25. Πώς κρίνεται το Filioque από ιστορική εκκλησιαστική άποψη; Η εισαγωγή του στο Ιερό Σύμβολο της Πίστεως είναι πραξικοπηματική και αυθαίρετη. Οι όροι των οικουμενικών συνόδων είναι μνημεία αυθεντικά, αλάθητα και αμετακίνητα. Κανένας ιδιώτης ούτε και τοπικές σύνοδοι δεν έχουν το δικαίωμα, έστω και στο ελάχιστο, να τους μεταβάλλουν και να τους τροποποιήσουν. Μόνον άλλη οικουμενική σύνοδος μπορεί να το επιχειρήσει. Την άποψη αυτή κατοχυρώνει επίσημα η Γ' Οικ. Σύνοδος σε όσα αποφαίνεται: «Μηδενί εξείναι έτέραν πίστιν προφέρειν, ηγουν συγγράφειν η συντιθέναι παρά την όρισθείσαν παρά των 'Αγίων Πατέρων των εν Νίκαια συνελθόντων εν Άγίω Πνεύματι». Έτσι είδε το πράγμα…

23. Τι είναι το Filioque; Είναι αίρεση τριαδολογική, την οποία αποδέχονται από κοινού η Ρωμαϊκή Εκκλησία και οι Διαμαρτυρόμενοι. Ενώ κατά την ορθόδοξη θεολογία το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται εκ μόνον του Πατρός, κατά τη ρωμαϊκή αντίληψη το Πνεύμα εκπορεύεται εκ του Πατρός και του Υιού (ex Patre Filioque). Η κακοδοξία του Filioque εισήχθη στο Σύμβολο της Πίστεως στην Ισπανία σε σύνοδο του Τολέδου το 589, προφανώς για να στηρίξει τη θεότητα του Λόγου, η οποία τότε καταπολεμούνταν σφοδρώς στη χώρα αύτη από το Δυτικογοτθικό Αρειανισμό. Αργότερα η προσθήκη πέρασε στη Γαλλία και κατόπιν στη Ρώμη, όχι βέβαια χωρίς αντίδραση. Είναι…

21. Είναι κατανοητό δια τον λόγου το δόγμα της 'Αγίας Τριάδος; Όχι, δεν είναι κατανοητό. Το περί Τριάδος δόγμα, ως και το της ενανθρωπήσεως του Λόγου και της θείας ευχαριστίας αποτελούν τα κορυφαία μυστήρια του Θεού, στα οποία αδυνατεί να προσεγγίσει γυμνός ο ανθρώπινος λόγος. Είναι αλήθειες απόκρυφες και αδιάγνωστες. Ο ανθρώπινος λόγος ασθμαίνει στη προσπάθεια του να τις περιλάβει και να τις κατανοήσει. Τα φτερά του είναι λίγα στο πέταγμα προς το υπερβατικό και ακατάσχετο. Το πώς μπορούμε να εναρμονίσουμε την ενότητα της θείας ουσίας με την τριαδικότητα των προσώπων, το πώς δηλαδή ο ένας στην ουσία Θεός υπάρχει…

19. Το δόγμα της Αγίας Τριάδος μαρτυρείται στην αγία Γραφή;      Στην Π. Διαθήκη το δόγμα υπεμφαίνεται τόσο σκιωδώς και αινιγματικώς, ώστε χωρίς το φως που επιρρίπτει σ’ αυτό η Κ. Διαθήκη vα είναι αδύνατο ν’ αναπλάσουμε την περί Αγίας Τριάδας διδασκαλία. Το δόγμα διαφαίνεται στα χωρία εκείνα, όπου ο Θεός φέρεται σε πληθυντικό πρόσωπο να συσκέπτεται και να διαλογίζεται: «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν...». «Ιδού Αδάμ γέγονεν ως εις εξ ημών». «Δεύτε και καταβάντες συγχέωμεν αυτών εκεί την γλώσσαν». 'Υπαινιγμούς έχουμε επίσης στην ποικιλία των ονομάτων των αποδιδόμενων στο Θεό, όπως Έλωίμ, Άδωναί, Σαβαώθ, Ιεχωβά κ.λπ., όπως και…

17. Ποιές είναι οι σχέσεις των τριαδικών προσώπων προς άλληλα;      Οι σχέσεις του Υιού και του Αγίου Πνεύματος προς τον Πατέρα είναι σχέσεις γενετικές. Ο Πατήρ στην Τριάδα είναι η πηγαία θεότητα. Είναι η αρχή της θεότητας. Από την άποψη αυτή είναι άναρχος, δεν έχει αρχή, προέλευση. Είναι επίσης άναρχος, με έννοια χρονική. Είναι αΐδιος. Τα δύο αλλά πρόσωπα της Τριάδος ως προς τον Πατέρα δεν είναι άναρχα, γιατί έχουν αρχή, προέλευση. Είναι όμως συνάναρχα και συναΐδια. Τη θεότητά του ο Υιός τη λαμβάνει από τον Πατέρα δια της γεννήσεως. Όμοίως και το Πνεύμα λαμβάνει τη θεότητά του…

