ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 15

Στίχ. 11-32. Η παραβολή του ασώτου υιού
15.13 καὶ μετ᾽ οὐ πολλὰς ἡμέρας συναγαγὼν ἅπαντα ὁ νεώτερος υἱὸς
ἀπεδήμησεν εἰς χώραν μακράν(1), καὶ ἐκεῖ(2) διεσκόρπισε(3)
τὴν οὐσίαν αὐτοῦ ζῶν ἀσώτως(4).
13 Ύστερα από λίγες μέρες ο μικρότερος γιος τα μάζεψε όλα κι έφυγε
σε χώρα μακρινή. Εκεί σκόρπισε την περιουσία του κάνοντας άσωτη ζωή.
(1) Μπορεί να είναι και επίθετο, διότι το μακρός με την έννοια του
απομακρυσμένος είναι κλασικό (p). Πιθανότερα είναι επίρρημα.
Δες στιχ. 20,ζ 6 κλπ. (g). «Το «αποδήμησε» δεν θα το εννοήσεις τοπικά,
αλλά ότι σημαίνει, με την ελεύθερη προαίρεσή του. Από το Θεό απομακρύνθηκε
και ο Θεός από αυτόν» (σχ.). Η μακρινή χώρα σημαίνει λησμοσύνη
πλήρη του Θεού (Αυγουστίνος).
«Μακριά από το Θεό βρίσκονται αυτοί που αμαρτάνουν, όχι με την έννοια της
αναχώρησης του τόπου, αλλά με την αναχώρηση από την αρετή» (Ζ).
Η μακρινή χώρα είναι εδώ το σύμβολο κατάστασης, στην οποία η ψυχή γίνεται
απρόσιτη στην ιδέα και ανάμνηση του Θεού (g). «Πορεύεται λοιπόν σε χώρα μακρινή,
που δεν απέχει τόσο όσον αφορά τον τόπο, όσο την κατάσταση των πραγμάτων.
Διότι πράγματι, ο ίδιος Θεός και κοντά είναι στον καθένα μας,
όταν οι καλές πράξεις προξενούν σε μας την συγγένεια με αυτόν·
και μακριά μας βρίσκεται, όταν εμείς απομακρυνόμαστε από αυτόν με το να
προσεγγίζουμε την απώλεια» (Β).
(2) Μακριά δηλαδή από την πατρική φροντίδα και την επίβλεψη
και παρατήρηση των γνωστών (p).
(3) «Κατάστρεψε… την ευγένεια της ψυχής, την καταλληλότητα στις αρετές.
Διότι αυτά και τα παρόμοια ήταν περιουσία και πλούτος του» (Ζ).
«Διότι όταν ο άνθρωπος φύγει από το Θεό και απομακρύνει τον εαυτό του από τον θείο φόβο,
ξοδεύει τελείως όλα τα θεία δώρα» (Θφ). Η πλήρης διασκόρπιση της περιουσίας
παριστάνει την κατάχρηση της ανθρώπινης ελευθερίας στο έπακρο (g).
(4) Λέγεται μοναδική φορά η λέξη. «Άπληστα, ασυγκράτητα, ακόλαστα» (Ζ)· αισχρά,
όπως ζουν οι ανήθικοι (δ). Έτσι η μέχρι τώρα εικόνα του ασώτου γιου παρουσιάζει
την άθλια κατάσταση, στην οποία περιέρχεται ο αμαρτωλός και η οποία κατά τις πρώτες
της εκδηλώσεις είναι αποστασία από το Θεό και βίος άσωτος και ακόλαστος.
Η αθλιότητα του αμαρτωλού συνίσταται στο ότι απομακρύνεται από το Θεό,
την πηγή κάθε καλού και ολοένα φεύγει πιο μακριά από αυτόν. Αναζητώντας όμως
το αγαθό στον κόσμο και τις απολαύσεις του, διασκορπίζει ο αμαρτωλός την πατρική
κληρονομιά καταχρώμενος όλων των δυνάμεων της ψυχής του, χάνοντας τον χρόνο της
ζωής του και όλες τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε αυτήν, όχι μόνο θάβοντας στη γη,
αλλά και χρησιμοποιώντας στο κακό τα τάλαντα που του εμπιστεύτηκε ο Θεός,
τα χαρίσματα της θείας Πρόνοιας, που του δόθηκαν για να τον καταστήσουν ικανό
να υπηρετεί τον Κύριο και να πράττει το αγαθό, γίνονται τροφή για ικανοποίηση
και σφοδρότερη έξαψη των επιθυμιών της σάρκας του. Η ψυχή που έγινε αιχμάλωτη
και δούλη είτε στον κόσμο είτε στην σάρκα, διασκορπίζει την περιουσία της ζώντας άσωτα.

Ξεχύνω τα λόγια της καρδιάς μου, που απαλά σκιρτά από χαρά άφθαρτη κι ανέκφραστη.

