ΈΝΑΣ αρχάριος μοναχός εξομολογήθηκε στον Αββά Σαρματά:
- Ο λογισμός μου με βασανίζει, Αββά, λέγοντάς μου: φάε, πιες και κοιμήσου.
- Όταν πεινάς φάε, όταν διψάς πιες, κι όταν νυστάζεις κοιμήσου, του αποκρίθηκε ο Γέροντας.
Γυρίζοντας πίσω στο κελλί του ο αδελφός, βρήκε στον δρόμο ένα γείτονά του Ερημίτη και του ανέφερε τα λόγια του Αββά.
- Να τι εννοούσε ο Γέροντας, εξήγησε εκείνος για να προλάβει την παρανόηση του αδελφού. Όταν ατονήσεις και δεν μπορείς να πάρεις τα πόδια σου, κάθισε τότε και φάε. Όταν πεθαίνεις από δίψα, πιες, κι όταν εξαντλήσεις τις δυνάμεις σου από υπερβολική αγρυπνία, πέσε να κοιμηθείς.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ άνθρωποι, έλεγε κάποιος Γέροντας που τρώνε πολύ κι ακόμη πεινούν. και άλλοι που είναι λιγόφαγοι και χορταίνουν. Περισσότερη εγκράτεια όμως κάνουν εκείνοι που τρώνε πολύ και πεινούν, από εκείνους που τρώνε ελάχιστα και χορταίνουν. Συμβούλευε ακόμη τους αδελφούς που είχαν σώμα ασθενικό, να το προσέχουν, για να μην αρρωστήσουν και γίνουν βάρος στην Αδελφότητα.

ΚΑΠΟΙΟΣ Ερημίτης από την Αίγυπτο επισκέφθηκε τον Αββά Μεγέθιο, στο όρος Σινά:
- Πώς συνηθίζετε να εγκρατεύεστε στον τόπο σας; τον ρώτησε ο Γέροντας,
- Νηστεύουμε δυό μέρες αποκρίθηκε ο Ερημίτης και την τρίτη τρώμε ολόκληρο ψωμί.
- Μεγαλύτερη εγκράτεια θα κάνατε αν τρώγατε μισό ψωμί κάθε μέρα, του είπε ο διακριτικός Αββάς.

(Γεροντικό, Σταλαγματιές απο την Πατερική Σοφία, Θεοδώρας Χαμπάκη, Εκδόσεις Ορθοδόξου Χριστιανικής αδελφότητας "ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ", σελ. 90-91 )

Το παράδειγμα των γονέων

-Γέροντα, όταν το παιδί δεν υπακούη και αντιδρά, πώς πρέπει να φερθούν οιγονείς;
-Για να μην υπακούη το παιδί και να φέρεται άσχημα, κάτι θα φταίη.
Μπορεί να βλέπη άσχημες σκηνές ή να ακούη άσχημα λόγια μέσα στο σπίτι ή έξω από αυτό.
Πάντως τα παιδιά στα πνευματικά θέματα τα βοηθούμε κυρίως με το παράδειγμά μας, όχι με το ζόρισμα.
Περισσότερο μάλιστα τα βοηθάει η μητέρα με το παράδειγμά της, με την υπακοή της και τον σεβασμό της προς τον σύζυγο.
Αν σε κάποιο θέμα έχη διαφορετική γνώμη από εκείνον, ποτέ να μην την εκφράζη μπροστά στα παιδιά,
για να μην το εκμεταλλεύεται ο πονηρός. Ποτέ να μη χαλνάη τον λογισμό των παιδιών για τον πατέρα.
Ακόμη και αν φταίη ο πατέρας, να τον δικαιολογή.
Αν λ.χ. φερθή άσχημα, να πη στα παιδιά: «Ο μπαμπάς είναι κουρασμένος, γιατί ξενύχτησε, για να τελειώση μια επείγουσα δουλειά.
Και αυτό για σας το κάνει».
Πολλοί γονείς μαλώνουν μπροστά στα παιδιά και τους δίνουν άσχημα μαθήματα.
Τα καημένα τα παιδιά θλίβονται. Αρχίζουν μετά οι γονείς, για να τα παρηγορήσουν, να τους κάνουν όλα τα χατίρια.
Πηγαίνει ο πατέρας και καλοπιάνει το παιδί: «Τί θέλεις, χρυσό μου, να σου πάρω;».
Πηγαίνει και η μάνα, το καλοπιάνει κι εκείνη, και τελικά τα παιδιά μεγαλώνουν με νάζια και καμώματα και ύστερα,
αν δεν μπορούν οι γονείς να τους δώσουν ό,τι τους ζητούν, τους απειλούν ότι θα αυτοκτονήσουν.
Και βλέπω πόσο βοηθάει τα παιδιά το καλό παράδειγμα των γονέων.
Ήρθαν σήμερα δυο κοριτσάκια - το ένα θα ήταν τριών χρονών και το άλλο τεσσάρων - με τους γονείς τους
που ήταν πολύ ευλαβείς. Πόσο τα χάρηκα! Σαν αγγελούδια ήταν.
Κάθονταν και σκέπαζαν με τα φορεματάκια τους τα γονατάκια τους. Είχαν μια συστολή, έναν σεβασμό!
Και όλο αυτό προερχόταν από την συμπεριφορά των γονέων.
Όταν τα παιδιά βλέπουν τους γονείς τους να έχουν αγάπη μεταξύ τους, να έχουν σεβασμό, να φέρωνται με σύνεση,
να προσεύχωνται κ.λπ., τότε αυτά τα τυπώνουν στην ψυχή τους.
Γι’ αυτό λέω ότι η καλύτερη κληρονομιά που μπορούν να αφήσουν οι γονείς στα παιδιά τους είναι να τους μεταδώσουν την δική τους ευλάβεια.
Να βλέπατε ένα κοριτσάκι στην Αυστραλία, τί αρχοντιά είχε! Ήμασταν στην Κανμπέρα.
Είχα δει τους τελευταίους ανθρώπους που είχαν έρθει εκεί και σε λίγο θα φεύγαμε.
Βλέπω, σταματάει ένα αυτοκίνητο και κατεβαίνει ένα ανδρόγυνο με το κοριτσάκι τους.
«Γέροντα, σας προλάβαμε», μου λένε. «Ναι, τους λέω, σε λίγο φεύγουμε».
«Γέροντα, λέει ο άνδρας, εγώ ας μην έρθω, δεν πειράζει, μόνον η σύζυγος να σας δη λίγο, για να αναπαυθή,
γιατί είναι ευαίσθητη». Πήγαμε λίγο πιο πέρα με την μάνα, για να μου πη τι ήθελε.
Το κοριτσάκι έτρεχε από πίσω της. «Κάθησε, του λέω, θα έρθη η μαμά».
«Εσύ έχεις μαμά;», με ρωτάει. «Δεν έχω», του λέω. Βλέπω, τα ματάκια του βούρκωσαν.
«Θέλεις να σου δώσω την δική μου μαμά;», μου λέει. Το ρωτάω τότε κι εγώ: «Εσύ έχεις παππού;».
«Όχι», μου λέει. «Θέλεις παππού;». «Θέλουμε, μου λέει. Θέλεις να καθήσης στο σπίτι το δικό μας ή θέλεις να καθήσουμε εμείς στο δικό σου; Όπως θέλεις»,
μου λέει. Τέτοια αρχοντιά! Μικρό παιδί να θυσιάση την μάνα του! Και να δήτε, είχε αντιγράψει τους γονείς του.
Ο πατέρας είχε πολλή αρχοντιά. Τον αγκάλιασα, τον φίλησα, τον συνεχάρηκα. Πόσες ευχές του έδωσα!
Τέτοιοι άνθρωποι συγκινούν και τον πιο σκληρόκαρδο άνθρωπο, πόσο μάλλον τον Θεό!

