Όπως μια κόρη που είναι εμορφότερη και σοφώτερη και πλουσιώτερη απ’ όλες, πάρει για άντρα της κάποιον φουκαρά, τιποτένιον κι άσχημο, και τον ξεντύσει τα λερωμένα ρούχα, και τον ντύσει βασιλική στολή και βάλει στο κεφάλι του την κορόνα και καθήσει μαζί του, και τότε εκείνος ο φτωχός αρχίζει να φοβάται και να λέγει: σ’ εμένα τον καταφρονεμένο και τον φτωχό και τον τιποτένιο δόθηκε τέτοια τιμή;

Έτσι κι ο Θεός έκανε στον ταλαίπωρο και ταπεινόν άνθρωπο.

Του έδωσε να απογευτεί κάποιον άλλον κόσμο, κάποιαν άλλη θροφή γλυκύτατη· του έδειξε δόξα και κάλλη βασιλικά, που δεν λέγουνται με το στόμα, κάλλη ουράνια.

Όσα προέρχουνται από τη θεία χάρη, έχουνε χαρά, έχουνε ειρήνη, έχουνε αγάπη, έχουνε αλήθεια· κι αυτή η αλήθεια βιάζει τον άνθρωπο να ζητά την αλήθεια.

Κι όσα είναι της αμαρτίας, είναι ταραγμένα και δεν έχουνε αγάπη και χαρά για τον Θεό.

(Φώτης Κόντογλου, “Βίος και πολιτεία του Βλασίου Πασκάλ (α’ μέρος) και Πηγή ζωής (β’ μέρος)”, εκδ. Αστήρ)

686. Γιατί απαγγέλλεται το «Πιστεύω» πριν από τη μεταβολή των Τιμίων Δώρων; Γιατί το λέγει και ο ιερεύς μυστικά την ίδια ώρα; Για να θυμώμαστε ότι τη μεταβολή την πραγματοποιεί η Αγία Τριάς.

687. Το μέγιστο θαύμα αυτό είναι: ότι ο Κύριος και Δημιουργός μου ανεγέννησε την αχρειωμένη μου υπόστασι και την άλλαξε όπως μεταβάλλει τον άρτο και τον οίνο σε Σώμα του και Αίμα του.

688. Στις ημέρες μας, οι γραμματισμένοι άνθρωποι υψώνουν ένα πελώριο είδωλο και προστάζουν όλους να το λατρεύουν, λατρεύοντας το και οι ίδιοι. Αυτό το είδωλο είναι η φιλολογία της Αρνήσεως, το αποκύημα του απίστου και υπερηφάνου λογικού. Ο Αρχέκακος σοφίσθηκε ένα νέο είδος ειδωλολατρίας μέσα στους κόλπους του χριστιανικού κόσμου, μιας ειδωλολατρίας λεπτεπιλέπτου, που ανταποκρίνεται στις πνευματικες ροπές του αιώνος. Τι δύναμι έχει ο Σατανάς! Πώς κατορθώνει να ξεστρατίζη τη φτωχή ανθρωπότητα από την αγνή πίστι του Χριστού! Με τι επιδεξιότητα οδηγεί τους ανθρώπους στον Άδη, αφήνοντάς τους να νομίζουν ότι βαδίζουν προς την αλήθεια! Θεέ μου! Μας εξοντώνει με μέσον την ίδια τη διάνοιά μας, που την έκτισες για να μας οδηγή σε σένα, τον αιώνιο, τον ζώντα Θεό. Μας βυθίζει στα δικά του βρωμερά νερά, στερώντας μας το «ύδωρ το ζων» του Λόγου σου. Και πίνουμε απ’ αυτά τα ύδατα του θανάτου, χωρίς να υποπτευώμαστε την καταστροφή μας.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 268-269)

683. Όταν η ψυχή σου σκοτεινιάζη υπό την επήρεια της αμαρτίας, επικαλέσου με όλη σου την καρδιά, το γλυκύτατο όνομα του Ιησού Χριστού. Σ’ αυτό το Όνομα, θα βρης φώς, ενίσχυσι, στήριξη, ειρήνη, Σ’ αυτό το Όνομα και μόνο, θα βρης μέγα έλεος, χάρι απερίγραπτο. Θα βρης κάθε αγαθό για την ψυχή σου, σαν να άνοιξες ένα ακένωτο θησαυροφυλάκιο.

684. Να πιστεύης και να ελπίζης ότι ο Θεός γρήγορα θα απαντήση στα αιτήματα της προσευχής σου, όταν την εμπνέη η αγάπη. «Παρά θεώ πάντα δυνατά εστιν. Πάντα δυνατά τω πιστεύοντι. Η ελπίς ου καταισχύνει» (Ματθ. ιθ’ 26. Μαρκ. θ’ 23. Ρωμ. ε’ 5). Μονάχα η ολιγοπιστία κάνει την προσευχή να ναυαγή.

685. «Και ευθέως κράξας ο πατήρ του παιδίου μετά δακρύων έλεγε· πιστεύω, Κύριε, βοήθει μου τη απιστία» (Μαρκ. θ’ 24). Πόσο θλιβερή ήταν η θέσις του! Υπέφερε για το άρρωστο παιδί του, αλλά δεν εύρισκε την πίστι που χρειαζόταν, για να γίνη καλά το παιδί του. Ξέσπασε έτσι σε κλάμματα. Και ζήτησε από τον Κύριο να του δώση πίστι μεγαλύτερη. Το ίδιο συμβαίνει και μ’ εμάς. Μας βρίσκουν θλίψεις και δεν έχουμε πίστι στην καρδιά μας για να τις αντιμετωπίσουμε. Πώς να μην κλαίμε τότε για τη διπλή αυτή συμφορά; Αλλά είναι και μερικοί που έχουν πέτρινη καρδιά και δεν αισθάνονται καν την ανάγκη της πίστεως για να βγουν από τις θλίψεις τους.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 267-268)

Τις δοκιμασίες και τις θλίψεις, που έρχονται και παρέρχονται και ξεχνιούνται, μην τις αντιμετωπίζης με άλογη απελπισία. Ο χρόνος φέρνει τη λήθη και η λήθη την παρηγοριά και τη θεραπεία κάθε κακού. Όλα είναι περαστικά και φευγαλέα, η ευτυχία και η δυστυχία, η χαρά και η λύπη, η ηδονή και ο πόνος, η ζωή και ο θάνατος. Τα μόνα μόνιμα και αμετάβλητα είναι η αιώνια ζωή και η αιώνια κόλασις. Αυτό μην το ξεχνάς ποτέ.

