Ο Θεός βρίσκεται παντού. Και σαν βρει καρδιά που δεν Του εναντιώνεται, καρδιά ταπεινή, μπαίνει μέσα της και τη γεμίζει χαρά. Τόση είναι η χαρά της καρδιάς που έχει μέσα της το Θεό, ώστε κολλάει πάνω Του και δεν θέλει ποτέ να Τον αποχωριστεί.

Σε καρδιά φουσκωμένη από εγωισμό δεν πλησιάζει ο Κύριος. Κι έτσι αυτή καταθλίβεται, μαραζώνει και σιγολιώνει, βυθισμένη στην άγνοια, τη λύπη και το σκοτάδι.

Όσο αμαρτωλοί κι αν είμαστε, μόλις στραφούμε με μετάνοια και πόθο προς τον Κύριο, η θύρα της καρδιάς μας ανοίγει σ’ Εκείνον. Ηεσωτερική ακαθαρσία ξεχύνεται έξω, για να παραχωρήσει τη θέση της στην καθαρότητα, την αρετή, τον ίδιο το Σωτήρα, τον μεγάλο Επισκέπτη της ψυχής, τον κομιστή της χαράς, του φωτός, του ελέους.

Θείο δώρο είναι αυτή η ευλογημένη κατάσταση, όχι δικό μας κατόρθωμα. Και αφού είναι δώρο, πρέπει να ευχαριστούμε το δωρητή με ταπείνωση.

Ταπείνωση! Η βάση κάθε αρετής και η προϋπόθεση της πνευματικής καρποφορίας! Έχετε ταπείνωση; Έχετε το Θεό. Τα έχετε όλα! Δεν έχετε ταπείνωση; Τα χάνετε όλα!

Να συντηρείτε, λοιπόν, στην καρδιά σας το αίσθημα της ταπεινοφροσύνης. Η φυσική και ομαλή σχέση μας με το Θεό προϋποθέτει καρδιά έμπονη, συντριμμένη και ολοκληρωτικά αφοσιωμένη σ’ Αυτόν, καρδιά που μυστικά αναφωνεί κάθε στιγμή: «Κύριε, εσύ τα γνωρίζεις όλα· σώσε με!». Αν παραδοθούμε στα χέρια Του, η σοφή και άγια βουλή Του θα κάνει μ’ εμάς και σ’ εμάς ό,τι είναι πρόσφορο για τη σωτηρία μας…

Το έργο της αδιάλειπτης προσευχής δεν είναι μόνο για τους ησυχαστές, αλλά για όλους τους χριστιανούς, στους οποίους ο Κύριος, μέσω του αγίου αποστόλου, παραγγέλλει: «Αδιαλείπτως προσεύχεσθε». Υπάρχουν διάφορες βαθμίδες προσευχής μέχρι την αδιάλειπτη. Όλες είναι έργο του Θεού, που παρακολουθεί τις καρδιές των ανθρώπων εξίσου, ανεξάρτητα από την ιδιότητα τους ως μοναχών ή κοσμικών. Και όταν μια καρδιά, όποια κι αν είναι, στρέφεται σ’ Αυτόν, την πλησιάζει με αγάπη και ενώνεται μαζί της.

Πώς διατηρείται στην καρδιά ο φόβος του Θεού

Ο φόβος του Θεού είναι γέννημα της πίστεως και προϋπόθεση της πνευματικής προκοπής. Όταν εγκατασταθεί στην καρδιά, σαν τον καλό νοικοκύρη τα ταχτοποιεί όλα. Έχουμε φόβο Θεού; Αν ναι, ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο, που μας τον έδωσε, και ας τον φυλάξουμε σαν πολύτιμο θησαυρό. Αν, όμως, δεν τον έχουμε, ας κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τον αποκτήσουμε, γνωρίζοντας ότι για την έλλειψή του ευθύνονται η απροσεξία και η αμέλειά μας.

Από το φόβο του Θεού γεννιέται η μετάνοια, η συντριβή, το πένθος για τις αμαρτίες. Μακάρι το αίσθημα αυτό, ο πρόδρομος της σωτηρίας, να μην απομακρύνεται ποτέ από την καρδιά!

Για να διατηρηθεί μέσα μας ο φόβος του Θεού, πρέπει να κρατάμε αδιάλειπτη τη μνήμη του θανάτου και της Κρίσεως, ενωμένη με τη συναίσθηση της παρουσίας του Κυρίου: Ο Θεός είναι πάντα κοντά μας και μέσα μας, βλέποντας, ακούοντας και γνωρίζοντας τα πάντα, ακόμα και τους πιο κρυφούς λογισμούς μας.

Όταν αυτή η τριάδα -φόβος Θεού, μνήμη θανάτου, συναίσθηση θείας παρουσίας- εγκατασταθεί μέσα μας, τότε η προσευχή ξεχύνεται από την καρδιά αυθόρμητα· τότε η ελπίδα της σωτηρίας γίνεται στερεή.