Αδελφοί, αν εισχωρήσετε στα λόγια μου με καθαρό λογισμό, θα ευφρανθείτε σαν σε συμπόσιο πνευματικό!

Η πίστη στον Χριστό είναι ζωή. Όποιος τρέφεται με την πίστη, γεύεται ήδη, στη διάρκεια της επίγειας πορείας του, την αιώνια ζωή, που ετοιμάστηκε για τους δικαίους στο τέλος αυτής της πορείας. Ο Κύριος είπε: «Όποιος πιστεύει σ’ εμένα, αυτός έχει την αιώνια ζωή».

Με την πίστη οι άνθρωποι του Θεού υπέμειναν σκληρές δοκιμασίες. Έχοντας οικειωθεί τον πλούτο και την ευφροσύνη της αιώνιας ζωής, θεώρησαν σκουπίδια τα θέλγητρα της πρόσκαιρης.

Με την πίστη δέχονταν τις θλίψεις και τις στενοχώριες σαν δώρα του Τριαδικού Θεού, δώρα με τα οποία Εκείνος τους αξίωσε να γίνουν μιμητές και μέτοχοι των παθημάτων ενός από τα πανάγια Πρόσωπά Του, που έστερξε να δεχθεί τη φύση μας και να οικονομήσει τη λύ­τρωσή μας.

Η απέραντη ευφροσύνη, που γεννιέται από την πίστη, καταβροχθίζει τη σκληρότητα του πόνου. Έτσι, στη διάρκεια οδυνηρών βασάνων, νιώθει κανείς μόνο τέρψη.

Το ομολόγησε ο μεγαλομάρτυρας Ευστράτιος (13 Δεκεμβρίου) λίγο πριν από την τελείωσή του. “Τα βασα­νιστήρια στα οποία με υποβάλλεις”, είπε στον ηγεμόνα Αγρικόλα, “είναι για μένα ευφροσύνη!”.

Με την πίστη οι άγιοι βυθίστηκαν στα βάθη της ταπει­νοφροσύνης. Με τα καθαρά μάτια της πίστεως είδαν πως οι ανθρώπινες θυσίες στον Θεό δεν είναι παρά τα χαρί­σματα του Θεού στον άνθρωπο, χρέη του ανθρώπου στον Θεό, αχρείαστα σ’ Εκείνον αλλά απαραίτητα και σωτήρια για τον άνθρωπο. «Άκου, λαέ μου», λέει ο Θεός, «για­τί θα σου μιλήσω· άκου, Ισραήλ, γιατί θα διαμαρτυρηθώ σ’ εσένα.

Ο Θεός, ο Θεός σου, είμ’ εγώ. Δεν θα σε ελέγξω για τις θυσίες σου… γιατί δική μου είναι όλη η οικουμένη και δικά μου όλα τα πλούτη της». «Τι έχεις που να μην το έλαβες; Αφού, λοιπόν, το έλαβες από τον Θεό, γιατί καυ­χιέσαι σαν να μην το είχες λάβει ως δώρο;».

«Σ’ όποιον δόθηκαν πολλά, πολλά θα ζητηθούν απ’ αυτόν και σ’ όποιον δόθηκαν περισσότερα, περισσότερα θα ζητηθούν».

Οι άγιοι του Θεού θαυματουργούσαν, ανάσταιναν νε­κρούς, προέλεγαν το μέλλον, ήταν γεμάτοι από πνευματι­κή γλυκύτητα, αλλά συνάμα και γεμάτοι από ταπεινοφρο­σύνη.

Με απορία, θαυμασμό και φόβο έβλεπαν ότι ο Θε­ός έστερξε γενναιόδωρα να προσφέρει και να εμπιστευθεί το Άγιο Πνεύμα Του στο χώμα, στη λάσπη.

Μπροστά σ’ αυτό το μυστήριο, ο νους κυριεύεται από φρίκη και σωπαίνει, η καρδιά πλημμυρίζει από ανείπωτη χαρά, ενώ η γλώσσα δεν έχει τη δύναμη να εκφραστεί.

Με την πίστη οι άγιοι αγάπησαν τους εχθρούς τους. Τα μάτια του νου τους, φωτισμένα από την πίστη, σταθε­ρά έβλεπαν τον Θεό μέσα στην πρόνοιά Του. Σε παρα­χώρηση αυτής της θείας πρόνοιας απέδιδαν οι άγιοι όλες τις επιθέσεις που δέχονταν.

Έτσι ο Δαβίδ, «βλέποντας τον Κύριο παντοτινά μπροστά του», για να μη λιποψυχή­σει μπροστά στις τόσες θλίψεις και δοκιμασίες του, αποκρίθηκε, όταν ο Σεμεΐ τον καταριόταν και τον πετροβο­λούσε: «Ο Κύριος του είπε να καταριέται τον Δαβίδ. Τι δουλειά έχετε εσείς μ’ εμένα, γιοι της Σαρουΐας», λογισμοί της οργής και της εκδικήσεως; «Αφήστε τον να με κατα­ριέται, γιατί ο Κύριος του το είπε…Ίσως ο Κύριος, βλέ­ποντας την ταπείνωσή μου, να μου δώσει αγαθά αντί για την κατάρα…».

