ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 15

Στίχ. 11-32. Η παραβολή του ασώτου υιού
15.15 καὶ πορευθεὶς ἐκολλήθη ἑνὶ τῶν πολιτῶν(1) τῆς χώρας ἐκείνης(2),
καὶ ἔπεμψεν αὐτὸν εἰς τοὺς ἀγροὺς αὐτοῦ βόσκειν χοίρους(3)·
15 Πήγε λοιπόν κι έγινε εργάτης σε έναν από τους πολίτες εκείνης της χώρας,
ο οποίος τον έστειλε στα χωράφια του να βόσκει χοίρους.
(1) Λιγότερο πιθανή ερμηνεία: «Πολίτες της χώρας εκείνης, δηλαδή της αμαρτίας,
είναι οι δαίμονες… Αφού δεν ανεχόταν να υπακούει στον φιλάνθρωπο Θεό,
ήταν δούλος του μισάνθρωπου δαίμονα» (Ζ). Πιο σωστά: Αναγκάστηκε να αφήσει
την πρώτη του πολυδάπανη διαμονή και ζωή και να γίνει δούλος κυρίου αλλοεθνή,
ο Ιουδαίος αυτός να γίνει δούλος ειδωλολάτρη. Προφανώς ο πριν άσωτος βίος του,
δεν του εξασφάλισε ούτε έναν φίλο, ο οποίος θα τον βοηθούσε στην ανάγκη αυτήν (p).
Έγινε δούλος κυρίου σαρκικού και διεφθαρμένου, όπως αυτός, εφόσον τον διάβολο
υπηρετούσε ήδη προ πολλού, από αυτήν την πρώτη στιγμή της απομάκρυνσης
από τον πατέρα (δ). Το ρήμα λοιπόν εκολλήθη εκφράζει μία περιφρόνηση=ο ταλαίπωρος
κατάντησε σε απόλυτη εξάρτηση από πρόσωπο αλλοεθνή (g).
«Αυτός που εκτελεί την αμαρτία, είναι δούλος της αμαρτίας» (Ιω. η 34).
Η ίδια πονηρή ζωή, η οποία στον προηγούμενο σ. χαρακτηρίστηκε ως άσωτη ζωή,
παρουσιάζεται τώρα ως ζωή δούλου άθλιου. Διότι οι αμαρτωλοί είναι τέλειοι
αιχμάλωτοι και δούλοι.
(2) Αυτός παρ’ όλα αυτά δεν έγινε πολίτης της χώρας εκείνης. Ο άνθρωπος στον
οποίον επιφυλάσσεται διόρθωση χαρακτήρα με τη μετάνοια, συχνά και μέσα στις
παραπλανήσεις του διατηρεί κάτι, το οποίο τον διακρίνει από τους συνηθισμένους
πολίτες του κόσμου (b).
(3) Εξευτελιστικό επάγγελμα για οποιονδήποτε και επιπλέον και αποκρουστικό
και βέβηλο για έναν Ιουδαίο (p). Πόσο εξευτέλισε και έριξε τον εαυτό του
ο νέος αυτός, όταν μίσθωσε τον εαυτό του σε τέτοια υπηρεσία κάτω από τέτοιον κύριο!
Τον έστειλε στους αγρούς όχι να βόσκει πρόβατα, διότι τότε το επάγγελμά του
θα ήταν κάπως έντιμο, αφού και ο Ιακώβ και ο Μωϋσής και ο Δαβίδ υπήρξαν
ποιμένες προβάτων· αλλά να βόσκει γουρούνια. Κατάπτωση του αμαρτωλού έσχατη.
Το έργο των δούλων του σατανά είναι να προνοούν μόνο για τη σάρκα και να
ικανοποιούν τις επιθυμίες της. Ασφαλώς βέβαια το έργο αυτό είναι πολύ
εξευτελιστικότερο από το έργο του χοιροβοσκού, ο οποίος υποχρεώνεται
να υπηρετεί ζώα βρώμικα, θορυβώδη και άπληστα όπως οι χοίροι. «Φανερώνει λοιπόν
ο λόγος την έσχατη δουλεία του άθλιου, που διατάζεται τα πιο ατιμωτικά» (Ζ).
«Διότι πράγματι, όταν ξεπέφτει κάποιος από το Θεό και προσκολλάται
μέσω των ηδονών στους δαίμονες, αφού γίνει σαν γουρούνι, μιας και έχει στραμμένο
το κεφάλι στη γη και κυλιέται στον βούρκο των παθών της ατιμίας, εύλογα
θα θεωρηθεί γουρούνι» (Σχ.). Αξιοσημείωτη και η επόμενη: «Αφού προκόψει
και αφού γίνει δυνατός στην κακία, βόσκει γουρούνια, δηλαδή γίνεται
και σε άλλους διδάσκαλος πονηρίας και βρωμερής πράξης» (Θφ).