Ακόμη κι αν αμάρτησες τόσο όσο κανείς άλλος άνθρωπος πάνω στη γη, πάλι μην απελπίζεσαι. Δεν υπάρχει αμάρτημα ικανό να νικήση την ευσπλαχνία του Θεού. Όλα τα αμαρτήματα όλων των ανθρώπων μαζί δεν μπορούν να συγκριθούν με την άβυσσο του θείου ελέους. Η ευσπλαχνία του Θεού μας σώζει δωρεάν.
Όσο αμαρτωλός κι αν είσαι στρέψε το βλέμμα σου στον Κύριο, «τον δι’ ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν κατελθόντα εκ των ουρανών», και θα σωθής κι εσύ όπως σώθηκαν χιλιάδες αμαρτωλών μέσα στους αιώνες. Μόνο σταμάτησε την αμαρτία, μετανόησε βαθιά και ειλικρινά, εξομολογήσου στον πνευματικό και ξεκίνα μια νέα εν Χριστώ ζωή. Ο ψαλμωδός σου δείχνει τον δρόμο: «Την αμαρτίαν μου εγνώρισα και την ανομίαν μου ουκ εκάλυψα. Είπα· εξαγορεύσω κατ’ εμού την ανομίαν μου τω Κυρίω· και συ αφήκας την ασέβειαν της καρδίας μου» (Ψαλμ. 31. 5).

Μην αγανακτής που τα πράγματα δεν έρχονται πάντοτε όπως τα θέλεις εσύ στη ζωή σου. Δεν είναι δυνατόν, αλλά και συμφέρον σου δεν είναι, να γίνωνται όλα κατά τη σκέψι σου, κατά την επιθυμία σου, κατά το θέλημά σου. Η σκέψις σου πολύ συχνά είναι πλανεμένη, η επιθυμία σου εμπαθής, το θέλημά σου ολότελα εγωιστικό. Και ο παντογνώστης Θεός φυσικά το γνωρίζει αυτό, έστω κι αν εσύ δεν το συνειδητοποιής. Γι’ αυτό και δεν επιτρέπει να εκπληρώνονται πάντα οι επιθυμίες σου, για να μη βλαφθή η ψυχή σου, ο πιο πολύτιμος θησαυρός που διαθέτεις. «Τί γαρ ωφελείται άνθρωπος εάν τον κόσμον όλον κερδήση, την δε ψυχήν αυτού ζημιωθή;» (Ματθ. 16. 26). Άφησε λοιπόν τον εαυτό σου στα χέρια του Θεού, εγκατάλειψέ τον στην πανάγαθη βούλησί Του. Έγινε κάτι όπως το ήθελες; Ευχαρίστησέ Τον. Δεν έγινε; Δόξασέ Τον. Τίποτε δεν σου είναι αναγκαίο, εφ’ όσον δεν σου το δίνει ο Θεός. Τίποτε, εκτός από ένα: να μην αποξενωθής από Εκείνον και τη χάρι Του. Γι΄ αυτό «επίρριψον επί Κύριον την μέριμνάν σου, και αυτός σε διαθρέψει· ου δώσει εις τον αιώνα σάλον τω δικαίω» (Ψαλμ. 54. 23).

Για τρεις λόγους κυρίως ο πανάγαθος Θεός δεν εκπληρώνει τις επιθυμίες μας και παραχωρεί τις δοκιμασίες στη ζωή μας. Πρώτον, για να συναισθανθούμε την αδυναμία μας, ν’ αποδεσμευθούμε από την αυτάρκεια και την εγωιστική αυτοπεποίθησή μας, και να αναθέσουμε με ταπείνωσι κάθε ελπίδα μας σ’ Εκείνον. Δεύτερον, για να μας ασκήση στην καρτερία και την υπομονή, που φέρνει πολύ πνευματικό καρπό στην ψυχή, καθώς μας βεβαιώνει παρηγορητικά και ο απόστολος: «Πάσαν χαράν ηγήσασθε, αδελφοί μου, όταν πειρασμοίς περιπέσητε ποικίλοις, γινώσκοντες ότι το δοκίμιον υμών της πίστεως κατεργάζεται υπομονήν· η δε υπομονή έργον τέλειον εχέτω, ίνα ήτε τέλειοι και ολόκληροι, εν μηδενί λειπόμενοι» (Ιακ. 1. 2-4). Και τρίτον, σαν πάνσοφος και αλάθητος γιατρός ο Κύριος, ανατρέπει συχνά τις επιθυμίες μας και παραχωρεί πικρίες και χτυπήματα για ν’ απομακρύνη τον νου και την καρδιά μας από τη λατρεία των υλικών πραγμάτων, από την αιχμαλωσία της γης, και να μας ωθήση στην αναζήτησι του ουρανού και των αιωνίων αγαθών. «Το γαρ παραυτίκα ελαφρόν της θλίψεως ημών καθ’ υπερβολήν εις υπερβολήν αιώνιον βάρος δόξης κατεργάζεται ημίν, μη σκοπούντων ημών τα βλεπόμενα, αλλά τα μη βλεπόμενα· τα γαρ βλεπόμενα πρόσκαιρα, τα δε μη βλεπόμενα αιώνια» (Β’ Κορ. 4. 17-18).

Όσες θλίψεις υπομείνης με ευγνωμοσύνη και δοξολογία προς τον Θεό, που κατεργάζεται μ’ αυτό τον τρόπο την ψυχή σου, τόσες άρρητες παρηγοριές θα λαβής απ’ Αυτόν, καθώς βεβαιώνει και ο προφήτης: «Κύριε, κατά το πλήθος των οδυνών μου εν τη καρδία μου αι παρακλήσεις σου εύφραναν την ψυχήν μου» (Ψαλμ. 93. 19).

«Εν τω κόσμω θλίψιν έξετε· αλλά θαρσείτε, εγώ νενίκηκα τον κόσμον» (Ιω. 16. 33). Ο Κύριος επιβεβαιώνει, προειδοποιεί και ενθαρρύνει. Θέτει το πρόβλημα. Δίνει και τη λύσι. Οι θλίψεις αναπόφευκτες. Αλλά και η νίκη του πιστού, του πιστού που γνωρίζει καλά πως «δια πολλών θλίψεων δει εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού» (Πραξ. 14. 22), θα είναι ένδοξη και περίτρανη, σαν τη νίκη του Κυρίου μας, που «εξήλθε νικών και ίνα νικήση» (Αποκ. 6. 2).