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 94-96)

Αδιέξοδο
ο Θεός η διέξοδος
Στο Θεό είναι δυνατό να βρει διέξοδο και στα αδιέξοδα.
Όταν φτάσουν τα πράγματα στο αδιέξοδο, τότε μάλιστα να ελπίζεις.
Διότι τότε κυρίως ο Θεός φανερώνει τη δύναμη του, όχι εκ των προτέρων,
αλλ’ όταν αποκλειστεί κάθε ανθρώπινη βοήθεια.
Διότι τότε είναι ο καιρός της βοήθειας του Θεού.
Ε.Π.Ε. 6,582

υπάρχει ελπίδα
Είναι μεγάλη η δύναμις της ελπίδας, που στηρίζεται στον Κύριο:
κάστρο άπαρτο, τείχος ακαταμάχητο, συμμαχία ακαταγώνιστη, λιμάνι ασφαλισμένο,
πύργος απόρθητος, όπλο αήττητο, δύναμις ακατάβλητη.
Βρίσκει διέξοδο στα αδιέξοδα.
Ε.Π.Ε. 5,516

Αδικία
Τέτοια είναι η αδικία. Συνεχώς καταξεσχίζει τη συνείδηση.
Κι όταν ακόμα ο αδικημένος σιγά, οι ένοχοι της αδικίας θεωρούν,
ότι επίκειται η θεία δίκη, αγωνιούν κάθε μέρα και σχεδόν υπογράφουν για τους εαυτούς τους
την εκδίκηση για τις αδικίες που διέπραξαν.
Ε.Π.Ε. 4,312

κρείσσον το αδικείσθαι
Όχι το ν’ αδικείται, αλλά το ν’ αδικεί, αυτό είναι κακό, η κατ’ εξοχήν αδικία.
Γι’ αυτό κι ο Παύλος συμβουλεύει να προτιμά κανείς ν’ αδικείται, παρά ν’ αδικεί.
Κι ο Χριστός παρότρυνε να δέχεται κάνεις το ράπισμα και να μη το ανταποδίδει (Ματθ. ε' 39),
αλλά και να προσφέρη τον εαυτό του στο ν’ αδικείται.
Ε.Π.Ε. 5,368

αδικούμενος και συμμαχία του Θεού
Η αδικία προσελκύει για τον αδικούμενο την ουράνια συμμαχία.
Αυτό το όπλο καταστρέφει σπίτια, αυτό κατασκάβει θεμέλια, αυτό κυριεύει πόλεις,
αυτό καταποντίζει ολόκληρα έθνη.
Πρόκειται για τους στεναγμούς των αδικουμένων.
Ε.Π.Ε. 5,544

σκαλοπάτια χριστιανού αδικούμενου
Πρόσεξε πόσα σκαλοπάτια μας ανεβάζει και μας φθάνει μέχρι την κορυφή της αρετής.
Πρώτο σκαλοπάτι: Να μη κάνης συ αρχή της αδικίας.
Δεύτερο: Μετά την αρχή της αδικίας, να μη ανταποδώσεις τα ίσα.
Τρίτο: Να μη προξενήσεις και συ τα όσα έπαθες, αλλά να ησυχάζεις.
Τέταρτο: Με υπομονή να υποφέρεις την αδικία.
Πέμπτο: Να περιμένεις αγόγγυστα ακόμα περισσότερες αδικίες.
Έκτο: Να μη μισήσεις αυτόν, που σ’ έβλαψε τόσο πολύ.
Έβδομο: Και ακόμα παραπάνω, να τον αγαπήσεις.
Όγδοο: Να προσπαθήσεις να του κάνεις καλό.
Ένατο: Να προσεύχεσαι στον Θεό γι’ αυτόν.
Ε.Π.Ε. 9,634

πρώτος Εκείνος αδικήθηκε
Λες ότι αδικήθηκες πολύ; Δεν έπαθες όμως όσα έπαθε Εκείνος, ο Κύριος σου,
που Τον έδεσαν, Τον μαστίγωναν, Τον ράπιζαν, Τον έφτυναν οι υπηρέτες, υπέμενε το θάνατο, και τι θάνατο;
Το θάνατο, που είναι ο πιο επαίσχυντος. Κι όλα αυτά υστέρα από τόσες ευεργεσίες, που έκανε.
Ε.Π.Ε. 9,638

υπομένετε με γενναιότητα
Τέτοιος είναι όποιος ξέρει ν’ αδικείται και να υπομένει με γενναιότητα την αδικία.
Είναι διαμάντι και κεντρί και φωτιά.
Εκείνος όμως που αδικεί εκ συστήματος, είναι πιο αδύνατος και απ’ τον πηλό.
Δεν είναι, λοιπόν, κακό το ν’ αδικείται κάποιος,
αλλά το ν’ αδικεί και το να μη γνωρίζη να υπομένει τις αδικίες.
Ε.Π.Ε.10,708

από όλους
Είναι δύσκολο να βρής άνθρωπο καθαρό από αδικία.
Αν δεν αρπάζουμε χρυσά νομίσματα ή κτηματικές περιουσίες (μεγαλύτερες ή μικρότερες),
κάνουμε όμως το ίδιο σε μικρότερο βαθμό με κάποια απάτη ή κλεψιά,
όταν έχουμε τέτοια δυνατότητα.
Ε.Π.Ε. 14,142

ανοχή γι' αυτήν
Δεν αρκεί να μη ανταποδίδουμε το κακό,
αλλά πρέπει τα πάντα να ενεργούμε υπέρ εκείνων που μας αδίκησαν,
σαν να είναι φίλοι μας γνήσιοι,
σαν να είμαστε εμείς οι ίδιοι.
Ε.Π.Ε. 15,270

