ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 28-35. Οικοδομή πύργου και εκστρατεία βασιλιά.
14.34 Καλὸν τὸ ἅλας(1)· ἐὰν δὲ καὶ τὸ ἅλας μωρανθῇ(2),
ἐν τίνι ἀρτυθήσεται(3);
34 «Το αλάτι είναι καλό, αν όμως χάσει την αρμύρα του,
με ποιον τρόπο θα την αποκτήσει πάλι;
(1) Η παρομοίωση η σχετική με το αλάτι, πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε
περισσότερες από μία φορές από τον Κύριο και σε διάφορα συμφραζόμενα.
Δες Ματθ. ε 13 και Μάρκ. θ 50 και τις εκεί ερμην. σημειώσεις.
Το αλάτι σημαίνει εδώ την αυτοθυσία, για την οποία έγινε λόγος στους
σ. 26,27,33. Η εικόνα του αλατιού δεν συναντιέται στην Π.Δ.
αλλά δες Ιώβ στ 6. Τα αλεξανδρινά χειρόγραφα γράφουν: Καλόν οὖν το άλας.
Το οὖν ίσως αναφέρεται στον αμέσως προηγούμενο λόγο= Το αλάτι λοιπόν,
όπως είπα προηγουμένως, είναι καλό (p). Το αλάτι νοστιμίζει την γεύση
κάποιων ουσιών και προλαβαίνει την σήψη άλλων. Είναι λοιπόν καλό.
Έτσι είναι καλή και ευεργετική η επίδραση, την οποία ο μαθητής
του Χριστού ασκεί με την αυστηρή και στυπτική γεύση του ευαγγελίου,
από το οποίο είναι εμποτισμένος, και η οποία είναι επίδραση
καθαρτική και ζωοποιός πάνω στην αηδή ή σαπισμένη ζωή της ανθρωπότητας
που τον περιβάλλει (g). Τι είναι στην πνευματική ζωή εκείνο,
το οποίο ανταποκρίνεται στην επίδραση του αλατιού στη φυσική ζωή;
Απάντηση· μία βαθιά και μυστική δύναμη του Πνεύματος του Θεού που
επενεργεί στη συνείδηση, στη διάνοια, στις διαθέσεις και προθέσεις,
στα αισθήματα, στη θέληση του ανθρώπου, που εμποτίζει και ανακαινίζει
αυτά και διατηρεί αυτά σε κατάσταση εσωτερικής ζωής και καθαρότητας,
ώστε και για τους ομοίους του, με τους οποίους έρχεται σε επαφή
ή με οποιαδήποτε σχέση, να γίνεται ο άνθρωπος αυτός φορέας και αγωγός αρετής,
αλήθειας, αγνότητας. Το αλάτι στον άνθρωπο είναι η παρουσία του Θεού σε αυτόν,
που εμποτίζει όλες τις σκέψεις του και όλο το εσωτερικό του με τη χάρη του.
Για τη διατήρηση της άγιας αυτής ιδιότητας είμαστε όλοι υπεύθυνοι
ενώπιον του Θεού. Διότι εξαρτάται και από εμάς να καλλιεργήσουμε αυτήν.
Μπορεί αυτή εύκολα να μειωθεί, όπως μπορεί και συνεχώς να αυξάνεται.
Μία μικρή αμαρτία, μία μικρή αφροντισιά και απροσεξία, μία μικρή κοσμική επαφή,
μία ελάχιστη δυσαρέσκεια του Πνεύματος, το οποίο λυπούμε με τις αμαρτωλές
κινήσεις της ψυχής μας, είναι ικανά να μειώσουν, να εξασθενήσουν,
να εκμηδενίσουν ολοτελώς την ιδιότητα αυτή. Αλλά και μία θερμή προσευχή,
μία πράξη θεάρεστη, συντριβή και ταπείνωσή μας μπορούν αμέσως
να αναζωπυρώσουν αυτήν και να προσδώσουν νέα δύναμη σε αυτήν.
(2) Ο Maundrell (Jurney from Aleppo to Jerusalem σελ. 161-162) μιλά για
κοιλότητα που άνοιξε με ανασκαφή σε βουνό από αλάτι. Έκοψε κάποια θρύμματα
από το αλάτι αυτό και μολονότι διατηρούσαν ακόμη όλα τα εξωτερικά γνωρίσματα
του αλατιού, τα βρήκε εξ’ ολοκλήρου στερημένα από τη γεύση τους.
Έτσι μπορεί να συμβεί και στον μαθητή, ο οποίος δεν απαρνήθηκε τον εαυτό του,
βαθμιαία εξασθένηση της ευαγγελικής ζωής και ιδιότητας, η οποία μπορεί
να φτάσει μέχρι πλήρους αμαύρωσης και εξαφάνισης· έτσι λοιπόν ο μαθητής
θα είναι πλέον ανίκανος να επιδράσει ως ανακαινιστικός και αγιαστικός
παράγοντας στο περιβάλλον (g).
(3) Όπως το αλάτι όταν αποβάλλει την ιδιότητα και γεύση του,
δεν μπορεί να ανακτήσει αυτήν, έστω και αν αναμιχθεί με άλλο αλάτι,
έτσι και ο μαθητής του Χριστού, όταν ξεπέσει, είναι πλέον χαμένος
για την ουράνια ζωή. Δεν είναι δυνατόν αυτή να ανανεωθεί με το ευαγγέλιο,
του οποίου η επίδραση πάνω του εκμηδενίστηκε (g). Ξεπεσμένοι χριστιανοί,
οι οποίοι γεύτηκαν τις δωρεές της χάρης και απώθησαν έπειτα αυτές αφού
ελκύστηκαν και πάλι από τον αμαρτωλό κόσμο και έγιναν αποστάτες,
έχασαν πλέον οριστικά την ιδιότητά τους ως αλατιού πνευματικού.
Είναι αδύνατον οι αποστάτες αυτοί «να ανακαινιστούν σε μετάνοια» (Εβρ. στ 4-6).
Διδάσκαλος και υπηρέτης της θρησκείας, του οποίου η διάνοια και τα ήθη
διαφθάρθηκαν, είναι το πλέον αηδιαστικό και απεχθές κτήνος.
Τέτοιοι άνθρωποι πρέπει να διώχνονται από την εκκλησία, όχι μόνο διότι εξέπεσαν
από όλες τις τιμές και τα προνόμιά τους ως μέλη της εκκλησίας,
αλλά και διότι αποτελούν μολυσματικό κίνδυνο και για τα υγιή μέλη της.