Η ψυχή δέχεται τη δοκιμασία σαν θεραπεία των ασθε­νειών της. Ευγνωμονεί τον Θεό και Του ψάλλει: «Βάλε με, Κύριε, σε δοκιμασίες, βάλε με σε πειρασμούς, βάλε φωτιά στις σκέψεις μου και στην καρδιά μου».

Έτσι ας αντιμετωπίζουμε τις δοκιμασίες. Για τους ανθρώπους και τα άλλα όργανα των δοκιμασιών μας ας μη νιώθουμε κα­μιά κακία, καμιάν εχθρότητα.

Η ψυχή που δοξολογεί τον Πλάστη της, η ψυχή που ευγνωμονεί τον ουράνιο Γιατρό, πλημμυρισμένη από ανέκφραστα αισθήματα, αρχίζει να ευλογεί τα μέσα της θεραπείας της.

Και να! Ξάφνου ανάβει μέσα της η αγάπη προς τους εχθρούς. Τότε ο άνθρωπος είναι έτοιμος να θυσιάσει και τη ζωή του για τον εχθρό του, θεωρώντας μάλιστα πως αυτό δεν αποτελεί στην πραγματικότητα θυσία αλλά υποχρέωση, υποχρέωση ανάξιου δούλου.

Από τώρα ο ουρανός είναι ανοιχτός.

Μπαίνουμε στην αγάπη προς τον πλη­σίον και μέσω αυτής στην αγάπη προς τον Θεό. Βρισκό­μαστε στον Θεό και ο Θεός βρίσκεται σ’ εμάς. Να τι θη­σαυρό περιέχει η πίστη, η μεσίτρια και χορηγήτρια της ελπίδας και της αγάπης.

(Αγίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ, Ασκητικές εμπειρίες, τ. Α΄, εκδ. Ι. Μ. Παρακλήτου 2008, σ. 222-224)

«ίνα το δοκίμιον υμών της πίστεως πολυτιμότερον χρυσίου του απολλυμένου διά πυράς δε δοκιμαζομένου ευρεθή εις έπαινον και τιμήν και δόξαν εν αποκαλύψει Ιησού Χριστού» (Α’ Πέτρου 1,7)

Αδελφοί μου, η πίστη μας δοκιμάζεται πιο συχνά απ’ όσο ένα καλάμι κλυδωνιζόμενο στους ανέμους.

Οι δοκιμασίες είναι σαν τους δυνατούς ανέμους: μια αδύναμη πίστη την ξεριζώνουν, αλλά μια δυνατή πίστη την δυναμώνουν ακόμη περισσότερο.

Επίσης, οι δοκιμασίες είναι σαν τις φλόγες, μέσα στις οποίες το άχυρο καίγεται και το χρυσάφι καθαρίζεται.

Αλλά και οι θεωρίες και οι εικασίες του ανθρώπου δοκιμάζουν την πίστη μας.

Αυτές, συνήθως, είναι όπως οι πολλοί ισχυροί και αδυσώπητοι άνεμοι· αλλά μπορούμε να τους υπερβούμε – αν είμαστε πρόθυμοι να παραμείνουμε εδραιωμένοι στους λόγους του Θεού και αν μπορούμε, σε αντίθεση μ’ αυτές τις θεωρητικολογίες, να δώσουμε την πρέπουσα έμφαση στις Διδαχές της Πίστεως στον Χριστό.

Η πίστη μας δοκιμάζεται έτι περισσότερο με τον φόβο και τη ντροπή: φόβο για ανθρώπους οι οποίοι διώκουν την Πίστη και ντροπή απέναντι σε ανθρώπους, οι οποίοι αλαζονικά καταφρονούν την Πίστη.

Αυτοί επίσης είναι δυνατοί άνεμοι στους οποίους πρέπει να αντισταθούμε, αν θέλουμε να παραμείνουμε ζωντανοί.

Πώς θ’ αντισταθούμε σ’ αυτούς;

Με τον φόβο του Θεού, που θα πρέπει πάντα να έχει στην ψυχή μας ανώτερη θέση από τον φόβο των ανθρώπων· και με το να αισχυνόμεθα ενώπιον των αποστόλων, των αγίων και των μαρτύρων, οι οποίοι δεν ντράπηκαν για την πίστη τους, παρεστώτες ενώπιον ηγεμόνων, αρχόντων και των δυνατών του κόσμου τούτου.

Η πίστη μας δοκιμάζεται επιπλέον από τα δεινά και τις ταλαιπωρίες του βίου.

Αυτό είναι το καμίνι μέσα στο οποίο η πίστη μας είτε καίγεται σαν άχυρο είτε λάμπει και καθαρίζεται, ως χρυσός εν χωνευτηρίω.

