(Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Μ. Βασιλείου, Βασιλείου Χαρώνη)

Α') Η ΑΜΑΡΤΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ
750.Είναι μεγάλο και βαρύ το αμάρτημα; Σου χρειάζεται πολλή εξομολόγηση, πικρά δάκρυα, συνεχής αγρυπνία και διαρκής νηστεία . («Πρόσεχε σεαυτώ», 4, ΕΠΕ6, 224ΒΕΠ54, 31 ΜΟ 31,205).
Β') ΜΕ ΤΗΝ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΜΕ ΣΤΟ ΘΕΟ
751.. Ο μέθυσος είναι εχθρός του Θεού... Εάν λοιπόν θέλεις με την εξομολόγηση να επανέλθεις στο Θεό, να αποφεύγεις τη μέθη, για να μη σου χειροτερέψει την αποξένωση.
(Περί νηστείας, λόγ. Β', 7, ΕΠΕ6, 70ΒΕΠ54,26ΜΟ 31,196).
Γ) ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝ ΟΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΟΙ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΕΡΩΤΉΣΙΣ ΣΠΗ' (288)
752.Εκείνος που θέλει να εξομολογηθεί τις αμαρτίες του, οφείλει να εξομολογείται σε όλους, και στους τυχόντες, ή σε ποιους.
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ
Το σχέδιο της φιλανθρωπίας του Θεού για κείνους που αμαρτάνουν είναι φανερό στο λόγο της Αγίας Γραφής: «Δεν θέλω εγώ τον θάνατο του αμαρτωλού, όσο θέλω να επιστρέψει και να ζήσει ευτυχισμένος»1 . Επειδή λοιπόν και ο τρόπος της επιστροφής πρέπει να είναι ανάλογος με το αμάρτημα και επειδή απαιτούνται καρποί άξιοι της μετάνοιας, όπως λέει η Γραφή: «Να καρποφορήσετε καρπούς άξιους της μετάνοιας»2, για να μην πραγματοποιηθεί λόγω της ελλείψεως των καρπών η απειλή που αναφέρεται στη συνέχεια από τη Γραφή: «Κάθε δένδρο που δεν κάνει καλό καρπό, κόβεται και ρίχνεται στη φωτιά»3, είναι ανάγκη να εξομολογούμαστε τα αμαρτήματα μας σ’ εκείνους στους οποίους έχει εμπιστευθεί η Εκκλησία τη διαχείριση των μυστηρίων του Θεού4. Γιατί εκείνοι που μετανοούσαν παλιότερα, συνήθιζαν να εξομολογούνται κατά τον ίδιο τρόπο στους αγίους. Γιατί το μεν Ευαγγέλιο αναφέρει ότι εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους στον Βαπτιστή Ιωάννη5, οι δε Πράξεις των αποστόλων6 ότι εξομολογούνταν στους αποστόλους, από τους οποίους και εβαπτίζονταν όλοι.
ΓΟροι κατ’ έπιτομήν, ερώτ. ΣΠΗ, ΕΠΕ9, 356358ΒΕΠ53, 351352 ΜΟ 31,12841285).  1,Ιεζ.33,11    2.Ματθ.3,8    3.Λουκ.3,8-9      4.Κορ.4,1         5. Ματθ.3,6 6.Πραξ.19,18
Δ’) ΝΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥΣ«ΤΑ ΚΡΥΠΤΑΤ ΉΣ ΚΑΡΔΙΑΣ»
753. Ο καθένας από τους υποτακτικούς, εάν βέβαια θέλει να παρουσιάσει αξιόλογη προκοπή και να συνηθίσει τη ζωή που είναι σύμφωνη με τις εντολές του Κυρίου μας Ιησού Χρίστου, δεν πρέπει να κρύβει μέσα του κανένα κίνημα (καμιά κατάσταση) της ψυχής του ούτε να βγάζει κανένα λόγο από το στόμα του, χωρίς να τον εξετάσει προσωπικά. Αντίθετα πρέπει να απογυμνώνει τους κρυφούς λογισμούς και τα κρυφά συναισθήματα της καρδιάς του στους αδελφούς στους οποίους έχει ανατεθεί η ευθύνη να φροντίζουν για τους πνευματικά ασθενείς με ευσπλαχνία και συμπάθεια Γιατί έτσι κάθε τι που είναι αξιέπαινο θα επαινείται, και ό,τι είναι ανάξιο θα θεραπεύεται με κατάλληλο τρόπο. Από αυτή την από κοινού άσκηση με τη βαθμιαία πρόοδο θα προέλθει η τελειοποίησή μας.     (“Οροι κατά πλάτος, ερώτ. ΚΣΤ, ΕΠΕ8, 304ΒΕΠ53,184ΜΟ 31, 985988
Ε') Η ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ Σ’ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΘΕΡΑΠΕΥΣΟΥΝ ΤΑ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ.
ΕΡΩΤΉΣΙΣ ΣΚΘ΄΄
754. Εάν πρέπει να εξομολογούμαστε τις πράξεις που απαγορεύονται χωρίς να ντρεπόμαστε σε όλους η σε μερικούς και σε ποιους.
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ
Η εξομολόγηση των αμαρτημάτων γίνεται για τον ίδιο λόγο, που γίνεται και η επίδειξη των σωματικών τραυμάτων. "Όπως λοιπόν τα τραύματα του σώματος οι άνθρωποι δεν τα αποκαλύπτουν σε όλους ούτε στους τυχόντες, αλλά μόνον σ’ εκείνους που έχουν πείρα και γνωρίζουν τον τρόπο της θεραπείας τους, έτσι και η εξομολόγηση των αμαρτημάτων πρέπει να γίνεται σ’ εκείνους που μπορούν να τα θεραπεύσουν, σύμφωνα με το λόγο της Γραφής: «Σεις οι δυνατοί στην πίστη και στην αρετή να ανέχεστε τις πνευματικές αδυναμίες των αδελφών σας» , δηλαδή να τις θεραπεύετε με τη φροντίδα σας.
ΣΤ) ΟΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΜΕΙΩΝΟΥΝ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΤΩΝ ΕΠΙΤΙΜΙΩΝ
755.Αν βεβαίως καθένας από αυτούς που έπεσαν στα αμαρτήματα που προαναφέρθηκαν, κατά τη διάρκεια της μετάνοιας και εξομολογήσεως του δείξει εξαιρετικό ζήλο και επιμέλεια, ο Πνευματικός στον οποίον η φιλανθρωπία του Θεού εμπιστεύθηκε την εξουσία να συγχωρεί ή να μη συγχωρεί αμαρτίες, δεν θα είναι αξιοκατάκριτος, αν δείξει περισσότερο φιλάνθρωπο πνεύμα, βλέποντας την ειλικρινή και θερμή μετάνοια του αμαρτωλού, και μειώσει τη χρονική διάρκεια των επιτιμίων. Γιατί τα γεγονότα που διηγείται η 'Αγ. Γραφή μας διδάσκουν ότι όσοι μετανοούν και εξομολογούνται με πόνο ψυχής, κερδίζουν γρήγορα τη φιλανθρωπία του Θεού.      (ξΕπιστ. 217, Αμφιλοχία) περί Κανόνων, 74, ΕΠΕ1, 234ΒΕΠ55, 257ΜΟ 32,804).
Ζ’) ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΒΑΡΥΝΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΥΠΟΨΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΟΛΗ ΤΩΝ ΕΠΙΤΙΜΙΩΝ
756 ."Ας υποτεθεί ότι το αμάρτημα που κρίνεται είναι η πορνεία. 5 Αλλά, άλλος μεν διέπραξε την πορνεία, γιατί από την αρχή ανατράφηκε με αισχρές συνήθειες γιατί και από ασελγείς γονείς οδηγήθηκε σ’ αυτόν το βίο, και έζησε με φαύλες συνήθειες, με μεθύσια, με θορυβώδεις διασκεδάσεις και αισχρές διηγήσεις. Αντίθετα, άλλος, ενώ είχε πολλές αφορμές που τον παρακινούσαν σε ενάρετες πράξεις, είχε δηλαδή ανατροφή, δασκάλους, ακρόαση του θείου λόγου, σωτήρια αναγνώσματα, συμβουλή των γονέων, διηγήσεις που οδηγούν στη σεμνότητα και τη σωφροσύνη, τρόπο ζωής συγκροτημένο, αργότερα παρασύρθηκε στην ίδια αμαρτία με τον προηγούμενο όταν θα δώσει λόγο για τις πράξεις του, δεν είναι δίκαιο να τιμωρηθεί με βαρύτερες ποινές από τον άλλο;
7Ερμη ν. εις Ζ' Ψαλμ., 5, ΕΠΕ 5, 54ΒΕΠ52,24ΜΟ 29,240).
Η') ΤΙ ΘΑ ΛΑΒΑΙΝΟΥΝ ΥΠΟΨΗ ΤΟΥΣ ΟΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΕΠΙΒΑΛΟΥΝ ΤΑ ΕΠΙΤΙΜΙΑ ΣΤΟΥΣ ΕΥΣΕΒΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΔΙΑΦΟΡΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΙΔΙΟ ΑΜΑΡΤΉΜΑ
ΕΡΩΤΉΣΙΣ ΠΑ'
757.Εάν πρέπει να επιβάλλουμε το ίδιο επιτίμιο στους ευλαβείς και τους αδιάφορους, όταν διαπράττουν το ίδιο αμάρτημα και οι δύο.
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ
Εάν προσέξουμε τη διάθεση αυτού που αμάρτησε και τον τρόπο με τον όποιον διέπραξε το αμάρτημα, θα γνωρίσουμε και τον τρόπο της επιβολής του επιτιμίου. Γιατί, κι αν ακόμη το αμάρτημα του αδιάφορου φαίνεται να είναι το ίδιο με το αμάρτημα του ευλαβούς, όμως η διαφορά μεταξύ τους είναι μεγάλη γιατί ο μεν ευλαβής, επειδή είναι ευλαβής και αγωνιά και αγωνίζεται συγχρόνως να γίνει αρεστός στο Θεό, από κάποια κακοτυχία και σχεδόν παρά τη θέληση του έσφαλε και γλύστρισε στο κακό, ενώ ο αδιάφορος, επειδή δεν λογαριάζει ούτε τον εαυτό του ούτε το Θεό, και επειδή δεν ξεχωρίζει καθόλου την αμαρτία από την αρετή, όπως φανερώνει και το ίδιο το όνομα (αδιάφορος), νοσεί από τα βασικά και μεγάλα κακά η περιφρονεί δηλαδή το Θεό η δεν πιστεύει στην ύπαρξή του. Γιατί αυτά τα δυο είναι η αιτία που αμαρτάνει η ψυχή, όπως μαρτυρεί η 'Αγία Γραφή, όταν λέει άλλοτε μεν: «Ο παράνομος που πήρε την απόφαση να αμαρτήσει λέει μέσα του: Δεν υπάρχει φόβος Θεού μπροστά μου. Δεν φοβούμαι τη δίκαια κρίση του Θεού»1, άλλοτε δε: «Είπε ο ανόητος μέσα του δεν υπάρχει Θεός. Αυτός όμως και οι όμοιοι του έχουν διαφθαρεί και έγιναν μισητοί από το Θεό εξαιτίας των έργων τους»2. Συνεπώς ή έχει περιφρονήσει το Θεό, και γι’ αυτό αμαρτάνει, ή αρνείται την ίδια την ύπαρξη του Θεού και γι’ αυτό διαφθείρεται με τα άνομα έργα του, ακόμη κι όταν φαίνεται ότι ομολογεί πίστη, γιατί, όπως λέει η Γραφή: «Ομολογούν με τα λόγια ότι γνωρίζουν το Θεό, τον αρνούνται όμως με τα έργα τους»3. Αφού λοιπόν αυτά έτσι έχουν, νομίζω ότι και ο τρόπος της επιτιμήσεως αυτών των ανθρώπων πρέπει να είναι διαφορετικός. Γιατί ο μεν ευλαβής χρειάζεται, κατά κάποιον τρόπο, τοπική βοήθεια και πρέπει να επιτιμηθεί μόνον για την περίπτωση στην οποία έσφαλε, ενώ ο αδιάφορος, επειδή διέφθειρε ό,τι καλό είχε η ψυχή του, και επειδή πάσχει από γενικότερη ασθένεια, πρέπει να πενθείται και να νουθετείται και να επιτιμάται ή ως καταφρονητής του Θεού, όπως είπα, ή ως άπιστος, μέχρις ότου μπορέσει να πεισθεί ή ότι ο Θεός είναι δίκαιος κριτής, και φοβηθεί, ή ότι πράγματι υπάρχει ο Θεός, και τρομάξει’’. "Όμως πρέπει να γνωρίζουμε και τούτο, ότι τα σφάλματα των ευλαβών γίνονται πολλές φορές κατ’ οικονομία (μετά από παραχώρηση του Θεού) προς το συμφέρον. Τους επιτρέπει δηλαδή μερικές φορές ο Θεός να παρασυρθούν, για να θεραπευθεί η έπαρση (η αλαζονεία) που τους έχει ήδη καταλάβει, όπως είναι για παράδειγμα αυτό που είπε με καύχηση ο Πέτρος ότι δεν θα συμβεί ποτέ σ’ αυτόν (να αρνηθεί το Χριστό) και το όποιον εντούτοις συνέβη σ’ αυτόν τον ίδιο5.
Όροι κατ’ έπιτομήν, ερώτ. ΠΑ' ΕΠΕ9,108110ΒΕΠ53, 264265ΜΟ 31,1140).
1. Ψαλμ.35,2. 2. Ψαλμ. 13,1. 3. Τίτ. 1,16.
4. «Καν δέη συν σοι αποθανείν, ου μη σε απαρνήσομαι» (Ματθ. 26, 35. Μάρκ. 14,31).
5. «Ο Πέτρος άρχισε να καταριέται και να ορκίζεται ότι δεν γνωρίζω τον άνθρωπο αυτό, για τον όποιον μιλάτε» (Μάρκ. 14,71. Ματθ. 26,74).
Θ') ΠΟΙΑ ΕΠΙΤΙΜΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΙΒΑΛΟΥΝ ΟΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ
ΓΕΡΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΙΔΙΟ ΑΜΑΡΤΉΜΑ
ΕΡΩΤΉΣΙΣ ΠΒ'
758.Επειδή ο απόστολος Παύλος έχει γράφει: «Τις ηλικιωμένες να τις μεταχειρίζεστε σαν μητέρες»1, εάν συμβεί η ηλικιωμένη να πέσει στο ίδιο με τη νεώτερη αμάρτημα, πρέπει να της επιβάλουμε το ίδιο επιτίμιο (την ίδια πνευματική ποινή;]
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ
Ο απόστολος Παύλος εδίδαξε να τιμούμε τις ηλικιωμένες σαν μητέρες υπό τον όρο ότι δεν κάνουν τίποτε άξιο πνευματικής ποινής. Εάν όμως συμβεί κάποτε η ηλικιωμένη να κάνει το ίδιο αμάρτημα με τη νεώτερη, πρέπει πρώτα να λαμβάνουμε υπόψη τα φυσικά, θα έλεγα, ελαττώματα της ηλικίας και υστέρα να ορίζουμε την πνευματική ποινή που αρμόζει σε κάθε μία από τις δυο ηλικίες. Για παράδειγμα, είναι φυσικό σχεδόν για τα γηρατειά η βραδύτητα (οι αργές κινήσεις), όχι όμως και για τη νεότητα όπως είναι φυσικά για τη νεότητα, αλλ’ όχι για τα γηρατειά, η ανήσυχη σκέψη, η ταραχή, η θρασύτητα και όσα παρόμοια χαρακτηρίζουν τη νεότητα, όχι όμως και τα γηρατειά. Φαίνεται ότι αυτά τα ελαττώματα ενισχύονται από τη θερμόαιμη εκ φύσεως νεότητα "Ώστε το ίδιο αμάρτημα, για παράδειγμα η βραδύτητα στην εκτέλεση των καθηκόντων, αξίζει βαρύτερη πνευματική ποινή (επιτίμιο) για τη νεώτερη, γιατί η ηλικία της δεν το συγχαίρει (δεν το επιτρέπει). Και το ίδιο αμάρτημα, για παράδειγμα η ανήσυχη σκέψη και συμπεριφορά ή η θρασύτητα ή η ταραχή, κάνει την ηλικιωμένη άξια βαρύτερης πνευματικής ποινής, γιατί η ηλικία της τη βοηθεί να είναι πράη και ήρεμη. Επί πλέον όμως πρέπει να εξετάζουμε και τον τρόπο της τελέσεως του αμαρτήματος για το κάθε ένα από τα δύο πρόσωπα και έτσι να εφαρμόζουμε την κατάλληλη θεραπεία, χρησιμοποιώντας το ανάλογο επιτίμιο (την πνευματική ποινή) που αρμόζει.
(Όροι κατ' έπιτομήν, ΠΒ' (82), ΕΠΕ 9,112 ΒΕΠ53, 265266ΜΟ 31, 1141). 1. Α'Τιμ. 5,2.
Ι') Η ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΔΕΙΚΝΥΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
759.Η παιδική ηλικία, απλή και αδόλη και αδέξια στο να ψεύδεται, καθώς είναι, εξομολογείται εύκολα τα απόρρητα (τα μυστικά) της ψυχής.
ΓΌροι κατά πλάτος, ΙΕ', 3, ΕΠΕ 8, 256258 ΒΕΠ53, 169 ΜΟ 31, 956Α).