Το φόβο του Θεού τίποτα δεν τον διατηρεί τόσο, όσο η μνήμη της φοβερής Κρίσεως. Η μνήμη, όμως, αυτή δεν πρέπει να μας δημιουργεί αθυμία, αλλά να μας εμπνέει αγωνιστικότητα και μετάνοια. Ας προσπαθούμε να μένουμε αμόλυντοι από το ρύπο της αμαρτίας. Κι αν κάποτε-κάποτε αμαρτάνουμε, ας καθαριζόμαστε με την Εξομολόγηση. Έτσι, ελπίζοντας πάντα στο έλεος του Θεού, δεν θα λιποψυχούμε. Ο Κριτής μας, άλλωστε, είναι σπλαχνικός και φιλάνθρωπος. Δεν ψάχνει να βρει κάτι για να μας καταδικάσει. Απεναντίας, ψάχνει κάτι, το παραμικρό, για να μας δικαιώσει.

Θεός και συνείδηση

Αν εγκάρδια αποφασίσετε να υπακούετε πάντοτε στον Κύριο και μ’ ολόκληρη την πολιτεία σας να ευαρεστείτε Εκείνον μόνο, κι αν ύστερα, σε κάθε αδιέξοδο και κάθε ανάγκη σας, στρέφεστε με πίστη και αφοσίωση πάλι σ’ Εκείνον μόνο, τότε να είστε βέβαιος ότι όλα στη ζωή σας, τόσο την πνευματική όσο και την εγκόσμια, θα εξελίσσονται με επιτυχία. Είναι μεγάλο πράγμα να συνειδητοποιήσει κανείς ότι χωρίς το Θεό τίποτα δεν μπορεί να κάνει και, αφού το συνειδητοποιήσει, να καταφεύγει με εμπιστοσύνη στη βοήθειά Του.
Εκείνον μόνο, κι αν υστέρα, σε κάθε αδιέξοδο και κάθε ανάγκη σας, στρέφεστε με πίστη και αφοσίωση πάλι σ’ Εκείνον μόνο, τότε να είστε βέβαιος ότι όλα στη ζωή σας, τόσο την πνευματική όσο και την εγκόσμια, θα εξελίσσονται με επιτυχία. Είναι μεγάλο πράγμα να συνειδητοποιήσει κανείς ότι χωρίς το Θεό τίποτα δεν μπορεί να κάνει και, αφού το συνειδητοποιήσει, να καταφεύγει με εμπιστοσύνη στη βοήθειά Του.

Η συνείδηση πρέπει να κατευθύνει σωστά τη ψυχή και να την πληροφορεί αλάθητα για το αγαθό σε κάθε περίσταση. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να το κάνει, αν δεν είναι καθαρή και φωτισμένη. Ας την καθαρίσουμε, λοιπόν, με την άσκηση και την τήρηση των εντολών του Κυρίου, που απαλλάσσουν την καρδιά από τα πάθη, και ας τη φωτίσουμε με το θείο φως, μελετώντας το Ευαγγέλιο. Από κει θα αντλήσουμε τους σοφούς κανόνες, με τους οποίους θα χειραγωγήσουμε τη συνείδηση μας στο άγιο θέλημα του Θεού.

(πηγή: Αγ. Θεοφάνους του Εγκλείστου, «Ο δρόμος της ζωής» -επιλογές-, Ι.Μ.Παρακλήτου)

497. Τι άλλο είναι ο άνθρωπος από την εικόνα του Θεού πάνω στη γη; Ας μην απορούμε λοιπόν αν ο Θεός φανερώνεται μες από υλικές εικόνες και μιλά μες απ’ αυτές, γιατί όλα μπορεί να τα κάνη ο Θεός (πρβλ. Μάρκ. θ’ 23). Όταν χρειάσθηκε, κάποτε, ο Θεός μίλησε και με το στόμα ενός ταπεινού υποζυγίου, της όνου του Βαλαάμ (Αριθμ. κβ’ 28).

498. Για τους ευλαβικούς αγιογράφους: Τόσο ζωντανή και αληθινή είναι, λέμε κάποτε για μια προσωπογραφία, ώστε μόνο η φωνή της λείπει. Αν ο άνθρωπος είναι ικανός, με την τέχνη του, να δίνη ζωή στην άψυχο ύλη, τι μπορεί να είναι αδύνατο για τον Θεό; Γιατί δεν θα μπορούσε να δώση ζωή σε μία εικόνα και να την κάμη να μιλά στις ψυχές; Μονάχα η φωνή λείπει από την εικόνα, που τα χέρια σου έφτιαξαν, άνθρωπε. Άφησε τώρα τον Κύριο να συμπληρώση το έργο του. Θα δώση στην εικόνα και φωνή.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 208-209)