Ήλιος
ο Χριστός, αμόλυντος
Ο Χριστός μπαίνει στα σπίτια των τελωνών και αμαρτωλών και τρώει μαζί τους. Μολύνεται; Είναι σαν τον ήλιο, που δεν μολύνεται. Είναι σαν το γιατρό, που δεν απαλλάσει τους αρρώστους από τη βρώμικη αρρώστια, αν δεν ανακατευτή ο ίδιος με αυτήν.
Ε.Π.Ε. 10,306
δεν μολύνονται οι ακτίνες του
Όπως ακριβώς ο ήλιος, όταν ρίχνη τις ακτίνες του πάνω σε πολλές βρωμιές, τις συγκεντρώνει μετά πάλι καθαρές, έτσι και μεις και πολύ περισσότερο. Συναναστρεφόμαστε με τον κόσμο, αλλά παραμένουμε, αν θέλουμε, καθαροί, αφού διαθέτουμε απείρως μεγαλύτερη δύναμι.
Ε.Π.Ε. 18α,114
Αναστάσεως ο Χριστός
Ήρθε στον κόσμο ο μονογενής Υιός του Θεού, άφησε τις ακτίνες της θεϊκής Του παρουσίας και αμέσως διαλύθηκε το σκοτάδι.
Ε.Π.Ε. 21,670
ο Χριστός επί της γης
Σκέψου πόσο μεγάλο είναι, να κατεβή ο ήλιος από ψηλά, να τον βλέπης να τρέχη στη γη, και να αφήνη τις ακτίνες του σε όλους. Και υστέρα σκέψου, τι σπουδαίο είναι, ο Ήλιος της δικαιοσύνης μέσα από τη δική μας σάρκα, που προσέλαβε, ν’ αφήνη τις ακτίνες Του να πλημμυρίζουν φως τις ψυχές μας.
Ε.Π.Ε. 35,422
δεν μολύνεται ο Χριστός
Αν ο ήλιος δεν βλάπτεται καθόλου στην καθαρότητά του, καίτοι αγγίζει τόσα βρώμικα μέρη, αλλά κάθε μέρα ξαναμαζεύει τις ακτίνες του ολοκάθαρες, πόσο μάλλον ο Ήλιος της δικαιοσύνης, ο Κύριος των ασωμάτων δυνάμεων! Ήρθε στη γη, μέσα σε καθαρή σάρκα (της Παναγίας). Όχι μόνο δεν μολύνθηκε, αλλά και αυτή την ύπαρξί της την έκανε καθαρώτερη και αγιώτερη.
Ε.Π.Ε. 35,454-456
Ήμερα
διαρκής μνήμη της
Οι χριστιανοί, έχοντας τα χαρίσματα, πρέπει να ασκούνται και στις αρετές και να ενθυμούνται την ημέρα εκείνη. Χρειάζονται πολλοί κόποι, ώστε να μπορέσουν να φτάσουν στο τέλος.
Ε.Π.Ε. 18,42
κρίσεως
Αν με όσα λέμε φέρνουμε κάποιο αποτέλεσμα, αυτό θα το φανέρωση η ημέρα εκείνη, που αποκαλύπτει, δοκιμάζοντας μέσα στη φωτιά το έργο καθενός, που δείχνει τις λαμπάδες, τις αναμμένες και τις σβηστές. Τότε και όποιος έχει έργα και όποιος δεν έχει θα φανερωθή.