το να αδικείς, έγκλημα
Αν το να μη μπορεί κάποιος να υπομένει την αδικία, είναι άξιο κατηγορίας,
πόσο μάλλον άξιο κατηγορίας είναι το να αδικεί ο ίδιος κάποιον άλλον;
Ε.Π.Ε. 18,452

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, Τόμος Α΄, σελ. 101-103)

"Προσευχή και αρρώστια"
"Να μην προσεύχεσαι, μου λέει μια φορά, να σου πάρει ο Θεός τις διάφορες αρρώστιες,
αλλά να ειρηνεύεις με τη νοερή προσευχή κάνοντας υπομονή. Έτσι ωφελείσαι πάρα πολύ".
"Να μην παρακαλάς, μου είπε ο Γέροντας, το Θεό να σου παίρνει τις διάφορες αρρώστιες,
ούτε να τον εκβιάζεις στην προσευχή σου γι' αυτές, αλλά να τις υπομένεις με πολλή υπομονή
και καρτερικότητα και θα δεις πόσο θα ωφελείσαι".
[Τζ 131]

"Προσευχές για την εγχείρηση"
Μία πολύ γνωστή μας κυρία ήταν πολύ άρρωστη αλλά και πολύ ευλαβής.
Έτσι, όταν θα έκανε εγχείρηση, άρχισε να μοιράζει χαρτάκια με το όνομα της σε ιερείς,
σε μοναχούς και σε μοναστήρια, για να κάνουν προσευχή.
Όταν ζητήσαμε από τον Γέροντα να κάνει κι αυτός προσευχή, μας είπε: "Ω! πόσες προσευχές είδα να ανεβαίνουν στο Θεό για την περίπτωση αυτή!".
Η κυρία έγινε καλά, χάρη στις προσευχές της εκκλησίας.
[Πορ.31]

"Τη σταύρωσα και έγινε καλά"
Μου ήρθε, λέει ο Γέροντας, μία μοναχούλα και είχε βγάλει εδώ στο χέρι της ένα πράγμα σαν καρύδι.
Όταν μου το έδειξε: -Έλα να σε πάω επάνω στον Καθηγητή, της είπα (ήμουν τότε στην Πολυκλινική)
-Εγώ δεν ήλθα για τον Καθηγητή, μου λέει, ήλθα σε σας.
-Τη σταύρωσα στο μέτωπο, τη σταύρωσα το χέρι και την έστειλα στο μοναστήρι της.
Έγινε καλά. -Μια άλλη εξομολογουμένη, καθώς εξομολογείτο, διέκρινα με τα μάτια της ψυχής
ότι έχει καρκίνο στο στήθος.
-Είσαι καλά ; της λέω. Εσύ κάτι έχεις.
-Ναί, πάτερ μου, αλλά ντρέπομαι να το ειπώ.
-Πήγαινε τώρα επάνω στον τάδε γιατρό εκ μέρους μου, να σε δει. Και μετά έλα να μου πεις εδώ.
-Όταν γύρισε, είχε όντως καρκίνο, την είχαν στείλει για εξετάσεις και σε τρεις μέρες θα έμπαινε στο χειρουργείο.
-Όταν γύρισε λοιπόν, την έβαλα να γονατίσει μαζί μου.
-Λέγε, εσύ, μέσα σου την ευχή, της λέω. Κι έλεγα εγώ μέσα μου προσευχή.
Ύστερα την εσταύρωσα και την έστειλα να κάνει ό,τι της είπαν οι γιατροί.
Όταν σε τρεις ημέρες ήλθε για το χειρουργείο, ήταν καλά. Δεν υπήρχε ούτε όγκος ούτε τίποτα.
Ο γιατρός κατέβηκε, εκτός εαυτού, στο εκκλησάκι και με βρήκε.
-Ρε παπά, τί της έκανες της γυναίκας και την έκανες καλά;
Αν δεν είχα πιάσει τον όγκο με το χέρι μου και δεν τον είχα δει με τα μάτια μου πριν τρεις μέρες,
δεν θα το πίστευα. Συνέχισε ο Γέροντας:-Πολλά πράγματα βλέπουν τα μάτια μου. Πάρα πολλά θαύματα.
Η Χάρις του Θεού επενεργεί δια την πίστιν των ανθρώπων. Να πιστεύεις ότι γίνονται και σήμερα θαύματα.
Διότι ο Χριστός χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας.
[Ά 70-2]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, σελ.96-98)

Όταν άρχισα να καταλαβαίνω πόσο υπερήφανος και κενόδοξος είμαι, προβληματίστηκα εκτός των άλλων και για την προσευχή μου… πώς γίνεται ν’ ακούει ο Χριστός τις προσευχές που κάνω για τους αδελφούς; Αρκετό καιρό μετά θαυμάζω τη μεγαλοσύνη Του συνειδητοποιώντας πως με έμαθε να προσεύχομαι χωρίς να το καταλαβαίνω! Όσο πιο απλοϊκά μπορώ θα ήθελα να το μοιραστώ… Ξεκινώντας την προσευχή μου λέω για έναν αδελφό ‘ Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησε το δούλο Σου να βρει μια εργασία κλπ…’ Αργότερα, σκεφτόμενος τον αδελφό μου και πόσο τον αγαπώ, ξεχνάω το αίτημα και πλημμυρίζει η καρδιά μου γι’ αυτόν και λέω μέσα μου ‘ Κύριε ελέησε το δούλο Σου όπως Εσύ θέλεις, δώσε του Εσένα!’ Με την πάροδο της προσευχής φεύγει ο νους από το συγκεκριμένο αδελφό και πηγαίνει σε όλους τους αδελφούς και σε μένα και λέω απ’ την καρδιά μου ‘ Κύριε ελέησον εμένα και όλους εμάς που είμαστε ένα με την Αγάπη Σου, κράτα μας μαζί Σου, να Σε ζούμε και να Σ’ αγαπάμε..’!
Καθώς προσεύχομαι έτσι η ψυχή μου ανεβαίνει προς τον Κύριο και ξεχνάω ότι προσεύχομαι, τί ζητάω και για ποιον! Θέλω μόνο να συναντήσω το Χριστό και λέω μόνο ‘ Κύριε Ιησού Χριστέ’. Όταν σταματάω να λέω αυτά τα λόγια, καταλαβαίνω ότι ο Κύριος είναι πολύ κοντά και τότε κάθομαι εκεί μαζί Του κι Αυτός έρχεται μέσα μου και είμαι τόσο ευτυχισμένος και ειρηνικός! Τί να ζητήσω; Αφού είμαι με τον Αγαπημένο μου! Κι Αυτός έρχεται, βλέπει την καρδιά μου τί χρειάζεται, ποιοι είναι μέσα μου και τί προβλήματα έχουμε και όταν πατάει θεραπεύονται οι πληγές, όπου κοιτάζει δίνει την ισχύ Του. Όταν Του έχουμε ανοικτά και Τον προσκαλούμε έρχεται… Όπου Του έχουμε κλειστά παρότι προσευχόμαστε δε θέλει να εισέλθει… Και προσπαθώ πάντα να κρατάω αυτό το τελικό στάδιο της προσευχής όσο πιο πολύ μπορώ, να προσεύχομαι χωρίς να προσεύχομαι, χωρίς λόγια, μόνο με καρδιά ανοικτή! Απλά το μόνο που φροντίζω είναι όταν βαδίζει στην καρδιά μου ο Χριστός να βλέπει όσο πιο πολλούς αδελφούς γίνεται και όσο πιο βαθιά τόσο καλύτερα! Γιατί του Χριστού μας δεν Του αρέσει η επιφάνεια! (Κ.Δ.Κ)

