87. Η αναβολή του έργου της σωτηρίας δεν ζημίωσε τους ανθρώπους που έζησαν πριν από αυτό;

Ουσιαστικά δεν γνωρίζουμε, όπως δεν γνωρίζουμε την οικονομία του Θεού για τους ανθρώπους που έζησαν και εξακολουθούν να ζουν μετά την έλευση του Χριστού και οι οποίοι δεν έχουν ακούσει για το λυτρωτικό έργο του. Αυτές είναι υποθέσεις του Θεού, που δεν μπορούμε εμείς οι άνθρωποι να εξιχνιάσουμε. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι ο Θεός, ως στοργικός πατέρας, ενεργεί πάντοτε προς το συμφέρον των λογικών πλασμάτων του. Πιστεύουμε ακράδαντα στην παιδαγωγούσα του πρόνοια. Ούτε είναι συνετό να θεωρούμε τους εαυτούς μας προνομιούχους γιατί ζούμε στην ιστορική διάσταση του λυτρωτικού έργου του Χριστού, γιατί τα έσχατα (η κρίση του Θεού) είναι ενδεχόμενο να μας επιφυλάξουν πολλές εκπλήξεις!

Στους προ Χριστού ζήσαντες δόθηκε η ευκαιρία σωτηρίας με το λυτρωτικό κήρυγμα του Χριστού στον άδη, στους ζοφερούς μυχούς του οποίου βρίσκονταν πεπεδημένα τα πνεύματα. Όσοι αποδέχτηκαν το κήρυγμα της σωτηρίας λυτρώθηκαν από τη φθορά και το θάνατο. Οι άλλοι όχι.

Τα πράγματα αυτά δεν πρέπει βέβαια να τα πιέζουμε πολύ, γιατί υπάρχει κίνδυνος όχι μόνο να μη φτάσουμε πουθενά, αλλά να ταραχθεί και το μυαλό μας.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 127)

86. Δεν μπορούσε ο Θεός με ένα νεύμα του να σώσει τον άνθρωπο ευθύς μετά την πτώση του; Και γιατί ανέβαλε επί τόσους αιώνες τη σωτηρία του;

Και βέβαια μπορούσε να τον σώσει ο Θεός ευθύς μετά την πτώση του. Ο Θεός είναι παντοδύναμος. Κανένα εμπόδιο δεν μπορεί να σταθεί μπροστά στις άγιες βουλές του. Μόνο την αμαρτία δεν μπορεί να κάνει, γιατί αυτό θ’ αναιρούσε την πανάγια φύση του. Η «αδυναμία» αυτή δεν περιορίζει την απόλυτη παντοδυναμία του, τουναντίον τη βεβαιώνει και τη στηρίζει. Δυνατός δεν είναι εκείνος που κάνει την αμαρτία, αλλ’ αυτός που την αποφεύγει. Το κακό γενικά δεν είναι δύναμη, αλλά αδυναμία.

Ο Θεός δεν έσωσε τον άνθρωπο ευθύς μετά την πτώση του όχι γιατί δεν μπορούσε, αλλά γιατί δεν ήθελε. Η βουλή και ενέργεια του Θεού δεν είναι δυνάμεις τυφλές και αυθαίρετες, αλλ΄ ενταγμένες στην αγάπη, την αγιότητα και τη δικαιοσύνη του. Δεν είναι παρορμητικός ο Θεός ώστε να ενεργεί αυθαίρετα και σπασμωδικά, επηρεαζόμενος από παράγοντες εσωτερικούς και εξωτερικούς. Ο Θεός έχει τα δικά του κριτήρια, τα οποία εμείς οι φτωχικοί άνθρωποι αδυνατούμε να κατανοήσουμε. Είναι δε τα κριτήρια αυτά κριτήρια αληθινής αγάπης προς τα πλάσματά του, που αποβλέπουν πάντοτε στο πνευματικό συμφέρον και τη σωτηρία τους.

Ο Θεός θέλησε να σώσει τον άνθρωπο στον κατάλληλο καιρό, στο πλήρωμα του χρόνου. Προηγούμενα όμως ο άνθρωπος έπρεπε να ποθήσει ο ίδιος τη σωτηρία του. Αν τον έσωζε ο Θεός ευθύς μετά την πτώση του, χωρίς καμιά άλλη εσωτερική διεργασία, το πράγμα δεν θα είχε νόημα για ένα πλάσμα λογικό που θέλει και βουλεύεται ελεύθερα. Η παιδαγωγούσα πρόνοια του Θεού άφησε τον άνθρωπο στην κακότητα και την αθλιότητα της φύσεώς του να πονέσει, να υποφέρει, να συνειδητοποιήσει το βάρος της αμαρτωλότητάς του, ν’ απελπισθεί από κάθε δυνατότητα να σωθεί από μόνος του και έτσι να στραφεί εναγώνια προς το Θεό, ζητώντας την εξ ύψους δύναμη. Από την άλλη ο Θεός δεν άφησε αβοήθητο τον αμαρτωλό άνθρωπο. Με την παλαιά διαθήκη του, με το φως του σπερματικού λόγου που υπάρχει σε κάθε άνθρωπο και κάτω από την επήρεια του εκάστοτε πνευματικού και ιστορικού περιβάλλοντος η πρόνοια του Θεού προετοίμαζε το έδαφος και καλλιεργούσε τα πνεύματα, ώστε ευκολότερα να γίνει αποδεκτό το κήρυγμα της σωτηρίας από τον πονεμένο άνθρωπο.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 125-127)

το κυρίως κακό
Ένα είναι το κυρίως κακό, που αρμόζει να λέγεται κακό, η αμαρτία.
Και αυτή εξαρτάται από τη δική μας βούληση.
Ε.Π.Ε. 7,100

καρπός της
Το πραγματικώς κακό είναι η αμαρτία. 
Το τέλος της είναι η καταστροφή. Αυτό, που φαίνεται κακό,
λόγω του πόνου που προκαλεί, όπως είναι οι σωματικές κακώσεις,
μας αποτρέπει από την αμαρτία. Καρπός των σωματικών πόνων
και θλίψεων είναι η αιώνιος σωτηρία της ψυχής. Ε.Π.Ε. 7,104

φοβερό και λυπηρό η αναισχυντία
Δεν είναι τόσο φοβερό το ν’ αμαρτάνει κανείς,
όσο η αδιαντροπιά μετά την αμαρτία,
και το να μη πειθαρχεί κανείς στους ιερείς, που παραγγέλλουν προσοχή. Ε.Π.Ε.8α,234