Ε.Π.Ε. 18α,300
φοβερή και φρικώδης
Ας θυμηθήτε, παρακαλώ, την ημέρα εκείνη τη φοβερή και φρικώδη της κρίσεως του Κυρίου, όπου όλα θα είναι φανερωμένα. Τότε και μεις θα χαρούμε για σας και σεις για μας.
Ε.Π.Ε. 19,88
ως κλέπτης εν νυκτί
Θέλετε να μάθετε, γιατί έχει αποκρυβή η ημέρα εκείνη και γιατί εμφανίζεται σαν τον ερχομό κλέφτη μεσ’ στη νύχτα; Θα σας εξηγήσω. Κανένας δεν θα φρόντιζε ποτέ για την αρετή στην επίγεια ζωή του, αλλά γνωρίζοντας καθένας την τελευταία ημέρα του, αφού θα έπραττε άπειρα κακά, στο τέλος θα πλενόταν (στο λουτρό του βαπτίσματος ή της μετανοίας) και έτσι θα πέθαινε.
Ε.Π.Ε. 22,526
αγωνίας
Το δικαστήριο εκείνο πράγματι είναι πολύ φρικτό και φοβερό, αν και ο Θεός είναι ήμερος και πράος. Από πού, λοιπόν, είναι γεμάτη τόση αγωνία η ημέρα εκείνη; Πύρινο ποτάμι κυλάει μπροστά από το πρόσωπό Του. Τα βιβλία με όλες τις πράξεις μας ανοίγονται. Η ημέρα αυτή είναι σαν ένας κλίβανος, που καίει. Άγγελοι περιτρέχουν και καμίνια πολλά τοποθετούνται. Τότε πώς λέμε, ότι είναι φιλάνθρωπος ο Θεός; Πώς είναι ελεήμων και αγαθός; Ασφαλώς είναι φιλάνθρωπος. Και από όλα αυτά η φιλανθρωπία του Θεού και πάλι αναδεικνύεται. Γι’ αυτό επισείει τόσο πολύ το φόβο, για να διεγερθούμε κάποτε προς τον πόθο της βασιλείας Του, παρακινούμενοι έστω και από αυτά τα φόβητρα της ημέρας εκείνης και της κολάσεως.
Ε.Π.Ε. 23,510
φοβερή
Δεν γίνονται όλα σκόνη; Δεν καταλήγουμε στα σκουλήκια και στη δυσωδία; Δεν είναι όλα βρωμιά; Σκεπτόμενοι, αδελφοί, όλα αυτά και φέρνοντας στη μνήμη μας την τελευταία μας ήμερα, όσο έχουμε ακόμα καιρό, ας επιστρέφουμε από τον πλανεμένο δρόμο μας. Αγοραστήκαμε με το τίμιο Αίμα Του. Γι’ αυτό ο Θεός φανερώθηκε στη γη, μη έχοντας που να κλίνη το κεφάλι,
Ε.Π.Ε. 30,318
παρουσίας
Ο τωρινός καιρός είναι για μετάνοια. Εκείνος είναι για την κρίσι. Αυτός είναι για αγώνες, εκείνος για τα στεφάνια. Αυτός για κόπο, εκείνος για άνεσι. Αυτός για κούρασι, εκείνος για αμοιβή.
Ε.Π.Ε. 30,318