«Την Μητέρα σου προσάγει σοι εις ικεσίαν ο λαός σου, Χριστέ»

- Γέροντα, ποια εικόνα της Παναγίας Την αποδίδει περισσότερο;

- Η Παναγία η Ιεροσολυμίτισσα. Μια φορά Την είδα εκεί στο Καλύβι, στην Παναγούδα... αν σου το πω, σε πόσους θα το πεις;

- Σε κανέναν, Γέροντα.

- Λοιπόν, είδα σε όραμα ότι θα πήγαινα μακρινό ταξίδι και έπρεπε να ετοιμάσω τα χαρτιά μου, διαβατήριο, συνάλλαγμα κ.λπ., αλλά οι υπάλληλοι δεν μου έκαναν τα χαρτιά. Εκεί ήταν πολλοί άνθρωποι, όμως δεν υπήρχε κανείς να με βοηθήσει. «Ποιος θα με βοηθήσει; λέω. Μα δεν βρίσκεται κανένας, για να ενδιαφερθεί;». Είχα μια αγωνία!...
Και ξαφνικά παρουσιάζεται μια Γυναίκα με λαμπερό πρόσωπο, ντυμένη στα χρυσαφένια. Είχε μια ωραιότητα! Άστραφτε ολόκληρη!
«Μην ανησυχείς, εγώ θα σε βοηθήσω, ο Γιος μου είναι Βασιλιάς», μου λέει και με χτύπησε απαλά στον ώμο. Παίρνει τα χαρτιά και με μια κίνηση τα βάζει στον κόρφο Της. Ώ, τι κίνηση ήταν εκείνη!
Ύστερα μου είπε: «Θα περάσετε δύσκολες ημέρες» και μου ανέφερε κάτι που έπρεπε να κάνω κι εγώ. Μετά από καιρό είδα την Παναγία την Ιεροσολυμίτισσα σε ένα βιβλίο και Την αναγνώρισα.

- Κάποιος, Γέροντα, μας ρώτησε: «Αφού η σωτηρία μας είναι στα χέρια του Θεού, γιατί, όταν επικαλούμαστε την Παναγία, λέμε: «Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς»;

- Ας πούμε, μια γυναίκα έχει γειτόνισσα την μάνα ενός υπουργού και την παρακαλεί να φροντίσει, ώστε να βρεθεί μια δουλειά για το παιδί της. Η γειτόνισσα προθυμοποιείται, όμως δεν θα βρει η ίδια την δουλειά, αλλά θα παρακαλέσει τον γιο της, που ως υπουργός έχει αυτήν την δυνατότητα και θα κάνει το χατίρι της μάνας του. Έτσι κι εμείς, παρακαλούμε την Παναγία να μας σώσει και η Παναγία παρακαλεί τον Υιό Της που έχει αυτήν την δύναμη. Και Εκείνος Της κάνει το χατίρι, γιατί αγαπάει πολύ την Μητέρα του.