Δεν θα βαδίσω σε κήπους ανθόσπαρτους. - Γ.Βερίτης

Δεν θα βαδίσω σε κήπους ανθόσπαρτους τώρα μαζί σου,
δε θα λουστείς στα νερά τα κρυστάλλινα του Παραδείσου..

Δύσκολο βρίσκεις και μέγα τ΄αγώνισμα, σκληρό τον νόμο,
κι΄ειναι βαρύς ο σταυρός που σου φόρτωσα πάνω στον ώμο!

Σφίξε αδερφέ τον σταυρό που σου χάρισα μέσα στα χέρια,
πρίν απο σένα τρυπήθηκα εγώ στην καρδιά με μαχαίρια!

Τούτο το αγώνισμα φίλε που σου δωκα μην τ΄αποστέρξεις,
Πρώτος ανέβηκα εγω τον ανήφορο αυτόν που θα τρέξεις..

Ηταν βαρύς ο σταυρός μου και ασήκωτος σαν απο πέτρα!
Πίστεψε δεν μου τον είχανε κόψει σ΄ανθρώπινα μέτρα..

Κι όμως σαν άνθρωπος όμοιος κι εγω τον κρατούσα..
κι έρημος, άφιλος, μες σε λυκόσκυλα μόνος τραβούσα..

Κοίτα στου δύσκολου δρόμου σου εδώ του σκληρού τα λιθάρια,
κοίτα και θα ΄βρεις ακόμα παντού τα ματόγραφτ΄ αχνάρια..

Κι όπου κοιτάξεις στις πέτρες εδώ τις μικρές, τις μεγάλες..
Θα ΄βρεις ακόμα να αχνίζουν ζεστές τις αιμάτινες στάλες..

Βλέπω τα χέρια σου απόκαμαν κι έμειναν σαν μαραμένα!
Ω και να δείς τα καρφιά που μου σκάψαν τα χέρια μου εμένα!

Σύγκορμος τρέμεις! τα πόδια παράλυσαν, θόλωσε ο νούς σου..
Μαύρισ ΄η μέρα σου αντάριασμα πλάκωσε τους ουρανούς σου!

Όλα τ΄αστέρια βασίλεψαν κι έσβησαν στα βλέφαρα σου..
κι ουτε μια λάμψη φωτίζει παρήγορη τη συμφορά σου!

Θάρρος παιδί μου, περπάτα και κράτα με, αντάμα θα πάμε
άγνωστη να ΄ναι και ξένη στα χείλη σου η λέξη "φοβάμαι"..

Δώσ΄ μου το χέρι σου κι άφοβα ακούμπησε πάνω σε μένα
Διώξε τα μαύρα πουλιά που κρατάς μεσ΄την σκέψη κρυμμένα!

Με αξίωσε ο Θεός να τον υπηρετήσω στο άγιο έργο Του, την κατήχηση. Χρόνια τώρα, στην ενορία του Αγίου Χαραλάμπους, τα παιδιά έρχονταν ανελλιπώς, κάθε Σάββατο πρωί στο ενοριακό κέντρο, όπου εκεί «ξεδιψούσαμε» ακούγοντας τον Άγιο λόγο του Θεού. Ανάμεσα στα 30 περίπου παιδιά που μαζεύονταν ήταν και η Γρηγορία, μαθήτρια πέμπτης δημοτικού. Ήσυχο παιδί. Ποτέ δεν έλεγε κάτι, όταν τη ρωτούσες. Έδινε την εντύπωση ότι ίσως δεν συμμετείχε. Με είχε προβληματίσει.

Αργότερα, χρειάστηκε να διακονήσω σε άλλη ενορία. Κράτησα όμως την επικοινωνία με τα παιδιά του κατηχητικού σχολείου του Αγίου Χαραλάμπους. Με τη Γρηγορία δεν στάθηκε αυτό δυνατό. Έδειξε ότι δεν ήθελε. Αργότερα, είχα μάθει ότι έμπλεξε με παρέες, άλλαξε «δρόμο». Η προσευχή για όλα τα παιδιά δεν σταμάτησε. Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού, ελέησε την δούλη σου… Μαρία, Κατερίνα, Μάρθα, Γρηγορία…

Κάποτε, είχα μάθει ότι είχε περάσει στη Νομική Αθηνών. Ήταν από τις καλές μαθήτριες και η επιλογή της σχολής μία από τις πρώτες.

Μία μέρα, επιστρέφοντας από τη δουλειά μου, μου είπαν ότι πήρε τηλέφωνο κάποιο παλαιό κατηχητόπουλο, και ήθελε να με δει. «Ποια; Η Γρηγορία…», είπα ξαφνιασμένη. Χάρηκα όταν συναντηθήκαμε, είχα μείνει άφωνη με αυτό που έβλεπα. «Η Γρηγορία είναι αυτή;», είπα μέσα μου. Ο Άγιος Θεός την δοκίμαζε. Ο καρκίνος είχε προχωρήσει και είχε αλλοιώσει το μισό της πρόσωπο τόσο που δεν την αναγνώριζες.

«Σας περίμενα», μπόρεσε και μου είπε και ένα χαμόγελο μόλις και μετά βίας χαράχτηκε στο μέρος των χειλιών της που δεν είχαν προσβληθεί από την αρρώστια.

Είπαμε πολλά, θυμηθήκαμε τα παλιά…

Δίπλα του στεκόταν μία σεβαστή κυρία, η μητέρα της. Κάποια στιγμή, γυρνώντας σε μένα μου είπε «Κυρία Σοφία… γιατί;» και ένα δάκρυ κύλησε από τα μάτια της πονεμένης μάνας.

Τότε ξαφνιασμένη άκουσα τη Γρηγορία να της λέει: «Μάνα, μη λες “γιατί”. Όταν ο Καλός Θεός μάς δίνει τα καλά Του, λέμε “γιατί;” Τώρα, δεν θα δεχτούμε και τα δύσκολα;» και γυρνώντας σε μένα μου είπε «Θυμάστε κυρία, εκείνο το μάθημα που μας είχατε κάνει για τον Ιώβ; Αυτός τόσα πέρασε και ποτέ δεν είπε “γιατί”. Αλλά τι είχε πει; …. «εἰ τὰ ἀγαθὰ ἐδεξάμεθα ἐκ χειρὸς Κυρίου, τὰ κακὰ οὐχ ὑποίσομεν;» Κυρία… δεν την ξέχασα ποτέ αυτή την ωραία ιστορία…»

Έμεινα να την κοιτάζω…. «Ναι, όχι μόνο δεν την ξέχασες, Γρηγορία μου. Είχες τη δύναμη να την εφαρμόσεις κιόλας», είπα μέσα μου.

Τόσα χρόνια με αξίωσε ο Θεός να κάνω κατηχητικό, αλλά παίρνω εγώ τώρα μαθήματα. Μαθήματα ζωής.

Μιλήσαμε και για τις αλλαγές που είχε στην ζωή της, και πόσο είχε μετανιώσει για αυτές. «Αυτό που με κράτησε στη ζωή μου ήταν αυτά που μας λέγατε κάθε Σάββατο…», είπε.

Η Γρηγορία βγήκε από το νοσοκομείο. Αργότερα, ακολούθησαν πολλές επεμβάσεις στο εξωτερικό με πολλή επιτυχία. Με την χάρη του Θεού, τώρα εργάζεται και έχει ανοίξει την δική της οικογένεια και συνέχεια δοξάζει τον Άγιο θεό για όλα.