Η πίστη μας θα επιζήσει από τέτοιες δοκιμασίες, αν μνημονεύουμε Ιησούν Χριστόν Εσταυρωμένον υπέρ ημών και όλες τις χιλιάδες μαρτύρων της Πίστεως, οι οποίοι με την απαντοχή και την εγκαρτέρησή τους νίκησαν και κατατρόπωσαν κάθε πολέμιο, αναδυόμενοι μέσα απ’ τις φλόγες σαν το καθαρό χρυσάφι· και οι οποίοι εξακολούθησαν σελαγίζοντες να διαλάμπουν στο πέρασμα των αιώνων, εν μέσω των αγγέλων και εν μέσω των ανθρώπων.

Η πίστη, μας δοκιμάζεται επίσης από τον θάνατο – τον θάνατο των οικείων και προσφιλών μας προσώπων και γενικώς τον θάνατο ανθρώπων.

Αυτό είναι το αδυσώπητο πυρ μέσα στο οποίο η πίστη των πολλών κατακάηκε.

Είναι λοιπόν ο θάνατος το τέλος των πάντων;

Όχι, δεν είναι – πιστέψτε με!

Είναι η αρχή, των πάντων, η αρχή, μιας καινής και δίκαιης ζωής!

Πιστέψτε στην Ανάσταση του Χριστού, πιστέψτε στην επέκεινα του τάφου ζωή, πιστέψτε στην Κοινή Ανάσταση και στη Φρικτή Ημέρα της Κρίσεως.

Ω αγαθέ Κύριε, δυνάμωσε την πίστη μέσα μας και ελέησέ μας!

Σοι πρέπει πάσα δόξα, τιμή και προσκύνησις εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

(Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, «Ο Πρόλογος της Αχρίδος- Ιούλιος», εκδόσεις Άθως, Αθήνα 2014)

«Αυτός που θα συναντηθεί ειλικρινώς με τον Κύριο και Χριστό, βιώνει να αλλάζουν όλα μέσα του.

Θυμηθείτε ότι συναντήθηκε μαζί Του ένας χωρικός ψαράς και από εκείνη την συνάντηση προέκυψε ένας Απόστολος Πέτρος.

Συναντήθηκε μαζί Του ο Σαύλος, ο πιο μορφωμένος άνθρωπος της εποχής του, συνάντησε τον Θεό στο πρόσωπο του Χριστού και έγινε ο πιο φημισμένος ανάμεσα στους ανθρώπους.

Γιατί, ποιος του έδωσε όλη εκείνη την δύναμη που είχε αν όχι ο ίδιος ο Χριστός;….

Έτσι, η συνάντηση με τον Κύριο αποτελούσε πάντα το σημαντικότερο γεγονός για τον κάθε άνθρωπο, είτε αυτός κινείται προς τον Κύριο Ιησού είτε εναντίον Εκείνου».

Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς

και οδύνη
Ενώ η ηδονή από την αμαρτία είναι ολιγόλεπτη, η οδύνη που προκαλείται από αυτήν είναι συνεχής.
Ε.Π.Ε. 18α,32
αρετής
Πες μου λοιπόν, ποιος από τους δυο ζη με ηδονή, αυτός που μαίνεται και σφαδάζει και κεντάται από πολλές επιθυμίες και ούτε στον εαυτό του βρίσκεται, ή εκείνος που είναι απαλλαγμένος από όλο αυτό το σατανικό κάψιμο και αναπαύεται στο χώρο της αρετής σαν σε λιμάνι; Φυσικά, ο δεύτερος· είναι ολοφάνερο. Έχει αποδειχτή πως γνώρισμα της αρετής είναι η ηρεμία και η ευχαρίστησις. Η κακία μόνο στο όνομα είναι ηδονή, στην πραγματικότητα δεν έχει καμμια ευχαρίστησι.
Ε.Π.Ε. 18α,36
πρόσκαιρη και αιώνια
Τα δικά μας πράγματα δεν είναι έτσι (σαν την αμαρτία που η ψεύτικη ηδονή σβήνει αμέσως). Σε μας και στην αρχή της πνευματικής ζωής είναι απαλλαγμένος ο άνθρωπος από κάθε ταραχή. Και μέχρι τέλους παραμένει σε ακμαιότητα η ηδονή. Ή, καλύτερα, δεν υπάρχει τέλος στη χριστιανική ηδονή, ούτε για μας έχουν τέλος τα αγαθά του Θεού, ούτε καταλύεται η ευχαρίστησις· είναι αιώνια.
Ε.Π.Ε. 18α,38
σαρκική, ελάχιστη
Λέμε στους σαρκομανείς: Δείξτε μας την ηδονή από τη σαρκική επιθυμία. Ο μεν σώφρων έχει την ηδονή από τη νίκη, ενώ συ από πουθενά. Εσύ έχεις από τη σάρκα ολιγόλεπτη απόλαυσι· ούτε που φαίνεται. Ενώ ο αγνός και εγκρατής έχει πολύ μεγαλύτερη και παντοτινή απόλαυσι από την αγαθή του συνείδησι έχει· γλυκύτερη ευφροσύνη.
Ε.Π.Ε. 18α,544
σαρκική και ουράνια
Πες μου, ποια ηδονή εννοείς; Μήπως εκείνην της σαρκικής μίξεως, που είναι πρόσκαιρη και σύντομη; Αλλ’ αμέσως αυτήν την διαδέχεται πόλεμος και κύματα και λύσσα και η ίδια πάλι μανία... Διότι πολλή σύγχυσις προκαλείται από την ορμή της αμαρτίας στο σώμα που αμαρτάνει. Βρίσκεται σε χειρότερη από την τρικυμισμένη θάλασσα κατάστασι, αφού ποτέ δεν ησυχάζει από τη φαύλη επιθυμία. Βάλλεται συνεχώς από αυτήν, όπως οι δαιμονισμένοι, που συνεχώς κατασπαράσσονται από τα πονηρά πνεύματα.
Ε.Π.Ε. 18α,546
πνευματική
Η διάρκεια της πνευματικής ηδονής του σώφρονος και ενάρετου χριστιανού είναι μεγάλη και σε όλους καταφανής. Ή, καλύτερα, όλη η ζωή του είναι μέσα στην καλή ηδονή, αφού στεφανώνεται από τη συνείδησί του και δεν έχει τρικυμίες και σύγχυσι και ταραχή. Επειδή, λοιπόν, όποιος ζη αυτή τη θεία ηδονή, είναι χαρούμενος, ενώ ο άλλος (ο διεφθαρμένος, ο σαρκομανής, ο φιλήδονος) βρίσκεται σε θλίψι και ταραχή, ας αποφεύγουμε την ακολασία. Ας αγωνιζώμαστε για τη σωφροσύνη, ώστε ν’ αποκτήσουμε τα ουράνια αγαθά.
Ε.Π.Ε. 18α,546
του Θεού
Δυνατότερο από κάθε όπλο είναι η ηδονή του Θεού.
E.Π.E. 19,30
κρύβει την πίκρα
Δεν υπάρχει πραγματική ηδονή στην αμαρτία. Έχουμε πικρία, απάτη, προσποίησι και θέατρο. Και η μεν μάσκα των πραγμάτων φαίνεται λαμπρή, όμως τα ίδια τα πράγματα τίποτε άλλο δεν είναι, παρά ταλαιπωρία, κακομοιριά, αηδία και μεγάλη φτώχεια. Αν αφαιρέσης το προσωπείο και ξεγυμνώσης τα πράγματα, τότε θα διαπιστώσης την απάτη.
Ε.Π.Ε. 21,36
ατιμώρητα;
Δεν θα ξεφύγουμε την τιμωρία κάνοντας αισχρά πράγματα. Δεν απολαμβάνουμε τόση ηδονή, όση τιμωρία υφιστάμεθα.
Ε.Π.Ε. 22,454
αμαρτωλή, καμμια αξία
Όταν κατέχεσαι από σαρκική επιθυμία, να σκέπτεσαι τη φωτιά της κολάσεως· να σκέπτεσαι, ότι αυτή η ηδονή της αμαρτίας δεν αξίζει καθόλου, και ότι δεν είναι καν ηδονή. Αν ο φόβος των κοσμικών νόμων έχει τόση δύναμι, πολύ περισσότερο πρέπει να έχη δύναμι η μνήμη των μελλόντων, η αθάνατη τιμωρία, η αιώνια κόλασις.
Ε.Π.Ε. 23,34
σαρκική, πάθος για τους νέους
Τίποτε πιο δύσκολο και επίπονο δεν υπάρχει γι’ αυτή την ηλικία, όσο το να νικήση τις αισχρές ηδονές. Δεν ενοχλεί την ηλικία αυτή τόσο ο έρωτας των χρημάτων ή η επιθυμία της δόξας, ή κάτι άλλο, όσο ενοχλεί ο σαρκικός έρωτας. Γι’ αυτό, αφήνοντας ο,τιδήποτε άλλο, ο απ. Παύλος προτρέπει (Τίτ. β' 6) για το καίριο αυτό θέμα.
Ε.Π.Ε. 24,80
πρόσκαιρη
Λένε, ότι έχουν ηδονή οι απολαύσεις των φαγητών. Δεν είναι τόσες πολλές οι απολαύσεις, όσες είναι οι δυσκολίες. Άλλωστε η ηδονή φτάνει μέχρι το φάρυγγα, μέχρι τη γλώσσα. Όταν σηκώσουν το τραπέζι ή φαγωθούν όλα τα φαγητά, θα είσαι το ίδιο με εκείνον, που δεν πήρε μέρος καθόλου στο τραπέζι, ή μάλλον πολύ χειρότερα.
Ε.Π.Ε. 25,288
μαστίγωμα δημίων
Οι ηδονές είναι όπως κάποιοι φοβεροί δήμιοι για το σώμα, ή μάλλον είναι φοβερώτεροι από τους δημίους. Διότι καταβασανίζουν με αχειροποίητα δεσμά. Φθείρουν την ψυχή δια μέσου των πονηρών οφθαλμών. Μαστιγώνουν το μυαλό και τις αισθήσεις με τρομερό μαστίγωμα.
Ε.Π.Ε. 37,284
θαύμα η αγνότητα
Οι νέοι πυγμαχούν με τις ηδονές, όπως ο μάρτυρας με τα θηρία. Παλεύουν με τους λογισμούς, όπως εκείνος με τα βασανιστήρια.
Ε.Π.Ε. 37,286