- Γέροντα, στην Παναγία προσεύχομαι με περισσότερη άνεση από ό,τι στον Χριστό. Μήπως αυτό είναι ανευλάβεια;

- Κι εγώ έτσι νιώθω. Από πολύ σεβασμό στον Χριστό, νιώθω περισσότερη άνεση στην Παναγία, όπως και τα παιδιά και μεγάλα αγόρια να είναι, πηγαίνουν στην μάνα με περισσότερο θάρρος από ό,τι στον πατέρα, από σεβασμό προς τον πατέρα. Οι άνθρωποι που έχουν πραγματική ευλάβεια και σεβασμό στον Χριστό, συστέλλονται μπροστά στον Χριστό, ενώ στην Παναγία έχουν περισσότερο θάρρος και Την πλησιάζουν άνετα, γιατί η Παναγία ανήκει στο γένος το ανθρώπινο.

- Καμμιά φορά, Γέροντα, όταν κάνω μετάνοιες, ψάλλω την Παράκληση της Παναγίας ή λέω τους Χαιρετισμούς. Μήπως, όταν κάνω μετάνοιες, πρέπει να λέω μόνον την ευχή;

- Όχι, κάνε όπως αναπαύεσαι, γιατί και η Παναγία στον Χριστό τα πηγαίνει όλα, αλλά και με την στοργή και την τρυφερότητά Της γεμίζει την ψυχή μας από αγάπη και έρωτα προς τον Χριστό. Εγώ παρακαλώ την Παναγία να μου πάρη την καρδιά και, αφού πρώτα την καθαρίσει, να την κόψει στα τέσσερα: Τρία κομμάτια να δώσει στην Αγία Τριάδα και ένα κομμάτι να κρατήσει Εκείνη.

- Γέροντα, όταν λέω την ευχή, μπορεί να περάσει πολλή ώρα και να μην κάνω κανένα κομποσχοίνι στην Παναγία, γιατί δεν μπορώ να αφήσω το όνομα του Χριστού.

- Φοβάσαι μήπως παρεξηγηθεί η Παναγία; Ευλογημένη, δεν είπαμε ότι οι προσευχές προς την Παναγία και προς όλους τους Αγίους απευθύνονται στον Χριστό; Να κάνεις όπως νιώθεις. Δεν παρεξηγείται η Παναγία ούτε οι Άγιοι.

- Γέροντα, σε μια ατομική αγρυπνία που την αφιερώνω στην Παναγία τι να κάνω;

- Να συλλογίζεσαι προηγουμένως την Παναγία. Σ’ αυτό μπορούν να σε βοηθήσουν και μερικά τροπάρια από την Παράκληση της Παναγίας ή από το Θεοτοκάριο ή από τον Ακάθιστο Ύμνο. Μετά να συνεχίσεις με ευχή και ό,τι άλλο «δόξη τω Προεστώτι» του εαυτού σου, ήγουν «τω τυπικό της καρδίας σου».

- Γέροντα, οι Χαιρετισμοί της Παναγίας είναι δοξολογία;

- Δοξολογία είναι. Μπορείς να τους λες σαν ευχαριστία στην Παναγία, όταν εκπληρώνει κάποιο αίτημά σου. Όχι όλο να ζητάμε από την Παναγία, αλλά να Την ευχαριστούμε κιόλας. Οι Χαιρετισμοί της Παναγίας έχουν πολλή Χάρη.
Ανώνυμος τους έγραψε. Να τους μάθεις απ’ έξω και να τους λες και μέσα στην ημέρα.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 85-89)