«Πολλαί αι θλίψεις των δικαίων και εκ πασών αυτών ρύσεται αυτούς ο Κύριος» (Ψαλμ. 33. 20). Απορείς: Γιατί οι δίκαιοι ζουν συνήθως μέσα σε θλίψεις και δοκιμασίες, ενώ οι αμαρτωλοί και άδικοι μέσα στην άνεσι, τον πλούτο, τη δόξα, την ευμάρεια; Μη θαυμάζης; «Ον γαρ αγαπά Κύριος παιδεύει, μαστιγεί δε πάντα υιόν ον παραδέχεται» (Παροιμ. 3. 12). Όχι βέβαια για τιμωρία, «αλλ’ εις νουθέτησιν μαστιγοί Κύριος τους εγγίζοντας αυτώ» (Ιουδίθ 8. 27). Δυστυχείς και θλίβεσαι και πειράζεσαι; Χαίρε, γιατί ο Κύριος ασχολείται μαζί σου, είναι δίπλα σου. Ευτυχείς και πλουτείς και δοξάζεσαι; Πρόσεξε μήπως απομακρυνθής από τον Κύριο και μείνης μόνος σου, πλούσιος σε επίγεια αλλά φτωχός σε ουράνια αγαθά. Φτωχός στη ζωή, φτωχός και στον θάνατο: «Μη φοβού, όταν πλουτήση άνθρωπος ή όταν πληθυνθή η δόξα του οίκου αυτού· ότι ουκ εν τω αποθνήσκειν αυτόν λήψεται τα πάντα, ουδέ συγκαταβήσεται αυτώ η δόξα αυτού» (Ψαλμ. 48. 17-19).

Όλοι οι άγιοι πέρασαν τη ζωή τους μέσα στον πόνο και τη θλίψι, στη στέρησι και την ασθένεια, στους διωγμούς και τα βάσανα. Κι εσύ; Θέλεις να ζήσης χωρίς αυτά τα ψυχοσωτήρια δώρα; Θέλεις λοιπόν ν’ αποκοπής από τον χορό των εκλεκτών του Θεού;… Μη γένοιτο! Παρηγορήσου όμως με τη σκέψι ότι ο Κύριος δεν θα παραχωρήση ποτέ να σε βρη πειρασμός που να ξεπερνά την αντοχή σου, πνευματική ή σωματική. «Πιστός ο Θεός, ος ουκ εάσει υμάς πειρασθήναι υπέρ ο δύνασθε, αλλά ποιήσει συν τω πειρασμώ και την έκβασιν του δύνασθαι υμάς υπενεγκείν» (Α’ Κορ. 10. 13), διαβεβαιώνει ο απόστολος. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει θλίψις χωρίς τέλος, δεν υπάρχει δάκρυ που να μη στεφανωθή με τη χαρά. «Το εσπέρας αυλισθήσεται κλαυθμός και εις το πρωΐ αγαλλίασις» (Ψαλμ. 29. 6).

Οι Άγιοι Πάντες «εμπαιγμών και μαστίγων πείραν έλαβον, έτι δε δεσμών και φυλακής· ελιθάσθησαν, επρίσθησαν, επειράσθησαν, εν φόνω μαχαίρας απέθανον, περιήλθον εν μηλωταίς, εν αιγείοις δέρμασιν, υστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, ων ουκ ην άξιος ο κόσμος» (Εβρ. 11. 36-38), «οδοιπορίαις πολλάκις, κινδύνοις ποταμών, κινδύνοις ληστών, κινδύνοις εκ γένους, κινδύνοις εξ εθνών, κινδύνοις εν πόλει, κινδύνοις εν ερημία, κινδύνοις εν θαλάσση, κινδύνοις εν ψευδαδέλφοις· εν κόπω και μόχθω, εν αγρυπνίαις πολλάκις, εν λιμώ και δίψει, εν νηστείαις πολλάκις, εν ψύχει και γυμνότητι» (Β’ Κορ. 11. 26-27). Και όμως, ολ’ αυτά τα υπέμειναν και τ’ αντιμετώπισαν «εν αγνότητι, εν γνώσει, εν μακροθυμία, εν χρηστότητι, εν Πνεύματι Αγίω» (Β’ Κορ. 6. 6). Ενώ εσύ, με το παραμικρό συγχύζεσαι, απογοητεύεσαι, οργίζεσαι, ολιγοπιστείς. Εκείνοι, αν και άγιοι και ευάρεστοι στον Θεό, τα υπέμειναν όλα αγόγγυστα. Εσύ, που κάθε μέρα αμαρτάνεις και θλίβεις τον Θεό, δυσαρεστείσαι και με την πιο μικρή δυσκολία. Διωγμένοι, βασανισμένοι, εξευτελισμένοι οι άγιοι, «επορεύοντο χαίροντες… ότι υπέρ του ονόματος αυτού (του Ιησού) κατηξιώθησαν ατιμασθήναι» (Πραξ. 5. 41). Εσύ, αναπαυμένος στην ευμάρειά σου, λυπάσαι και απελπίζεσαι και με την πιο ασήμαντη παιδαγωγική δοκιμασία του Θεού. Αλήθεια, πόσο μακριά Του είσαι! Δεν έχεις φόβο Θεού, γι’ αυτό σε κυριεύει ο φόβος των δοκιμασιών. Δεν πενθείς για τις αμαρτίες σου, γι’ αυτό είσαι λιπόψυχος. Δεν έχεις «καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην» (Ψαλμ. 50. 19), γι’ αυτό δεν είσαι ανδρείος στους πειρασμούς. Όποιος έχει φόβο Θεού, όποιος έχει κατά Θεόν πένθος, όποιος έχει ταπείνωσι δεν φοβάται ποτέ τις δοκιμασίες. Και δυναμωμένος με τη χάρι του Θεού πολεμά και νικά και αναμένει την εκπλήρωσι των λόγων Του: «Ο νικών έσται αυτώ ταύτα, και έσομαι αυτώ Θεός και αυτός έσται μοι υιός. Τοις δε δειλοίς και απίστοις και εβδελυγμένοις… το μέρος αυτών εν τη λίμνη τη καιομένη εν πυρί και θείω, ο εστίν ο θάνατος ο δεύτερος» (Αποκ. 21. 7-8).