Πώς γίνεται ένας άνθρωπος να βρίσκεται καθηλωμένος σ’ ένα κρεβάτι επειδή έσπασε το πόδι του και να κάνει υπομονή τρεις και τέσσερις μήνες ενώ πρωτύτερα δεν περίμενε ούτε δέκα λεπτά στη στάση για το λεωφορείο; Ο ίδιος άνθρωπος δεν είναι; Πώς γίνεται ένας άνθρωπος να μπορεί να κάνει τώρα χημειοθεραπεία, ενώ πρωτύτερα δεν άντεχε και μόνο στην όψη της βελόνας; Ο ίδιος άνθρωπος δεν είναι; Και πώς γίνεται ένας άνθρωπος που ζει πάνω στο αναπηρικό καροτσάκι να χαμογελάει ενώ πρωτύτερα όλη την ώρα γκρίνιαζε γιατί όλα του φταίγανε και τίποτα δεν μπορούσε να υπομείνει; Τί μεσολάβησε σ’ αυτούς τους ανθρώπους και άλλαξαν συμπεριφορά; Μεσολάβησε μια γνωριμία… η γνωριμία με το Χριστό!
Όποτε καλούμαστε να υπομείνουμε κάτι η πρώτη μας αντίδραση, σχεδόν αντανακλαστική είναι να δυσανασχετήσουμε. Οτιδήποτε μας ξεβολεύει και μας χαλάει τα σχέδια, μας απωθεί και θέλουμε να ξεμπερδεύουμε το συντομότερο δυνατόν! Αυτή η ανυπομονησία όμως κάνει τη ζωή μας εκείνη την ώρα δυσκολότερη. Η αρετή της υπομονής είναι κορυφαία και απαραίτητη για τη ζωή του ανθρώπου. Αυτός που εργάζεται προς την απόκτηση της είναι ευλογημένος. Ποια είναι όμως η πηγή της υπομονής; Από πού θα αντλήσουμε υπομονή; Η απάντηση νομίζω αναμενόμενη… ο Χριστός είναι η προσωποποίηση της υπομονής. Υπάρχει κάποιος άλλος που υπέμεινε όσα υπέμεινε ο Χριστός; Άρα σε Αυτόν πρέπει να στρεφόμαστε κάθε φορά που χρειαζόμαστε υπομονή.
Ο Χριστός είναι το πρότυπο υπομονής για τον άνθρωπο! Και μάλιστα όχι μόνο υπομονή μας δίνει αλλά και τη δύναμη και το δρόμο να διανύσουμε την περίοδο της δικής μας υπομονής. Όπως λέει και ο Απόστολος Παύλος « Η θλίψις υπομονήν κατεργάζεται, η δε υπομονή δοκιμή, η δε δοκιμή ελπίδα…’ Δηλαδή ‘ η θλίψη παράγει σιγά σιγά υπομονή, η δε υπομονή παράγει αρετή δοκιμασμένη και τελεία, η δε αρετή παράγει την ελπίδα στο Θεό… ( Ρωμ.5,3-5) . Έχει να κάνει λοιπόν με τη φιλοσόφηση της ζωής αλλά κυρίως με την πνευματική μας ωριμότητα το αν θα αποδεχθούμε ειρηνικά μια νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται μπροστά μας, αντίθετη με τα πλάνα μας, και θα την βαστάξουμε εν Χριστώ ή αν θα μουλαρώσουμε αρνούμενοι να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα επιδεινώνοντας έτσι την κατάσταση μας. Στην πρώτη περίπτωση όμως, το τέλος αυτής της περιόδου θα μας βρει γαλήνιους, χαρούμενους, σοφότερους και ωριμότερους ψυχοπνευματικά και κυρίως με ενδυναμωμένη τη σχέση μας με το Χριστό αφού Τον είχαμε καλέσει να μας συντροφέψει και να μας συντρέξει όλο το προηγούμενο διάστημα!
Αν λοιπόν καλούμαστε να κάνουμε υπομονή μόνο ένας τρόπος υπάρχει να τα καταφέρουμε για να παραμείνουμε ψύχραιμοι, χαρούμενοι και ειρηνικοί…. να φωνάξουμε κοντά μας το Χριστό. Έχουμε συνειδητοποιήσει ποτέ πόση υπομονή πρέπει να έκανε πάνω στο Σταυρό; Όταν κοιτάμε τον Εσταυρωμένο μας περνάει καθόλου αυτό από το μυαλό μας; Βάζουμε για λίγο τον εαυτό μας στη θέση αυτή; Αντέχουμε; Και τώρα να μπορούμε να έχουμε εμείς δίπλα μας στις δυσκολίες μας Αυτόν τον ίδιο άνθρωπο που άντεξε καρφωμένος πάνω στο Σταυρό για περίπου τρεις ώρες! Ποια άλλη παρηγοριά να ζητήσουμε και πώς να μην υπομείνουμε τώρα και τη δική μας θλίψη όταν ο Χριστός υπέμεινε τη μέγιστη θλίψη καρφωμένος πάνω στο Σταυρό κυνηγημένος και προδομένος από τους ανθρώπους στους οποίους ήρθε να δώσει την Αγάπη Του και να τους σώσει; Ας ζητάμε λοιπόν το Έλεος Του και εκείνες τις δύσκολες ώρες της υπομονής και όλα θα μετατρέπονται από βουνό σε βραχάκι και ας μην Τον διώξουμε όμως όταν θα περάσει η δοκιμασία μας! (Α.Κ.Β)