Μακρίνα

από το περιοδικό «Κιβωτός»
τεύχ. Δεκεμβρίου 2017 (58ο

Του Αββά Αμμούν του Νιτριώτη. 
α'. Ο Αββάς Αμμούν ο Νιτριώτης πήγε στον Αββά Αντώνιο και του λέγει : « Βλέπω, ότι εγώ περισσότερο από σένα έχω κουρασθή και όμως το δικό σου όνομα μεγαλύνουν οι άνθρωποι πιο πολύ από το δικό μου ». Και ο Αββάς Αντώνιος του αποκρίνεται : « Αυτό συμβαίνει γιατί εγώ αγαπώ τον θεό πιο πολύ από σένα ».
β'. ΄Ελεγαν για τον Αββά Αμμούν ότι έκαμε σε μέτρο κριθαριού δυο μήνες. Πήγε δε αυτός στον Αββά Ποιμένα και του λέγει : « "Αν πάω στο κελλί του διπλανού μου ή αυτός ελθη σ’ εμένα για κάποια ανάγκη, διστάζουμε να μιλήσουμε, μήπως η στιχομυθία μας ξεστρατίση». Του λέγει ο γέρων : « Καλά κάνεις. Γιατί η νεότης χρειάζεται προσοχή ». Του λέγει ο Αββάς Αμμούν : «Οι γέροντες λοιπόν τι έκαναν ; ». Και του αποκρίθηκε : « Οι γέροντες, με την προκοπή οπού είχαν, δεν εύρισκαν μέσα τους άλλο ή ξένο στο στόμα για να το πουν ». « "Αν λοιπόν χρειασθή, λέγει, να μιλήσω με τον διπλανό μου, θέλεις να μιλήσω με τα λόγια της Γραφής ή με τα λόγια των γερόντων ; ». Λέγει ο γέρων : « "Αν δεν μπορής να σιωπάς, καλύτερα είναι να χρησιμοποιής τα λόγια των γερόντων και όχι τη Γραφή. Γιατί ο κίνδυνος δεν είναι μικρός ».
γ’. 'Ένας αδελφός ήλθε από Σκήτη στον Αββά Αμμούν και του λέγει : « Με στέλνει ο πνευματικός μου πατέρας σε μια διακονία και φοβάμαι τη σαρκική αμαρτία ». Του λέγει ο γέρων : « Την ώρα οπού σου έρχεται πειρασμός, λέγε : Θεέ των δυνάμεων, με τις ευχές του πατέρα μου, βγάλε με απ’ αυτόν τον πειρασμό ». Μια μέρα λοιπόν, κάποια κόρη έκλεισε τη θύρα για να μη βγη εκείνος. Και φώναξε τότε δυνατά : « Θεέ του πατέρα μου, βγάλε με ». Και ευθύς βρέθηκε στον δρόμο της Σκήτης.
Του Αββά Α ν ο ύ β
α. Διηγήθηκε ο Αββάς Ιωάννης, ότι ο Αββάς Ανούβ και ο Αββάς Ποιμήν και οι λοιποί αδελφοί τους, τέκνα όντας μιας μητέρας, έγιναν μοναχοί στη Σκήτη. Και όταν ήλθαν οι Μάζικοι και την ερήμωσαν για πρώτη φορά, έφυγαν από εκεί και πήγαν σ’ ένα τόπο οπού τον έλεγαν Τερενούθι, έως ότου εξετάσουν πως θα έπρεπε να μείνουν. Και έμειναν εκεί, σε παλαιό ιερό, λίγες μέρες. Είπε δε ο Αββάς Ανούβ στον Αββά Ποιμένα : « Κάμε μου τη χάρη, συ και οι αδελφοί σου, ο καθένας ας ησυχάση μόνος του και ας μη συναντηθούμε μεταξύ μας αυτή την εβδομάδα ». Και είπε ο Αββάς Ποιμήν : « Όπως θέλεις θα κάμουμε ». Και έκαμαν έτσι. Βρισκόταν δε εκεί, στο ιερό αυτό, ένα λίθιvo άγαλμα. Και σηκωνόταν ο Αββάς Ανούβ κάθε πρωί και πετροβολούσε το πρόσωπο του αγάλματος. Το δε βράδι του έλεγε : « Συγχώρεσέ με ». Και πέρασε την εβδομάδα, έτσι κάνοντας. Το Σάββατο δε, συναντήθηκαν μεταξύ τους. Και είπε ο Αββάς Ποιμήν στον Αββά Ανούβ : « Σε είδα, Αββά, αυτή την εβδομάδα, να λιθοβολής το πρόσωπο του αγάλματος και πάλι μετάνοια να του βάνης. Κάνει τέτοια πράγματα πιστός άνθρωπος ; ». Και αποκρίθηκε ο γέρων : « Και αυτό για σας το έπραξα. Όταν με είδατε να λιθοβολώ το πρόσωπο του αγάλματος, μίλησε καθόλου η ωργίσθηκε ; ». Και είπε ο Αββάς Ποιμήν : « όχι ». « Και πάλι, όταν του έβαλα μετάνοια, μήπως ταράχθηκε και είπε : « Δεν σε συγχωρώ ; ». Και είπε ο Αββάς Ποιμήν : « όχι ». Και λέγει τότε ο γέρων : « Και εμείς λοιπόν εφτά αδελφοί είμαστε. “Αν θέλετε να μείνουμε μαζί, ας γίνουμε σαν το άγαλμα εκείνο, όπου είτε υβριστή είτε δόξασθή, δεν ταράζεται. Και αν δεν θέλετε να γίνη έτσι, να, τέσσερις πύλες είναι στο ιερό, ο καθένας οπού θέλη ας φύγη ». Και έπεσαν στο έδαφος, λέγοντας στον Αββά Ανούβ : « Θα κάμουμε όπως θέλεις, πάτερ, και θα συμμορφωθούμε στα λόγια σου ». Είπε δε ο Αββάς Ποιμήν : « Εμείναμε μαζί όλο μας τον καιρό, κάνοντας όπως μας είπε ο γέρων. Εκείνος ώρισε έναν από μας ως οικονόμο. Και καθετί όπου μας παρέχετε, τρώγαμε. Και ήταν αδύνατο να πή κάποιος από μας : Φέρε μας κάτι άλλο. “Η να πη : Δεν θέλω να το φάω αυτό. Και περνούσαμε όλο τον καιρό μας με ανάπαυση και ειρήνη ».
β'. Είπε ο Αββάς Ανούβ : «Από τότε όπου λέγομαι χριστιανός, δεν βγήκε ψεύδος από το στόμα μου».
Του Αββά Αβραάμ
α’. ‘Ελεγαν για κάποιο γέροντα, ότι πέρασε πενήντα χρόνια χωρίς να τρώγη ψωμί και χωρίς να πίνη κρασί εύκολα. Και έλεγε : « θανάτωσα τις σαρκικές ροπές και τη φιλαργυρία και την κενοδοξία ». Και ήλθε σ’ αυτόν ο Αββάς Αβραάμ, σαν έμαθε ότι το είπε αυτό. Και του λέγει: « Συ είπες αυτά τα λόγια ; ». Και του απαντά : « Ναι ». Και του λέγει τότε ο Αββάς Αβραάμ : « Να, μπαίνεις στο κελλί σου και βρίσκεις στο ψαθί σου μια γυναίκα. Μπορείς να πής με τον νου σου ότι δεν είναι γυναίκα ; ». Λέγει : « ’Όχι. Αλλά πολεμώ τον λογισμό, ώστε να μη την αγγίξω ». Λέγει πάλι ο Αββάς Αβραάμ : « Να λοιπόν οπού δεν το θανάτωσες, αλλά ζή το πάθος, μόνον όπου είναι δεμένο. Καθώς περπατάς, βλέπεις λιθάρια και όστρακα και ανάμεσά τους χρυσάφι. Μπορεί ο νους σου να το λογαριάση σαν εκείνα ; ». Λέγει ο άλλος : « όχι. Άλλα πολεμώ τον λογισμό, ώστε να μη το πάρω ». Και λέγει τότε ο γέρων : « Να, ζή το πάθος, αλλά είναι δεμένο ». Λέγει πάλι ο Αββάς Αβραάμ : « Να, ακούς για δυο αδελφούς ότι ο ένας σε αγαπά και ο άλλος σε μισεί και σε κακολογεί. Αν έλθουν σε σένα, θα έχης και τους δυο το ίδιο ; ». Απαντά : « ‘Οχι. Αλλά θα πολεμήσω τον λογισμό, ώστε να κάνω το καλό σ’ αυτόν οπού με μισεί όπως σ’ εκείνον οπού με αγαπά ». Του λέγει ο Αββάς Αβραάμ : « "Ωστε λοιπόν τα πάθη ζουν, αλλά δένονται από τους αγίους».
(Είπε Γέρων,Το Γεροντικόν εκδ. Αστήρ, Αθήνα 1996 σελ.45-48)

(Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Μ. Βασιλείου, Χαρώνη Βασιλείου). 

Α') ΤΗΝ ΕΚΗΡΥΤΤΑΝ ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΕΣ 

1410. Θρηνούν για μας οι προφήτες και μας παρακινούν να θρηνήσουμε γοερά, ώστε από τα προφητικά λόγια να συναισθανθούμε και να αναγνωρίσουμε τις αμαρτίες μας, να πενθήσουμε με οδύνη για την καταστροφή μας και να ταλαιπωρήσουμε τη σάρκα μας με κόπους και μόχθους.
Από ένα τέτοιον λοιπόν (το Δαβίδ) ξεσχίζεται το πένθιμο ένδυμα, που ντύθηκε, όταν πενθούσε με συντριβή για την αμαρτία του. Ντύνεται δε το χιτώνα1 της χαράς και της ευφροσύνης και το ιμάτιο (το ένδυμα) της σωτηρίας, τα λαμπρά αυτά φορέματα του γάμου, με τα οποία οποίος είναι στολισμένος, δεν θα εκδιωχτεί από τον ουράνιο νυμφώνα. «Έσχισες το τρίχινο ένδυμα που φορούσα λόγω του πένθους και με έζωσες γύρω γύρω με ευφροσύνη»2. Ο σάκος (το τρίχινο ένδυμα), επειδή είναι σύμβολο ταπεινώσεως, συνεργεί στη μετάνοια Γιατί λέει: «Πριν από πολύν καιρό θα είχαν μετανοήσει, αν κάθονταν με συντριβή κάτω στη γη και έφεραν τα σύμβολα του πένθους επάνω στο κεφάλι τους»3. (ΕίςΚ& Ψαλμ., 7, ΕΠΕ5,156ΒΕΠ 52,61ΜΟ 29,321).
1..Το εσωτερικό ένδυμα των ανδρών που έφθανε μέχρι τα πόδια. Το ιμάτιο ήταν το εξωτερικό ένδυμα, το επανωφόρι. Η φράση είναι του προφήτη Ησαΐα: «Ενέδυσε με ιμάτιον σωτηρίου και χιτώνα ευφροσύνης» (61,10). Τα λόγια αυτά επαναλαμβάνει και ο ιερεύς, όταν ντύνεται το στιχάριο.
2.Ψαλμ. 29,12. 3. Λουκ. 10,13.
Β') ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΜΠΡΑΚΤΉ
1411.«Εβρισες κάποιον άνθρωπο και τον εκακολόγησες; Επαίνεσε τον τώρα. "Εδειξες πλεονεξία και επήρες ξένα πράγματα; Επίστρεψέ τα. Εμέθυσες; Νήστεψε. "Εδειξες αλαζονεία; Ταπεινώσου. Εφθόνησες κάποιον; Παρακάλεσε τώρα το Θεό γι’ αυτόν. "Εκαμες φόνο; Να υποστείς το μαρτύριο ή να κάμεις εκείνο που είναι ισοδύναμο με το μαρτύριο αφού εξομολογηθείς την αμαρτία σου, βασάνισε (ταλαιπώρησε) το σώμα σου. Και τότε, μετά την εξομολόγηση, είσαι άξιος να ψάλλεις στο Θεό με δεκάχορδο ψαλτήρι».
« (Εις ΛΒ' Ψαλμ., 2, ΕΠΕ 5, 164ΒΕΙΓ52,64ΜΟ 29,325,328).
ΕΡΩΤΉΣΙΣ 297
1412. Με ποιον τρόπο πρέπει να επιστρέψει κανείς από τις αμαρτίες.
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ
Να μιμείται κανείς τη διάθεση του Δαβίδ, που είπε πρώτα: «Συναισθάνθηκα την ανομία μου και δεν έκρυψα την αμαρτία μου. Είπα: θα εξομολογηθώ την ανομία μου στον Κύριο»1. Έπειτα δε με το να διηγείται τον τρόπο της επιστροφής με τον έκτο ψαλμό2 και με άλλους ψαλμούς με πολλούς τρόπους. Επίσης με το να μαθαίνει εκείνος που επιστρέφει, από τον απόστολο Παύλο, αυτά που εμαρτύρησε ότι έγιναν από τους Κορινθίους για το αμάρτημα κάποιου άλλου, λέγοντας: «Η λύπη που είναι σύμφωνη με το θέλημα του Θεού έχει ως αποτέλεσμα μετάνοια που οδηγεί στη σωτηρία»3, και προσθέτοντας τα γνωρίσματα της λύπης. «Το ότι η κατά Θεόν λύπη φέρνει μετάνοια αποδεικνύεται και από τη δική σας περίπτωση. Γιατί το ότι λυπηθήκατε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού σάς έκαμε δραστήριους και σάς οδήγησε σε απολογία και αγανάκτηση εναντίον αυτού που αμάρτησε προκλητικά και φόβο, μήπως τιμωρηθείτε από το Θεό, και πόθο να με ξαναδείτε και ζήλο και εκδίκηση κατά του κακού. Με όλη τη διαγωγή σας αποδείξατε ότι είσθε καθαροί β αυτή την υπόθεση»4. "Ώστε από αυτά είναι φανερό ότι πρέπει όχι μόνον να αποφεύγουμε την αμαρτία και να υποφέρουμε αυτά τα πράγματα για χάρη εκείνων που αμαρτάνουν, αλλά και να απομακρυνόμαστε από τους ίδιους τους αμαρτάνοντες γιατί ο Δαβίδ μεν το εδήλωσε αυτό, όταν είπε: «Φύγετε μακριά μου όλοι όσα εργάζεσθε την ανομία»5, ο δε απόστολος Παύλος παράγγειλε ότι με τέτοιο Χριστιανό δεν πρέπει ούτε να συντρώγουμε6. 
(Όροι κατ' επιτομήν, ερώτ. 297, ΕΠΕ 9, 370372 ΒΕΠ53, 356 ΜΟ 31, 12921293).
Ι.Ψαλμ.31,5. 2.«Κύριε, μη τω θυμφ σου έλεγξης με... Ελέησόν με, Κύριε, όχι άσθενης είμι...» (ψαλμ. 6ος). 3. Β' Κορ. 7,10 4.Β' Κορ. 7,11. 5.Ψαλμ. 6,9 6.Α' Κορ. 5,11.

1413. Πρέπει εκείνος, που λέει ότι μετανοεί για κάποιο αμάρτημα, να μη λυπάται μόνον για το αμάρτημά του, αλλά και να παρουσιάζει καρπούς αντάξιους της μετάνοιας1.
Εκείνος που παιδαγωγήθηκε με κανόνα για τα πρώτα αμαρτήματα και αξιώθηκε να λάβει συγχώρηση, εάν αμαρτήσει πάλι, προξενεί στον εαυτό του καταδίκη της θείας οργής χειρότερη από την προηγούμενη2.  (Επιστ. 22, Περί τελειότητος βίου μοναχών, 3, ΕΠΕ3, 469ΒΕΠ55, 43 ΜΟ 32,292).
1.Λουκ. 3,8: «Ποιήσατε καρπούς άξιους της μετάνοιας
2.Έβρ. 10,2629:«... χείρονος άξιωθήσεται τιμωρίας ο τον ΥΙόν του Θεού καταπατήσας και το αίμα της διαθήκης κοινόν ήγησάμενος, εν ω ήγιάσθη, και το Πνεύμα της χάριτος ένυβρίσας».