Αν κάποιος σε προσβάλη, σε θίξη, σε συκοφαντήση, σε βλάψη άδικα και αδικαιολόγητα με οποιονδήποτε τρόπο, μην οργισθής εναντίον του, μη μνησικακήσης, μην κυριευθής από εκδικητικότητα. Αντίθετα, ταπεινώσου, κλάψε με συντριβή καρδίας και προσευχήσου ικετευτικά στον Κύριο να συγχωρήση τις αμαρτίες σου. Γι΄ αυτές τις αμαρτίες παραχωρεί ο Θεός να σου συμβαίνουν όλα αυτά, για να ταπεινωθής και να διορθωθής. Πίστεψε βαθιά μέσα σου πως είσαι άξιος τέτοιας, κι ακόμη χειρότερης συμπεριφοράς εκ μέρους των ανθρώπων. Και δέξου την με ευγνωμοσύνη σαν φάρμακο θεραπευτικό της άρρωστης ψυχής σου. Υπόμεινε τώρα εδώ άδικα, για να μην υποφέρης εκεί δίκαια. Καταδικάσου εδώ στη γη, έστω κι αν είσαι ανένοχος, για να μην καταδικασθής αιωνίως στον ουρανό σαν ένοχος. Δεν είναι σπουδαίο κατόρθωμα το να εκδικηθής αυτόν που σ’ έβλαψε. Είναι όμως αληθινός ηρωισμός, είναι ψυχικό μεγαλείο το να υπομείνης το κακό αγόγγυστα και με ευγνωμοσύνη προς τον Θεό. Ούτε το να πάσχης δίκαια είναι σπουδαίο. «Ποίον γαρ κλέος, ει αμαρτάνοντες και κολαφιζόμενοι υπομενείτε; Αλλ’ ει αγαθοποιούντες και πάσχοντες υπομένειτε, τούτο χάρις παρά Θεώ. Εις τούτο γαρ εκλήθητε» (Α’ Πέτρ. 2. 20-21).

(από το βιβλίο “Πνευματικό Αλφάβητο” του Αγίου Δημητρίου Ροστώφ, ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ, 1996)

Συνεχίσετε να υπομένετε τον απίστευτο κόπο μας, που χωρίς τον Χριστό είναι ακατόρθωτος. Οδός μας είναι να «θυσιάσουμε» τη ζωή μας για χάρη της ζωής των άλλων. Και δεν υπάρχει μεγαλύτερη αγάπη από εκείνη, κατά την οποία η ψυχή του ανθρώπου είναι έτοιμη για κάθε είδους θάνατο προς όφελος του πλησίον.

Ο Κύριος είπε για την αγάπη αυτή ότι δεν υπάρχει ανώτερη της…. Ο Κύριος είπε για τους μαθητές Του στην προσευχή Του προς τον Θεό Πατέρα: «Την ώρα ταύτην εγώ περί αυτών ερωτώ ου περί του κόσμου παντός ερωτώ, αλλά περί ων δεδωκας μοι… ους εγώ αποστέλλω ως πρόβατα εν μέσω λύκων» (Ιωαν. 17,9 – Ματθ. 10,16). Έτσι υπομείνατε τη ζωή αυτή! Είναι οικοδομημένη με παράδοξο τρόπο, σαν τίποτε το ιδιαίτερο να μην υπάρχει. Αλλά υπάρχει αληθινά κάτι το υπερύψιστο και μεγαλειωδεστατο: η αγάπη του Πατρός, η αγάπη του Υιού, και η αγάπη του Αγίου Πνεύματος είναι μαζί μας. Προσευχόμενος για τον καθέναν από σας ονομαστικά, είμαι ασφαλώς συνδεδεμένος με τον καθένα σας με εκείνα τα δεσμά, για τα οποία μπορούμε να πούμε ότι ανήκουν στην αιώνια Βασιλεία, δεσμά αιώνιας αγάπης, ασάλευτης στους αιώνες των αιώνων. Μας είναι δύσκολο να τα δεχθούμε…. «Επισκεψαι, Κύριε, την άμπελον τούτην, ην εφυτευσεν η δεξιά Σου».

Συνεπώς, πολύτιμοι αδελφοί και αδελφές μου, στο τέλος του δρόμου μου σας λέω ότι με την αγάπη μας προς τον Χριστό θα παραμείνουμε ασάλευτοι. Κάθε παρεξήγηση, κάθε θλίψη μας, να την υπομένετε ως ζωή του Χριστού. Υπάρχουν πολλές οδοί προς το «απόλυτο» στη ζωή της ανθρωπότητας, αλλά δεν υπάρχει καμιά που θα μπορούσε να συγκριθεί με την οδό του Χριστού. Συνεπώς, να μη χωριστείτε από τον Χριστό παρά τις οποιεσδήποτε δυσκολίες. Αν ο Κύριος όρισε να πεθάνουμε, θα πεθάνουμε με τη συνείδηση της αγάπης Του, η οποία Τον οδήγησε στον Σταυρό. Ελπίζω ότι ενεργούν αληθινά μέσα μας τα λόγια του Χριστού: «Εγώ ζω και υμείς ζησεσθε».

Ο κάθε λόγος του Χριστού είναι η ίδια η Θεία αιωνιότητα. Σε κανέναν μην παραδώσετε τον Χριστό!..

Όταν αρχίζουμε να πάσχουμε όπως ο Χριστός για όλη την κτίση, τότε εν Χριστώ και με τον Χριστό ζούμε την αιώνια ζωή.

(Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου (Σαχάρωφ), "Οικοδομώντας τον ναό του Θεού μέσα μας και στους αδελφούς μας", Τόμος Γ΄, ομιλία 115 (8 Απριλίου 1993), σελ. 248- 250, Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας 2014)

Οι χριστιανοί ζουν «εν σοφία», εάν ζουν κατά το Ευαγγέλιο του Κυρίου Ιησού Χριστού, ο Οποίος είναι «η σοφία του Θεού» (A’ Κορ. 1. 24, 30). Έξω απ’ Αυτόν υπάρχει «η των αφρόνων ανθρώπων αγνωσία» (Α’ Πέτρ. 2. 15). Οτιδήποτε δεν είναι από το Χριστό, ο Οποίος είναι η μόνη και αληθινή και αιώνια σοφία, πράγματι είναι και μωρία και ανοησία. Και οι άνθρωποι γίνονται ανόητοι και παράφρονες από την αμαρτία και τα πάθη. Στην ουσία της η αμαρτία είναι η κύρια παραφροσύνη της ανθρώπινης ψυχής. Η φιλαμαρτησία είναι πάντοτε παραφροσύνη της ψυχής εμπρός στο Θεό. Μόνο η αγάπη για το Χριστό γεμίζει την ανθρώπινη ψυχή με την ένθεη σοφία.