Κάποια χρονιά η κατάσταση της υγείας του ιερομονάχου Ιωακείμ του Αγιαννανίτου ( 1895-1950 ) δεν ήταν καθόλου καλή. Ο γέροντάς του κάλεσε γιατρό.
Η διάγνωση ήταν απογοητευτική: Επρόκειτο για φυματίωση! Ο θάνατος ήταν ζήτημα λίγων μηνών, αν δεν άλλαζε διαιτολόγιο. Έπρεπε να τρώη κρέας, ψάρια, αυγά…, κι αν δεν βρίσκονταν οι τροφές αυτές εκεί, ήταν επείγουσα ανάγκη να βγη έξω από το Άγ. Όρος. Επιπλέον ο γιατρός διέταξε τελεία ανάπαυση.
Ήρεμα τα άκουσε όλα ο π. Ιωακείμ. Όταν έφυγε ο γιατρός πλησίασε τον γέροντα του Γρηγόριο.
-Γέροντα, του είπε ικετευτικά. Δώστε μου ευλογία να μείνω στο ναό απόψε. Θέλω να προσευχηθώ στην Κυρία Θεοτόκο, και το πρωί θα συζητήσουμε τί θα κάνουμε με την υγεία μου.
Εκείνος κάτι ήξερε, και του επέτρεψε. Ξαγρύπνησε στον ναό η αδάμαστη αυτή ψυχή και το πρωί, μετά τον όρθρο, παρακαλεί τον γέροντα:
-Σας παρακαλώ να μην κάνουμε ό,τι είπε ο γιατρός! Ας αφήσουμε την υπόθεση της υγείας μου στα χέρια της Παναγίας μας. Εκείνη θα οικονομήση τα πράγματα. Και για να βεβαιωθούμε για τη δική της επέμβαση, αντί για κρέας και άλλα φαγητά, ας μου δώσετε ευλογία να συνεχίσω την κανονική μου νηστεία. Επιπλέον να μη βάλω στο στόμα μου γλυκό πράγμα. Έτσι θα δοξαστή η Μητέρα μας, η Παναγία.
Ο γέροντας αισθάνθηκε θαυμασμό μπροστά στην ατσάλινη πίστη και την απαράμιλλη δύναμη της θελήσεως του. Του επέτρεψε ό,τι ζήτησε, γιατί το παρελθόν τον είχε διδάξει πολλά σχετικά με τον π. Ιωακείμ. Θυμήθηκε τον καιρό που είχαν πάει στο κελλί του Αγ. Κωνσταντίνου, για να διδαχθή αγιογραφία. Ο υποτακτικός του είχε τόση πειθαρχία πάνω στο σώμα του, που επί ένα χρόνο έβαλε κανόνα να παίρνη λίγη τροφή μόνο κάθε απόγευμα, και μάλιστα πάντα όρθιος!....
Πέρασε ενάμισης χρόνος. Ο γιατρός ενδιαφέρθηκε να μάθη αν ο π. Ιωακείμ βρίσκεται στη ζωή.
-Ασφαλώς ζει, του απάντησε ο γέροντας.
Τότε ζήτησε να τον εξετάση.
-Δεν βλέπω τίποτε απολύτως! Φώναξε κατάπληκτος μετά την εξέταση. Είσαι τελείως καλά. Φαίνεται ότι η υπερτροφία και η τελεία ανάπαυση που σε συμβούλεψα έφεραν αποτελέσματα. Σου χάρισαν πλήρη θεραπεία!
Ο γέροντας και ο υποτακτικός κοιτάχτηκαν και δεν μπόρεσαν να μη γελάσουν. Όταν απομακρύνθηκε ο δεύτερος, ο γιατρός έμαθε την ιστορία της αντιμετωπίσεως της ασθενείας. Έμεινε άφωνος! Θαύμασε τη δύναμη της πίστεως του ασκητικού ιερομονάχου.

( Ιωακείμ Αγιαννανίτης)

( Χαρίσματα και Χαρισματούχοι, Ι. Μονή Παρακλήτου, τόμος Γ΄, σελ. 200-201)

Η υπερηφάνεια μας απομονώνει από τον Θεό

-    Γέροντα, βλέπω ότι δεν πάω καλά.
-     Βρήκες την αιτία; Την προηγούμενη φορά που είχα έρθει, είδα ότι, επειδή σκεφτόσουν σωστά και ενεργούσες με σύνεση, σε βοηθούσε και ο Χριστός. Μήπως τώρα υπερηφανεύθηκες γι’ αυτό, οπότε πήρε την Χάρη Του ο Χριστός;
-    Ναί, Γέροντα, έτσι είναι.
-    Όταν δεν καταλαβαίνουμε ότι προοδεύουμε με την βοήθεια του Θεού και νομίζουμε ότι τα καταφέρνουμε μόνοι μας και υπερηφανευώμαστε, παίρνει ο Θεός την Χάρη Του, για να καταλάβουμε ότι μόνον η θέληση και η προσπάθεια είναι δικά μας· η δύναμη και το αποτέλεσμα είναι του Θεού. Μόλις αναγνωρίσουμε ότι ο Θεός μας βοηθούσε και γι’ αυτό προοδεύαμε, ανοίγουν τα μάτια μας, ταπεινωνόμαστε, κλαίμε για την πτώση μας, μας λυπάται ο Θεός, μας ξαναδίνει την Χάρη Του και προχωρούμε.
-    Γέροντα, όταν ένας άνθρωπος υπερηφανευθή, η θεία Χάρις φεύγει αμέσως;
-    Φυσικά! Τί νομίζεις, χρειάσθηκαν ώρες για να γίνη ο Εωσφόρος από Αγγελος διάβολος; Μέσα σε δευτερόλεπτα έγινε. Λίγο ένας λογισμός αν περάση στον άνθρωπο ότι κάτι είναι, αμέσως φεύγει η Χάρις του Θεού. Γ ιατί τί δουλειά έχει η Χάρις του Θεού με την υπερηφάνεια; Ο Θεός είναι ταπείνωση. Και όταν φύγη η Χάρις του Θεού, έρχεται ο διάβολος και ζαλίζει τον άνθρωπο. Μπορεί μετά να δεχθή ο άνθρωπος μια επίδραση δαιμονική εξωτερική και να έχη μέσα του σκοτάδι πνευματικό.
Ο υπερήφανος δεν έχει Χάρη Θεού, γι’ αυτό υπάρχει κίνδυνος να πάρη - Θεός φυλάξοι! - τον μεγάλο κατήφορο. Είναι χωρισμένος από τον Θεό, γιατί η υπερηφάνεια είναι κακός αγωγός, μονωτικό, που δεν αφήνει την Χάρη του Θεού να περάση και μας απομονώνει από τον Θεό.