1414.Σ’ εκείνους που μετανοούν δεν φθάνει μόνον η απομάκρυνση από την αμαρτία, για να σωθούν έχουν ανάγκη και από έργα αντάξια της μετάνοιας.
[Ηθικά όρος Α΄,κεφ γ΄ ΒΕΠ53,38-MG31,701C]

1415. Ποιοι είναι οι άξιοι καρποί της μετανοίας.
Καρποί της μετανοίας είναι τα αντίθετα προς την αμαρτία έργα της δικαιοσύνης και της αρετής που οφείλει να καρποφορεί εκείνος που μετανοεί, εφαρμόζοντας τα λόγια του αποστόλου Παύλου: «Να καρποφορείτε πλούσια κάθε καλό έργο»1.
(Oροι και επιτομήν, 287, ΕΠΕ9,356 ΒΕΠ53,351ΜΟ 31,1284).
Επιστ. 22, Περί τελειότητος βίου μοναχών, 3, ΕΠΕ3, 469ΒΕΠ55, 43 ΜΟ 32,292).
1.Κολ.1,10
ΕΡΩΤΉΣΙΣ Ι'
1416. Με ποιου είδους φόβο και με ποιου είδους δάκρυα οφείλει να εγκαταλείψει τα αμαρτήματα η ψυχή που ταλαιπωρήθηκε μέσα σε πολλές αμαρτίες, και με ποια ελπίδα και διάθεση οφείλει να προσέλθει στο Θεό.
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ
Πρώτα η ψυχή οφείλει να μισήσει την καταδικασμένη (την υπό κατηγορία) προηγούμενη ζωή της, να σιχαθεί και να αποστραφεί την ανάμνησή της, γιατί η Γραφή λέει: «Έμίσησα και σιχάθηκα την αδικία, αγάπησα δε το νόμο σου»1. "Έπειτα οφείλει να διδαχθεί το φόβο από την απειλή της αιώνιας κρίσεως και κολάσεως, να αναγνωρίζει δε ως καιρό δακρύων τον καιρό της μετάνοιας, όπως έδίδαξε ο Δαβίδ στον έκτο Ψαλμό2. Αυτά πρέπει να γίνουν, αφού η ψυχή βεβαιωθεί για τον καθαρισμό των Αμαρτημάτων με το αίμα του Χριστού, μέσα ατό μέγα έλεος και στο πλήθος των οικτιρμών του Θεού.
ΓΟροι κατ' επιτομήν, Γ, ΕΠΕ 9,24ΒΕΠ53,235ΜΟ 31,1088). 1. Ψαλμ. 118,163. 2. «... Λούσω καθ’ εκάστην νύκτα την κλίνην μου, εν δάκρυσί μου την στρωμνήν μου βρέξω» (Ψαλμ. 6,7).

Γ) ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΉΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ ΠΡΟΣ ΕΞΕΥΜΕΝΙΣΜΟΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
1417. Τέτοια είναι η μετάνοια (έμπρακτη σαν εκείνη των Νινευιτών ],εκείνων που είναι ένοχοι σε αμαρτίες. Εμείς όμως την μεν αμαρτία διαπράττουμε συνεχώς και επίμονα, ενώ τη μετάνοια την αναλαμβάνουμε με αμέλεια και νωθρότητα. Ποιος από κείνους που προσεύχονται έχυσε έστω και ένα δάκρυ, ώστε να λάβει στον κατάλληλο καιρό βροχή και σταγόνες; Ποιος από κείνους που εξαλείφει τις αμαρτίες του, μιμήθηκε τον μακάριο Δαβίδ και έβρεξε το κρεβάτι του με δάκρυα; Ποιος έπλυνε τα πόδια ξένων και καθάρισε τη σκόνη της οδοιπορίας, ώστε στον κατάλληλο καιρό να εξευμενίσει το Θεό, ζητώντας παύση της ξηρασίας; Ποιος έθρεφε παιδί ορφανό από πατέρα, ώστε τώρα ο Θεός να ζωογονήσει προς χάρη μας τα σιτάρια, που σαν ορφανά κατακαίονται από τους ξηρούς άνεμους Ποιος περιέθαλψε χήρα βασανισμένη από τις δυσκολίες της ζωής, για να του ανταποδοθεί τώρα η αναγκαία τροφή; Ξέσχισε το άδικο συμβόλαιο, για να συγχωρηθεί έτσι η αμαρτία σου.
Εξαφάνισε τα δάνεια με τους βαρύτατους τόκους, για να βλαστήσει η γη τα συνηθισμένα προϊόντα της.
Δ’) Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΜΕΝΕΙ ΑΚΑΡΠΗ ΧΩΡΙΣ ΝΗΣΤΕΙΑ
1418. Κακοποιηθήκαμε από την αμαρτία" Ας θεραπευτούμε με τη μετάνοια. Η μετάνοια όμως χωρίς τη νηστεία είναι μάταια (ανενέργητη). «Καταραμένη να είναι η γη. Να σου φυτρώνει αγκάθια και τριβόλια»1. Προστάχτηκες να εγκρατεύεσαι, όχι να ζεις με απολαύσεις. Απολογήσου στο Θεό με νηστεία5Αλλά και ο τρόπος ζωής στον παράδεισο είναι εικόνα της νηστείας. Όχι μόνον επειδή ο άνθρωπος είχε την ίδια δίαιτα με τους αγγέλους και έτσι πετύχαινε την ομοίωση προς αυτούς με την ολιγάρκεια, αλλά και επειδή όσα ύστερα βρήκαν οι άνθρωποι με το εφευρετικό τους πνεύμα, δεν είχαν επινοηθεί καθόλου από εκείνους που τρέφονταν στον παράδεισο. Δεν υπήρχαν καθόλου οινοποσίες, καθόλου θυσίες ζώων, ούτε όσα θολώνουν το ανθρώπινο μυαλό. Επειδή δεν ενηστέψαμε, εκπέσαμε από τον παράδεισο. (Περί νηστείας Α 34, ΕΠΕ 6,28ΒΕΠ54,1213ΜΟ 31,168).
Ε') ΕΙΝΑΙ ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΟΠΟΙΟΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΕΝΟΧΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΖΗΤΕΙ ΕΛΕΟΣ
1419. «Κύριε ο Θεός μου, εφώναξα δυνατά σε Σένα πάνω στον πόνο μου και με γιάτρεψες»1. Είναι μακάριος εκείνος που γνωρίζει την πληγή που υπάρχει στο βάθος της ψυχής του, ώστε να μπορεί να πλησιάζει το θείο γιατρό και να λέει: «Γιάτρεψε με, Κύριε, γιατί από τη βαριά μου θλίψη κλονίστηκαν ακόμη και τα κόκαλά μου»2. Και: «Εγώ είπα Κύριε, ελέησε με, γιάτρεψε την ψυχή μου (που είναι βαριά τραυματισμένη), γιατί αμάρτησα σε Σένα»3.
(Εις Κ& Ψαλμ, 3, ΕΠΕ 5,140ΒΕΠ 52,56ΜΟ 29,309). 1. Ψαλμ. 29,3. 2.Ψαλμ. 6,3. 3.Ψαλμ. 40,5.
ΣΤ) ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΛΟΓΗ ΜΕ ΤΉ ΒΑΡΥΤΉΤΑ ΤΟΥ ΑΜΑΡΉΜΑΤΟΣ
1420.Πρόσεχε στον εαυτό σου» (στον εσωτερικό σου κόσμο)1, ώστε η βοήθεια που θα πάρεις από τη θεραπεία να είναι ανάλογη με το παράπτωμα. Είναι μεγάλο και βαρύ το αμάρτημα; Τότε χρειάζεται πολλή εξομολόγηση, πικρά δάκρυα, συνεχής αγρυπνία και διαρκής νηστεία. Είναι ελαφρό και υποφερτό το παράπτωμα; ”Ας εξισώνεται με αυτό και η μετάνοια». («Πρόσεχε σεαυτώ», 4, ΕΠΕ6, 224 ΒΕΠ54,31Μ0 31,205ΑΒ). 1. Δευτ. 15,9.
Ζ') ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΕΚΕΙΝΟΣ ΠΟΥ ΕΠΕΣΕ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΑΜΑΡΤΉΜΑ
ΕΡΩΤΗΣΙΣ ΣΠΘ' (289)
1421.Τι πρέπει να κάνει εκείνος που μετανόησε, αλλά έπεσε πάλιν στο ίδιο αμάρτημα;
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ
Το ότι μετανόησε κάποιος μια φορά και διέπραξε πάλι την ίδια αμαρτία αποδεικνύει ότι δεν εκαθάρισε πλήρως το πρώτο αίτιο εκείνης της αμαρτίας, από το όποιον, σαν κάποια ρίζα, φυτρώνουν πάλιν αναγκαστικά τα ίδια πάθη. Γιατί, όπως, αν θελήσει κάποιος να κόψει τα κλαδιά ενός φυτού, αφήνοντας τη ρίζα, η ρίζα που μένει δίνει τους ίδιους βλαστούς έτσι, επειδή μερικά αμαρτήματα δεν έχουν την αρχή τους μέσα τους, αλλά φυτρώνουν από αλλά, είναι μεγάλη ανάγκη εκείνος που θέλει να καθαριστεί από αυτά να ξεριζώσει τα πρώτα αίτια εκείνων των αμαρτημάτων. Πχ. η φιλονικία ή ο φθόνος δεν προέρχονται από τον εαυτό τους αλλά βλαστάνουν από τη ρίζα της φιλοδοξίας. Γιατί, επειδή οικειοποιείται (σφετερίζεται) ο άνθρωπος την ανθρώπινη δόξα, φιλονικεί με εκείνον που διακρίνεται ή φθονεί εκείνον που διαπρέπει. Εάν λοιπόν κάποιος που κυριεύθηκε μια φορά από φθόνο ή από εριστικό πνεύμα πέσει στα ίδια, ας γνωρίζει ότι κατά βάθος νοσεί από το πρώτο αίτιο του φθόνου ή του εριστικού πνεύματος, δηλαδή από τη φιλοδοξία. Και πρέπει βέβαια αυτός να θεραπεύσει το πάθος της φιλοδοξίας, ξεκινώντας από το αντίθετο, με τα γυμνάσματα της ταπεινοφροσύνης (γιατί γύμνασμα ταπεινοφροσύνης είναι η απασχόληση με τα ευτελέστερα πράγματα), ώστε έτσι να αποκτήσει το ταπεινό φρόνημα και να μην ξεπέσει πλέον στα βλαστήματα της φιλοδοξίας που αναφέραμε. Το ίδιο ισχύει για κάθε παρόμοιο αμάρτημα.
(Όροι κατ’ επιτομήν, ερώτ. 2776 ΕΠΕ9, 358360 ΒΕΠ53, 352 ΜΟ 31,1285).

Η') Ο ΟΥΡΑΝΙΟΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ TΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΜΑΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΔΩΣΕΙ TΗΝ ΑΦΕΣΗ
1422.«Ο Θεός αφαιρεί κάθε δάκρυ από το πρόσωπο»1 αυτών που μετανοούν. «Ο Κύριος είναι αξιόπιστος σε όλους τους λόγους και τις υποσχέσεις του»2. Δεν ψεύδεται, όταν λέει: « αν οι ψυχές σας είναι εξαιτίας των αμαρτιών σας κόκκινες, εγώ θα τις κάνω λευκές σαν το χιόνι, αν είναι ακόμη περισσότερο κατακόκκινες, εγώ θα τις κάνω λευκές σαν το μαλλί του προβάτου»3. Ο μεγάλος γιατρός των ψυχών είναι πρόθυμος να θεραπεύσει το πάθος σου. Εκείνου λόγια είναι, εκείνο το γλυκύ και σωτήριο στόμα είπε: «Δεν χρειάζονται γιατρό οι υγιείς, αλλά οι άρρωστοι». Δεν ήρθα να καλέσω τους δίκαιους, αλλά τους αμαρτωλούς στη μετάνοια»4.
Ο Κύριος θέλει να σε καθαρίσει από τον πόνο της πληγής σου5 και να σου δείξει φώς μέσα στο σκοτάδι. Ο καλός Ποιμένας, αφού «άφησε τα σωσμένα πρόβατά του, αναζητεί εσένα6. Αν του παραδώσεις τον εαυτό σου, δεν θα διστάσει ούτε θα θεωρήσει ανάξιο της Θεότητάς του ο Φιλάνθρωπος να σε βαστάξει πάνω στους δικούς του ώμους, χαίροντας γιατί βρήκε το χαμένο πρόβατό Του7.
Ο Πατέρας στέκεται και περιμένει την επιστροφή σου από την πλάνη. Μόνον να επιστρέφεις, και, ενώ θα είσαι ακόμη μακριά, θα τρέξει και θα πέσει στον τράχηλό σου και θα αγκαλιάσει8 με φιλικούς ασπασμούς εκείνη τη ψυχή που έχει ήδη καθαριστεί με τη μετάνοια.
Και θα ντύσει με την πρώτη την στολή την ψυχή που ξεντύθηκε τον παλαιό άνθρωπο μαζί με τις πράξεις του9 και θα φορέσει δαχτυλίδι στα χέρια που έχουν ξεπλυθεί από το αίμα του θανάτου και θα φορέσει υποδήματα στα πόδια10, που γύρισαν από το δρόμο του κακού στο δρόμο του Ευαγγελίου της ειρήνης11.
Και θα αναγγείλει ημέρα ευφροσύνης και χαράς στους δικούς του, και στους Αγγέλους και στους ανθρώπους, και θα γιορτάσει τη σωτηρία σου με κάθε τρόπο. «Σας διαβεβαιώνω ότι γίνεται μεγάλη χαρά στον ουρανό μπροστά στο Θεό για κάθε αμαρτωλό που μετανοεί»12. Και, αν κανείς από αυτούς που νομίζουν ότι στέκουν καλά, διατυπώσει την κατηγορία εναντίον σου ότι έγινες πολύ γρήγορα δεκτή σε κοινωνία, ο ίδιος ο αγαθός Πατέρας θα απολογηθεί για λογαριασμό σου, λέγοντας: «Έπρεπε και συ να ευφρανθείς και να χαρείς, γιατί αυτή η θυγατέρα μου ήταν νεκρή και αναστήθηκε και χαμένη και βρέθηκε.13(Επιστ. 46, Προς παρθένον έκπεσούσαν, 6, ΕΠΕ3, 498500ΒΕΠ55,81 ]
ΜΟ 32,380381).
Ι.Ήσ.25,8. 2. Ψαλμ.144,13α 3.Ησ.1,18 4. Ματθ. 9,1213. 5.Ησ.53,10 6.Ματθ.18,12-13 7. Ματθ. 18,12-13. 8.Λουκ.15,20 9.Κολ.3,9 10. Λουκ. 15,22. 11.Εφεσ.6,15 12.Λουκ.15,7-10
13. Λουκ. 15,32.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η επιστολή αυτή του ί. Πατρός είναι συγκινητική. Χρησιμοποιεί πλήθος χωρίων της Αγ. Γραφής, με τα οποία προσπαθεί να πείσει την «εκπεσούσα μοναχή» ότι το θείο έλεος είναι άπειρο και ότι, αν θελήσει να εγκαταλείψει τη ζωή της αμαρτίας στην όποιαν παρασύρθηκε, και επιστρέψει στη ζωή της ασκήσεως, θα βρει τις αγκαλιές του Πατέρα ανοιχτές.
1423. Να μπεις στο ασυνείδητο1 της ψυχής σου και να αναμοχλεύσεις τη μνήμη των πράξεών σου. Και αν τα αμαρτήματά σου είναι πολλά, να μη λυπηθείς και αθυμήσεις εξαιτίας του πλήθους αυτών. Γιατί, «όπου πλεόνασε η αμαρτία, εκεί επερίσσεψε η χάρη»2, εάν βέβαια αποδέχεσαι τη χάρη. Γιατί σ’ εκείνον που οφείλει πολλά, πολλά θα του συγχωρηθούν, για να αγαπήσει περισσότερο3. (Προτρεπτική εις το αγ. Βάπτιςμα, 4, ΕΠΕ 6, 258260ΒΕΠ54,136137ΜΟ 31, 432).   1.Ματθ. 6,6.   2. Ρωμ.5,20.   3. Λουκ. 7,47.
Θ’) Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΑΛΛΑΖΕΙ ΡΙΖΙΚΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΉ ΖΩΗ
1424. Πράγματι δεν είναι μικρό το κέρδος για έναν άνδρα, που κατάγεται από φημισμένη οικογένεια και ένδοξη γενιά, να μεταπηδήσει στον ευαγγελικό βίο, να χαλιναγωγήσει με την ορθή σκέψη τα σκιρτήματα της νεότητας, με την ίδια σκέψη να υποτάξει τα πάθη της σάρκας και να εφαρμόσει (να ακολουθήσει) την ταπεινοφροσύνη, που αρμόζει στους Χριστιανούς.
(Επιστ. 277, Μαξίμω 1 σχολαστικώ (Προς τον λόγιο Μάξιμο), ΕΠΕ 3, 384386 ΒΕΠ55, 343 ΜΟ 32, 1013).
1.Είναι φανερό από το περιεχόμενο της επιστολής ότι ο Μάξιμος, σπουδασμένος και νέος στην ηλικία, είχε προσχωρήσει πρόσφατα στο Χριστιανισμό και παρουσίασε ριζική αλλαγή στον τρόπο της ζωής του.
Ι') ΜΕ TΉ ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΕΞΑΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΑΜΑΡΤΉΜΑΤΑ
1425.Η πορνεία και τα παρόμοια αμαρτήματα, αφού αποβληθούν (με τη μετάνοια), είναι σαν να μην έγιναν, αφού με τα δάκρυα συγχωρήθηκαν. Στο εξής η αγιότητα και η δικαιοσύνη που είναι πράγματα ευχάριστα και δεν γνωρίζουν τον καταποντισμό στα κύματα, καταλαμβάνουν το χώρο των αμαρτημάτων.
(Περί του μή προσηλώσθαι τοις βιοτικοίς, 7, ΕΠΕ 7,182 ΒΕΠ54,193ΜΟ 31,5520).
ΕΡΩΉΣΙΣ ΙΕ'
1426. Τι σημαίνει το χωρίο: «Πόσες φορές θα φταίξει σε μένα ο αδελφός μου και θα τον συγχωρήσω;»1, και με ποιους ορούς μπορώ (υποχρεούμαι) εγώ να συγχωρώ.
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ
Η εξουσία της αφέσεως των αμαρτιών δεν έχει δοθεί χωρίς ορούς, αλλά εξαρτάται από την υπακοή αυτού που μετανοεί και από τη συμφωνία του με τον καθοδηγητή της ψυχής του (με τον πνευματικό του). Γιατί έχει γραφεί στην 'Αγ. Γραφή για τέτοιες περιπτώσεις ότι: «”αν δύο από σας συμφωνήσουν στη γη για κάθε καλό πράγμα, το όποιον εζήτησαν στην προσευχή τους θα το λάβουν από τον Πατέρα μου τον ουράνιο»2.
Ως προς το ερώτημα, ποια αμαρτήματα μπορούμε να συγχωρούμε, δεν πρέπει ούτε καν να διατυπώνεται τέτοιο ερώτημα, γιατί η Καινή Διαθήκη δεν μας δήλωσε ότι υπάρχει κάποια διαφορά3, αλλά υπόσχεται την συγχώρηση κάθε αμαρτίας σ’ εκείνους που αληθινά μετανοούν, και μάλιστα επειδή ο Κύριος προσωπικά υποσχέθηκε την άφεση «για κάθε καλό πράγμα»4 , (για το όποιον προσευχήθηκαν) στον ευαγγελικό βίο, να χαλιναγωγήσει με την ορθή σκέψη τα σκιρτήματα της νεότητας, με την ίδια σκέψη να υποτάξει τα πάθη της σάρκας και να εφαρμόσει (να ακολουθήσει) την ταπεινοφροσύνη, που αρμόζει στους Χριστιανούς.
(°Επιστ. 277, Μαξίμω1 σχολαστικώ (Προς τον λόγιο Μάξιμο), ΕΠΕ 3, 384386 ΒΕΠ55, 343ΜΟ 32, 1013).
1. Είναι φανερό από το περιεχόμενο της επιστολής ότι ο Μάξιμος, σπουδασμένος και νέος στην ηλικία, είχε προσχωρήσει πρόσφατα στο Χριστιανισμό και παρουσίασε ριζική αλλαγή στον τρόπο της ζωής του.  (Oροι και έπιτομήν, ΙΕ, ΕΠΕ9,30ΒΕΠ53,237ΜΟ 31,1092). 1.Ματθ.18,21 Από την απάντηση φαίνεται ότι η ερώτηση απευθύνεται στο Μ.Βασίλειο από κάποιο πνευματικό-εξομολόγο.  2. Ματθ.18,19 3.Βλ.και τον Όρο κατ’επιτομήν 293 4. Ματθ.1
ΙΑ') ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΥΝΑΤΟΤΉΤΑ ΕΡΓΩΝ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ
1427. Μετά την αναχώρηση μας απ’ αυτή τη ζωή δεν υπάρχει δυνατότητα επιτελέσεως έργων αγαθών, αφού ο Θεός, δείχνοντας τη μακροθυμία του, όρισε αυτή τη ζωή ως κατάλληλη να επιτελέσουμε έργα που θα μας κάνουν ευάρεστους σ Αυτόν.    (Ηθικά, όροςΑ', κεφ. ο' ΒΕΠ53,38ΜΟ 31, 701Ό704).
ΙΒ') ΟΙ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΑΠΟΒΛΕΠΟΥΝ ΣΤΉ ΜΕΤΑΝΟΙΑΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΜΑΣ
1428.«Θα συναθροισθούν δυο ή τρεις πόλεις σε μία, για να πιουν νερό και δεν θα ξεδιψάσουν, γιατί δεν επιστρέψανε σε μένα, λέει ο Κύριος»1." Ας καταλάβουμε λοιπόν ότι ο Θεός μας έστειλε αυτές τις τιμωρίες, γιατί απομακρυνθήκαμε απ’ αυτόν και δείξαμε αμέλεια. Δεν επιδιώκει να μας συντρίψει, αλλά προσπαθεί να μας διορθώσει, όπως κάνουν για τα παιδιά τους οι καλοί πατέρες που ανατρέφουν με επιμέλεια τα παιδιά τους, θυμώνουν και εξανίστανται κατά των νεαρών παιδιών τους, όχι γιατί επιθυμούν να προξενήσουν σ’ αυτά κάποιο κακό, αλλά για να τα οδηγήσουν από τη νηπιακή αδιαφορία και τις νεανικές παρεκτροπές στην επιμέλεια. Παρατηρείστε λοιπόν πώς το πλήθος των αμαρτιών μας έβγαλε από τη φυσική τους πορεία τις εποχές του έτους και άλλαξε κατά τρόπο αλλόκοτο τις καταστάσεις των καιρών.. Ενώ παίρνουμε από το Θεό τόσα αγαθά, στους άλλους δεν δίνουμε απολύτως τίποτε. Επαινούμε την ευεργεσία, την στερούμε όμως από εκείνους που την έχουν ανάγκη. Ενώ είμαστε δούλοι και ελευθερωνόμαστε, δεν συμπονούμε τους συνδούλους μας, στον πεινούμε, τρεφόμαστε, ενώ το φτωχό τον παραβλέπουμε. Ενώ έχουμε πλούσιο χορηγό και ταμία το Θεό, εγίναμε τσιγκούνηδες και αμέτοχοι στις ανάγκες των φτωχών. Τα πρόβατά μας είναι πολύτοκα (πολύ γόνιμα), οι γυμνοί όμως είναι περισσότεροι από τα πρόβατα. Οι αποθήκες λόγω του πλήθους των αποθηκευμένων προιόντων φαίνονται στενές, αλλά εμείς εκείνον που στενοχωρείται από τη φτώχεια, δεν τον ελεούμε. Γι’ αυτό μας απειλεί η δίκαιη κρίση. Γι’ αυτό και ο Θεός δεν ανοίγει το χέρι του (να μας δώσει τα αγαθά του), γιατί εμείς αποκλείσαμε τη φιλαδελφία. Γι’ αυτό τα χωράφια είναι ξερά, γιατί ψυχράνθηκε η αγάπη μας.
Οι άνδρες, εκτός από λίγους ασχολείσθε με το εμπόριο και οι γυναίκες τους βοηθείτε στην εργασία του μαμμωνά (του πλούτου). Λίγοι είναι μαζί μου στην προσευχή, και αυτοί είναι ζαλισμένοι, μεταστρεφόμενοι συνεχώς και χασμωριούνται, στριφογυρίζουν συνεχώς και ανυπομονούν πότε θα τελειώσει την ψαλμωδία των στίχων ο ψάλτης, πάτε θα φύγουν από την Εκκλησία και την αναγκαία προσευχή, σαν να επρόκειτο να ελευθερωθούν από φυλακή. Ιδιαίτερα τα παιδιά, αυτοί οι μικρούληδες, που άφησαν τα βιβλία τους στα σχολεία και ψάλλουν μαζί μας, μεταχειρίζονται τον εκκλησιασμό ως ευκαιρία χαλαρώσεως και διασκεδάσεως και μεταβάλλουν τη δική μας λύπη σε εορτή, επειδή ελευθερώνονται για λίγο από τη φορτικότητα (την πίεση) του δασκάλου και τη φροντίδα των μαθημάτων. Το πλήθος όμως των ώριμων ανδρών και ο λαός που είναι ένοχοι για διάφορες αμαρτίες, ξέγνοιαστοι και ελευθεριάζοντες και χαρούμενοι γυρίζουν μέσα στην πόλη, είναι αυτοί ακριβώς που περιφέρουν στις ψυχές τους την αιτία όλων των κακών, αυτοί που υποκίνησαν και έφεραν την παρούσα συμφορά . (Εν λιμώ και αυχμώ, 3, ΕΠΕ 7,130134ΒΕΠ54, 79ΜΟ 31,309).    1.Ο ιερός Πατήρ αναφέρεται στην ξηρασία και την πείνα που εμάστιζαν την πόλη και την περιοχή της Καισαρείας.
ΙΓ') Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΣΩΖΕΙ
1429.Μην περιφρονείς κανένα σφάλμα, ακόμη κι’ όταν αυτό είναι τόσο μικρό, ώστε να μην προκαλεί σκάνδαλο, βιάσου να το επανορθώσεις με τη μετάνοια, κι’ αν ακόμη πολλοί διαπράττουν πολλά σφάλματα και μικρά και μεγάλα, και μένουν αμετανόητοι... Η μετάνοια είναι σωτήρια, η δε μωρία είναι ο θάνατος της μετάνοιας.   (Λόγος άσκητικός Α4, ΕΠΕ 8,106 ΒΕΠ53, 391 ΜΟ 31,636).
ΙΔ') ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΑ Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΙΔΙΩΣ ΌΤΑΝ ΜΑΣ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΣΥΜΦΟΡΕΣ
1430.Τα βρέφη, που δεν αισθάνονται το κακό ούτε ευθύνονται για την αμαρτία, σπεύδουν και συναθροίζονται στην Εκκλησία, για να υμνήσουν και δοξολογήσουν τον Κύριο, χωρίς να γνωρίζουν την αιτία των συμφορών που μας λυπούν , και χωρίς να έχουν τη συνηθισμένη γνώση και δύναμη που απαιτεί η προσευχή. Εσύ παρακαλώ, έλα εδώ στο μέσον του ναού, εσύ που είσαι ζυμωμένος με την αμαρτία. Εσύ γονάτισε και κλάψε και στέναξε. Άφησε το βρέφος να κάνει όσα αρμόζουν στην ηλικία του. Γιατί, ενώ είσαι κατηγορούμενος, κρύβεσαι και σπρώχνεις το ανεύθυνο παιδί να απολογηθεί; Μήπως εμπαίζεται ο Κριτής, ώστε να αντικαταστήσεις τον εαυτό σου με άλλο πλαστό πρόσωπο; "Επρεπε βέβαια να παρίσταται κι εκείνο (το παιδί), αλλά πάντως μαζί σου και όχι μόνο του. Βλέπεις και τους Νινευίτες πώς με τη μετάνοια τους εξιλέωσαν το Θεό και επένθησαν για τις αμαρτίες τους. Αυτά που ο Ιωνάς, μετά τη σωτηρία του από τη θάλασσα και το κήτος, εκήρυξε, δεν οδήγησαν σε μετάνοια μόνον τα βρέφη, αλλά πρώτους κατέβαλε και ταπείνωσε η νηστεία τους πατέρες αυτούς, που είχαν αμαρτήσει. Και η τιμωρία εβασάνιζε τους πατέρες, επιπρόσθετα δε αναγκαστικά θρηνούσαν και τα βρέφη... Και έτσι ο Θεός, όταν τους είδε πλέον ταπεινωμένους, όταν είδε ότι όλοι ανεξαιρέτως μόνοι τους καταδίκασαν τον εαυτό τους σε υπερβολική κακοπάθεια, και την αμαρτία τους συγχώρησε και την τιμωρία ανακάλεσε και τη χαρά εχάρισε σ’ αυτούς που επένθησαν από ευαισθησία "Ω! πόσο θαυμαστή είναι η μετάνοια! "Ω! πόσο σοφή και συμπυκνωμένη σε ωφέλειες είναι η θλίψη!     (Εν λιμώ και αυχμώ, 3, ΕΠΕ 7,134136ΒΕΠ54, 7980ΜΟ 31,309).