Η ευλάβεια προς την Παναγία
-Πέστε μας, Γέροντα, κάτι για την Παναγία.
-Τι να σας πώ; Με φέρνετε σε πολύ δύσκολη θέση.
Για να μιλήσει κανείς για την Παναγία, πρέπει να Την ζήσει.
-Γέροντα, και το όνομα της Παναγίας έχει δύναμη πνευματική,
όπως τα όνομα του Χριστού;
-Ναι. Όποιος έχει, πολλή ευλάβεια στην Παναγία,
ακούει το όνομα Της και αλλοιώνεται. ’Η, αν το βρει κάπου γραμμένο,
το ασπάζεται με ευλάβεια και σκιρτάει η καρδιά του.
Μπορεί να κάνει ολόκληρη Ακολουθία με έναν συνεχή ασπασμό
στο όνομα της Παναγίας . Και όταν προσκυνά την εικόνα Της,
δεν έχει την αίσθηση ότι είναι εικόνα, αλλά ότι είναι η ίδια η Παναγία,
και πέφτει κάτω λειωμένος, διαλυμένος από την αγάπη Της.
-Γέροντα, να μας λέγατε κάτι από το προσκύνημά σας στην Παναγία της Τήνου.»
-Τι να πω; Μια τόσο μικρή εικόνα κι έχει τόση Χάρη!
Δεν μπορούσα να ξεκολλήσω από κοντά της. Παραμέρισα λίγο,
για να μην εμποδίζω τους άλλους που ήθελαν να προσκυνήσουν.
-Μερικοί, Γέροντα, σκανδαλίζονται από τα πολλά αφιερώματα που έχουν
οι θαυματουργές εικόνες της Παναγίας.
-Να σας πω τι έπαθε μια φορά ένας πολύ απλός και ευλαβής προσκυνητής.
Πήγε στην Μονή Ιβήρων και προσκύνησε την Παναγία την Πορταΐτισσα.
Εκεί η εικόνα είναι γεμάτη φλουριά. Στον γυρισμό, πηγαίνοντας
για την Μονή Σταυρονικήτα, μπήκε σε λογισμούς. «Παναγία μου, είπε,
εγώ ήθελα να Σε δώ αλλιώς, απλή, όχι με φλουριά». Τι παθαίνει εν τω μεταξύ;
Τον έπιασε ένας πόνος δυνατός, ζαλίστηκε κα έμεινε εκεί,
στην μέση του δρόμου. Άρχισε λοιπόν να ζητάει βοήθεια από την Παναγία:
«Παναγία μου, έλεγε, κάνε με καλά και θα σου φέρω δυο φλουριά!».
Τότε του παρουσιάσθηκε η Παναγία και του είπε: Έτσι μου τα έφεραν τα φλουριά.
Μήπως εγώ τα ζήτησα; Μήπως τα ήθελα εγώ;». Και αμέσως ο πόνος σταμάτησε.
Βλέπετε, επειδή είχε καλή διάθεση, πολλή πίστη, τον βοήθησε η Παναγιά.
Εγώ μερικές φορές εκεί στο Καλύβι, όταν θέλω να προσευχηθώ στην Παναγία,
σκέφτομαι: «Πώς να πάω με άδεια χέρια να Την παρακαλέσω;».
Κόβω λίγα αγριολούλουδα, τα πηγαίνω στην εικόνα Της και λέω:
«Παναγία μου, πάρε αυτά τα λουλούδια Από το Περιβόλι Σου».
Πριν πάω στο Άγιον Όρος, άκουγα να λένε ότι είναι «το Περιβόλι της Παναγίας»
και περίμενα να δώ λουλούδια, δένδρα οπωροφόρα κ.λπ.
Όταν πήγα και είδα άγριες καστανιές, κουμαριές, κατάλαβα ότι είναι
πνευματικό το Περιβόλι της Παναγίας. Αργότερα ένιωσα μέσα σε αυτό
και την παρουσία Της. Πώς θα αισθανθώ, Γέροντα, την παρουσία της Παναγίας,
για να μου θερμάνει την καρδιά;
Μια που φέρεις το όνομα της Μεγάλης Μητέρας του Χριστού και κατά χάριν
Μητέρας όλων των ανθρώπων, να Την επικαλείσαι συνέχεια: «Παναγία μου,
να λες, Εσύ που καταδέχτηκες να έχω το όνομα Σου, βοήθησέ με να ζήσω
όπως είναι ευάρεστο σ’ Εσένα. Άλλοι μόνον το όνομα Σου ακούνε και συγκινούνται,
κι εγώ τι κάνω;». Εύχομαι η Παναγία να μένει συνέχεια κοντά σου
και να σε σκεπάζει σαν το κλωσσοπούλι κάτω από τα αγγελικά φτερά Της.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.83-85)