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 303-306)

Ζωντανοί
και πεθαμένοι
Οι ζωντανοί δεν διαφέρουν από τους νεκρούς μόνο στο ότι βλέπουν τον ήλιο και αναπνέουν τον αέρα. Διαφέρουν κυρίως στο ότι πράττουν κάποιο αγαθό. Διότι, αν κάτι τέτοιο δεν συμβαίνη, καθόλου ανώτεροι δεν είναι από τους πεθαμένους.
Ε.Π.Ε. 23,338
Ζωόφιλοι
για τα σκυλιά, όχι για το Χριστό
Αν δούμε σκυλί να πεινάη, συγκινούμαστε. Βλέπεις όμως τον Κύριο (στο πρόσωπο των φτωχών) να πεινάη, και δεν συγκινείσαι. Και τι απολογία θα δώσης γι’ αυτή σου τη σκληρότητα;
Ε.Π.Ε. 12,114
όχι παιδόφιλοι
Δεν είναι ανόητο πράγμα το να συντηρούν χαζούς και νάνους, όχι από φιλανθρωπία, αλλά για να διασκεδάζουν μαζί τους; Δεν είναι ανόητο, το να έχουν ψάρια κλεισμένα στις αυλές τους, το να τρέφουν θηρία, το να ασχολούνται με σκυλιά, το να στολίζουν άλογα και να δείχνουν λιγότερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους και το ανθρώπινο προσωπικό;
Ε.Π.Ε. 23,430
Ηδονή
οδηγεί στην οδύνη
Τέτοια είναι η αμαρτία. Προτού να κάνη την εμφάνισί της και να πραγματοποιηθή, σκοτίζει τη σκέψι. Εξαπατά τον νουν. Όταν όμως πραγματοποιηθή, τότε αποκαλύπτει την πονηρή της απρέπεια. Η σύντομη αισχρή ηδονή σταλάζει μέσα μας συνεχή την οδύνη και τον πόνο. Αφαιρεί την παρρησία της συνειδήσεως. Περιβάλλει με ντροπή αυτόν που αιχμαλωτίστηκε.
Ε.Π.Ε. 2,582
πρόσκαιρη, συνεχής
Να επιδιώκης όχι την πρόσκαιρη ηδονή που την γεννάει το αισχρό θέαμα, αλλά τη συνεχή οδύνη, που γεννιέται από την κακή επιθυμία.
Ε.Π.Ε. 8α, 376
βραχεία, και λύπη διηνεκής
Η ευχαρίστησις από την αμαρτία διαρκεί λίγο, ενώ η πίκρα απ’ αυτήν είναι διαρκής. Αντίθετα, η χαρά από την αρετή είναι αιώνια, ενώ ο κόπος γι’ αυτήν είναι προσωρινός. Κι η μεν αρετή ανυψώνει τον εργάτη της και πριν από τους στεφάνους· τον τρέφει με την ελπίδα. Η αμαρτία όμως τιμωρεί τον εργάτη της και πριν από την κόλασι. Του δημιουργεί άγχος και φόβο στη συνείδησι και τον κάνει συνεχώς να υποπτεύεται τα πάντα.
Ε.Π.Ε. 13,356
πρόσκαιρη και διηνεκής
Από τα γήινα πράγματα, άλλα μεν προσφέρουν προσωρινή ηδονή, διαρκή όμως τιμωρία, και το αντίθετο, άλλα απαιτούν προσωρινή καρτερία και υπομονή, αλλά αιώνια προσφέρουν την απόλαυσι.
Ε.Π.Ε. 16α,122
καλή και κακή
Αν μου αναφέρης την ηδονή, που προέρχεται από την αμαρτία, σκέψου ότι και αυτό σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό το απολαμβάνουν οι άνθρωποι της αρετής. Διότι το να έχη κάποιος καθαρή συνείδησι, το να θαυμάζεται από όλους, το να αναμένη με βέβαιη ελπίδα την αιώνια απόλαυσι, είναι γλυκύτερο, για εκείνον φυσικά, που μπορεί και διακρίνει τη φύσι της ηδονής.
Ε.Π.Ε. 18α,30

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 300-301)