Μόνο όταν ζουν «εν σοφία» οι άνθρωποι επωφελούνται το χρόνο της ζωής τους που τους δόθηκε από το Θεό, «τον καιρόν εξαγοραζόμενοι». Με την αμαρτία και τα πάθη σκορπίζουμε το θεόσδοτο χρόνο, τον παραδίνουμε στο θάνατο και στην παραφροσύνη του κακού. Ο χρόνος της ζωής μας μάς έχει δοθεί για να κερδίσουμε την αθανασία και την αιώνια ζωή. Αλλά μόνο ζώντας «εν σοφία», δηλαδή με το Χριστό, «εξαγοράζομεν» το χρόνο μας, που έχει και αυτός δημιουργηθεί από το Θεό Λόγο και για χάρη του Θεού Λόγου (πρβλ. Ιω. 1. 3. Κολ. 1. 16). Η λογικότητα του χρόνου συνίσταται στο να υπηρετεί το Θεό Λόγο, τον Κύριο Ιησού Χριστό, να οδηγεί και να παραδίνει σ’ Αυτόν καθετί που έχει και φέρνει μέσα του. Ο χρόνος μάς έχει δοθεί, για να τον μεταβάλλουμε σε αιωνιότητα ζώντας «εν σοφία», δηλαδή εν Χριστώ και διά του Χριστού. Με τη λογικότητά του ο χρόνος εισήλθε στο θεανθρώπινο σώμα του Χριστού, στην Εκκλησία, και εκεί βρήκε την αιώνια καταξίωσή του και τη θεία του πραγμάτωση. Διαμέσου των αγίων μυστηρίων και των αγίων αρετών στο χώρο της Εκκλησίας ο χρόνος μεταβάλλεται σε αιωνιότητα. Διότι η Εκκλησία είναι το θαυματουργό θείο εργαστήριο στο οποίο το χρονικό μεταβάλλεται σε αιώνιο, το θνητό σε αθάνατο και το πεπερασμένο σε άφθαρτο.

Στην ενότητα της πίστεως και της επιγνώσεως του Χριστού ερχόμαστε μόνο με την «κοινωνία συν πάσι τοις αγίοις», μόνο με την καθολική ζωή «συν πάσι τοις αγίοις», με την υπέρτατη χειραγωγία των αγίων Αποστόλων, Προφητών, Ευαγγελιστών, Πατέρων, Ποιμένων και Διδασκάλων. Και αυτούς τους οδηγεί και τους χειραγωγεί το Πανάγιο Πνεύμα, από την Πεντηκοστή και πέρα διαμέσου των αιώνων μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία. Εν τω Αγίω Πνεύματι και από Αυτό υπάρχει και η ενότητα της πίστεως και η επίγνωση «του Υιού του Θεού», του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Κάθε ειλικρινής και αληθινή πίστη στο Χριστό και επίγνωση του Χριστού δίνεται από το Πνεύμα της Αληθείας, το Οποίο μας οδηγεί εις «πάσαν την αλήθειαν» τη μόνη και μοναδική (Πρβλ. Ιω. 16, 13′ 15, 26′ 14, 26). Το Άγιο Πνεύμα ενώνει την αίσθησή μας με την καθολική καρδιά της Εκκλησίας και την επίγνωσή μας του Χριστού με την καθολική επίγνωση που έχει η Εκκλησία για το Χριστό. Το σώμα της Εκκλησίας είναι ένα και έχει «μίαν καρδίαν» (Πράξ. 4, 32). Σ’ αυτή τη μία καθολική καρδιά της Εκκλησίας —τη μία καθολική ψυχή της Εκκλησίας — εισερχόμαστε και ενωνόμαστε με τους Αγίους με την ενέργεια της χάρης του Αγίου Πνεύματος, και μάλιστα ταπεινώνοντας το νου μας εμπρός στον άγιο καθολικό νου της Εκκλησίας, το πνεύμα μας εμπρός στο Άγιο Πνεύμα της Εκκλησίας. Και έτσι αποκτούμε μέσα μας την άφθαρτη αίσθηση και επίγνωση, ότι είμαστε κοντά σε όλους τους αγίους Αποστόλους, Προφήτες και Δικαίους, ότι έχουμε μία και την ίδια πίστη «εν Χριστώ Ιησού». Την ίδια πίστη και την ίδια επίγνωση εν Κυρίω.

Η χριστιανική ζωή, η ζωή εν Χριστώ, στην Εκκλησία Του, είναι καινή ζωή και καινός τρόπος ζωής: όλος ο άνθρωπος ζει διά του Θεού και εν τω Θεώ. Πράγματι, αυτή είναι αιώνια ανθρώπινη ζωή, ζωή θεία, τέλεια, που έχει αναρίθμητες βαθμίδες. Εδώ ο άνθρωπος γνωρίζει το Θεό και την αλήθεια του Θεού και ζει εν αυτή και γι’ αυτήν. Εδώ ο άνθρωπος γνωρίζει τον εαυτό του και πολιτεύεται ως ύπαρξη θεοειδής, αθάνατη και αιώνια. Σε αντίθεση βρίσκεται η άθεη ζωή, η ζωή έξω από το Χριστό και το χριστιανισμό. Όλη ρέει «εν ματαιότητι του νοός» του ανθρώπινου. Όσοι δεν γνωρίζουν το Θεό, αναζητούν τη ζωή και όλες τις δυνάμεις της από το δικό τους και με το δικό τους νου τον ανθρώπινο. Αλλά ο ανθρώπινος νους δεν περιέχει «εν εαυτώ» ούτε την πανγνωσία ούτε την υπερ-δύναμη, για να μπορέσει να εφοδιάσει τον άνθρωπο με αυτές τις αλήθειες και με αυτές τις δυνάμεις, που του είναι απαραίτητες για μια γνήσια ζωή «εν δικαιοσύνη και αληθεία και αγαθότητι»· και πολύ λιγότερο για μια αθάνατη και αιώνια ζωή. Ο ανθρώπινος νους περιέχει μέσα του λογισμούς, νοήματα, ιδέες. Αλλά αυτά είναι σκιές και φαντάσματα, ώσπου να πληρωθούν με το Θεό και τη θεία Αλήθεια.