Εργασία
και τεμπελιά
Ας μη περιφρονούμε όσους συντηρούνται με τη χειρωνακτική τους εργασία, αλλ’ αντίθετα, να τους καλοτυχίζουμε γι’ αυτό. Για πες μου, ποια δικαιολογία έχεις, όταν όσα κληρονόμησες από τον πατέρα σου, τα τρως χωρίς να κάνης τίποτε; Σπαταλάς ως τεμπέλης την περιουσία ασυλλόγιστα.
Ε.Π.Ε. 18,142
Παύλου χειρωνακτική
Θαύμαζε τον Παύλο! Κήρυκας, απόστολος, επιφορτισμένος με τέτοια τιμή! Και όμως εργαζόταν με τα χέρια του, για να μην επιβαρύνη τους ακροατές του.
Ε.Π.Ε. 23,396
αιτία καλών
Φανερώνει ο Παύλος πόσων κακών αιτία γίνεται η αργία και πόσων καλών η εργασία. Και καθιστά αυτό σαφές απ’ τα δικά μας, πράγμα, που κάνει σε πολλές περιπτώσεις, και αυτό με σύνεσι. Διότι οι περισσότεροι μ’ αυτό κυρίως παροτρύνονται, παρά με τα πνευματικά. Διότι γνώρισμα της αγάπης προς τον πλησίον είναι όχι να παίρνουμε απ’ εκείνους, αλλά να δένουμε σε εκείνους.
Ε.Π.Ε. 22,470
και προσευχή
Πολλά μπορούμε να κατορθώσουμε με την προσευχή, αλλ’ όταν κι εμείς κουνάμε τα χέρια μας (εργαζώμαστε).
Ε.Π.Ε. 23,88
όχι περιέργεια
Οπωσδήποτε ο αργόσχολος, αυτός που ενώ μπορεί, δεν δουλεύει, αναγκαστικά είναι περίεργος. Η ελεημοσύνη προσφέρεται μόνο σ’ εκείνους που δεν τους φτάνουν τα χρήματα από την εργασία τους να ζήσουν, ή στους εργάτες της Εκκλησίας, που είναι εξ ολοκλήρου αφωσιωμένοι στο λόγο του κηρύγματος.
E.Π.Ε. 23,94
χειρωνακτική
Ο Παύλος δεν είχε ανάγχη να εργάζεται χειρωνακτικά. Είχε δικαίωμα να είναι αργός σε σωματική δουλειά. Ήταν επιφορτισμένος με τόσο σπουδαίο έργο. Και όμως όχι απλώς εργαζόταν χειρωνακτικά, αλλ’ έργαζόναν νύχτα και μέρα, ώστε να μπορή να βοηθάη και άλλους. Πολύ περισσότερο οι άλλοι οφείλουμε να εργαζώμαστε και χειρωνακτικά.
E.Π.Ε. 23,94
κόπος ολων
Θέλει ο Παύλος, οι χριστιανοί να συντηρούνται εργαζόμενοι οι ίδιοι. Αυτό σημαίνει, «για να τρώνε το δικό τους ψωμί», δηλαδή το ψωμί που εξασφαλίζεται από τους δικούς τους κόπους, και όχι το ξένο, από τη ζητιανιά.
Ε.Π.Ε. 23,96
γι’ αυτό έδωσε τα χέρια ο Θεός
Γιατί δεν εργάζεσαι; Γι’ αυτό σου έδωσε ο Θεός τα χέρια, όχι για να παίρνης από τους άλλους, αλλά για να δίνης σε άλλους.
Ε.Π.Ε. 23,104
και τεμπελιά
Για τους παλαιούς όλη η ζωή ήταν εργασία, για μας όμως είναι γεμάτη τεμπελιά. Εκείνοι ήξεραν, ότι γι’ αυτό ήρθαν στον κόσμο, για να εργάζονται σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, ενώ εμείς νομίζουμε ότι ήρθαμε να τρώμε, να πίνουμε και να καλοπερνάμε.
Ε.Π.Ε. 24,34
αντίθετο της αργίας
Δεν υπάρχει καλό, που δεν το χαλάει η τεμπελιά. Πάρτε το νερό: Αυτό που είναι στάσιμο, σαπίζει. Αυτό που τρέχει και πάει παντού, διατηρεί την αξία του. Πάρτε και το σίδερο: Όταν είναι αχρησιμοποίητο, γίνεται μαλακό και αδύνατο, γιατί το τρώει η σκουριά. Αυτό όμως που χρησιμοποιείται γίνεται πολύ χρήσιμο. Ξέροντας, λοιπόν, τι ζημιά κάνει η αργία και πόσο όφελος έχουμε από την εργασία, να αποφεύγουμε την μεν, να επιδιώκουμε την δε.
Ε.Π.Ε. 27,44
δεν είναι όνειδος
Δεν είναι ντροπή η χειρωνακτική εργασία. Ντροπή είναι η αργία και μάλιστα έγκλημα.
Ε.Π.Ε. 33,372

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 249-251)

584. Όποιος πιστεύει στον Χριστό, ας μην αφήνει ποτέ τον εαυτό του στην αμφιβολία. Ας είναι στερεωμένος ακλόνητα στην αλήθεια του Ευαγγελίου και της Εκκλησίας. Όποιος «διακρίνεται», δηλαδή διστάζει και αμφιβάλλει, «εοικε κλυδωνι θαλάσσης ανεμιζομένω και ριπιζομένω» (Ιακ. α’ 6), «Ο γαρ του Θεού Υιός Ιησούς Χριστός… ουκ εγένετο ναι και ου, αλλά ναι εν αυτώ γέγονεν· οσοι γαρ επαγγελίαι Θεού, εν αυτώ το ναι και εν αυτώ το αμήν τω Θεώ προς δόξαν δι’ ημών» (Β’ Κορ. α’ 19, 20).

585. Τι ωραίο πράγμα είναι να νικά κανείς τα πάθη του! Μετά τη νίκη, νοιώθει στην καρδιά του φως, ειρήνη, δόξα.

586. Το άνθος της προσευχής είναι η ελπίδα. Η προσευχή χωρίς ελπίδα είναι στείρα.

587. Όταν ο άνθρωπος προσεύχεται, πρέπει να «αποτίθεται», να βάζη δηλαδή κατά μέρος, «πάσαν την βιοτική μέριμναν» και να μην τον ενδιαφέρη τίποτε άλλο εκτός της σωτηρίας της ψυχής του και των ψυχών των άλλων.