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 308-311)

Ηθοποιοί
της ιερωσύνης
Εσύ ο Ιουδαίος, που επιμένεις ακόμα στα της ιουδαϊκής θρησκείας, για να μάθης, ότι αυτοί, που σήμερα ονομάζονται από σας πατριάρχες, δεν είναι ιερείς αληθινοί, αλλά υποκρίνονται πως είναι ιερείς και πάνω στη σκηνή παίζουν σαν ηθοποιοί, θυμήσου το πως ο Ααρών έγινε τότε, τα παλιά χρόνια ιερεύς. Οι δικοί σας ιερείς σήμερα ούτε καλοί ηθοποιοί δεν είναι. Έχουν απομακρυνθή και από την αληθινή ιερωσύνη, αλλά και από την τέχνη της ηθοποιίας.
Ε.Π.Ε. 34,314
Ηλίας ο προφήτης
πρόδρομος της δευτέρας παρουσίας
Τότε θα εμφανιστή κι ο Ηλίας, που θα ασφαλίζη τους πιστούς... Όπως ο Ιωάννης υπήρξε πρόδρομος της πρώτης παρουσίας του Χριστού, έτσι και ο Ηλίας θα είναι ο πρόδρομος της δευτέρας και ένδοξης παρουσίας Του. Γι’ αυτό τον προορίζει ο Θεός. Ας μη φοβώμαστε, λοιπόν.
Ε.Π.Ε. 23,72
ασυμβίβαστος
Ο Ηλίας, βλέποντας τους Ιουδαίους να ασεβούν και άλλοτε να στρέφωνται προς τον Θεό και άλλοτε να λατρεύουν τα είδωλα, είπε: «Μέχρι πότε θα κουτσαίνετε και στα δυο σας πόδια; Αν ο Κύριος και Θεός σας είναι αληθινός, εμπρός, ας Τον ακολουθήστε. Αν πάλι ο Βάαλ είναι αληθινός, ακολουθήστε αυτόν». Αυτό λέω και εγώ τώρα. Αν νομίζετε, ότι ο Ιουδαϊσμός είναι αλήθεια, για ποιο λόγο ενοχλείτε την Εκκλησία; Αν όμως ο Χριστιανισμός είναι αλήθεια, όπως και είναι, παραμείνατε πιστοί σε αυτόν και ακολουθήστε τον.
Ε.Π.Ε. 34,204
μετετέθη
Πολλοί θέλουν να μάθουν, που μετετέθη ο Ενώχ και γιατί δεν πέθανε αυτός ούτε ο Ηλίας, αλλά, και αν ακόμα ζουν, πως ζουν και σε ποια μορφή βρίσκονται. Η αναζήτησις αυτή είναι πέρα για πέρα περιττή. Το ότι ο Ενώχ μετατέθηκε κι ο Ηλίας αναλήφθηκε, το είπαν οι Γραφές. Που όμως είναι και πως είναι, δεν τα πρόσθεσαν. Διότι οι Γραφές λένε μόνο τα αναγκαία.
Ε.Π.Ε. 37,286
καίτοι άτρομος, φοβήθηκε
Και ο μεγάλος εκείνος Ηλίας ο προφήτης, εξ αιτίας του φόβου του θανάτου, έγινε και αυτός δραπέτης και φυγάς και μετανάστης, επειδή φοβήθηκε την απειλή μιας πορνευομένης και κακόφημης γυναίκας (της Ιεζάβελ). Αυτός, που έκλεισε τους ουρανούς και πραγματοποίησε τόσα θαύματα, υπέκυψε στο φόβο των λόγων μιας γυναίκας. Η αγωνία κλόνισε μια ουρανομήκη ψυχή, ώστε να εγκαταλείψη και πατρίδα και χώρα τόσο μεγάλη, και να βαδίση μόνος του δρόμο σαράντα ημερών, και να μετοικήση στην ερημιά. Ποιος; Ένας άνθρωπος παρρησίας και θάρρους, με εμφανή την τόλμη και την ανδρεία.
Ε.Π.Ε. 37,456
Ηλικία
πώς αλλάζει!
Δεν βλέπεις να γίνεται καθημερινά αναστάσις και θάνατος στις ηλικίες; Πού πήγε η νεότητα; Από που ήρθε το γήρας; Πώς αυτός, που έχει γεράσει, δεν μπορεί να κάνη τον εαυτό του νέο, γεννά όμως άλλο παιδί νεώτατο, και ό,τι δεν μπορεί να δώση στον εαυτό του, το δίνει σε άλλον; Αυτό βλέπουμε και στα δέντρα και στα ζώα. Αν και αυτό, που δίνει σε άλλο πρόσωπο, πρώτα οφείλει να το δώση στον εαυτό του. Αλλ’ αυτό το απαιτεί η λογική του ανθρώπου. Όταν όμως ο Θεός δημιουργή, όλα ας υποχωρούν.
Ε.Π.Ε. 22,494
και αρετή
Όσο θα δείχνης αντάξιο τρόπο ζωής, κανένας δεν θα σε καταφρονήση εξ’ αίτιας της ηλικίας σου.
Ε.Π.Ε. 23,330

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 306-308)

«Μιμνήσκου τὰ ἔσχατά σου, καὶ εἰς τὸν αἰῶνα οὐχ ἁμαρτήσεις» (Σειράχ 7:36). Δηλαδή «Να θυμάσαι πάντα τα τέλη της ζωής σου, και ποτέ δεν θ’ αμαρτήσεις»

Έτσι έγινε με τον μοναχό Ησύχιο τον Χωρηβίτη, ο οποίος, έπειτα από μια βαριά αρρώστια, πέθανε. Η ψυχή του, όμως, ύστερ’ από μιάν ολόκληρη ώρα, επανήλθε στο σώμα. Τότε εκείνος ικέτεψε όλους όσοι ήταν κοντά του να φύγουν αμέσως και να τον αφήσουν μόνο. Και αφού έχτισε την πόρτα του κελιού του, έμεινε κλεισμένος εκεί μέσα για δώδεκα χρόνια, χωρίς να μιλήσει καθόλου με κανέναν και χωρίς να φάει τίποτ’ άλλο πέρα από ψωμί και νερό.