Μακριά από τη ζωή με τον Θεό παντού είναι θάνατος, λήθαργος, θνητότητα, σκοτάδι. Γι’ αυτό υπάρχει και η αδράνεια της διάνοιας για κάθε υγιή δράση. Η διάνοια χωρίς τον Θεό ψυχορραγεί, θανατώνεται και πεθαίνει. Και έρχεται η «πώρωσις της καρδίας» στους άθεους. Καρδιά στην οποία δεν υπάρχει Θεός είναι σαν την πέτρα· δεν αισθάνεται τίποτε όπως πρέπει, ούτε όσο πρέπει. Όλη η αίσθηση του ανθρώπου έχει στεγνώσει ολοκληρωτικά, είναι ρηχή, μυωπική, φοβισμένη και ανάπηρη. Και στην «εσκοτισμένην» διάνοια των αθέων όλες οι σκέψεις στεγνώνουν και απομένουν χωρίς ζωή και ψυχή και δύναμη. Μόνο με την εν Θεώ πολιτεία «ζωούται» η καρδιά με την αληθινή ζωή και γίνεται θείο εργαστήριο, το οποίο αδιάκοπα παράγει αθάνατα αισθήματα, άγια, καθαρά, και αισθάνεται και διαισθάνεται την αλήθεια του Θεού και για τους ανθρώπους και για τα πράγματα.

(Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς, “Οδός Θεογνωσίας”, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1985, σελ. 308-310, 291, 292, 297)

Κάποιος χωρικός από την Τούλα ήταν αλκοολικός. Πολλές φορές προσπάθησε να κόψει το κρασί, αλλά δεν τα κατάφερε. Όσο αγωνιζόταν να λυτρωθεί από το πάθος του, τόσο υποδουλωνόταν σ’ αυτό. Σαν ένα φοβερό αόρατο χταπόδι τον έπιανε με τα πλοκάμια του και τον έκανε κουρέλι. Ήταν για κλάματα. Τελικά τον κυρίεψε τέτοια απόγνωση, που σκεφτόταν ν’ αυτοκτονήσει. Μια μέρα, όμως, ο Θεός τον φώτισε και ξεκίνησε για την Όπτινα. Είχε ακούσει πολλά και θαυμαστά για τον μεγάλο στάρετς που βρισκόταν εκεί, τον όσιο Αμβρόσιο. Θέλησε να του μιλήσει για το θανάσιμο πάθος του. Όταν, όμως, βρέθηκε μπροστά του, δεν μπορούσε ν’ ανοίξει το στόμα του. Τον κοίταζε σαν μουγγός, ώσπου εκείνος αναπάντεχα του είπε:

– Αδελφέ μου, ξέρεις γιατί υποδουλώθηκες στο πιοτό; Τι έκανες, όταν ήσουνα μικρός; Έκλεβες χρήματα από τον παππού σου, που ήταν επίτροπος της εκκλησίας, και αγόραζες κρασί. Από ‘κει ξεκίνησε το κακό. Μη φοβάσαι, όμως! Στον Θεό όλα είναι δυνατά. Με τη δύναμή Του θ’ απαλλαγείς από το πάθος που σε βασανίζει.

Τον ευλόγησε, του έδωσε κάτι βότανα και τον άφησε να φύγει.

Σε λίγο καιρό ο άνθρωπος εκείνος «αναστήθηκε». Όλοι οι συγχωριανοί του έτριβαν τα μάτια τους, βλέποντάς τον πάντοτε νηφάλιο, γεμάτον υγεία, ζωντάνια και αυτοκυριαρχία.

Ο Αλέξιος Μαγκιόρωφ από την Αγία Πετρούπολη ήταν μανιώδης καπνιστής. Ακόμα και όταν ήταν άρρωστος στο κρεβάτι, θα κάπνιζε όχι λιγότερα από εβδομήντα πέντε τσιγάρα την ημέρα! Όλοι οι συγγενείς του και όλοι οι φίλοι του είχαν πέσει πάνω του, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Το πάθος είχε ριζώσει βαθιά μέσα του.

Μόνο όταν η υγεία του άρχισε να κλονίζεται επικίνδυνα, πήρε την απόφαση να κόψει το κάπνισμα. Δύο ολόκληρα χρόνια πάλεψε, αλλά δεν τα κατάφερε. Τότε του είπαν να ζητήσει τη βοήθεια του οσίου Αμβροσίου της Όπτινα. Στην επιστολή που του έστειλε, διεκτραγωδώντας την κατάστασή του, ο όσιος απάντησε αμέσως. Υποδεικνύοντάς του διάφορους τρόπους για την κατανίκηση του πάθους, του συνιστούσε να χρησιμοποιήσει κυρίως πνευματικά μέσα: Εξομολόγηση, θεία Κοινωνία, ψυχωφελείς μελέτες κλπ.

Ο Αλέξιος πρόθυμα ακολούθησε τις υποδείξεις του οσίου. Η συνήθεια, όμως, ήταν πολύ ισχυρή. Στο πρώτο τσιγάρο που κάπνισε μετά τη λήψη της επιστολής, αισθάνθηκε έναν δυνατό πόνο στο κεφάλι και μιαν αηδία για το κάπνισμα. Αλλά και στη συνέχεια, μόλις άναβε τσιγάρο, ο πονοκέφαλος γινόταν φοβερός. Έτσι, σε λίγον καιρό λυτρώθηκε από το πάθος του καπνίσματος. Μόνο ο πονοκέφαλος του έμεινε.

Όταν πήγε στην Όπτινα για να ευχαριστήσει τον όσιο Αμβρόσιο, δοκίμασε και δεύτερη ευχάριστη έκπληξη: Ο στάρετς ακούμπησε το ραβδί του στο κεφάλι του Αλεξίου. Την ίδια στιγμή ο πονοκέφαλος εξαφανίστηκε.