ΙΕ') Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ ΘΑΡΡΟΣ ΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕ ΤΟ ΕΛΕΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
1431. "Όποιος έπεσε σε θανάσιμη αμαρτία1, Ας λέει: «Με περικύκλωσαν φόβοι και πόνοι θανάτου»2 . Γιατί λέει ο ευαγγελιστής: «Εκείνος, που αμαρτάνει βαριά και επιμένει στην αμαρτία, κατάγεται από το διάβολο και έχει στενή σχέση μαζί του»3. Όταν λοιπόν ήμουνα εργάτης της αμαρτίας και βρισκόμουνα σαν έμβρυο στην κοιλιά του θανάτου, τότε βρέθηκα να με απειλούν οι κίνδυνοι του Άδη. Πώς θεραπεύτηκα; Βρίσκοντας τη θλίψη και τον πόνο που προκαλεί η μετάνοια. Γιατί επινόησα για τον εαυτό μου την ταλαιπωρία της μετάνοιας, που είναι ανάλογη με τη βαρύτητα της αμαρτίας και έτσι ετόλμησα να επικαλεσθώ το όνομα του Κυρίου. Και ποιά ήταν τα λόγια που είπα στην προσευχή μου; 7Ω Κύριε, γλύτωσε την ψυχή μου και τη ζωή μου από τους κινδύνους και τις θλίψεις»4. Κρατούμαι δέσμιος σ’ αυτή την αιχμαλωσία Συ πλήρωσε αντί για μένα το λύτρο (το αντάλλαγμα) και σώσε την ψυχή μου.
(ΕίςΡΙΔ'(114) Ψαλμ, 2, ΕΠΕ5, 406408ΒΕΠ52,140ΜΟ 29,488-489). 1΄΄.Έστιν αμαρτία προς θάνατον…. και έστιν αμαρτία ου προς θάνατον. ΄΄[ Α΄Ιω.5,16-17]
2.Ψαλμ.114,3 3.Α΄Ιω.3,8 4.Ψαλμ.114,4
ΙΣΤ) Ο Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΕΥΧΕΤΑΙ ΝΑ ΖΟΥΝ ΟΛΟΙ ΕΝ ΜΕΤΑΝΟΙΑ
1432. Θα ευχόμουνα όλοι σας να ζείτε με δάκρυα και με συνεχή μετάνοια, αφού και μεις δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να ικετεύουμε για τις αμαρτίες μας, όχι όμως με ανθρώπινα λόγια, όπως σεις, αλλά με τα λόγια του Πνεύματος1 ζητούμε από το Θεό μας να γίνει ίλεως (ευμενής, συμπαθής).  ζ Επιστ. 207, Τοις κατά Νεοκαισάρειαν κληρικοίς 4, ΕΠΕ2,110ΒΕΠ 55,242ΜΟ 32, 764).
1. Εννοεί προφανώς τα λόγια των Ψαλμών και της 'Αγ. Γραφής γενικότερα, που είναι θεόπνευστα.

- Γέροντα, γιατί επιτρέπει ο Θεός να συμβή μία συμφορά;
- Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις. Άλλοτε επιτρέπει ο Θεός κάτι, για να βγη κάτι το καλύτερο, και άλλοτε επιτρέπει κάτι για παιδαγωγία. Άλλοι ανταμείβονται και άλλοι εξοφλούν, δεν πάει τίποτε χαμένο. Να ξέρετε πως ό,τι επιτρέπει ο Θεός, ακόμη και να εξοντωθούν π.χ. άνθρωποι, είναι φιλάνθρωπο, γιατί ο Θεός έχει «σπλάγχνα». Ο Προφήτης Ηλίας πόσους έσφαξε; Τριακόσιους ιερείς του Βάαλ. Όταν τους είπε: «Κάντε προσευχή, θα κάνω και εγώ, και όποιου η φωτιά θα ανάψη από μόνη της, αυτού ο Θεός θα είναι αληθινός», άρχισαν οι ειρείς του Βάαλ να φωνάζουν: «Επάκουσον, ο Θεός ημών, Βάαλ, επάκουσον!». Αλλά ούτε φωνή ούτε ακρόαση. Ο Προφήτης Ηλίας τους λέει: «Είναι απασχολημένος ο Θεός σας και δεν σας ακούει! Φωνάξτε πιο δυνατά!». Εκείνοι συνέχισαν να φωνάζουν και να ξεσχίζουν, όπως συνήθιζαν, τις σάρκες τους με μαχαίρια, για να πονάνε, και να φωνάζουν πιο δυνατά, για να τους ακούση ο Βάαλ. Αφού τελικά δεν κατόρθωσαν τίποτε, είπε ο Προφήτης Ηλίας: «Βρέξτε τα δικά μου ξύλα». «Τρισσεύσατε», τους είπε. Έρριξαν νερό μία, δυό, τρεις φορές! Αφού από το πολύ νερό είχαν γίνει μούσκεμα τα ξύλα και έτρεχαν από γύρω τα νερά. Μόλις προσευχήθηκε ο Προφήτης Ηλίας, έπεσε φωτιά από τον ουρανό και κάηκε ό,τι είχαν στο θυσιαστήριο για να θυσιάσουν, και το ίδιο το θυσιαστήριο μαζί! Τότε είπε: «Πιάστε τους ιερείς, γιατί παρασύρουν τον λαό στην ειδωλολατρία» και τους έσφαξε όλους.
Πολλοί λένε: «Καλά, πώς έσφαξε ο Προφήτης Ηλίας τόσους;». Ο Θεός δεν είναι βάρβαρος ούτε ο Προφήτης ήταν βάρβαρος. Οι ιερείς όμως των ειδώλων είχαν πλανήσει όλον τον κόσμο, αφού έφθασε ο Προφήτης Ηλίας να πη: «Έμεινα μόνος μου!». Τόσο πολύ! Αλλά και οι ιερείς των ειδώλων περισσότερο υπέφεραν από τα δικά τους σφαξίματα παρά από το μαχαίρι του Προφήτη Ηλία που έδωσε τέλος στο μαρτύριό τους. Ο πόνος από τα δικά τους ξεσχίσματα ήταν μεγαλύτερος. Γιατί, βλέπεις, ό,τι επιτρέπει ο Θεός είναι φιλάνθρωπο, ενώ τα σφαξίματα τα δικά τους ήταν οδυνηρά.

- Γιατί, Γέροντα, στην Παλαιά Διαθήκη η τιμωρία του Θεού ήταν τόσο άμεση;
- Στην Παλαιά Διαθήκη εκείνη την γλώσσα, εκείνον τον νόμο καταλάβαιναν. Ο ίδιος ο Θεός ήταν και τότε, αλλά εκείνος ο νόμος ήταν για εκείνους τους ανθρώπους που δεν καταλάβαιναν αλλιώς. Μη σας φαίνεται εκείνος ο νόμος σκληρός και το Ευαγγέλιο διαφορετικό. Ήταν ο νόμος που θα ωφελούσε εκείνη την εποχή. Δεν ήταν ο νόμος εκείνος βάρβαρος, αλλά η γενιά εκείνη ήταν βάρβαρη. Οι σημερινοί άνθρωποι μπορεί να κάνουν μεγαλύτερες βαρβαρότητες, αλλά τουλάχιστον μπορούν να καταλάβουν. Τώρα ένα κανδήλι κουνιέται και πόσο οι άνθρωποι συγκλονίζονται! Ενώ, βλέπεις, τότε πόσα έκανε ο Θεός! Έδωσε δέκα μάστιγες στον Φαραώ, για να βγάλη τους Ισραηλίτες από την Αίγυπτο. Κάνει ξηρά την Ερυθρά θάλασσα, για να περάσουν. Τους δίνει νεφέλη την ημέρα, για να μην τους καίη ο ήλιος, στήλη φωτεινή την νύχτα, για να τους οδηγή. Και μετά από τόσα γεγονότα έφθασαν στο σημείο να ζητήσουν για Θεό ένα χρυσό μοσχάρι! Σήμερα οι άνθρωποι δεν θα έλεγαν ποτέ ότι ένα μοσχάρι θα τους οδηγήση στην Γη της Επαγγελίας.

(Λόγοι, τόμος Α΄σελ. 116-118)

Για τον άγιο Παΐσιο Μαρτυρία μοναχού Αλυπίου Αγιαννανίτου: «Γνώριζα τον Γέροντα από την ηλικία των δεκαπέντε ετών. Με την χάρι του Θεού έγινα μοναχός στην Ι. Μ. Κουτλουμουσίου. Πήγαινα και τον έβλεπα κάθε μέρα. Άκουγα για τα θαύματά του και μου είχε γεννηθή η επιθυμία να δώ ένα θαύμα του. Για ένα μήνα περίπου είχα αυτόν τον λογισμό.

»Ένα χειμωνιάτικο πρωινό, αρχές Νοεμβρίου, πήγα να τον δώ και τον βρήκα να πλένη τα χέρια του έξω στο βαρελάκι. Ήταν μόνος. Άνοιξε και μου είπε να περιμένω. Πήρε πίσω από το βαρέλι ένα αλουμινόχαρτο, όπου μέσα είχε ψίχουλα το άνοιξε και κοίταξε προς τον ουρανό. Ενώ χαρακτηριστικά δεν υπήρχε κανένα πουλί, αμέσως μαζεύτηκαν σμήνη πουλιών. Που βρέθηκαν ξαφνικά τόσα πουλιά! Άλλα κάθονταν στο κεφάλι του, άλλα στους ώμους και στα χέρια του και αυτός τα τάϊζε. Βλέποντας αυτό το θέαμα με κατέλαβε αμηχανία, χτυπούσε γρήγορα η καρδιά μου από συγκίνηση και γελούσα αμήχανα. Ο Γέροντας χαμογελώντας έλεγε στα πουλιά: “Πάτε και σ’ αυτόν”. Τα μιλούσε σαν νάταν άνθρωποι. Ένα που καθόταν στο χέρι του του έλεγε: “Πήγαινε και σ’ αυτόν, δικός μας είναι”.

»Αυτό διήρκεσε δύο λεπτά περίπου. Σε μια στιγμή ο Γέροντας δίπλωσε το αλουμινόχαρτο και τα πουλιά εξαφανίστηκαν. Ήμουν σαστισμένος και τον κοίταζα. “Πήγαινε τώρα”, μου είπε».

