χριστού δεν έχετε το δικαίωμα να τις θίξετε. Γιατί δεν είναι δικές σας. Η πίστη του Χριστού δεν είναι ιδιοκτησία μας να την κάνουμε ό,τι θέλουμε» (Ορθόδοξος Φιλόθεος μαρτυρία…)
«Ακόμη και οι αιρετικοί φαίνεται ότι έχουν τον Χριστό. Κανένας από αυτούς δεν αρνείται το όνομα του Χριστού. Και όμως κάθε ένας που δεν ομολογεί όλα όσα ανήκουν στο Χριστό, στην πραγματικότητα αρνείται τον Χριστό» (άγιος Αμβρόσιος PL 15,1695C)
«Θεώρησε ότι κάποιος τρώει φαγητό το οποίο περιέχει μία ποικιλία από θρεπτικά συστατικά αναμεμειγμένα με κάποια άλλα τα οποία είναι δηλητηριώδη. Δεν είναι απαραίτητο να του πούμε ποια είναι τα καλά συστατικά. Αυτό που χρειάζεται είναι προειδοποίηση για αυτά που είναι βλαβερά. Έτσι και εδώ, δεν είναι αναγκαίο να τονίσουμε τις αλήθειες της Μπαγκαβάντ Γκίτα [και όλων των άλλων Θρησκευτικών βιβλίων] αλλά τα θανατηφόρα λάθη τα οποία περιλαμβάνει»
«Όπως στα κάλπικα νομίσματα, οι ειδικοί στην παραχάραξη δεν ψάχνουν για ομοιότητες –κάνεις, εξάλλου, παραχαράκτης δεν αντιγράφει τα ανύπαρκτα επτάευρα (αυτά αμέσως θα απορρίπτονταν). Ψάχνουν επισταμένως για τις διαφορές για να τα απορρίψουν. Αυτό κάνουμε και εμείς με τις θρησκείες». «Στα μάτια του Θεού, ο άνθρωπος που διδάσκει μία αλήθεια και τίποτε άλλο είναι πιο ενάρετος από τον άνθρωπο που διδάσκει ένα εκατομμύριο αλήθειες και ένα ψέμα»(Criss Jami)
(Πηγή των περισσοτέρων κειμένων: Η αποκλειστικότητα του Χριστού και ο ανατολικοθρησκευτικός συγκρητισμός, Αρχιμ. Ιωάννου Κωστώφ, όπου και οι πηγές)