το μόνο φοβερό και λυπηρό
Ένα μονάχα φοβάμαι, την αμαρτία.
Όλα τ’ άλλα δεν με πειράζουν, είτε πλούτος,
είτε φτώχεια, είτε εξουσία, είτε οτιδήποτε άλλο.
Ε.Π.Ε. 8α,286

άλγος
Το άριστο θα ‘ταν να μην αμαρτάναμε καθόλου.
'Ύστερα απ’ αυτό το καλύτερο είναι, όταν αμαρτάνουμε,
να συναισθανόμαστε και να διορθωνόμαστε. Αν δεν έχουμε αυτό,
πώς θα παρακαλέσουμε το Θεό να μας δώσει άφεση των αμαρτημάτων μας;
... Λοιπόν, πες εσύ τα αμαρτήματα σου, ένα ένα,
ώστε να ξέρεις ποιών αμαρτημάτων παίρνεις τη συγχώρηση...
Εκείνο, που κάνει το Θεό ν’ αγανακτεί είναι το να μη πονάμε για την αμαρτία μας.
Ε.Π.Ε. 9,456

παιχνίδι άσχημο
Τί λες, άνθρωπε; Πήγες κόντρα με το Θεό και κάνεις πως δεν καταλαβαίνεις;
Αυτό είναι δεύτερο κοντράρισμα στο Θεό, δεύτερη βρωμιά.
Για ποιά, λοιπόν, αμαρτήματα ζητάς λύση;
Γι' αυτά, πού ούτε καν θέλεις να τα γνωρίζεις;
Παίζεις εκεί πουδεν χωράει παιχνίδι. Αλλά θα έρθει καιρός, που δεν θα μπορείς να παίζεις.
Ε.Π.Ε. 9,568

τα οψώνια
Τα περισσότερα απ’ τα σωματικά νοσήματα προέρχονται από ψυχικές αμαρτίες.
Αν το φοβερότερο, ο ίδιος ο θάνατος, έχει τη ρίζα του στην αμαρτία,
πολύ περισσότερο οι πιο πολλές απ’ τις αρρώστιες.
Ε.Π.Ε. 10,222

κόπος, βάρος
Η αμαρτία είναι κόπος και βαρύ και δυσβάστακτο φορτίο...
Τίποτε δεν βαρύνει τόσο πολύ την ψυχή, τίποτε δεν τραυματίζει τόσο τη διάνοια,
τίποτε δεν μας πιέζει τόσο προς τα κάτω, όσο η συνείδηση της αμαρτωλότητας μας.
Ε.Π.Ε. 10,616

πυρ κολάσεως
Τί χειρότερο υπάρχει απ’ αυτή τη βάσανο;
Τί χειρότερο απ’ τα τραύματα, που έχουν μέσα τους;
Τί χειρότερο απ’ το καμίνι, που καίει αιώνια κι απ’ τη φλόγα που δεν σβήνει ποτέ; Ε.Π.Ε. 10,622

σαν το σκυλί στο ξέρασμά του
Μετάνοια είναι να μην επαναλάβουμε τα ίδια.
Διότι όποιος επιχειρεί κάτι τέτοιο, μοιάζει με το σκυλί που ξαναγυρίζει στον εμετό του.
Είναι, λοιπόν, ανάγκη να απέχουμε και ως προς την πράξη και ως προς την προαίρεση από όσα διαπράξαμε.
Κι αφού απομακρυνθούμε, να χρησιμοποιήσουμε για τις πληγές τα κατάλληλα φάρμακα.
Ε.Π.Ε. 10,622

βάρος
Είναι βαριά και ανυπόφορη η αμαρτία, χειρότερη και βαρύτερη από το μολύβι και κάθε μέταλλο.
Όποιος έχει κάποια αίσθηση, δεν μπορεί ούτε για λίγο να υψώσει το βλέμμα του,
κι αν ακόμα είναι τελείως αναίσθητος.
Ε.Π.Ε. 14,754

πρόλαβε τη φωτιά
Μη περιμένεις ν’ ανάψει η φωτιά για να την σβήσεις. Πρόλαβέ την.
Να μην εξαγριώνεις το θηρίο, μήτε να επιτρέπεις ν’ αγριεύει.
Αν ανάψει η φωτιά της αμαρτίας, δεν μπορείς εύκολα να κυριαρχήσεις.
Ε.Π.Ε. 15,412

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, Τόμος Α΄, σελ. 145-147)

85. Ειδικότερα από τί ελευθερώθηκε ο πεσμένος άνθρωπος;

Από την τραγικότητα της υπάρξεως, από τη δυστυχία και την αθλιότητα της ζωής. Η τραγικότητα της ανθρώπινης ζωής ξετυλίγεται σε δύο φάσεις, την επίγεια και την ουράνια. Η τελευταία βέβαια αφορά όσους πιστεύουν στη μετά θάνατο ζωή. Οι άπιστοι δεν πολυσκοτίζονται γι’ αυτά τα πράγματα.

Η ζωή των ανθρώπων στη γη είναι πολύ μπερδεμένη. Πολλές φορές καταντά αφόρητη. Ενώ το όνειρο κάθε ανθρώπου είναι η ευτυχία, ο πραγματικός κλήρος της ζωής του είναι η δυστυχία και η αθλιότητα. Ο καθημερινός άνθρωπος είναι ανήσυχος· δεν ειρηνεύει ούτε με τον εαυτό του, αλλ΄ ούτε και με το συνάνθρωπο. Τον πνίγουν εχθρότητες και μίση. Είναι άφιλος και έρημος. Μαστίζεται από τα πάθη και τις επιθυμίες του. Είναι άτομο διχασμένο. Δεν ξέρει ούτε τί θέλει ούτε τί επιδιώκει. Δεν έχει πυξίδα στη ζωή του. Οι προσανατολισμοί του είναι ομιχλώδεις και αδιόρατοι. Υποφέρει στο εσωτερικό της ψυχής του. Η συνείδησή του είναι διαρκώς ταραγμένη. Φοβάται το θάνατο. Διερωτάται γιατί ζεί και καμιά φορά ο ίδιος θέτει τέρμα στη ζωή του.