("Πνευματική Ανθολογία από τους βίους και τους λόγους των Αγίων της Ρωσίας", Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 2018, σελ. 56, 273)

Έκρυβε τις πνευματικές εμπειρίες του (ο Γέροντας Ιωσήφ Βατοπαιδινός), προκειμένου να μας διδάξει να μη δίνουμε σημασία στις αποκαλύψεις και τα οράματα που πολλούς οδήγησαν στην πλάνη.

Όταν συνέβαιναν θαυμαστά γεγονότα προς παρηγορία του, τα απέκρυβε. Μερικές όμως φορές γινόταν αντιληπτά και από άλλους οι οποίοι με θαυμασμό τα κατέγραφαν.

Την περίοδο αυτή των δυσκολιών και της υπομονής στο Βατοπαίδι (όταν εγκαταστάθηκε εκεί η συνοδεία του Γέροντα Ιωσήφ κατόπιν προσκλήσεως), ο Γέροντας, όπως συνήθιζε, έκανε την Θεία Λειτουργία του τα μεσάνυχτα στα μικρά παρεκκλήσια της Μονής, σύμφωνα με το τυπικό που είχε παραλάβει από τον Γέροντά του.

Ένα βράδυ που η Θεία Λειτουργία γινόταν στο παρεκκλήσι της Αγίας Τριάδος, όταν ο ιερεύς εκφωνούσε, "Τον επινίκιον ύμνον άδοντα, βοώντα, κεκραγότα και λέγοντα", ακούστηκε μία υπερφυσική ουράνια ψαλμωδία:
"Άγιος, Άγιος, Άγιος, Κύριος Σαβαώθ…".

Ο Γέροντας ήταν συντετριμμένος, τα δάκρυά του έτρεχαν βροχή, δεν είπε σε κανένα τίποτε, όμως την ουράνια αυτή ψαλμωδία την άκουσε και ο εφημέριος.

Όταν τελείωσε η Θεία Λειτουργία πήγε ο εφημέριος στο κελλί του, πριν ο Γέροντας ξεκουραστεί, και τον ρώτησε για το γεγονός.

Ο Γέροντας ναι μεν το επιβεβαίωσε, αλλά είπε ολιγόλογα "ήταν αγγελική ψαλμωδία".

Δεν το είπε σε κανένα άλλον, σαν να μη συνέβη ποτέ.

Προκειμένου να μας διασφαλίσει από τον κίνδυνο της υπερηφανείας και πλάνης έλεγε. "Δεν να ήθελα να αναγκάσω τον Θεό να μικρύνει για να μπορέσω να τον δω σε μία κατάσταση οφθαλμοφανώς, ούτε και θέλω να κάνει εξαιτίας μου κάτι τέτοιο, θέλω όμως να τον φέρω μέσα μου να ενωθώ μαζί Του με τον τρόπο που ξέρει εκείνος*".

Είχε ανεπτυγμένα τα πνευματικά αισθητήρια της ψυχής του από νεαρά ηλικία, όταν είχε δει τον ζώντα Χριστό** σε όραμα πριν γίνει μοναχός, και έτσι αντιλαμβανόταν εύκολα την υιική θέση των συγχρόνων Αγίων προς τον Θεό από τις αντίστοιχες εμπειρίες τους και τα βιώματά τους, πριν ακόμα ανακηρυχθούν επίσημα Άγιοι από την Εκκλησία.

Γι’ αυτό αναγνώρισε την αγιότητα του Γέροντος Σιλουανού του Αθωνίτου από την πρώτη φορά που διάβασε τον βίο του, τον Άγιο Ιουστίνο Πόποβιτς από τα συγγράματά του, τον Άγιο Αρσένιο τον Καππαδόκη, τον Άγιο Πορφύριο τον Καυσοκαλυβίτη, τον Άγιο Παΐσιο τον Αγιορείτη.

Είχε δώσει το όνομά τους στους μοναχούς του, πριν την επίσημη αγιοκατάταξή τους.

* Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού. Ομιλία σε σύναξη της αδελφότητος. Ι.Μ. Μονή Βατοπαιδίου, 20 Νοεμβρίου 1988.

** Γέροντας Ιωσήφ, Όταν σε ηλικία 15 χρονών είδε τον Χριστό ο οποίος του μίλησε (πηγή: "πεμπτουσία")

(Αρχιμ. Εφραίμ Βατοπαιδινού, "Γέρων Ιωσήφ Βατοπαιδινός, 1.7.1921 – 1.7.2009", έκδοση Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, πηγή: "πεμπτουσία")

Προσευχή με το Ψαλτήρι

Θέλει πολλή προσευχή σήμερα. Η μόνη λύση η προσευχή είναι,
αλλιώς δεν γίνεται. Πάντως το Ψαλτήρι πολύ βοηθάει. Είναι κεραυνός
για τον διάβολο. Πόση παρηγοριά βρίσκω με το Ψαλτήρι! Το χώρισα σε τρία μέρη.
Κάθε μέρα διαβάζω κα ένα μέρος. Σε τρεις μέρες το τελειώνω και
μετά το αρχίζω πάλι από την αρχή. Διαβάζω την περίπτωση του Ψαλμού
και κάνω καρδιακή προσευχή για την περίπτωση αυτήν και για όσους πάσχουν
σωματικά και ψυχικά. Μετά διαβάζω τον Ψαλμό και στο τέλος κάθε Ψαλμού λέω:
«Ο Θεός, ανάπαυσον τους κοιμηθέντας δούλους σου». Αυτήν την μιάμιση ώρα
που διαβάζω το Ψαλτήρι την βλέπω σαν την πιο θετική βοήθεια προς τον κόσμο.
Τον χειμώνα που υπέφερα πολύ από την κήλη, όρθιος το διάβαζα.
Από τα μάτια μου έτρεχαν δάκρυα από τους ανυπόφορους πόνους.
Με το ένα χέρι συμμάζευα την κήλη και με το άλλο κρατούσα το Ψαλτήρι.
Χτυπούσα τον διάβολο με το πυροβόλο. Την ημέρα τον χτυπούσα με το Ψαλτήρι,
το βράδυ με την ευχή. Λύσσαζε ο διάβολος. Αυτό το σακάτεμα με την κήλη
ήταν δαιμονικό χτύπημα. Αλλά και ο Θεός το παραχώρησε, για να δη τι θα κάνω.
-Γέροντα, δυσκολεύομαι να διαβάζω όρθια το Ψαλτήρι, χωρίς να στηρίζομαι κάπου.
-Θα κάνω και για σας «υποστυλώματα» για το «ναό του Αγίου Πνεύματος»
της καθεμιάς, θα κάνω και για σας ακουμπιστήρια.
Επάνω σε ένα ξύλο καρφώνω ένα οριζόντιο σανίδι σε σχήμα ταυ.
Σ’ αυτό ακουμπώ και διαβάζω το Ψαλτήρι. Έχω ένα ακουμπιστήρι μέσα σ'
το κελί και ένα έξω.
-Γέροντα, μερικές φορές, όταν είμαι κουρασμένη και διαβάζω το Ψαλτήρι,
αν και από την κούραση δεν καταλαβαίνω τίποτε, βιάζω τον εαυτό μου
να σταθώ όρθια και νιώθω ότι αυτό με βοηθάει. Μου λέει όμως ο λογισμός
ότι αυτή η προσευχή δεν έχει αξία.
-Μπορεί να μην καταλαβαίνεις τι διαβάζεις, αλλά έχει αξία, γιατί,
παρόλο που είσαι κουρασμένη, βιάζεις όμως τον εαυτό σου και στέκεσαι
μπροστά στον Χριστό.
Να μην ξεχνάς ότι και ο κόπος συμπεριλαμβάνεται στην προσευχή.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 154-156)