(Αγἰου Παϊσἰου του Αγιορεἰτου Λὀγοι Ε῾. ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ, σελ. 79-80)

ΥΠΑΡΧΟΥΝ άνθρωποι, έλεγε ένας Γέροντας, που ενώ είναι πρόθυμοι να δίνουν ελεημοσύνη στους φτωχούς, ο πονηρός τους κάνει να ακριβολογούν στα ελάχιστα, για να τους αφαιρεί τον μισθό της αγαθοεργίας.
Έτυχε να επισκεφθώ κάποτε έναν φίλο μου ιερέα, την ημέρα που μοίραζε ελεημοσύνη στους φτωχούς της ενορίας του. Ήρθε κατά σύμπτωση μια φτωχή χήρα και παρακάλεσε να της δώσει λίγο σιτάρι.
- Φέρε το σακκούλι σου να σου βάλω, της είπε ο ιερέας.
Η γυναίκα το έφερε.
- Πολύ μεγάλο είναι, ευλογημένη, της είπε κάπως απότομα ο φίλος μου.
Εκείνη έγινε κατακόκκινη από την ντροπή της, ίσως γιατί ήταν κι ένας ξένος μπροστά σ’ αυτήν την προσβολή. Σαν έφυγε ρώτησα τον φίλο μου:
- Δεν μου λες, πάτερ, το πούλησες στην γυναίκα το σιτάρι;
- Όχι, το χάρισα. Είναι από τις ελεημοσύνες.
- Αφού λοιπόν ήταν ελεημοσύνη, του είπα, ποιά η ανάγκη ν' ακριβοεξετάσεις το μέτρο και να λυπήσεις την φτωχή; Μην ξεχνάς, άλλωστε, τα λόγια του μακαρίου Παύλου, «ιλαρόν γαρ δότην αγαπά ο Θεός» (Β' Κορ. θ' 7).

(Γεροντικό, Σταλαγματιές απο την Πατερική Σοφία, Θεοδώρας Χαμπάκη, Εκδόσεις Ορθοδόξου Χριστιανικής αδελφότητας "ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ", σελ.104)