Και διερωτάται κανείς· πώς συμβαίνει ο άνθρωπος, που και μυαλό έχει και επιστήμη και τεχνική και δυνατότητες να κτίσει μια όμορφη ζωή, να ζεί τόσο άθλια και τραγικά πάνω στη γη; Η απάντηση δεν είναι δύσκολη· γιατί είναι κακός και αμαρτωλός. Η αμαρτία είναι το πικρό δηλητήριο που σκοτώνει την ύπαρξη, οδηγεί τον άνθρωπο στο θάνατο. Τον χωρίζει από το Θεό, την πηγή της πραγματικής χαράς. Στην αμαρτία ο άνθρωπος χάνει την αλήθεια του, ντύνεται το ψεύδος και την πλάνη, νεκρώνεται πνευματικά.

Και καλά εδώ κάτω στη γη· υπάρχουν όμως και αλλά πολύ χειρότερα· η ζωή του ανθρώπου που ξεδιπλώνεται όταν κλείσει οριστικά τα μάτια του. Η ζωή που ξετυλίγεται στην αιωνιότητα. Αν ο άνθρωπος στην εδώ ζωή του δεν μετανιώσει για την κακότητα και τις αμαρτίες του, αν κουβαλήσει μαζί του τη νέκρωση της φθοράς της αμαρτίας, θα παραδοθεί στον αιώνιο πνευματικό θάνατο, που θα είναι ο οριστικός αποχωρισμός του από το Θεό, την αιώνια πηγή της αληθινής ζωής. Θα περιέλθει σε μια οδυνηρή κατάσταση που την αποκαλούμε κόλαση, της οποίας αρχηγός είναι ο διάβολος. Όσοι δούλεψαν στο διάβολο και πέθαναν αμετανόητοι θα πάνε με το διάβολο, εκεί που είναι το σκοτάδι, ο κλαυθμός και ο τρυγμός των όδόντων.

Από την αθλιότητα, λοιπόν, της ζωής αυτής και το φρικτό τέλος του αιώνιου πνευματικού θανάτου και τη δυνάστευση του διαβόλου μας έσωσε ο Κύριος με το λυτρωτικό έργο του. Κοντά του ο άνθρωπος γαληνευει, ελευθερώνεται από τα δεσμά του, βλέπει το πραγματικό νόημα της ζωής, ατενίζει το φώς και ζεί πραγματικά ευτυχισμένος, ικανοποιώντας όλες τις υπαρξιακές ανάγκες του. Κοντά στο Χριστό υπάρχει το φώς, η αλήθεια και η ζωή.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 124-125)

«Κατόπιν η επιθυμία, αφού συλλάβει, γεννάει την αμαρτία. Κι όταν η αμαρτία διαπραχθεί πια, γεννάει το θάνατο» (Ιακ. 1:15)

Κάποτε ένα περιοδικό δημοσίευσε την εξής παραβολή, που απεικονίζει τον ύπουλο τρόπο με τον οποίο η αμαρτία μπαίνει μέσα στη ζωή μας. Ένας μικρός σπόρος ινδοσυκιάς είπε σ’ ένα φοίνικα: «Σε παρακαλώ, άσε με να μείνω λίγο στο φλοιό σου». «Εντάξει. Μείνει όσο θέλεις». Σε λίγο ο φοίνικας ξέχασε ότι ο σπόρος βρισκόταν εκεί, αλλά ο μικρός κατακτητής δεν είχε μείνει αδρανής. Έστειλε μικρές ρίζες που εισχώρησαν γύρω από τον κορμό του δέντρου κάτω από τον φλοιό του, ωσότου έφτασαν μέχρι την καρδιά του δέντρου. «Άφησέ με τώρα και φύγε, γιατί έχεις μεγαλώσει πάρα πολύ κι έγινες πολύ δυνατή» είπε ο φοίνικας. «Δε μπορώ, είπε η ινδοσυκιά. Έχουμε γίνει ένα και, αν προσπαθήσω να ξεκολλήσω από σένα, αυτό θα σε σκοτώσει». Ο φοίνικας έσκυψε το κεφάλι του. Σιγά-σιγά το δέντρο μαράθηκε, ο κορμός ξεράθηκε κι έμεινε μόνη η ινδοσυκιά.
Απρόσεχτε άνθρωπε, πρόσεχε τις μικρές αμαρτίες που τώρα σφίγγεις στην καρδιά σου. Όσο πιο πολύ τις αφήνεις να βρουν τόπο μέσα σου, τόσο πιο δυνατές θα γίνουν, μέχρι που θα σε πνίξουν.

«Τα πάντα μέσω αυτού (του Χριστού) και γι’ αυτόν έχουν δημιουργηθεί» (Κολοσσαείς 1:16β)

Το 2006 δώδεκα πόλεις της Γερμανίας φιλοξένησαν 36.000.000 φίλαθλους που συμμετείχαν στο αθλητικό τουρνουά του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου. Για τη «σεξουαλική εξυπηρέτηση» των ανδρών εισήγαγαν 40.000 γυναίκες από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη! Δίπλα στο κεντρικό στάδιο κατασκεύασαν ένα συγκρότημα 3.000 τετραγωνικών μέτρων που μπορούσε να εξυπηρετεί 650 άνδρες πελάτες. Εκκλησίες και χριστιανικές οργανώσεις εξέφρασαν το σεβασμό στην ιερότητα της ζωής κάθε ανθρώπου, άνδρα ή γυναίκας και διαμαρτυρήθηκαν εναντίον κάθε υπεύθυνου για τον εξευτελισμό των γυναικών και την αποδοχή της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των γυναικών από τη Γερμανική Κυβέρνηση και τη Γερμανική Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου. Η αγορά του σεξ δεν είναι άθλημα. Σε τι κατάπτωση οδήγησε τον άνθρωπο η αμαρτία!
Ουράνια Θεέ και Πατέρα μας, οδήγησε Σε παρακαλούμε τους ανθρώπους στην αλήθεια Σου, ώστε να γνωρίσουν ότι όλοι, άνδρες και γυναίκες, πλάστηκαν από το Χριστό για τη δική Του δόξα κι όχι για εκμετάλλευση και αγοραπωλησία για αμαρτωλούς σκοπούς.
(Ι.Σ.)