Το «πρόβλημα του κακού» στον κόσμο είναι ο πρώτος λόγος αθεΐας σύμφωνα με όλες τις μελέτες. Εκτός όμως από άθεους, το πρόβλημα αυτό σκανδαλίζει & τους πιστούς! Ίσως η πιο κλασσική διατύπωση για το πρόβλημα του κακού στον κόσμο είναι το λεγόμενο «Επικούρειο παράδοξο» [τρίλημμα που αποδόθηκε εσφαλμένα στον Επίκουρο (341–270 π.Χ) από τον Λακτάντιο (~240–~320 μ.Χ), Ρωμαίο χριστιανό συγγραφέα, στο έργο του De Ira Dei (Περί Θείας Οργής], το οποίο έχει ως εξής: (το αυθεντικό κείμενο είναι λίγο διαφορετικό από αυτό που συνήθως παρουσιάζεται, αλλά ακολουθούμε το ευρέως διαδεδομένο):
«Έχει ο Θεός τη βούληση να εμποδίσει το Κακό αλλά δεν μπορεί; Άρα δεν είναι Παντοδύναμος.
Μπορεί αλλά δεν θέλει; Τότε δεν είναι Πανάγαθος.
Έχει τόσο τη βούληση, όσο & τη δύναμη να το εμποδίσει; Τότε από πού προέρχεται το Κακό;
Δεν έχει ούτε τη βούληση ούτε τη δύναμη; Τότε γιατί τον λέμε Θεό;»
Αυτό το ρητό οι άθεοι το διατυμπανίζουν ως καταλυτικό επιχείρημα για την ανυπαρξία του Θεού. Υπονοούν επομένως ότι ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΚΟΥ & ΥΠΑΡΞΗ ΘΕΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΑ! Αυτή η άποψη όμως είναι ανθρώπινη αυθαίρετη σκέψη. Αυτό το ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟ ποιος μας το βεβαιώνει; Ασφαλώς κανείς. Όμως αυτό το ρητό ουσιαστικά δεν είναι δίλημμα, αλλά ψευτοδίλημμα & ένα εννοιολογικό τρικ που περιέχει εννοιολογικές παγίδες έστω & αν προκαλεί εντυπώσεις. Παίζει με τις έννοιες και προβάλλει το εκβιαστικό ρητορικό σχήμα ή-ή ενώ μπορεί να ισχύει το και-και. Αλλά η Φιλοσοφία & η Θεολογία δεν μένει στους λεκτικούς εντυπωσιασμούς αλλά στην ΟΥΣΙΑ των εννοιών!
1) Είναι σπουδαίο να δίνουμε όλοι την ίδια ερμηνεία στους όρους. Να μην υπάρχει δηλαδή εννοιολογική σύγχυση αλλά αποσαφηνισμένη ορολογία. Στο παραπάνω ρητό πρέπει να δούμε τι σημαίνουν στο χριστιανικό λεξιλόγιο οι όροι ΚΑΛΟ, ΚΑΚΟ, ΒΟΥΛΗΣΗ.
2) Οι Στωικοί φιλόσοφοι (βλέπε.Κ.Γεωργούλη Ιστορ. Ελλην. Φιλοσοφίας) έλεγαν ότι το ύψιστο αγαθό είναι η αρετή, το ύψιστο κακό η κακία, το «κατόρθωμα» & το «αμάρτημα» αντιστοίχως & όλα τα άλλα τα ονόμαζαν «αδιάφορα»(1).
ΚΑΛΟ, κατά τη χριστιανική θεολογία με την κύρια έννοια του όρου, το όντως δηλαδή αγαθόν & καλό, θα μπορούσαμε γενικώς να πούμε ότι είναι ο Θεός, η θέωση, η ένωση με το Θεό, η αρετή & μάλιστα η αγάπη.
ΚΑΚΟ αντιστοίχως, σύμφωνα με τα παραπάνω, είναι ο Σατανάς, η αμαρτία, η απομάκρυνση από το Θεό, την αρετή, την αγάπη.
Όλα τα άλλα είναι ενδιάμεσα, αδιάφορα, ουδέτερα, σχετικά, κατά κάποιο τρόπο, δηλαδή ούτε καλά ούτε κακά αυτά καθ’ εαυτά. Γίνονται καλά ή κακά ανάλογα με τη χρήση που θα τους κάνουμε. Τέτοια ενδιάμεσα είναι ζευγάρια όπως η υγεία & η ασθένεια, ο πλούτος & η φτώχια, η γνώση-επιστήμη & η αμάθεια, η ζωή & ο θάνατος & άλλα πολλά. Οπότε κάποια από αυτά μπορεί να είναι :
φαινομενικά «καλά», αλλά ουσιαστικά «κακά» εκ του αποτελέσματος αναφορικά με το όντως καλό ή κακό που αναφέραμε παραπάνω,
ή μπορεί να είναι φαινομενικά «κακά» αλλά ουσιαστικά «καλά» αναφορικά πάλι με το όντως αγαθό & κακό κατά τη χριστιανική αντίληψη.
Σε αυτήν την διαπίστωση που δεν κρίνει επιφανειακά & επιπόλαια αλλά φιλοσοφημένα, θα μπορούσαν να συμφωνήσουν όλοι, θεωρούμε…
Π.χ. η ΥΓΕΙΑ που όλοι θεωρούμε ως ύψιστο αγαθό είναι ενδιάμεσο. Ο Μέγας Βασίλειος δηλαδή, για παράδειγμα, αξιοποιούσε την υγεία του για να χτίζει τη Βασιλειάδα, συγκρότημα φιλανθρωπικών ιδρυμάτων που ευεργέτησαν πολλούς. Αντιθέτως ένας Ναζί χρησιμοποιεί την υγεία του στο να πάει στο Άουσβιτς & να σκοτώσει στο θάλαμο αερίων αθώους ανθρώπους. Για τον μεν πρώτο θα προσευχόμασταν δικαιολογημένα & λογικά: «Θεέ μου δώσε του υγεία να μπορεί να κάνει τόσες αγαθοεργίες» για δε τον δεύτερο θα προσευχόμασταν ίσως, επίσης δικαιολογημένα & λογικά: «Θεέ μου μακάρι σήμερα να μην μπορούσε να σηκωθεί από το κρεβάτι & μακάρι το χέρι του να πάθαινε παράλυση & να του ξεραινόταν να μην κάνει τέτοιο έγκλημα». Για τον ένα η υγεία είναι ευλογία ενώ για τον άλλον κατάρα.
Η ΓΝΩΣΗ-ΕΠΙΣΤΗΜΗ είναι επίσης ενδιάμεσο. Αν είναι ο Φλέμιγκ π.χ. ανακαλύπτει την πενικιλίνη & σώζει χιλιάδες. Αν είναι ο Οπενχάιμερ φτιάχνει την ατομική βόμβα & φονεύει επίσης χιλιάδες. Για τον πρώτο θα παρακαλάγαμε: «Θεέ μου δώσε του γνώση να ανακαλύψει & άλλα» ενώ για τον δεύτερο θα λέγαμε: «Μακάρι να μην ήξερε ούτε το αλφάβητο» για το κακό που έφτιαξε με τη γνώση που κατείχε.
Οι Σουλιώτισσες πέφτουν από το Ζάλογγο. Θεωρούν ότι το ύψιστο εκ πρώτης όψεως «αγαθό», η ίδια Η ΖΩΗ, είναι ουσιαστικά & αληθινά κακό, όταν πρόκειται για μια ατιμασμένη ζωή, ενώ αντιθέτως θεωρούν το ύψιστο φαινομενικά «κακό», το ΘΑΝΑΤΟ, ότι είναι «καλό» όταν πρόκειται για έναν τιμημένο & ηθικό θάνατο.
3) Χρειάζεται επίσης αποσαφήνιση του όρου «ΒΟΥΛΗΣΗ», το ΘΕΛΩ δηλαδή. Ο Θεός έχει βούληση-θέλημα κατ’ ευδοκίαν, δηλαδή θέλει με χαρά & ευαρέσκεια όταν κάτι είναι καλό, & βούληση-θέλημα κατά παραχώρηση, δηλαδή θέλει με λύπη, όταν κάτι είναι κακό. Όπως άλλωστε & ένας πατέρας θέλει με χαρά την υγεία του παιδιού του, αλλά θέλει επίσης, με άφατο όμως πόνο, το κόψιμο του ποδιού του, που νοσεί από γάγγραινα, από το γιατρό προκειμένου να σωθεί το υπόλοιπο σώμα. Όπως επίσης ο πατέρας μπορεί να θέλει, πάλι με πόνο, την τιμωρία του παιδιού του που χτύπησε ένα άλλο παιδί στο σχολείο. Όταν ο γιος του είναι τιμωρία δεν χαίρεται για αυτήν, αλλά τη ΘΕΛΕΙ, με λύπη διότι θα κάνει καλό στο παιδί.
Άρα μπορεί κάποιος να ΘΕΛΕΙ, να έχει τη ΒΟΥΛΗΣΗ για κάτι φαινομενικά «κακό»!!! όπως πχ η τιμωρία, ή η χειρουργική επέμβαση, όταν γνωρίζει καλά & σίγουρα ότι αυτό οδηγεί σε κάτι ουσιαστικά «καλό». Η αθεΐα δεν πιστεύει σε ΛΑΘΟΣ ΘΕΟ! Έχει λάθος άποψη περί Θεού! Αδυνατεί να δει το Θεό ως ΠΑΤΕΡΑ, ΙΑΤΡΟ, ΠΑΙΔΑΓΩΓΟ! Τον βλεπει, τον φαντάζεται ως ΠΑΡΟΧΕΑ ευμάρειας. Τους δε ανθρώπους δεν τους βλέπει ως ΤΕΚΝΑ αλλά σαν " επίγεια ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ("pets")" που πρέπει να περνούν καλά σε αυτή τη γη. Με μία τέτοια έννοια περί Θεού πώς να λυθεί το πρόβλημα του κακού; Μιλάμε άλλη γλώσσα...
Έτσι αποσαφηνίσαμε τους όρους ΚΑΛΟ, ΚΑΚΟ, ΒΟΥΛΗΣΗ. Οπότε καθαρίσαμε το εννοιολογικό τοπίο.
4) Το ότι υπάρχουν φαινομενικά «καλά» που είναι ουσιαστικά «κακά» & φαινομενικά «κακά» που αποδεικνύονται «καλά» δεν είναι κάτι που πρέπει να περιμένουμε μόνο την άλλη ζωή & τη Β΄ Παρουσία για να το δούμε. & σε αυτήν εδώ τη ζωή το βιώνουμε συχνότατα ασχέτως πίστης σε Θεό. Να μία θαυμάσια περίπτωση:
«Σε ένα βραχώδες ερημονήσι έπειτα από σκληρή πάλη με τα μανιασμένα κύματα κατόρθωσε να βγει ένας ναυαγός. Έφτιαξε εκεί με αφάνταστες δυσκολίες μία καλυβούλα & με αγωνία περίμενε μήπως φανεί κανένα πλοίο στον ορίζοντα. Μία μέρα είχε βγει για αναζήτηση τροφής & όταν γύρισε είδε την καλυβούλα του να καίγεται. – « Αυτό ήταν το μεγαλύτερο ατύχημα που μπορούσα να πάθω σε αυτό το άξενο μέρος» είπε & τον κατάλαβε αφάνταστη μελαγχολία. Την άλλη μέρα πρωί-πρωί ένα βαπόρι είχε πλησιάσει στο νησί. «Είδαμε τον καπνό & ήρθαμε να σε παραλάβουμε» είπε ο πλοίαρχος. Πίσω από κάθε θλίψη & κάθε ατύχημα υπάρχει στοργικό το χέρι του Θεού (Ψιχία από της τραπέζης,Κ. Κούρκουλα)».
Εδώ λοιπόν το φαινομενικά «κακό», «συμφορά», «τραγικό», «άδικο», αποδείχτηκε ουσιαστικά «καλό» & «σωτήριο». Τέτοια παραδείγματα έχουμε άπειρα στην καθημερινή μας ζωή!!! Άρα & χωρίς την έννοια του Θεού & της μετά θάνατον ζωής & μόνο με ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΓΕΙΑΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ οι έννοιες «καλό» & «κακό» βλέπουμε πόσο σχετικές είναι!
5) Αν ακόμα & σε αυτή τη ζωή βλέπουμε «κακά» που αποδείχτηκαν καλά, πόσο μάλλον υπό το ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΑΙΝΙΟΤΗΤΑΣ! Για την Ορθόδοξη θεολογία το πρόβλημα του κακού δεν λύνεται πλήρως ΕΔΩ αλλά ΕΚΕΙ. Η λύση του προβλήματος του κακού ξεκινά από αυτή τη ζωή & θα ολοκληρωθεί στην άλλη. Τώρα βλέπουμε μισοτελειωμένα πράγματα. Είναι σαν να βλέπει κάποιος τις πρώτες πινελιές σε έναν σπουδαίο πίνακα ενός μεγάλου ζωγράφου. Ασφαλώς δεν θα του φανεί ούτε ωραίο ούτε κατανοητό διότι στερείται τη συνολική εικόνα. Την ολοκληρωμένη εικόνα θα την δούμε στη Β΄ Παρουσία. Η Εσχατολογία ολοκληρώνει τη Σωτηριολογία. Δεν γίνεται αλλιώς, έστω & αν δεν μας αρέσει. Οπότε εδώ απαιτείται από τον άνθρωπο πίστη, υπομονή & εμπιστοσύνη στη Θεία Πρόνοια.
Φυσικά ένας άθεος δεν πιστεύει στη μετά θάνατον ζωή & την πλήρη & τέλεια απονομή ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ οπότε είναι λογικό να ΑΠΟΛΥΤΟΠΟΙΕΙ αυτήν εδώ τη ζωή, να απαιτεί την ευδαιμονία ΕΔΩ & ΤΩΡΑ. Αυτός ΕΠΕΛΕΞΕ αυτήν την ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑ! Δικαίωμα του!
Αλλά αφού για αυτόν ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ Θεός τότε τι διαμαρτύρεται; Αμφισβητεί τον ΑΝΥΠΑΡΚΤΟ; Τα «ψέλνει» στο ΤΙΠΟΤΑ, στο ΚΕΝΟ; Ζητάει εξηγήσεις από το ΜΗΔΕΝ; Απορίας άξιον! Γιατί προσπαθεί να ΑΠΟΔΕΙΞΕΙ ΤΗΝ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΤΟΥ ΑΝΥΠΑΡΚΤΟΥ με επικούρεια παράδοξα;;; Ένας ΑΝΥΠΑΡΚΤΟΣ, όντως δεν είναι ούτε ΠΑΝΑΓΑΘΟΣ, ούτε ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΣ ούτε τίποτα, ακριβώς διότι είναι ΤΙΠΟΤΑ! Αν υπάρχει όμως Θεός τότε ΟΛΑ έχουν κάποιο νόημα & ο Θεός τότε φυσικά, αν ΥΠΑΡΧΕΙ, δεν θα ακολουθήσει τη δική μας κοντόφθαλμη & γήινη οπτική αλλά το δικό Του αιώνιο σχέδιο είτε μας αρέσει είτε όχι. Άρα το επικούρειο παράδοξο όπως & το πρόβλημα του κακού, θα έπρεπε να μπαίνουν στον κόπο να το συζητάνε μόνο αυτοί που πιστεύουν στην ύπαρξη του Θεού & σκανδαλίζονται. Αυτοί έχουν λόγο να απορούν όντως! Οι άθεοι τι να το συζητήσουν; Αν δεν υπάρχει Θεός το ΑΝΑΙΤΙΟ & ΑΣΚΟΠΟ ΧΑΟΣ δεν σκανδαλίζει. Είναι απολύτως ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΟ & απλώς ΒΙΩΝΕΤΑΙ τραγικά & χωρίς απαντήσεις! Αν υπάρχει ο Θεός, τότε σκανδαλίζει! Αλλά ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ, τότε πάμε σε ΑΛΛΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ που δεν γίνεται με έναν άθεο πλέον, αλλά με έναν πιστό που σκανδαλίζεται με τη ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΥΠΑΡΚΤΟΥ Θεού! Το «πρόβλημα του κακού» δηλαδή είναι «ΠΡΟΒΛΗΜΑ» για τον ΠΙΣΤΟ, για τον ΑΘΕΟ είναι απλή ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ όπου κάθε αξιολογική κρίση είναι απλώς ΜΑΤΑΙΗ! Στον πιστό λοιπόν μπορούν να δοθούν θαυμάσιες εξηγήσεις που ικανοποιούν εκατομμύρια πιστούς!
6) Στο Επικούρειο Παράδοξο λείπει μία βασική ιδιότητα του Θεού (τυχαία άραγε ή σκόπιμα;..). Η ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΙΑ Του! Το ρητό αναφέρει μόνο δύο ιδιότητες. Το «Παντοδύναμος» & το «Πανάγαθος». Γιατί όμως αποσιωπά το «Παντογνώστης»;
& όμως το πρόβλημα του κακού λύνεται κυρίως με την ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΙΑ! Επειδή ακριβώς ως άπειρος & τέλειος Νους γνωρίζει ΤΑ ΠΑΝΤΑ, σε αντίθεση με εμάς που δεν γνωρίζουμε ΣΧΕΔΟΝ ΤΙΠΟΤΑ (κατά κοινή ομολογία συμπεριλαμβανομένης & της Επιστήμης), ξέρει πολύ καλά ποιο είναι το όντως καλό & το όντως κακό σε απόλυτο βαθμό κάθε φορά & χάρις στην Παντογνωσία Του χειρίζεται κατά τέλειο τρόπο & την Παναγαθότητά Του & την Παντοδυναμία Του ακριβώς διότι ξέρει ΤΑ ΠΑΝΤΑ. Χωρίς την Παντογνωσία Του δεν μπορεί να κατανοηθεί η Παντοδυναμία & Παναγαθότητά Του!
Αυτή η ΣΟΒΑΡΟΤΑΤΗ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ (είτε σκόπιμη είτε όχι) καθιστά το Επικούρειο παράδοξο ελλιπέστατο & προβληματικό, άρα & ΑΝΙΣΧΥΡΟ & ΑΒΑΣΙΜΟ αφού αποσιωπά τη βασικότερη ιδιότητα του Θεού, που θα καθιστούσε το Επικούρειο Παράδοξο μη Παράδοξο αλλά Λογικό αν υπάρχει Θεός. Κάτι μου φαίνεται παράδοξο ακριβώς διότι ξεπερνά την περιορισμένη γνώση μου. Αν όμως ήξερα ΤΑ ΠΑΝΤΑ δεν θα μου φαινόταν Παράδοξο!
Επομένως, λαμβάνοντας υπ’ όψη όλες τις παραπάνω απαραίτητες διευκρινήσεις, μία χριστιανική απάντηση στο Επικούρειο Παράδοξο θα μπορούσε να είναι η εξής:
Α) στην πρόταση «Έχει ο Θεός τη βούληση να εμποδίσει το Κακό αλλά δεν μπορεί; Άρα δεν είναι Παντοδύναμος», η απάντηση από χριστιανικής πλευράς είναι:
Είναι ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΣ & όντως, κάποιες φορές & όχι βεβαίως πάντα, ΔΕΝ έχει τη βούληση (κατά παραχώρησιν) να σταματήσει ένα κακό που λόγω της ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΙΑΣ Του ξέρει ότι είναι φαινομενικά «κακό», αλλά ουσιαστικά «καλό»! Στο γιατί δεν έχει τη βούληση, η απάντηση είναι ότι προφανώς λόγω της ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΙΑΣ Του ΞΕΡΕΙ ότι έχει ΣΟΒΑΡΟΥΣ & ΚΑΛΟΥΣ λόγους να αφήνει το εκ πρώτης όψεως «κακό» να ενεργεί. Άρα πολλές φορές ο Θεός ΜΠΟΡΕΙ αλλά ΔΕΝ ΘΕΛΕΙ να σταματήσει το κακό. Οπότε είναι Παντοδύναμος.
Β) στην πρόταση «Μπορεί αλλά δεν θέλει; Τότε δεν είναι Πανάγαθος» η απάντηση είναι:
«Μπορεί αλλά δεν θέλει ΕΠΕΙΔΗ ΑΚΡΙΒΩΣ είναι Πανάγαθος».
Όχι ΠΑΝΑΓΑΘΟΣ με την γήινη, πρόσκαιρη, ανθρώπινη λογική που ΟΡΙΖΕΙ το «αγαθόν» ως το «ευχάριστο» & «ευδαιμονιστικό» & το κακό ως το «δυσάρεστο» & «επίπονο» (από πότε κάθε ευχάριστο είναι & καλό & κάθε δυσάρεστο είναι κακό!;) αλλά με την ανώτερη έννοια που ΟΡΙΖΕΙ το «αγαθό» ως το άγιο & ψυχωφελές & σωτήριο & το κακό ως το ψυχοβλαβές & καταστροφικό για τη σωτηρία του ανθρώπου.
Γ) στην πρόταση «Έχει τόσο τη βούληση, όσο & τη δύναμη να το εμποδίσει; Τότε από πού προέρχεται το Κακό;»,
η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα είναι απλούστατη. Το κακό προέρχεται από την ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΒΟΥΛΗΣΗ των πλασμάτων που το επιλέγουν ελεύθερα. Είναι σαν να ρωτάει κάποιος από πού προέρχεται το σκοτάδι. Το σκοτάδι είναι η απουσία το φωτός. Σκοτάδι είναι όταν επιλέγω ελεύθερα να κλείσω όλα τα παράθυρα του δωματίου & να αφήσω το φως από έξω. Το κακό προέρχεται όταν επιλέγω ελεύθερα να αφήσω το Θεό έξω.
Επίσης & με βούληση & με δύναμη όχι απλώς εμπόδισε το κακό αλλά το ΕΧΕΙ ΗΔΗ ΝΙΚΗΣΕΙ στο Σταυρό & την Ανάστασή Του. Όσοι λοιπόν ζουν μέσα στην Εκκλησία, ενσωματώνονται μαζί Του & νικούν & αυτοί το κακό από αυτή τη ζωή.
Στο ερώτημα πως νίκησε το κακό αφού αυτό συνεχίζει να υπάρχει απαντά θαυμάσια ο αγ. Γρηγόριος Νύσσης. «Ὅπως δηλαδή ὅταν σκοτώνομε κάποιο ἑρπετό, βλέπομε ὅτι δέν πεθαίνει ὅλο τό φίδι μαζί μέ τό κεφάλι, ἀλλά, ἐνῶ τό κεφάλι ἔχει πεθάνει, τό ὑπόλοιπο σῶμα εἶναι ζωντανό, χωρίς νά ἔχει στερηθεῖ τή ζωτική δύναμη, ἔτσι κι αὐτός πού σκότωσε τό δράκοντα… συντρίβοντάς του τήν κεφαλή.. δέν ἔκανε πιά κανένα λόγο γιά τό ὑπόλοιπο σῶμα, ἐπιτρέποντας νά ἀπομείνει ἡ κίνηση μέσα στό νεκρό θηρίο ὡς ἀφορμή ἄσκησης γιά τούς μεταγενέστερους… Ἡ δύναμή του βέβαια εἶναι πιά νεκρή, ἀφοῦ ἀχρηστεύθηκε τό κεφάλι. Ὅταν περάσει ὅμως ὁ καιρός καί ἀκινητοποιηθοῦν τά κινούμενα κομμάτια κατά τή συντέλεια τῆς ζωῆς αὐτῆς πού προσδοκοῦμε, τότε καταργεῖται ἡ οὐρά καί τό τελευταῖο τμῆμα τοῦ ἐχθροῦ, κι αὐτό εἶναι ὁ θάνατος.Κι ἔτσι θά πραγματοποιηθεῖ ὁ πλήρης ἀφανισμός τῆς κακίας, ἀφοῦ θ᾿ ἀνακληθοῦν ὅλοι μέ τήν ἀνάσταση στή ζωή»(ΕΠΕ,10,σελ. 335).
Δ) Η τέταρτη πρόταση: «Δεν έχει ούτε τη βούληση ούτε τη δύναμη; Τότε γιατί τον λέμε Θεό;» έχει ήδη απαντηθεί από όλα τα παραπάνω.
Άρα το «Επικούρειο Παράδοξο» είναι «παράδοξο» μόνο για έναν ΑΘΕΟ που βλέπει τα πράγματα μόνο «ανθρωποκεντρικά» & όχι «θεοκεντρικά» & που ερμηνεύει τους όρους «καλό» «κακό» «βούληση» με τρόπο επιφανειακό & όχι βαθύτερο. (π. Νικόλαος)