     Επειδή πρόκειται ν’ ασχοληθεί με το θέμα της επισκοπής, δείχνει κατά τρόπο απόλυτο ποιος πρέπει να είναι ο επίσκοπος, δίνοντας αυτή την παραίνεση όχι υπό τη μορφή εκείνη που συμβουλεύει τον Τιμόθεο, αλλά σα να απευθύνεται προς όλους και ρυθμίζοντας μέσω εκείνου όλους. Και τί λέγει; «Αν κανείς επιθυμεί επισκοπή», δεν το κατηγορώ, λέγει, γιατί είναι έργο προστασίας. Αν κάποιος έχει αυτή την επιθυμία, ώστε να μην επιθυμεί μόνο την εξουσία και την αυθεντικότητα, αλλά τη φροντίδα, δεν το κατηγορώ «γιατί καλό έργο επιθυμεί», λέγει. Γιατί και ο Μωϋσής το επιθύμησε αυτό, αλλ΄ όχι την εξουσία, και έτσι την επιθύμησε, ώστε ν’ ακούσει, «ποιός σε κατέστησε άρχοντα και δικαστή ανάμεσά μας;». Αν κάποιος την επιθύμησε έτσι ας την επιθυμεί, γιατί ονομάσθηκε επισκοπή, επειδή φροντίζει για όλους. «Πρέπει λοιπόν», λέγει, «ο επίσκοπος να είναι άμεπτος, άνδρας μιας γυναίκας». Δεν το λέγει αυτό νομοθετώντας, σαν να μη μπορεί να γίνει κανείς επίσκοπος χωρίς αυτό, αλλ΄ εμποδίζει την αμετρία. Επειδή στους Ιουδαίους ήταν δυνατό να συνάψουν και δεύτερο γάμο και να έχουν συγχρόνως δυό γυναίκες. «Γιατί ο γάμος είναι τίμιος». Μερικοί λένε ότι αυτό το είπε «για να έχει ο άνδρας μια γυναίκα». «Να είναι άμεμπτος». Κάθε αρετή συμπεριέλαβε, λέγοντας, «άμεμπτος». Ώστε, αν κάποιος συναισθάνεται κάποια αμαρτήματά του, δεν ενεργεί σωστά επιθυμώντας ένα πράγμα, από το οποίο απομάκρυνε τον εαυτό του με τα έργα του, ένας τέτοιος δεν πρέπει να άρχει, αλλά να άρχεται.
      Πραγματικά ο άρχοντας πρέπει να είναι λαμπρότερος από κάθε λαμπτήρα και να έχει βίο ακηλίδωτο, ώστε όλοι να προσβλέπουν σ’ εκείνον και να συμμορφώνουν τη ζωή τους σύμφωνα με την δική του ζωή. Το κάνει αυτό όχι απλώς για να δώσει αυτήν την παραίνεση, αλλ΄ επειδή κι αυτός επρόκειτο να καταστήσει επισκόπους, πράγμα που συμβούλευε και στον Τίτο γράφοντας, και επειδή ήταν φυσικό πολλοί να επιθυμούν το πράγμα αυτό, γι’ αυτό τα παραγγέλλει αυτά. «Να είναι νηφάλιος», λέγει, δηλαδή διορατικός, έχοντας αμέτρητα μάτια από παντού, βλέποντας με οξύ μάτι και χωρίς να αμβλύνει το μάτι της διάνοιας. Γιατί πολλά είναι αυτά που συμπίπτουν και δεν αφήνουν το μάτι να βλέπει καθαρά και όπως έχουν τα πράγματα, καθόσον και λύπες και φροντίδες και πλήθος υποθέσεων και πολλά άλλα επισωρεύονται από παντού. Πρέπει λοιπόν να είναι άγρυπνος, χωρίς να μεριμνά μόνο για τα δικά του, αλλά και για των υπολοίπων. Πρέπει να βρίσκεται σε εγρήγορση, να ζει ζωή πνευματική, να πνέει φωτιά, όπως θα λέγαμε, και περισσότερο από το στρατηγό νύχτα και μέρα να περιτρέχει το στράτευμα, να κοπιάζει και να το υπηρετεί, έχοντας τη μέριμνα και τη φροντίδα για όλους.
     «Να είναι σώφρονας, κόσμιος, και φιλόξενος». Αυτά επειδή τα έχουν και πολλοί από τους αρχομένους (γιατί πρέπει και αυτοί να είναι ίσοι με τους άρχοντες σ’ αυτά), δείχνοντας το εξαίρετο των επισκόπων, πρόσθεσε, «να είναι διδακτικός», γιατί από αυτό ο αρχόμενος δεν έχει καθόλου ανάγκη. Αυτό περισσότερο από όλους πρέπει να το έχει εκείνος στον οποίο έχει δοθεί αυτή η εξουσία. «Να μη είναι πάροινος», δεν εννοεί εδώ τον μέθυσο, αλλά τον υβριστή, τον αυθάδη. «Ούτε να είναι πλήκτης», δεν εννοεί εκείνον που δε χτυπά με τα χέρια. Τί σημαίνει λοιπόν, «να μη είναι πλήκτης»; Επειδή υπάρχουν μερικοί που άκαιρα επιφέρουν πλήγματα στη συνείδηση των αδελφών, μου φαίνεται ότι αυτούς εννοεί εδώ. «Να μη είναι αισχροκερδής, αλλά να είναι επιεικής, άμαχος, αφιλάργυρος, να κυβερνάει καλά το σπίτι του, να έχει παιδιά υποτακτικά και με κάθε σεμνότητα». Αν λοιπόν αυτός που συνάπτει γάμο μεριμνά για τα πράγματα του κόσμου, ενώ ο επίσκοπος δεν πρέπει να μεριμνά για τα του κόσμου, πώς λέγει, «να είναι άνδρας μιας γυναίκας»; Μερικοί λοιπόν λένε, ότι υπαινίχθηκε εκείνον που μένει ελεύθερος από γυναίκα. Αν όμως δεν είναι αυτό, μπορεί να έχει γυναίκα και να είναι σαν να μην έχει. Τότε βέβαια αυτό σωστά το επέτρεψε, σύμφωνα με τη φύση του πράγματος που συνηθιζόταν τότε. Και είναι δυνατόν αυτό να το χειρισθεί κανείς σωστά, αν θέλει. Όπως ακριβώς ο πλούτος δύσκολα εισάγει στη βασιλεία των ουρανών, αλλά σε πολλές περιπτώσεις οι πλούσιοι εισήλθαν, έτσι και ο γάμος.
     Αλλά πες μου, τί εννοείς μ’ αυτό; Μιλώντας για τον επίσκοπο έλεγε ότι αυτός δεν πρέπει να είναι μέθυσος, αλλά φιλόξενος, ενώ έπρεπε να πει μεγαλύτερα από αυτά. Γιατί λοιπόν δεν είπε ότι πρέπει ο επίσκοπος να είναι άγγελος, και να μην είναι δούλος κανενός ανθρώπινου πάθους; εκείνα τα μεγάλα που είπε ο Χριστός και τα οποία πρέπει και οι αρχόμενοι να τα έχουν, να έχουν δηλαδή σταυρωθεί και να έχουν πάντα την ψυχή στα χέρια; πράγμα που είπε και ο Χριστός, «ο ποιμήν ο καλός θυσιάζει τη ζωή του για τα πρόβατα», και πάλι, «αν κάποιος δε σηκώσει τον σταυρό του και δεν ακολουθήσει πίσω μου, δεν είναι άξιός μου», αλλά λέγει, «να μη είναι πάροινος»; Καλές είναι οι ελπίδες, αν ο επίσκοπος οφείλει να δίνει συμβουλές γι’ αυτά. Γιατί λοιπόν δεν είπες, ότι πρέπει αυτός από τη γη να μεταφερθεί στον ουρανό, αλλ΄ εκείνα που διέταξες στους κοσμικούς, αυτά δεν τα διατάσσεις στον επίσκοπο; Τί λέγει σε εκείνους; «Νεκρώσατε τα μέλη σας που είναι στη γη» και πάλι, «αυτός που πέθανε, έχει δικαιωθεί από την αμαρτία» και πάλι, «όσοι είναι του Χριστού, σταύρωσαν τη σάρκα» και ο Χριστός πάλι λέγει, «αν κάποιος δεν αποχωρισθεί όλα τα υπάρχοντά του, δεν είναι άξιός μου». Γιατί λοιπόν αυτά δεν τα είπε; Γιατί τέτοιοι λίγοι ήταν δυνατό να βρεθούν, είχαν όμως ανάγκη από πολλούς επισκόπους, και σε κάθε πόλη έπρεπε να υπάρχει ο επίσκοπος που θα προΐστατο.