262. Όταν εκκλησιάζεσαι, να θυμάσαι ότι βρίσκεσαι ενώπιον του Κυρίου, της Θεοτόκου, των Αγίων Αγγέλων και των πρωτοτόκων της Εκκλησίας, δηλαδή των Προπατόρων, των Προφητών, των Αποστόλων, των Αγίων Πατέρων, των Μαρτύρων, των Δικαίων και όλων των άλλων μακαρίων πνευμάτων, των «πίστει τελειωθέντων». Να συμμετέχης λοιπόν στη θεία λατρεία με φόβο θεού, με αγάπη, με πίστι, με ελπίδα, με όλη σου την καρδιά.

263. Πρέπει να θανατώνουμε μέσα μας την αγάπη προς τα γήινα, το πάθος για τη σαρκική ωραιότητα, για τις υλικές απολαύσεις, για τα υλικά οφέλη, για το εγώ μας, για τις κοσμικές τιμές. Και να καλλιεργούμε μέσα μας αγάπη για τον ουρανό, την αληθινή και αιωνία μας πατρίδα. Να είμαστε φιλόψυχοι και φιλάρετοι. Να μισούμε κάθε τι που η σάρκα αγαπά και να αγαπάμε ό,τι αυτή περιφρονεί και φοβάται (λ.χ. σκέψεις για τον θάνατο, την τελευταία Κρίσι). Πρέπει επίσης να αγαπάμε την ολιγάρκεια και να μην μας πτοούν οι θλίψεις και οι δοκιμασίες.

264. Είμαι ένα τίποτε χωρίς τον Κύριο. Ούτε μία αληθινή σκέψι μπορώ να κάμω, ούτε κάτι καλό να αισθανθώ, ούτε μία αγαθή πράξι να έχω στο ενεργητικό μου. Χωρίς τον Κύριο, δεν μπορώ να απαλλαγώ από τις αμαρτωλές σκέψεις, από τα εμπαθή αισθήματα, από τα κακά έργα. Ο Κύριος είναι η εκπλήρωσις κάθε καλού που συλλογίζομαι, αισθάνομαι και κάνω. Κάθε τι το αγαθό στη ζωή μου ο Κύριος το πραγματοποιεί με τη χάρι του. Ο Κύριος είναι λοιπόν το παν για μένα. Καμμία αμφιβολία γι’ αυτό. Καμμία εξαίρεσις σ’ αυτό. Δικές μου είναι μόνον η αμαρτωλότης μου και η αδυναμία μου. ‘Ω, τι αγάπη χρωστώ στον Κύριο! Με έβγαλε από την ανυπαρξία στην ύπαρξι. Με τίμησε, κτίζοντάς με «κατ΄εικόνα και καθ΄ομοίωσιν» δική του. Μου έδωσε τον παράδεισο της τρυφής. Υπέταξε όλη τη γη κάτω από τα πόδια μου. Και, όταν τον παρήκουσα και έχασα τον Παράδεισο, δεν με άφησε στα δεσμά του θανάτου. Που άξιζα. Ήλθε στη γη, φόρεσε τη σάρκα μου, σταυρώθηκε για μένα. Έγινε ο Διδάσκαλός μου, ο Ευεργέτης μου, ο Ιατρός μου, ο Λυτρωτής μου. Αυτός πλήρωσε, με το τίμιο Αίμα του, για μένα. Αυτός ανέστη εκ νεκρών, για να αναστήση και μένα από τη φθορά. Και ανελήφθη στους ουρανούς, ώστε να εξασφαλίση και την δική μου ανάληψι, τη θέωσί μου.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 116-117)

260. Μέσα στη λατρεία της Εκκλησίας, όταν αφοσιώνομαι, νιώθω ότι απαλλάσσομαι απ’ όλα μου τα πάθη, ότι πεθαίνω για τον κόσμο και ο κόσμος πεθαίνει για μένα με όλα του τα αγαθά. Ζω εν Θεώ και για τον Θεό μονάχα. Με διαποτίζει ολόκληρο και είμαι ένα πνεύμα μαζί του. Γίνομαι σαν το παιδάκι, που αναπαύεται μακάριο στα γόνατα της μητέρας του. Η καρδιά μου πλημμυρίζει από ουράνια, γλυκειά ειρήνη. Η ψυχή μου καταυγάζεται από ουράνιο φως. Εκείνες τις ώρες, όλα τα βλέπουμε όπως πράγματι είναι. Όλα τα βλέπουμε σωστά. Νοιώθουμε αγάπη ο ένας στον άλλο, ακόμη και προς τους εχθρούς μας, έτοιμοι να συγχωρήσουμε τον καθένα. ΄Ω, τι ευλογία για την ψυχή το να είναι με τον Θεό! Πράγματι, η Εκκλησία είναι επίγειος Παράδεισος.

261. Τι είναι το πιο φοβερό πράγμα για τον άνθρωπο; Ο θάνατος; Ναι, ο θάνατος. Κανείς μας δεν μπορεί να σκεφθή χωρίς φρίκη ότι κάποια ημέρα θα πεθάνη, θα αφήση την ύστερη πνοή του. Πόσο οι καημένοι οι γονείς θλίβονται, όταν πεθαίνη το παιδάκι τους και το βλέπουν μπροστά τους χωρίς πνοή! Αλλά, αδελφοί, ας μην αφηνόμαστε στην υπέρμετρο λύπη. Με τον δικό του θάνατο, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός νίκησε τον θάνατό μας. Με την αγία του Ανάστασι, μας εξησφάλισε και τη δική μας ανάστασι. Κάθε εβδομάδα, κάθε Κυριακή, η Θεία Λειτουργία, μαζί με την Ανάστασι του Χριστού, μας θυμίζει και τη δική μας ανάστασι, μας δίνει την πρόγευσι της ουράνιας ζωής, προς την οποία οδεύουμε μες από τις θλίψεις της εδώ κάτω συντόμου ζωής μας. Για τον αληθινό χριστιανό, ο θάνατος είναι σαν ένας ύπνος έως την ημέρα της αναστάσεως ή σαν μια γέννησις σε καινούργια ζωή. Για να αξιωθούμε αυτή την αιωνία και μακαρία ζωή, ας στολίσουμε τον εαυτό μας με τις αρετές και ας μην κλαίμε απαρηγόρητα για τον υλικό θάνατο. «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ … ζωὴν χαρισάμενος»

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 115-116)

Η λαβίδα κολλάει; Όχι, λόγω της Θ. Κοινωνίας!