589. Εγώ είμαι όλος ασθένεια, όλος αθλιότητα. Ο Θεός είναι η δύναμίς μου. Αυτή η πεποίθησις είναι η ύψιστη σοφία, που κάνει τη ζωή μου ευλογημένη.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 238-239)

580. Δεν έμαθες λοιπόν εως τώρα να αγαπάς τον πλησίον σου. Το αποδεινύει η συμπεριφορά σου. Όταν σου φέρεται έχθρικα, του φέρεσαι και συ εχθρικά. Αλλά ο Θεός θέλει να του φέρεσαι με αγαθότητα και αγάπη. Όσο πιο εχθρικός είναι απέναντί σου ο πλησίον, τόσο πιο πολύ πρέπει να τον αγαπάς. Η έχθρα είναι αρρώστια. Και ένας άρρωστος αξίζει περισσότερη στοργή και αγάπη εκ μέρους μας, ακριβώς γιατί είναι άρρωστος. Δεν ξέρεις ότι ο Αρχέκακος όλους μας πολεμεί και όλους μας δηλητηριάζει με την έχθρα; Και σένα τον ίδιο δεν σε αφήνει έξω. Μην του κάνεις λοιπόν το χατήρι, μην υπηρετείς το πνεύμα της εχθρότητος. Κάνε το χατήρι του Θεού της αγάπης. Αυτόν να υπηρετής με αδιάπτωτο ζήλο. Να θυμάσαι ότι ο Υιός του Θεού πέθανε για χάρι των αδελφών σου.

581. Όπως οι ποταμοί πηγαίνουν προς τη θάλασσα, έτσι και οι ψυχές των ανθρώπων πρέπει να κατευθύνωνται προς τον Θεό.

582. «ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν» (Ματθ. στ’ 21). Κάποιος βρίσκεται στην εκκλησία, κατά την ώρα της θείας λατρείας. Ο νους του είναι συγκεντρωμένος σ’ αυτήν ή πετά αλλού; Οι λογισμοί του είναι ανάλογοι με τον θησαυρό που ελκύει την καρδιά του: τον Θεό ή τον κόσμο.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 237-238)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 28-35. Οικοδομή πύργου και εκστρατεία βασιλιά.
14.32 εἰ δὲ μήγε(1), ἔτι αὐτοῦ πόρρω ὄντος πρεσβείαν
ἀποστείλας ἐρωτᾷ τὰ πρὸς εἰρήνην(2).
32. Αν δεν μπορεί, στέλνει μεσολαβητές, όταν ακόμη ο άλλος
είναι μακριά, και ζητάει διαπραγματεύσεις για ειρήνη.
(1) Αν δεν είναι δυνατός να απαντήσει (δ).
(2) Ζητά ή παρακαλεί για διαπραγματεύσεις που αποβλέπουν σε ειρήνη.
Το «τα» αποσιωπάται στους κώδικες σιναϊτικό και βατικανό,
οπότε η έννοια είναι διαπραγματεύεται για ειρήνη (p).
«Ρωτά, δηλαδή παρακαλεί, ζητά την ειρήνη. Αυτά βεβαίως τα πρόσθεσε,
όχι συμβουλεύοντας αυτούς που δεν μπορούν να αποκρούσουν,
να ειρηνεύουν με το σατανά. Διότι πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό;
με τον ανθρωποκτόνο και καταστροφέα ψυχών. Αλλά το χρησιμοποίησε
για τη λογική συνέχεια του παραδείγματος, όπως έκανε και παραπάνω·
ταυτόχρονα και για να προκαλέσει ντροπή σε αυτούς που ενώ έγιναν μαθητές,
μετά αποχαυνώθηκαν. Διότι και αυτό είναι σχήμα λόγου,
που διεγείρει σε ανδρεία, όπως ακριβώς και συνηθίζουμε να λέμε,
ότι Καλύτερα να μην άρχιζε αυτό το πράγμα,
παρά αρχίζοντάς το να μην τελειώσει» (Ζ).
Σοβαρή και η επόμενη: Είναι προτιμότερο να αρνηθεί κάποιος να συμμετάσχει
στην υποδοχή της ημέρας των Βαΐων, εάν πρόκειται ο ενθουσιασμός του
αυτός να καταλήξει σε συμμετοχή της θεοκτόνου τρέλας της μεγάλης Παρασκευής.
Είναι προτιμότερο να μείνει κάποιος τίμιος άνθρωπος, θρησκευτικά αδιάφορος
και ψυχρός, παρά να γίνει Χριστιανός ασυνεπής. Ειδοποιεί λοιπόν ο Κύριος
αυτούς που τον ακολουθούν, ότι, αν δεν είναι αποφασισμένοι
να τον ακολουθήσουν και μέχρι το σταυρό, καλύτερα θα είναι,
προκειμένου την τελευταία στιγμή να τον προδώσουν, να μην χαλάσουν
καθόλου τις σχέσεις τους με το συνέδριο (g).