Να πιάνουμε και άλλες περιπτώσεις

-Γέροντα όταν μετά τη διακονία πηγαίνω στο κελί μου,
συνήθως κάνω προσευχή για διάφορες περιπτώσεις.
Μήπως θα με βοηθούσε να διαβάζω και κάποιους Ψαλμούς
με την αντίστοιχη περίπτωση;
-Αν θέλεις, δοκίμασε, θα σε βοηθήσει. Να διαβάζεις πρώτα
την περίπτωση του Ψαλμού, ύστερα να κάνεις ευχή για το
συγκεκριμένο θέμα και μετά να διαβάζεις τον Ψαλμό.
Το Ψαλτήρι πολύ βοηθάει για την καρδιακή προσευχή, θα το
καταλάβεις αργότερα και μόνη σου. Εγώ, αφού διαβάσω την περίπτωση,
κάνω καρδιακή προσευχή και δεν πιάνω μόνον ένα θέμα αλλά πολλά.
Ξεκινώντας δηλαδή από τις «περιπτώσεις» του Αγίου Αρσενίου
πηγαίνω και σε αλλά θέματα. Όλες τις περιπτώσεις τις πιάνω
και πνευματικά και υλικά. Για τον 1ο Ψαλμό, τον οποίο διάβαζε
ο Άγιος Αρσένιος, για να καρποφορήσουν τα δένδρα ή τα αμπέλια
που φύτευαν, πρώτα λέω: «Ό,τι φυτεύεται, να πιάση».
Και μετά εύχομαι και για κάθε ξεκίνημα, για κάθε αρχή.
Λέω:«Τα παιδάκια που γεννιούνται, να είναι αγιασμένα,
να κάνουν προκοπή. Κάθε λόγος πνευματικός που σπέρνεται
και ό,τι πνευματικό αρχίζει, να καρποφορεί». Στον 105ο Ψαλμό
που είναι για τον θείο φωτισμό, εύχομαι και για τους τυφλούς,
στον 122ο Ψαλμό που είναι για τους τυφλούς, εύχομαι και να φωτίσει
ο Θεός όλον τον κόσμο. Ο καθένας ξεκινώντας από την περίπτωση
που αναφέρει ο Άγιος Αρσένιος μπορεί να βρει και άλλες περιπτώσεις
και να προσευχηθή. Κι εσύ, εάν θέλης να άνοιξης δουλειά πνευματική,
να πάρεις με την σειρά το Ψαλτήρι και όλες τις «περιπτώσεις»
του Αγίου Αρσενίου να τις ερμηνεύεις και πνευματικά και να κάνης
καρδιακή προσευχή. Μπορείς, παίρνοντας μια περίπτωση του Αγίου Αρσενίου,
να μου πης και για τι άλλο θα προσευχόσουν;
-Πριν από λίγο καιρό, Γέροντα, είχα πρόβλημα με τα αυτιά μου και διάβαζα
τον 95ο Ψαλμό που διάβαζε ο Άγιος Αρσένιος για να δώση ο Θεός
την ακοή στους κωφούς προσευχόμουν όμως και για όλους τους κωφούς 
και για τα παιδιά να ακούν τους γονείς τους, και τους υποτακτικούς
να κάνουν υπακοή.
-Βλέπεις, επειδή αυτήν την περίπτωση την έζησες κα πόνεσες,
εύκολα μπόρεσες να σκεφτείς κα τους άλλους πονεμένους. Να προσπαθήσεις
να πονάς όλον τον κόσμο και χωρίς να ζης τις δύσκολες καταστάσεις που περνούν.
Έτσι σιγά σιγά θα πονάς όλους τους ανθρώπους από μακριά και θα κάνης
γι’ αυτούς καρδιακή προσευχή, θα πονάει η καρδιά και από τον πόνο
θα βγαίνη η προσευχή.
-Γέροντα, όταν διαβάζω την περίπτωση ενός Ψαλμού και προσπαθώ
να σκεφθώ και άλλες σχετικές περιπτώσεις, καθυστερώ.
-Δεν χρειάζεται να σκεφτείς τι περίπτωση θα βρης.
Αυτές οι περιπτώσεις ξεπετάγονται μέσα από την καρδιά σε κλάσματα
δευτερολέπτου. Εγώ βοηθιέμαι στο θέμα αυτό, γιατί έχω υπ’ όψιν μου
τον πόνο του κόσμου, την κατάσταση στην οποία βρίσκεται, και πονώ.
Κάθε φορά ανάλογα με τις καταστάσεις βρίσκω και άλλα και άλλα.
Από την περίπτωση ενός Ψαλμού πηγαίνω σε ένα γνωστό πρόσωπο και μετά
σε όλους τους αγνώστους που έχουν το ίδιο πρόβλημα. Αλλά κι εσείς να μη
ζείτε αδιάφορα, να σκέπτεσθε πόσο υποφέρει ο κόσμος, για να προσεύχεσθε καρδιακά.
Το θέμα είναι να δουλέψει η καρδιά.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.152-154)