Οι παρακάτω σκέψεις απευθύνονται σε πιστούς, κυρίως, που δέχονται τη Θ. Κοινωνία ως Μυστήριο. Πολλοί, λοιπόν, πιστοί λένε ότι: Πιστεύω απόλυτα ότι η Θ. Κοιν. είναι Σώμα και Αίμα Χριστού και δεν «κολλάει», αλλά η αγία λαβίδα «κολλάει». Γι’ αυτό να αλλάξει η Εκκλησία τον τρόπο μετάδοσης και θα είμαστε άνετοι.

1) Στην Ορθόδοξη Εκκλησία δύο μόνο τρόποι μετάδοσης υπάρχουν, α) χωρίς λαβίδα, ο τρόπος των πρώτων αιώνων, όπου όλοι οι πιστοί παίρνουν ξεχωριστά στην παλάμη τους το Σώμα και πίνουν μετά από το ένα, κοινό Άγιο Ποτήριο το Αίμα, και β) η λαβίδα. Άλλος τρόπος δεν υπάρχει, ούτε υπήρξε.

2) Αν η Εκκλησία καταργήσει τη λαβίδα, τότε θα επιστρέψει στον πρώτο τρόπο, ο οποίος για έναν μη πιστό είναι 100 φορές πιο φονικός! Σε αυτόν, όπως είπαμε, τον τρόπο, του Μυστικού Δείπνου του Χριστού, ΟΛΟΙ πίνουμε από το ένα Ποτήριο! Οπότε εκεί κατεξοχήν υπάρχει ανάμιξη σιέλων! Εκεί να δείτε πως κολλάει κανείς… Οπότε για έναν μη πιστό και οι δύο τρόποι είναι «επικίνδυνοι», ο χωρίς λαβίδα μάλιστα, σκέτος "δολοφόνος"!

3) Οι πολλαπλές λαβίδες, κουταλάκια, κλπ., που ήρθαν στη συζήτηση στις μέρες μας, είναι ΠΑΝΤΕΛΩΣ άγνωστος τρόπος μετάδοσης σε 2000 χρόνια Χριστιανισμού! Εφεύρεση του σήμερα!

4) Η Θεία Κοινωνία, ως Χριστός, άρα ως ο Θεός, είναι και μεταδίδει την άκτιστη Χάρη ΚΑΙ στη λαβίδα με την οποία ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΝΑ την ώρα της μετάδοσης! Όπως, αν πιστεύω αληθινά στο όλο Μυστήριο, δεν θα κολλήσω από το Σώμα και το Αίμα, έτσι ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ να κολλήσω από τη λαβίδα που αγγίζει, εφάπτεται, γίνεται ένα με το Σώμα και το Αίμα. Ακόμη και 1000 μικρόβια να έχει η λαβίδα εκτός μεταλήψεως, αυτά τα μικρόβια «εξουδετερώνονται», «καταργούνται», δεν μπορούν να βλάψουν, διότι απλούστατα η λαβίδα αγγίζει και είναι ενωμένη με το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, οπότε και αυτή η λαβίδα εκείνη την ώρα έχει πλήρως την άκτιστη Θεία Χάρη των Τιμίων Δώρων, όπως το σίδερο μέσα στο καμίνι είναι πυρακτωμένο, όχι από τον εαυτό της ως κτιστό μέταλλο, αλλά επειδή είναι ενωμένη με το Χριστό! Είναι καθαρά θέμα πίστης. Οπότε είναι θεολογική τραγική αντίφαση, θεολογικός διχασμός, να δέχομαι μεν ότι η Θ. Κοιν. ΔΕΝ κολλάει, αλλά η λαβίδα ή το Άγιο Ποτήριο, κάθε μέσο μετάδοσής της που γίνεται ΕΝΑ με αυτήν, κολλάει! Διαφωτιστικότατο είναι το άρθρο του π. Νικολάου Λουδοβίκου: Μεταλαμβάνοντας σε καιρούς πανδημίας.

5) Θεολογικά, λοιπόν, αυτό όλο είναι ένα ψευτοδίλημμα και μία ματαιοπονία για έναν αληθινά πιστό. Αυτά τα δύο πάνε «πακέτο». Θ.Κοινωνία και η λαβίδα της. Είναι σαν να λέμε η λάμπα (Θ.Κοιν) είναι φωτεινή αλλά το γυαλί της (λαβίδα) όχι! Η φωτιά καίει, αλλά το πυρακτωμένο σίδερο μέσα της όχι!

6) Η Εκκλησία φυσικά και μπορεί να αλλάξει τον τρόπο μετάδοσης, διότι δεν είναι αυτός δογματικό ή ηθικό θέμα, αλλά λειτουργική παράδοση. Όχι όμως ένας ιερέας μόνος του, ούτε Αρχιεπίσκοπος, ούτε μία Σύνοδος. Μόνο Πανορθόδοξα και Οικουμενικά!

7) Αν τον αλλάξει όμως τώρα, για τους λόγους που λέει ο κόσμος, θα είναι ΤΡΑΓΙΚΟ ΛΑΘΟΣ! Διότι θα είναι σαν να παραδέχεται ότι ο παρών τρόπος μετάδοσης κρύβει κίνδυνο, «κολλάει». Αυτό γίνεται έτσι ΔΟΓΜΑΤΙΚΟ ΘΕΜΑ! Έτσι σταματά να είναι λειτουργική παράδοση. Θα μπει «στο τρυπάκι» της απιστίας του κόσμου. Θα αλλάξει τον τρόπο μετάδοσης για λάθος λόγο! Σε οποιονδήποτε τρόπο μετάδοσης των τιμίων Δώρων, η Εκκλησία ουδέποτε διανοήθηκε κίνδυνο μικροβίων. Για πρακτικούς λόγους άλλαζε, αλλάζει, ή θα αλλάζει, τον τρόπο μετάδοσης, όχι για φόβο «μην κολλήσουμε»• π.χ. η λαβίδα εισήχθη μάλλον για να αποφεύγονται ατυχήματα «πτώσεως στο έδαφος» των καθαγιασμένων ειδών και μάλιστα σε βρέφη και ασθενείς. Για πρακτικούς και πάλι λόγους, ασχέτους πανδημίας, θα μπορούσε πανορθοδόξως να αλλάξει τη λαβίδα. Όχι όμως για τους σημερινούς λόγους που επικαλούνται τα ΜΜΕ! Για λογισμούς δηλ. αμφιβολίας…