14.33 οὕτως οὖν πᾶς ἐξ ὑμῶν ὃς οὐκ ἀποτάσσεται πᾶσιν τοῖς ἑαυτοῦ
ὑπάρχουσιν(1) οὐ δύναται εἶναί μου μαθητής.
33 Έτσι, λοιπόν, κανείς από σας δεν μπορεί να είναι μαθητής μου
αν δεν απαρνηθεί όλα του τα υπάρχοντα».
(1) Μιλά για υπάρχοντα, οδηγούμενος σε αυτά από τις δαπάνες,
τις οποίες αδίστακτα πρέπει να αποφασίσει αυτός που χτίζει πύργο,
αλλά και από τον φόρο υποταγής σε χρήμα, στον οποίο θα εξαναγκαστεί
αυτός που διαπραγματεύτηκε την ειρήνη με τον εισβολέα (L).
Η φράση «όλα τα υπάρχοντά του» σημαίνει την απάρνηση της φυσικής ζωής,
όπως και όλων των προσκολλήσεων και δεσμών και όλων των αγαθών,
τα οποία ικανοποιούν αυτήν τη ζωή και συμπεριλαμβάνει τους δύο όρους
που δηλώνονται στους σ. 26 (απάρνηση των φυσικών δεσμών και απολαύσεων)
και 27 (σήκωμα του σταυρού)(g). «Πρώτα από όλα απαρνούμαστε
τον διάβολο και τα πάθη της σάρκας, εμείς που εγκαταλείψαμε
τις κρυφές πράξεις της αισχύνης, και συγγένειες σωματικές
και φιλίες ανθρώπων και την συνήθεια της ζωής που μάχεται
την ακρίβεια του ευαγγελίου της σωτηρίας. Και το πιο αναγκαίο από αυτά,
απαρνιέται ο ίδιος τον εαυτό του, αυτός που απέβαλλε
τον παλαιό άνθρωπο μαζί με τις πράξεις του… Απαρνιέται ακόμη
και κάθε σφοδρή προσήλωση στον κόσμο που μπορεί να εμποδίζει
τον σκοπό της ευσέβειας» (Β). Οι παραβολές λοιπόν ως σύνολο διδάσκουν,
ότι το να αποβεί κάποιος μαθητής του Χριστού, συνυπονοεί,
ότι οφείλει από πριν να ζυγίσει καλά αυτό (p).

«Ο αγωνιστής τρόπους μηχανεύεται»
-Γέροντα, βλέπω ότι, καθώς τα χρόνια περνούν,
το κουράγιο λιγοστεύει και δεν μπορώ να κάνω πολλές μετάνοιες.
-Είναι φυσικό, όσο περνάει η ηλικία, οι σωματικές
δυνάμεις να ελαττώνονται σιγά σιγά. Συνέχισε φιλότιμα
τον αγώνα σου και, όταν δεν μπορείς να κάνης πολλές μεγάλες
μετάνοιες, να τις αντικαταστήσεις με μικρές ή με την ευχή.
Μπορείς όμως και τις μεγάλες μετάνοιες να μην τις κάνεις όλες μαζί.
Κάνε στην αρχή ένα εκατοστάρι κομποσχοίνι και ύστερα
κάνε πέντε μετάνοιες. Μετά από δέκα κομποσχοίνια θα έχεις
κάνει πενήντα μετάνοιες. Ο τρόπος αυτός με τις εναλλαγές
είναι ξεκούραστος αλλά και ωφέλιμος. Αν πεις στον άλλον να
κάνει πενήντα μετάνοιες, θα σου πει: πώς θα κάνω τόσες πολλές μετάνοιες;».
Λίγες λίγες όμως γίνονται εύκολα.
-Γέροντα, αυτές τις μέρες πονούν πολύ τα πόδια και η μέση μου.
-Αν κάνεις λίγες μετάνοιες, θα σε βοηθήσουν.
-Και όταν πονάω, Γέροντα;
-Μόνη σου θα βρεις τι σε βοηθάει, δοκιμάζοντας λίγο λίγο.
Εγώ, όταν έχω δυσκολία με την μέση, δεν ορίζω στον εαυτό μου
πόσες μετάνοιες θα κάνω, αλλά κάνω, μέχρι να ...ανάψει κόκκινο φώς.
Τότε σταματώ και σε λίγο πάλι συνεχίζω, μέχρι να ξανανάψει κόκκινο φώς.
Θυμάμαι, ο Παπά Τύχων, όταν είχε γεράσει και δεν μπορούσε να σηκωθεί
όταν έπεφτε και έκανε μεγάλες μετάνοιες έδεσε ένα χοντρό σχοινί
ψηλά στο ταβάνι και τραβιόταν από αυτό, για να σηκωθεί.
Με αυτόν τον τρόπο συνέχισε να κάνει μετάνοιες και να προσκυνάει
τον Θεό με ευλάβεια μέχρι τις τελευταίες σχεδόν ημέρες της ζωής του.
«Ο αγωνιστής, λέει ο Αββάς Ισαάκ, τρόπους μηχανεύεται».