Καθόταν μόνο εκστατικός, ατενίζοντας νοερά εκείνα που είχε δει στο διάστημα της ωριαίας εκστάσεώς του. Ήταν τόσο συγκεντρωμένος, που ποτέ δεν άλλαξε η έκφρασή του, ενώ συνέχεια και αθόρυβα έχυνε θερμά δάκρυα. Όταν πια πλησίασε η ώρα του θανάτου του, τούτο μόνο είπε στους αδελφούς, που, γκρεμίζοντας τη χτισμένη πόρτα, μπήκαν στο κελί του και τον παρακάλεσαν πολύ να τους μιλήσει:

«Συγχωρείστε με! Όποιος γνώρισε τη μνήμη του θανάτου, δεν μπορεί ν’ αμαρτήσει ποτέ».

(Όσιου Ιωάννου του Σιναΐτου, δ.π., ΣΤ’, 20.
Λόγος για τα πνεύματα-Λόγος για τον θάνατο, Ἅγιος Ἰγνάτιος Μπριαντσανίνωφ)

Η μητέρα όλων των αγαθών και το γνώρισμα των μαθητών του Ιησού

και η δύναμη που συγκρατεί όλη μας τη ζωή είναι πάνω απ’ όλα η αγάπη.

Διότι αυτό σημαίνει να είσαι μαθητής του Χριστού, το να είσαι πράος και επιεικής.

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος

681. Ποιος από τους θνητούς είναι άξιος του Κυρίου; Όποιος, εκτός του Κυρίου, βλέπει τα πάντα σαν ένα τίποτε και ο Κύριος είναι γι’ αυτόν το παν. Αδελφέ μου, μη δίνεις την καρδιά σου στα διάφορα τίποτε, αλλά μόνο στον Δημιουργό μας. Αφοσιώσου σ’ Αυτόν με πίστι αδίστακτο. Μη σε ελκύουν ούτε εδέσματα, ούτε ενδυμασίες, ούτε φθαρτά ανθρώπινα κάλλη, ούτε πλούτη, ούτε ανέσεις της ζωής, ούτε η δόξα αυτού του κόσμου, ούτε άλλο οτιδήποτε πάνω στη γη.

682. Φέρω στον Κύριο, τη Δέσποινα μας Θεοτόκο ή σ’ έναν Άγγελο ή σ’ έναν Άγιο, υλικό φως (κερί, λαμπάδα, καντήλι). Γιατί το φέρω; Για να μου δώση ο Κύριος το φως της χάριτός του, μέσω των πρεσβειών αυτών μακαρίων εκείνων πνευμάτων. Για να με βγάλη από το σκοτάδι της αμαρτίας στο φως της θεογνωσίας και της αρετής. Φέρω υλικό πυρ, για να ανάψη το Πνεύμα το Άγιο στην καρδιά μου το δικό του πυρ, μέσα στο οποίο θα την εξαγνίση και θα κάψη τα πάθη της.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 267)

679. «Όστις γὰρ ὅλον τὸν νόμον τηρήσῃ, πταίσῃ δὲ ἐν ἑνί, γέγονε πάντων ἔνοχος» (Ιακ. β’ 10). Αυτό ισχύει και ως προς το δόγμα και ως προς την ηθική. Όποιος διδάσκει όλες τις αλήθειες και παραμελεί μία απ’ αυτές, θα είναι ένοχος απέναντι σε όλες, ένοχος μάλλον απέναντι στη μία Αλήθεια, την αδιαίρετο και ακεραία, που είναι ο Κύριος Ιησούς, αφού είπε: «ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια » (Ιω. ιδ’ 6). Γιατί; Γιατί ο Θεός είναι τέλειο Πνεύμα. Αν ένας αμαρτωλός λογισμός είναι «βδέλυγμα Κυρίω» (Παροιμ. ιε’ 26), όποιος αμαρτάνει στην αλήθεια του δόγματος, αμαρτάνει στον Θεό, την Αυτοαλήθεια.

680. «Ο μὴ συνάγων μετ' ἐμοῦ σκορπίζει» (Λουκ. ια’ 23). Είναι ανάγκη να προχωρούμε ολοένα στην πνευματική ζωή και να ανεβαίνουμε διαρκώς ψηλότερα. Αν μείνουμε στάσιμοι σε ένα από τα βήματα της χριστιανικής προόδου, είναι σαν να γυρίζουμε πίσω. Αν δεν συνάγουμε, σκορπίζουμε.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 266-267)