8) Όποιοι κληρικοί εισήγαγαν πολλαπλές λαβίδες ή κουταλάκια, ακόμη και με την ευλογία ή ανοχή κάποιου Επισκόπου ή Αρχιεπισκόπου, ουσιαστικά με το να αλλάξουν τον τρόπο, ΛΕΝΕ ΞΕΚΑΘΑΡΑ, άθελά τους ελπίζουμε, ότι ο παρών τρόπος μπορεί και να κολλήσει! Αυτό υπονοούν. Είναι σαφές. Μην κοροϊδευόμαστε… Αν δεν κολλάει με τη μία λαβίδα, τότε γιατί αλλάζω τον τρόπο; Άρα, αν τον αλλάζω, σημαίνει ότι παραδέχομαι ότι κολλάει η μία λαβίδα! Αν το κάνω γιατί φοβούνται οι πιστοί μου, αυτό σημαίνει ότι είναι εντελώς ακατήχητοι οι ενορίτες μου και αγνοούν την παραπάνω θεολογία του σημείου (4). Αντί να βάζω, λοιπόν, έναν πάκο με λαβίδες (απίστευτη φωτογραφία στα χρονικά της Ορθοδόξου Εκκλησίας!) και να κυκλοφορεί η φωτογραφία σε όλο τον πλανήτη, ας κατηχήσω τους πιστούς!).Οπότε δείχνω ξεκάθαρη απιστία για τον παρόντα τρόπο της μίας λαβίδας και ακυρώνω όλους τους αιώνες που χρησιμοποιήθηκε αυτός ο τρόπος(!), χωρίς ποτέ να τεθεί κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών! Επιπλέον, οι κληρικοί αυτοί, κάνουν μία ανεπίτρεπτη αυθαιρεσία, μόνοι τους εντελώς, χωρίς καμία συνεννόηση όλων των Εκκλησιών και «αδειάζουν» στην κυριολεξία όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες και όλους τους ιερείς! Και απιστία και απόλυτη αυθαιρεσία…

9) Άρα θεολογικά, για τους ίδιους λόγους που ένας πιστός δεν φοβάται τη Θ. Κοινωνία, για τους ίδιους ακριβώς θεολογικούς, όχι επιστημονικούς, λόγους δεν θα φοβηθεί και τη μία λαβίδα, ή το Άγιο Ποτήριο. Η βάση είναι η ίδια. Η άκτιστη χάρη του Θεού στο Μυστήριο, που αποτρέπει την ενέργεια κάθε μικροβίου που πιθανόν βρεθεί είτε πάνω στον ίδιο τον καθαγιασμένο άρτο, είτε μέσα στο άγιο Ποτήριο, αφού υπάρχει και αέρας και σάλιο [δεν αναιρούνται οι φυσικοί νόμοι], είτε πάνω στη λαβίδα που βαστά τον Χριστό! Μικρόβιο μπορεί να υπάρξει παντού. Είναι αδύνατον όμως να ΕΝΕΡΓΗΣΕΙ αυτό, όπου και αν βρίσκεται, λόγω της υπερφυσικής Θεότητας, με την οποία εφάπτεται εκείνη την ώρα, η οποία καταργεί την φυσική βλαπτική του ενέργεια, όπως μία σπίθα καταργείται στον ωκεανό…