495. Θαυμάσια είναι η δύναμις της πίστεως! Μονάχα το να σκεφθώ και να αισθανθώ με πίστι τον Θεό αρκεί και ο Θεός είναι μαζί μου. Μονάχα να μετανοήσω από καρδιάς, με πίστι, αρκεί και ο Θεός είναι μαζί μου. Ένα ευσεβές αίσθημα και ο Κύριος είναι μαζί μου. Αλλά ο Αρχέκακος εισέρχεται στην ψυχή μου με τους ακάθαρτους, αμαρτωλούς, βλάσφημους λογισμούς, φυτεύοντας αμφιβολία, φόβο, υπερηφάνεια, θυμό, κακία, φθόνο. Όμως η δύναμίς του πάνω μου εξαρτάται εντελώς από εμένα τον ίδιο. Αρκεί να προσέχω τον εαυτό μου και να διατηρώ μέσα μου το όνομα του Κυρίου Ιησού Χριστού, με πίστι και με αγάπη, για να χάνεται όλη η δύναμις του Πονηρού.

496. Να προσπαθής να κάνης πάντοτε το αντίθετο από ό,τι ο εχθρός θέλει να κάνης. Σε προτρέπει να είσαι φίλαυτος και να κατακρίνεις τον αδελφό σου; Ταπεινώσου έως το χώμα, κατάκρινε τον εαυτό σου όσο μπορείς πιο αυστηρά και ύψωνε τον αδελφό σου μέσα στην καρδιά σου. Ο αδελφός σου, υποκινούμενος από τον εχθρό, σου συμπεριφέρεται με εγωισμό και μοχθηρία; Συ να του συμπεριφερθής με ταπεινό φρόνημα και αγάπη. Αν ο εχθρός σε σπρώχνη σε φιλαργυρία, άνοιξε το χέρι σου στους φτωχούς αδίστακτα. Έτσι να πολιτεύεσαι σε κάθε περίστασι και ο Θεός θα σου δώση χάρι πάνω στη χάρι. Μην εντυπωσιάζεσαι από τη δύναμι του Πονηρού. Ζήτα βοήθεια από τον Θεό με την προσευχή και ο Θεός θα σε στηρίξη.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 208)

«Πιότερο αξίζει ο υπομονετικός από το χειροδύναμο. Κι εκείνος που στο πνεύμα του κυριαρχεί, από τον άλλο, που κυριεύει πόλη» (Παροιμίες 16:32 - ΝΜΒ)

Ήταν ένας απλός άνθρωπος. Αγαπούσε το Θεό, μιλούσε στους συγχωριανούς του για το Χριστό, βοηθούσε όσους είχαν ανάγκη. Όλοι αναγνώριζαν ότι είναι πραγματικός χριστιανός. Κάποιος όμως γείτονας σκέφτηκε να τον δοκιμάσει. Ήταν άνοιξη κι ο χριστιανός φύτεψε ζαρζαβατικά στον κήπο του. Ένα πρωί ο γείτονάς του έβαλε κρυφά στον κήπο αυτό την αγελάδα του. Ο ίδιος κρύφτηκε, για να δει την αντίδραση του χριστιανού. Το ζώο έφαγε ό,τι ήταν φυτεμένο με τόσο κόπο. Όταν ο χριστιανός αντιλήφθηκε το γεγονός, η ζημιά είχε ολοκληρωθεί. Ο γείτονας περίμενε ν’ ακούσει φωνές, βρισιές, απειλές. Αλλά αντί γι’ αυτά άκουσε το χριστιανό να λέει: «Ευλογημένο ζώο, γιατί το έκανες αυτό;». Και το έβγαλε από τον κήπο του ήσυχα.
Αν και λέμε ότι είμαστε χριστιανοί, πόσες φορές χάνουμε τον έλεγχο του εαυτού μας και αντιδρούμε με ανάρμοστο τρόπο ή λόγια!
Κύριε, έλεγχε τη γλώσσα και τις αντιδράσεις μου. Ελευθέρωσέ με από το θυμό και τα νεύρα μου. Στ’ όνομα του Σωτήρα μου Χριστού. Αμήν.

«Η σοφία ζωοποιεί όσους την κατέχουν. Αυτή είναι η ωφέλεια για εκείνους που τη γνωρίζουν» (Εκκλησιαστής 7:12)

- Δώσε στο Θεό εκείνα που Του αξίζουν, όχι εκείνα που σου περισσεύουν.
- Οι ανθρώπινοι δρόμοι οδηγούν σ’ ένα τέλος χωρίς ελπίδα. Ο δρόμος του Θεού οδηγεί σε μια ελπίδα χωρίς τέλος.
- Αν ξοδεύεις πολλή ώρα στα γόνατα της προσευχής, θα μπορείς να στέκεσαι όρθιος στις αντιξοότητες της ζωής.
- Εκείνος που γονατίζει μπροστά στο Θεό, μπορεί να σταθεί όρθιος μπροστά σε οποιονδήποτε άλλο.
- Αν προσπαθείς να είσαι ευχάριστος σε όλους, θα καταλήξεις να γίνεις δυσάρεστος σε όλους.

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)