     2. Επειδή λοιπόν επρόκειτο να στηθούν παγίδες στην πορεία της Εκκλησίας, γι’ αυτό μίλησε για αρετή μετρημένη, και όχι για εκείνη την ανώτερη, την υψηλή, γιατί το «να είναι νηφάλιος και κόσμιος και σώφρονας», ήταν κάτι που το είχαν πολλοί. «Να έχει», λέγει, «τέκνα υποτακτικά με κάθε σεμνότητα». Πρέπει τα παραδείγματα να τα δίνει από το σπίτι του. Γιατί ποιος θα μπορούσε να πιστέψει ότι θα υποτάξει τον ξένο αυτός που δεν υπέταξε το γιό του; «Να κυβερνά καλά το σπίτι του». Αυτό το λένε και οι μη Χριστιανοί, ότι δηλαδή αυτός που είναι επιτήδειος στα οικονομικά θέματα, γρήγορα μπορεί να γίνει και πολιτικός. Γιατί τέτοιο πράγμα είναι και η εκκλησία, σαν μικρή οικία, και όπως στην οικία υπάρχουν παιδιά, γυναίκα, υπηρέτες, και όλων την διοίκηση αναλαμβάνει ο άνδρας, έτσι και στην εκκλησία τίποτε άλλο δεν υπάρχει, παρά αυτό, παιδιά, γυναίκες, υπηρέτες. Αν όμως ο προϊστάμενος της εκκλησίας έχει βοηθούς για τη διοίκησή της, αλλά και εκεί ο άνδρας έχει βοηθό τη γυναίκα. Αλλά πρέπει να φροντίζει εδώ για την διατροφή των χηρών και των παρθένων; Έχει και εκεί ο άνδρας τους δούλους, τις θυγατέρες. Άλλωστε είναι και ευκολότερο να διοικείς το σπίτι σου. Αυτός λοιπόν που δε διοίκησε καλά αυτά, πώς θα μπορέσει να διοικήσει τα πράγματα της Εκκλησίας;
Έπειτα, αφού είπε, «αν κάποιος δε γνωρίζει να διοικεί το σπίτι του πώς θα φροντίσει την Εκκλησία του Θεού;». «Να μη είναι νεόφυτος», λέγει. Δεν εννοεί τον νεώτερο εδώ, αλλά τον νεοκατήχητο, γιατί λέγει, «εγώ φύτεψα, ο Απολλώς πότισε, αλλ΄ ο θεός το αύξανε». Αυτόν λοιπόν θέλοντας να δηλώσει το είπε αυτό. Γιατί τί τον εμπόδιζε να πει, να μην είναι νεώτερος; Για ποιό λόγο, λέγει, αυτός χειροτόνησε επίσκοπο τον Τιμόθεο ενώ ήταν νεώτερος; Και το βεβαιώνει αυτό λέγοντας προς αυτόν, «κανένας ας μη περιφρονεί τη νεότητά σου». Γιατί γνώριζε ότι αυτός είχε πολλή αρετή, ότι η ζωή του ήταν ως προς όλα σωστή, πράγμα που το γνώριζε και το γράφει, λέγοντας «από βρέφος έμαθες τα ιερά γράμματα». Το ότι έκαμνε και σκληρή νηστεία το φανερώνουν τα λόγια, «να πίνεις λίγο κρασί εξ αιτίας των πυκνών ασθενειών σου» γράφοντας του μαζί με τα άλλα και αυτό, γιατί, αν δεν ήξερε ότι όλα αυτά θα τηρηθούν από τον Τιμόθεο, ούτε θα τα έγραφε ούτε θα παράγγελνε τέτοια στο μαθητή του. Επειδή λοιπόν πολλοί από τους ειδωλολάτρες προσήρχονταν τότε και βαπτίζονταν, μην οδηγείτε, λέγει, αμέσως στο βάρος της εξουσίας νεόφυτο, δηλαδή νεοκατήχητο.
    Γιατί, αν γίνει γρήγορα δάσκαλος προτού γίνει μαθητής, φθάνει και σε αλαζονεία. Αν προτού μάθει να άρχεται γίνει άρχοντας, υπερηφανεύεται. Γι’ αυτό πρόσθεσε, «για να μην υπερηφανευθεί και πέσει στο αμάρτημα του διαβόλου», δηλαδή στην ίδια καταδίκη, την οποία εκείνος υπέστη από την αλαζονεία. Πρέπει όμως αυτός να έχει και καλή μαρτυρία από τους έξω, για να μη πέσει σε χλευασμό και σε παγίδα του διαβόλου. Σωστά, γιατί πρόκειται να χλευασθεί από αυτούς. Ίσως και γι’ αυτό είπε, «να είναι άνδρας μιας γυναίκας», αν και βέβαια λέγει αλλού, «θέλω όλοι οι άνθρωποι να είναι όπως και εγώ», δηλαδή εγκρατείς. Για να μη περιορίσει λοιπόν το πράγμα, αν ζητούσε συμπεριφορά τέλεια, γι’ αυτό ζήτησε αρετή μετρημένη. Γιατί έπρεπε σε κάθε πόλη να τοποθετήσει τον προϊστάμενο, άκουε αυτόν που γράφει στον Τίτο και λέγει, «για να τοποθετήσεις πρεσβυτέρους σε κάθε πόλη, όπως εγώ σε διέταξα». Τί λοιπόν αν έχει καλή μαρτυρία και καλή φήμη, όμως δεν είναι τέτοιος; Προ πάντων λοιπόν αυτό είναι δύσκολο, γιατί είναι αγαπητό να έχουν καλή φήμη στους εχθρούς αυτοί που είναι καλοί, τώρα όμως ούτε αυτό μόνο άφησε γιατί δεν είπε, «πρέπει αυτός να έχει μαρτυρία», αλλά, «πρέπει αυτός να έχει και μαρτυρία», δηλαδή μαζί με τα άλλα και αυτήν, όχι όμως μόνον αυτήν.
    Τί λοιπόν αν αυτόν τον κατηγορούν άδικα και από φθόνο και μάλιστα επειδή είναι ειδωλολάτρες; Δεν είναι δυνατόν αυτό γιατί εκείνον που έχει βίον ανεπίληπτο και εκείνοι τον σέβονται. Πώς, λέγει; Άκουε αυτόν που λέγει για τον εαυτό του, «για δυσφημίες και ευφημίες». Δεν κατηγορούσαν δηλαδή τη ζωή τους, αλλά το κήρυγμα, γι’ αυτό λέγει, «για δυσφημίες». Σαν πλάνοι, σαν μάγοι συκοφαντούνταν εξ αιτίας του κηρύγματος. Κι αυτό το έκαμναν, γιατί δεν μπορούσαν να κατηγορήσουν τον τρόπο της ζωής τους. Γιατί δηλαδή δεν είπε κανένας για τους αποστόλους, ότι είναι πόρνοι και ασελγείς και πλεονέκτες, αλλά πλάνοι, πράγμα που αφορούσε μόνο το κήρυγμα; Άραγε όχι γιατί είχαν βίον ανεπίληπτο; Είναι ολοφάνερο, ότι γι’ αυτό.
    Έτσι λοιπόν και εμείς να ζούμε, και κανένας δεν θα μας κακολογήσει, κι αν ακόμα είναι εχθρός, κι αν ακόμα είναι άπιστος. Γιατί εκείνος που έχει ζωή λαμπρή, είναι σεβαστός και σε εκείνους, γιατί η αλήθεια αποστομώνει και τους εχθρούς. Και πώς πέφτει σε παγίδα; Πέφτοντας πολλές φορές στα ίδια αμαρτήματα, στα οποία πέφτουν και εκείνοι. Γιατί, αν είναι τέτοιος, γρήγορα κι άλλη παγίδα θα του στήσει ο διάβολος, γρήγορα εκείνοι θα τον καταστρέψουν. Αν λοιπόν πρέπει να έχει μαρτυρία από τους εχθρούς, πολύ περισσότερο πρέπει να έχει και τη μαρτυρία από τους φίλους. Το ότι δεν είναι δυνατό να δυσφημισθεί ένας που ζει ζωή ανεπίληπτη, άκουε το Χριστό που λέγει «ας λάμψει το φως σας μπροστά στους ανθρώπους για να δουν τα καλά σας έργα και να δοξάσουν τον Πατέρα σας τον ουράνιο».
    Τί λοιπόν, λέγει, αν συκοφαντείται και υπομένει στην περίπτωση αυτή τη συκοφαντία; Συμβαίνει βέβαια και αυτό. Δεν πρέπει ούτε αυτός να οδηγηθεί στη θέση του προϊσταμένου γιατί είναι μεγάλος ο φόβος. Πρέπει λοιπόν, λέγει, να έχει αυτός και καλή μαρτυρία. Να λάμψουν δηλαδή τα έργα σας. Όπως ακριβώς λοιπόν δεν μπορεί να πει κανείς σκοτεινό τον ήλιο, ούτε ο ίδιος ο τυφλός, γιατί ντρέπεται να εναντιώνεται στη γνώμη όλων, έτσι τον πάρα πολύ καλό δε θα μπορούσε κανένας να τον κατηγορήσει. Και για τα δόγματα βέβαια πολλές φορές θα μπορούσαν οι ειδωλολάτρες να τους διαβάλλουν, δε θα μπορούσαν όμως να τους κατηγορήσουν για την ορθή ζωή, αλλά μαζί με τους άλλους και τους θαυμάζουν και εκπλήττονται. (ΕΠΕ 23,273-283)