πατήρ Νικόλαος Πουλάδας

Ερχόμαστε στην λαβίδα, άλλον και αυτόν λειτουργικό μας νεωτερισμό, παρόλο που είναι προγενέστερος από το «ζέον» και τον αστερίσκο. Όπως είναι γνωστό, ο αρχαίος τρόπος της μετάληψης ήταν αυτός που μέχρι τώρα παραμένει στους ιερείς: η μετάληψη δηλαδή πρώτα του Σώματος, το οποίο το χέρι του ιερέα αποθέτει στην παλάμη αυτού που κοινωνά και η μετάληψη του Αίματος έπειτα απ’ ευθείας από το Ποτήριο, που τότε όμως το έδινε ο διάκονος. Για αυτό δεν επιτρέπεται να αμφιβάλλουμε ούτε στο ελάχιστο. Να τα κείμενα.
    Οι Αποστολικές Διαταγές (δηλαδή η λειτουργία του λεγομένου Κλήμεντος, που είναι στις Αποστολ. Διαταγές) προστάζουν: «Ο μεν επίσκοπος να δίνει την προσφορά, λέγοντας Σώμα Χριστού, και αυτός που την δέχεται ας λέει Αμήν· ο δε διάκονος να κρατά το Ποτήριο και δίνοντας να λέει Αίμα Χριστού»(Διαταγές Αποστόλων Η,ΙΓ). Ο Διονύσιος Αλεξανδρείας λέει: «Αφού παρακολούθησε την Ευχαριστία και αντιφώνησε το Αμήν και αφού παρέστη στην τράπεζα, άπλωσε τα χέρια του για να παραλάβει την άγια Τροφή…» (Ευσεβίου Εκκλ. Ιστ. Ζ,9). Ο Αμβρόσιος προς τον Μ. Θεοδόσιο λέει: «Πώς με τέτοια χέρια να υποδεχτείς το Πανάγιο Σώμα του Δεσπότη; Πώς πάλι θα φέρεις στο στόμα σου το Αίμα το τίμιο;»(Θεοδωρήτου Εκκλ. Ιστ. Ε,17). Ο Μ. Βασίλειος λέει: «Διότι πράγματι στην εκκλησία ο ιερέας δίνει την μερίδα και αυτός που την δέχεται την κρατά με όλη την εξουσία και έτσι την φέρνει στο στόμα με το χέρι του»(Επιστολή 93 προς Καισαρίαν)… «σκέψου τι δέχεσαι στο χέρι και διατήρησέ το καθαρό από κάθε πλεονεξία και αρπαγή. Συλλογίσου ότι όχι μόνο με το χέρι δέχεσαι, αλλά φέρνεις και στο στόμα και φύλαγε τη γλώσσα σου καθαρή»(Χρυσοστόμου,Κατήχηση Β,2). Ο Κύριλλος Ιεροσολύμων λέει: «Όταν πλησιάζεις, μην έρχεσαι με απλωμένους τους καρπούς των χεριών ούτε με ανοιχτά τα δάχτυλα· αλλά αφού κάνεις το αριστερό χέρι θρόνο στο δεξί, σαν να πρόκειται αυτό να υποδεχτεί Βασιλιά, και αφού κάνεις κοίλη την παλάμη, να δέχεσαι το Σώμα του Χριστού… έπειτα, αφού κοινωνήσεις το Σώμα του Χριστού, πλησίασε και το Ποτήριο του Αίματος»(Κατήχηση ΚΓ 21-22). Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει: «Αφού σταυρώσουμε τις παλάμες, ας υποδεχτούμε το σώμα του εσταυρωμένου» (Έκδοση Ορθ.Π Δ,13).
Έτσι, κατά τους 8 πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού, η λαβίδα δεν φαίνεται να χρησιμοποιείται, επισήμως τουλάχιστον, στην Καθολική Εκκλησία. Και πώς ήταν δυνατόν να γίνει διαφορετικά, αφού η ίδια η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος με τον 101ο κανόνα της όριζε τον τρόπο της κοινωνίας σύμφωνα με τα μέχρι τότε ισχύοντα; «Αν κάποιος θελήσει την ώρα της σύναξης να μεταλάβει το άχραντο σώμα και να γίνει ένα με αυτό μέσω της μετουσίας, να σχηματίζει τα χέρια του σε σχήμα Σταυρού και έτσι να πλησιάζει και να δέχεται την κοινωνία της χάρης»
      Και ναι μεν ο Γερμανός, κατά τον 8ο αιώνα, χρησιμοποιεί στη Μυστική του Θεωρία τη λέξη «λαβίς», αλλά την χρησιμοποιεί μεταφορικά και όχι κυριολεκτικά, για να δηλώσει τον ιερέα «που κρατά το νοερό κάρβουνο, τον Χριστό, με την λαβίδα του χεριού του στο άγιο θυσιαστήριο και αγιάζει και καθαρίζει αυτούς που τον δέχονται και μεταλαμβάνουν»(Migne 98,433), με τον ίδιο τρόπο που και στη λειτουργία του αγ. Ιακώβου ο ιερέας, όταν πρόκειται να προσφέρει τα άγια στους πιστούς, δέεται με παρόμοια μεταφορική γλώσσα· «Ο Κύριος να μας ευλογήσει και να μας αξιώσει με αγνές τις λαβές των δαχτύλων να πάρουμε το πύρινο κάρβουνο και να τον τοποθετήσουμε στα στόματα των πιστών για καθαρισμό και ανακαινισμό των ψυχών και των σωμάτων τους». Η «λαβή» λοιπόν ή «λαβίδα» υφίσταται ως λέξη στην αρχαία λειτουργική γλώσσα, όχι όμως για να δηλώσει το αργότερα εμφανιζόμενο «κοχλιάριο» (μικρό κουτάλι), αλλά για να δηλώσει την λαβίδα των ιερατικών δαχτύλων και χεριών, μέσω των οποίων το Σώμα μπαίνει στα στόματα των πιστών. Με τέτοιο μεταφορικό τρόπο και ο μοναχός Ιώβιος θεολόγησε σχετικά με την μυστική λαβίδα του προφητικού οράματος του Ησαΐου, την οποία έφερε ένα από τα Σεραφείμ, που στάλθηκε στον προφήτη, η οποία κουβαλούσε το κάρβουνο. Στην οπτασία εκείνη, «σαν με σωματικά σύμβολα για κάποια πράγματα ασώματα και νοερά, η ασώματη Δύναμη υποδήλωνε στον προφήτη μυστήρια, όπου η Γραφή μας διδάσκει ότι, όπως ακριβώς δεν είναι δυνατόν, χωρίς κάτι ενδιάμεσο και χωρίς μία παχύτερη ύλη, να πάρει κάποιος την φωτιά, έτσι και τα θεία δεν είναι δυνατόν να τα λάβει κάποιος, χωρίς σύμβολα υλικά και κατάλληλα για αυτούς που τα δέχονται»(Φωτίου Μυριόβιβλος). Και έτσι μεν γενικώς μιλούσε εκείνος, και πίσω μεν από το κάρβουνο έβλεπε το Θεό, ο οποίος είναι φωτιά που κατατρώει, ενώ πίσω από την λαβίδα κάθε υλική εικόνα και αναπαράσταση, μέσω της οποίας το θείο, αμυδρά κάπως πλησιάζει τις ψυχές μας. Εγώ όμως φοβάμαι ότι η ιδεολογία αυτή του να κοινωνούμε με τα θεία όχι απ’ ευθείας, αλλά με πιο υλικά ενδιάμεσα, δεν συνέβαλε λίγο στην ανακάλυψη και επικράτηση του μικρού κουταλιού στους μετέπειτα χρόνους, έτσι ώστε η φωτιά της θεότητας που συγκαταβαίνει στο μυστήριο, να μην έρχεται σε άμεση επαφή με τα χέρια μας.
      Πότε λοιπόν η λαβίδα εισήχθη στην αγία Κοινωνία ως όργανο της άμεσης και ταυτόχρονης μετάδοσης των δύο στοιχείων; Δεν μπορώ ακριβώς να καθορίσω. Από τη μία ο άγιος Σωφρόνιος ο Ιεροσολύμων κατά τον 7ο αιώνα γράφοντας τον βίο της Μαρίας της Αιγυπτίας, μας παρουσιάζει τον αββά Ζωσιμά να αναμιγνύει (Migne 87,3721) μέσα στο Ποτήριο και τα δύο στοιχεία και μας αναγκάζει επομένως να υποπτευθούμε την χρήση λαβίδας. Από την άλλη ο Ρενωδότιος βεβαιώνει, ότι το κουτάλι, υπήρχε και στους Ορθοδόξους και στους Κόπτες και στους Νεστοριανούς και στους Μονοφυσίτες και σε άλλους Ανατολικούς Χριστιανούς, οπότε αναγκαστικά μας παραπέμπει σε χρήση παλαιά, πριν από την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο, όταν οι Εκκλησίες που προαναφέρθηκαν δεν είχαν ακόμη αποσχιστεί και είχαν κοινά μαζί με την πίστη και τα λειτουργικά έθιμα.
      Για αυτό και τολμώ να καταλήξω στην υπόθεση, ότι η λαβίδα, ως λειτουργικό σκεύος αφού εμφανίστηκε αρχικά στα μέρη γύρω από την Αίγυπτο, χρησιμοποιήθηκε για πολύ καιρό εκεί τοπικά, μέχρις ότου, από τον 10ο αιώνα, άρχισε βαθμιαία να επεκτείνεται σε όλη την Καθολική Εκκλησία της Ανατολής, εκτοπίζοντας την αρχαιότερη συνήθεια. Πώς τώρα αμφιταλαντεύτηκε μέχρις ότου επικρατήσει, ας μαρτυρήσει ο Βαλσαμών, ο οποίος, αφού ερεύνησε προηγουμένως τον 101ο κανόνα της Πενθέκτης που προαναφέραμε, στον οποίο ο μεν γνήσιος και αρχαιοπαράδοτος τρόπος της κοινωνίας υποδεικνύεται, ενώ επισείεται αφορισμός εναντίον αυτών που κατασκεύαζαν κάποια δοχεία και με αυτά δέχονταν την άχραντη Κοινωνία, έπειτα προσθέτει: «μη θαυμάσεις όμως, ούτε να ρωτήσεις την αιτία, για την οποία σε κ ά π ο ι ε ς ε κ κ λ η σ ί ε ς μεταδίδεται στους λαϊκούς το άγιο Σώμα του Χριστού και δεν τους δίνεται στο χέρι, σύμφωνα με το νόημα του κανόνα· διότι αυτό το παρέδωσε πίστη ορθή και φόβος Θεού και ευλάβεια ανύποπτη, όχι η αναξιότητα των λαϊκών»(Migne 137,864-865). Η μετάδοση λοιπόν με την λαβίδα, για την οποία ξεκάθαρα πρώτος ο ψευδο-Σωφρόνιος του 12ου αιώνα έγραψε, έχει ακόμη στα χρόνια του Βαλσαμώνα στενότατη την επικράτηση («σε κάποιες εκκλησίες») και ούτε αποσκοπεί σε ιεροκρατική διάκριση κληρικών και λαϊκών.
     Όμως, να που ο Συμεών μετά από δύο αιώνες διδάσκει, ότι αν οι λαϊκοί μεταλαμβάνουν όλοι πλέον με λαβίδα, σύμφωνα με την οπτασία του Ησαΐου, αυτό συμβαίνει διότι «δεν πρέπει όλοι να μετέχουν στα θεία και φρικτά με άμεσο τρόπο». Είναι ανάγκη να υπάρχει ταξιαρχία. Προηγούνται οι μέσα στο ιερό· ακολουθούν οι έξω, οι οποίοι «ούτε στα χέρια παίρνουν τον θείο Άρτο, διότι είναι κατώτεροι στην τάξη και ανήκουν στο βαθμό του τελευταίου μέρους, έστω και αν υπερέχουν σε αρετή»(Συμεών Θεσσαλον. Migne 155,300-301). Και λησμονούνταν κάπου χιλίων χρόνων συνήθειες και διατάξεις πατέρων και Συνόδων, ώστε να υποστηριχθούν ως οι μόνες ορθές οι αντίθετες με αυτές! (Κωνσταντίνου Καλλινίκου, Ο Χριστιανικός Ναός και τα τελούμενα… Εκδ. Γρηγόρη, σελ.188-191, μετάφραση και μεταγλώττιση του κειμένου, π. Νικόλαος Πουλάδας)