η μία πέλαγος, η άλλη έπαθλον
Δυο ζωές έκανε ο Θεός: την παρούσα και τη μέλλουσα. Η παρούσα είναι το στάδιο, η μέλλουσα το βραβείο. Η παρούσα μοιάζει με πέλαγος, η άλλη είναι το λιμάνι.
Ε.Π.Ε. 31,238
η εδώ και η εκεί
Δυο περιόδους ζωής, δηλαδή, κόσμους, έκανε ο Θεός. Ο ένας ο παρών, ο άλλος ο μέλλων. Ο ένας ο αισθητός, ο άλλος ο νοητός. Ο ένας είναι χειροπιαστός, ο άλλος βρίσκεται στην ελπίδα μας. Ο ένας είναι σύντομος, ο άλλος είναι ένδοξος και αθάνατος
Ε.Π.Ε. 31,238
άλλη ζωή
Ο Θεός έχει προετοιμάσει για μας άλλη ζωή. Και την παρούσα την έκανε δρόμο προς εκείνην. Και έδωσε τα απαραίτητα μόνο εφόδια για την οδοιπορία μας προς την αιώνια ζωή.
Ε.Π.Ε. 31,378
τελειώνει
Τρέχουν οι μέρες και παρέρχονται. Μαζεύονται τα χρόνια. Προχωρήσαμε πολύ στο δρόμο της ζωής. Το δικαστήριο του Θεού πλησιάζει. Η ζωή μας τρέχει προς το γήρας.
Ε.Π.Ε. 31,474
ελπίδα της άλλης ζωής
Στην παρούσα ζωή υποφέρουμε πολλά βάσανα. Αν, λοιπόν, δεν υπάρχη η ελπίδα για την άλλη ζωή, τότε τι άλλο υπάρχει αθλιώτερο από μας;
Ε.Π.Ε. 31,602
ετοιμάστηκε η άλλη
Επειδή έχει ετοιμαστή και άλλη ζωή, όπου καθένας πρόκειται ανάλογα ν’ αμειφθή, άλλος για την αρετή του, άλλος για την κακία του, γι’ αυτό ανέχεται εδώ ο Θεός, ο ένας να πάσχη, ο άλλος να καλοπερνά.
Ε.Π.Ε. 31,604
μικρή εδώ, λίγη
Είναι λίγος ο χρόνος της ζωής μας και μικρό το διάστημα για να πετύχουμε τη σωτηρία. Αν, λοιπόν, αυτό το χρόνο, που μας δόθηκε για να μάθουμε κάτι χρήσιμο, εμείς τον σπαταλήσουμε σε περιττές και ανωφελείς και βλαβερές ακροάσεις, τότε πότε θα προλάβουμε να μάθουμε τα αναγκαία και κατεπείγοντα;
Ε.Π.Ε. 34,568
δόγμα αιώνιας
Άνθρωπέ μου, τίποτε δεν υπάρχει μετά τη ζωή αυτή; Πολεμάς τα δόγματα αυτά της πίστεως; Οι εθνικοί (οι ειδωλολάτρες) είπαν πολλές ανοησίες, όμως δεν αρνήθηκαν την αλήθεια αυτού του δόγματος. Και αυτούς ακόμα αν ακολουθήσης, θα δεχτής κάποια ζωή μετά θάνατο, καθώς και τις ευθύνες και τα δικαστήρια στον άδη και τις τιμωρίες και τις τιμές και τις αποφάσεις και τις κρίσεις.
Ε.Π.Ε. 34,592
δεν υπάρχει άλλη; ούτε Θεός υπάρχει!
Όποιος δεν πιστεύει, ότι υπάρχει μετά θάνατον ζωή, αυτός υποχρεωτικά αρνείται και τον Θεό.
Ε.Π.Ε. 34,592

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 299-300)

668. Συμβαίνει επίσης κάποτε και το άλλο θλιβερό: ντρεπόμαστε τους άλλους ανθρώπους και δεν βγαίνουν τα λόγια της προσευχής από μέσα μας με τον οφειλόμενο τόνο φωνής. Πρέπει να αποδιώξουμε αυτή την εμπνεόμενη από τον Διάβολο δειλία. Ας νοιώθουμε μονάχα τον θεό ενώπιόν μας, μη λογαριάζοντας τίποτε άλλο. «ός γάρ εάν επαισχυνθή με καί τούς εμούς λόγους εν τή γενεά ταύτη τή μοιχαλίδι καί αμαρτωλώ, καί ο υιός τού ανθρώπου επαισχυνθήσεται αυτόν όταν έλθη εν τή δόξη τού πατρός αυτού μετά τών αγγέλων τών αγίων» (Μαρ. η’ 38). Αν θεωρής οτιδήποτε άλλο πιο υπολογίσιμο από τον Κύριο της δόξης, πέφτεις σε μεγάλη αμαρτία. Να ζης με τη βεβαιότητα ότι τίποτε δεν μπορεί να συγκριθή με τον Κύριο και μονάχα Αυτόν να υπολογίζης με απόλυτη προτεραιότητα.