15. Τί είναι οι Θείες ενέργειες;      Οι θείες ενέργειες είναι συστατικό στοιχείο της έννοιας του Θεού. Είναι αΐδιες θεοπρεπείς διακρίσεις στη θεότητα. Από την αρχή ο Θεός νοείται με τις θείες του ενέργειες, γιατί και αυτές είναι μέγεθος άκτιστο, ο πλήρης και τέλειος θεός στο ίδιο μέτρο που είναι οι υποστάσεις και η φύση του Θεού. Οι ενέργειες είναι ο εγγενής πλούτος της θεότητας. Δεν είναι κάτι εξωτερικό η πρόσθετο στην ουσία του Θεού ούτε απλές ονομασίες χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, πράγμα που ισχύει και για τις θείες υποστάσεις. Οι θείες ενέργειες δεν συνθέτουν την απόλυτη απλότητα της θείας…

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’ Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΘΕΟΣ 13. Ποιά είναι η έννοια του χριστιανικού Θεού;      Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του χριστιανικού Θεού, το οποίο τον διαστέλλει από κάθε άλλη εξωχριστιανική περί Θεού αντίληψη, είναι η σύναψη ενότητας και τριαδικότητας. Δηλαδή, ο Θεός είναι ένας κατά την ουσία ή τη φύση και τριαδικός στα πρόσωπα ή τις υποστάσεις. Η ενότητα της ουσίας προφυλάσσει το χριστιανικό Θεό από κάθε πολυθεϊστική παράσταση (όπως στην αρχαία ειδωλολατρική θρησκεία, όπου υπήρχε δήμος θεοτήτων), ενώ η πολλότητα των υποστάσεων τον προφυλάσσει από την πενία θεότητας, από μία ξηρή και άκαμπτη παράσταση της φύσεως του Θεού, αντίληψη που…

6. Πόσο μπορούμε να γνωρίσουμε από το Θεό; Ως προς την ουσία του, αδυνατούμε πλήρως να τον γνωρίσουμε. Καμία κτιστή φύση, είτε άνθρωποι είτε άγγελοι, δεν έχει τη δυνατότητα να διαπεράσει τον πυκνό γνόφο που καλύπτει το μυστήριο της θείας απειρίας, και να γνωρίσει τι είναι στην ουσία του ο Θεός. Η γνώση αυτή είναι κεκρυμμένη και απρόσιτη σε κάθε πλάσμα, ανεξάρτητα από το βαθμό της πνευματικής τελειώσεως που κατέχει. Ακόμη και η Μητέρα του Θεού, το τελειότερο πλάσμα μετά τον Υιό της, δεν έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει το ακατάληπτο μυστήριο. Η αγνωσία αυτή είναι το μυστικό του Θεού,…

5. Υπάρχει καθορισμένο πλαίσιο έρευνας των θείων αληθειών;Υπάρχει. Τούτο καθόρισε ο Κύριος σε συνομιλία του με τους Ιουδαίους, προτρέποντας τους να ερευνούν τις θείες Γραφές, στις οποίες υπάρχει ζωντανή η μαρτυρία περί του Υιού του Θεού· «ερευνάται τας γραφάς, ότι υμείς δοκείτε εν αυταίς ζωήν αιώνιον έχειν»6. Κατά την εντολή του Κυρίου, η έρευνα των πραγμάτων της πίστεως πρέπει να γίνεται στο πεδίο της αγίας Γραφής, όπου υπάρχει αποθησαυρισμένος ο λόγος της θείας αποκαλύψεως. Ο πιστός έχει υποχρέωση να ερευνά τη Γραφή για να μάθει αυτό που ο ίδιος αγνοεί και δεν έχει τη δυνατότητα από μόνος του να γνωρίσει,…

4. Είναι σωστό το «πίστευε και μη ερεύνα»;Και ναι και όχι. Και εξηγούμαστε. Τα δόγματα της πίστεως μας τα φανέρωσε ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Τα κήρυξε στους Αποστόλους και αυτοί τα παρέδωσαν στην Εκκλησία, η οποία αυθεντικώς τα ερμηνεύει και τα διδάσκει. Οι δογματικές αλήθειες απευθύνονται σε ανθρώπους, οι οποίοι καλούνται να τις ακούσουν και να τις αποδεχθούν. Ληπτικό όργανο των θείων αληθειών είναι πρωταρχικά ο νους του ανθρώπου, ο οποίος αποτελεί τον ουσιώδη πυρήνα της θείας “εικόνος”, η οποία υπάρχει στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος, ως λογικά σκεπτόμενο ον, θα ακούσει τα δόγματα και δεν θα τα αποδεχθεί παθητικά,…