Η ΣΙΩΠΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

«Μεγαλύνει Η Ψυχή Μου Τον Κύριον» (Λουκ. 1, 46)

Αδελφοί, έχουμε πέντε λέξεις όλες κι όλες ειπωμένες από την Παναγία, καταγεγραμμένες στα Ευαγγέλια. Όλες αυτές οι λέξεις της αναφέρονται στην εξύμνηση του μεγαλείου του Θεού. Η Παναγία ήταν σιωπηλή μπροστά στους ανθρώπους, όμως η ψυχή της συνομιλούσε αδιαλείπτως με τον Θεό. Κάθε μέρα και κάθε ώρα έβρισκε μια νέα αιτία και αφορμή για να μεγαλύνει τον Θεό. Ω, αν ήταν δυνατόν να γνωρίζουμε και αν μπορούσαμε να καταγράψουμε όλες τις φορές που η Παναγία μεγάλυνε τον Θεό, σε όλη τη διάρκεια της ζωής της, ω, πόσα πολλά βιβλία θα χρειαζόμασταν! Αλλά έστω και με τη μία αυτή δοξολογία, την οποία εκείνη εξέφρασε στη συγγενή της Ελισάβετ, τη μητέρα του αγίου Προφήτου και Προδρόμου Ιωάννου, κάθε χριστιανός μπορεί να εκτιμήσει πόσο ευώδες και θεάρεστο άνθος ήταν η παναγία ψυχή της!

Αυτό δεν είναι παρά ένα ψήγμα χρυσού από την ψυχή της Θεοτόκου, το οποίο έχει φθάσει σ’ εμάς μέσω του Ευαγγελίου. Υπήρξαν αναρίθμητα τέτοια ψήγματα στη διάρκεια της ζωής της Υπερευλογημένης Θεοτόκου! Ακόμη και προτού ακούσει το Ευαγγέλιο από τα χείλη του Υιού της, εκείνη γνώριζε πώς να μιλά με τον Θεό και να Τον δοξάζει σύμφωνα με το δίδαγμα του Ευαγγελίου. Αυτή η γνώση ήλθε σ’ αυτήν από το Άγιο Πνεύμα, η χάρις του οποίου εκχεόταν ακαταπαύστως εντός της σαν το καθαρό νερό μέσα σ’ ένα καθαρό δοχείο. Η ψυχή της μεγάλυνε τον Θεό με ύμνους σε όλη τη ζωή της και, συνακολούθως, ο Θεός μεγάλυνε αυτήν υπεράνω των Χερουβίμ και των Σεραφίμ. Έτσι και στην περίπτωσή μας: παρότι είμαστε μικροί και αμαρτωλοί, ο ίδιος ο Θεός θα μεγαλύνει στη Βασιλεία Του εμάς που μεγαλύνουμε τη Θεοτόκο, εάν ασκηθούμε να γεμίζουμε τον σύντομο βίο μας με την εξύμνηση και δοξολογία του Θεού στα έργα, στα λόγια, στις σκέψεις και στις δεήσεις μας.

Ω Παναγία, Πάναγνη και Υπερευλογημένη, κάλυψέ μας κάτω απ’ τις φτερούγες των πρεσβειών σου.
Σοι και τω Υιώ σου πρέπει πάσα δόξα, τιμή και προσκύνησις εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

(Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Ο Πρόλογος της Αχρίδος- Δεκέμβριος, εκδ. Άθως, σ. 254-255)