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.79-80)

Οι μικρές και μεγάλες μετάνοιες
-Γέροντα, όταν κάνω κομποσχοίνι για κάποιον,
πρέπει να το κάνω με σταυρό και μικρή μετάνοια;
-Ανάλογα με το τι θέλεις να προσφέρεις.
Ό,τι έχει περισσότερο κόπο, έχει μεγαλύτερη άξια.
-Όταν, Γέροντα, κάνουμε κομποσχοίνι με μικρή μετάνοια,
πρέπει το χέρι να ακουμπά στο έδαφος;
-Όχι, όταν κάνουμε κομποσχοίνι με μικρή μετάνοια, το χέρι
φθάνει μέχρι το γόνατο και μετά σηκωνόμαστε όρθιοι.
Άλλο είναι οι μικρές μετάνοιες που κάνουμε, όταν προσκυνούμε
τις εικόνες ή στην «Τιμιωτέραν» κ.λπ. Τότε, αν μπορεί κανείς,
καλό είναι το χέρι να φθάνη στο έδαφος.
-Γέροντα, όταν κάνω τα κομποσχοίνια με σταυρό
και μικρή μετάνοια, δεν μπορώ να συγκεντρωθώ.
-Εγώ περισσότερο συγκεντρώνομαι, όταν κάνω τα κομποσχοίνια
με σταυρό και μικρή μετάνοια. Ξεχνιέμαι τόσο, που υστέρα,
όταν τελειώσω τα κομποσχοίνια, μού πονάει το χέρι.
-Γέροντα, πώς πρέπει να κάνω τις μεγάλες μετάνοιες;
-Καλό είναι τις μεγάλες μετάνοιες να τις κάνης ολόκληρες,
δηλαδή, υστέρα από κάθε μετάνοια να σηκώνεσαι όρθια.
Έτσι, και μεγαλύτερη υπόκλιση κάνεις στον Θεό,
αλλά και πιο ξεκούραστο είναι αυτό για το σώμα.
Επίσης, να μην ακουμπάς τα χέρια κάτω με ανοιχτή την παλάμη,
γιατί μπορεί να πάθουν ζημιά οι τένοντες, αλλά κλειστά,
με το εξωτερικό μέρος. Και, για να μη γίνονται ρόζοι στα χέρια,
να τις κάνεις πάνω σε ένα μαλακό πατάκι.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.78)

Ήταν παιδιά μου, με συγχωρείτε, μία Γερόντισσα, απ’ την Πορταριά αν έχετε υπόψη σας, απ’ το Μοναστήρι της Πορταριάς. Κι η Γερόντισσα αυτή πριν ένα χρόνο είχε πάει στο Λονδίνο, για να κάνει μια σοβαρή εγχείρηση, ξέρει ο κύριος γιατρός εδώ. Πρώτα όμως έγραψε γράμμα στον Άγιο στο Μοναστήρι, και κάναμε παράκληση και Θεία Λειτουργία.

Και, ω του θαύματος! Η γυναίκα αυτή είχε κάτι που της κάνανε εγχείρηση αλλά δεν είχε αυτό που έπρεπε να έχει, το σοβαρό. Είχε, με συγχωρείτε, κάτι, δύο όγκους είχε η γυναίκα στο σώμα της χαμηλά. Πέρασαν όμως πρώτα από τον Άγιο. Και λέει τώρα η Γερόντισσα αυτή:

– Πάτερ μου, πιστεύω στον Όσιο Δαυίδ και στις ευχές σας Γέροντα. Πάτερ μου, λέει να κάνεις εσύ προσευχή και δεν θα’ χω τίποτα. Αν πεθάνω όμως, πάτερ μου, να μου κάνεις αυτά τα διατεταγμένα, λέει, αυτά τα ονόματα και το σαρανταλείτουργο και εγώ, ότι έχω να σας προσφέρω.

– Γερόντισσά μου, εγώ δε θέλω τίποτα, μου αρκεί η πίστη σας και η ευσέβειά σας, της λέω.

– Χριστέ μου, Παναγία μου και Όσιε μου Δαυίδ, προτού την δει ο χειρούργος, πήγαινε εσύ κάντην μία, με συγχωρείτε, μία τομή εκεί πέρα με το χέρι σου, πάρε αυτά τα ογκίδια και δώσε της την υγεία της.

Και ω του θαύματος, αυτό έγινε! Φύγανε, μαζί με το γιατρό τον κ. Νίκο, πήγαν στη Θεσσαλονίκη και η Γερόντισσα η Μακρίνα δεν είχε τίποτα. Και μάλιστα έγινε τελείως καλά!

(από το νέο βιβλίο της Ιεράς Μονής Οσίου Δαυίδ: «Ένας σύγχρονος Άγιος. Ο Όσιος Ιάκωβος (Τσαλίκης)»)