669. Ο άνθρωπος είναι αγαπητός στον Κύριο, που υπέταξε όλο τον κόσμο σ’ αυτό του το πλάσμα. Ο Υιός του Θεού κατέβηκε από τους ουρανούς στη γη για να σώση τον άνθρωπο από το Άδη, να τον συμφιλιώση με τον Θεό. Τα φυτά και οι σάρκες των ζώων του δόθηκαν για να τρέφεται, καθώς και ποικίλα ποτά για να ευχαριστούν τη γεύσι του. Με τον όρο όμως να μην παραδίδεται στα πάθη του, να μην απολαμβάνη τις γήινες χαρές με τρόπο άκρατο και εγωιστικό. Ο χριστιανός έχει μπροστά του μεγάλα, πνευματικά, θεία αγαθά για να απολαύση. Και τα υλικά αγαθά, μπροστά σ’ εκείνα, είναι πολύ φθηνά. Αν εμποδίζουν την απόλαυσι εκείνων, πρέπει να τα θυσιάζη κανείς αδίστακτα. Λόγου χάριν, η νηστεία, η για ωρισμένο διάστημα αποχή από διάφορα εδέσματα και ποτά, που επιβάλλει η Εκκλησία, δεν πρέπει να προκαλή γογγυσμό. Η νηστεία, ωρίσθηκε όχι να πιέση την ελευθερία του ανθρώπου, όπως υποστηρίζουν οι άνθρωποι που έχουν κοσμικό φρόνημα, αλλά για να του εξασφαλίση την απόλαυσι των ουρανίων αγαθών. Επομένως, το κρέας, το λίπος, το κρασί και τα άλλα οινοπνευματώδη ποτά απαγορεύονται κατά τις Τεσσαρακοστές, γιατί ο άνθρωπος είναι αγαπητός στον Θεό, γιατί ο Θεός τον θέλει δικόν του και όχι προσκολλημένον στα φθαρτά. Αλλά ο άνθρωπος, διεστραμμένος από την αμαρτία, εύκολα ρέπει στις γήινες απολαύσεις, ξεχνώντας ότι η αληθινή του χαρά, η αληθινή του ζωή, είναι ο αιώνιος Θεός και όχι το χώμα και ό,τι προέρχεται από το χώμα.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 262-264)

666. Όταν προσεύχεσαι για άλλους, λόγου χάριν για τους οικείους σου ή για ξένους, που δεν σου το ζήτησαν καν, να προσεύχεσαι γι’ αυτούς με φλογερό ζήλο, όπως θα προσευχόσουν για τον ίδιο τον εαυτό σου. Θυμήσου την κορυφαία εντολή του Θεού: «Αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν» (Ματθ. ιθ’ 19, κβ’ 39, Λευιτ. Ιθ’ 18). Να τηρής την εντολή σε κάθε περίστασι, δηλαδή να αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου. Μην ξεφεύγεις από τον Κύριο, τον «ερευνώντα νεφρούς και καρδίας» (Αποκ. β’ 23). Αλλοιώς, θα αποδοκιμάση την προσευχή σου.

667. Όταν διαβάζουμε κάποια προσευχή από τη Σύνοψι για πρώτη φορά, την αισθανόμαστε βαθύτερα, γιατί είναι ακριβώς η πρώτη φορά. Κατόπιν όμως, με τη συχνή επανάληψι, μας συγκεντρώνει τον νου και την καρδιά ολοένα λιγώτερο. Παύει να μας ενδιαφέρη όπως πρώτα και πρέπει να βιάζουμε τον εαυτό μας ώστε να νοιώθουμε βαθειά την κατάνυξί της. Πώς θα κατορθώση κανείς να νοιώθη αυτή την αρχική και τόσο επιθυμητή κατάνυξι; Με τα εξής μέσα: Να υποθέτουμε ότι διαβάζουμε για πρώτη φορά αυτές τις εξαίσιες προσευχές, που η συνήθεια, με τον καιρό, ατόνησε την επίδρασί τους μέσα μας. Να σταματάμε την προσοχή μας σε κάθε τους λέξι, να ρουφάμε το νέκταρ του νοήματός της με παρθενική γεύσι. Το ότι η ανθρώπινη ψυχή δεν ελκύεται πάντοτε ζωηρά από τη θεία αλήθεια και δεν μένει σταθερά πάνω της, είναι συνέπεια του προπατορικού αμαρτήματος. Η παραμονή στην αλήθεια του Θεού, αλλοίμονο, κουράζει τις αδύνατες ψυχές και αρχίζουν να ρεμβάζουν σε άλλα. Όσο συχνά συμβαίνει αυτό κατά την προσευχή, το ίδιο γίνεται και αναφορικά με την πίστι, τη φιλία μας προς τους άλλους, την αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον και γενικά με κάθε αρετή. Παντού, δείχνουμε αστάθεια απέναντι των θείων αληθειών.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 261-262)