(Βιλίο: Ζητώ Αποδείξεις, Josh McDowell, εκδ. ο Λόγος, σελ. 191-210)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην εργασία του «Γιατί Δεν Είμαι Χριστιανός», ο φιλόσοφος Bertrand Russel υποστηρίζει: «Υπάρχει μεγάλη ιστορική αμφιβολία αν ο Χριστός υπήρχε πραγματικά, και αν υπήρχε δεν γνωρίζουμε τίποτε για αυτόν» (Russel, WIANC, 16).
Στην εποχή μας, είναι δύσκολο να βρει κανείς μορφωμένους ανθρώπους που να συμφωνούν με τις ριζοσπαστικές απόψεις του Russel. Πολλοί έχουν εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον Ιησού Χριστό, και κάποιοι αμφιβάλλουν για την αλήθεια των λεγομένων της
Αγίας Γραφής για Αυτόν, αλλά είναι πάρα πολύ μικρός ο κύκλος όσων υποστηρίζουν ότι ο Ιησούς δεν υπήρξε ποτέ ή ότι, αν υπήρξε, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτε για Αυτόν. Ακόμη και ο Αμερικανός επαναστάτης Thomas Paine, που ήταν μεγάλος επικριτής του Χριστιανισμού, δεν αμφισβήτησε την ιστορικότητα του Ιησού από τη Ναζαρέτ.
Αν και ο Paine πίστευε ότι οι αναφορές της Αγίας Γραφής στην θεότητα του Ιησού είχαν μυθολογικό χαρακτήρα, εντούτοις δεχόταν ότι ο Ιησούς ήταν ένα υπαρκτό πρόσωπο. Ο Paine είπε, «Αυτός (ο Ιησούς Χριστός) ήταν ένας ενάρετος και προσηνής άνθρωπος. Η ηθική που κήρυττε και εφάρμοζε ήταν από τις πιο καλοπροαίρετες, ακόμη και αν αρκετά χρόνια πριν παρόμοια ηθικά συστήματα είχαν διδαχθεί από τον Κομφούκιο, και από κάποιους Έλληνες φιλοσόφους, και μεταγενέστερα από τους Κουάκερους, και από πολλούς άλλους φωτισμένους ανθρώπους κατά τη διάρκεια των αιώνων, παρ’ όλα αυτά λίγοι τον έχουν φτάσει» (Paine, CWTP, 9).
Παρ’ όλα αυτά, συχνά συναντώ κάποιους που σαν τον Russel, παρά τα στοιχεία, επιμένουν να αρνούνται την ιστορική ύπαρξη του Ιησού. Μία από αυτές τις περιπτώσεις έλαβε χώρα κατά την διάρκεια μιας δημόσιας συζήτησης που έγινε υπό την αιγίδα ενός πανεπιστημίου της Αμερικής. Η αντίπαλος μου, υποψήφια για το Κογκρέσο με το Προοδευτικό Ριζοσπαστικό Κόμμα (Μαρξιστικό) της Νέας Υόρκης, είπε στην εισαγωγή της εισήγησης της: «Οι ιστορικοί της εποχής μας έχουν απορρίψει κατηγορηματικά την ιστορικότητα του Ιησού». Δεν μπορούσα να πιστέψω αυτό που άκουγα! Παρ' όλα αυτά χάρηκα που το ανέφερε, γιατί μου έδωσε την ευκαιρία να αποδείξω σε ένα ακροατήριο 2500 φοιτητών ότι ήταν ιστορικά αδιάβαστη. Αν ήταν, θα είχε διαβάσει αυτό που είχε πει, ο F.F. Bruce, καθηγητής βιβλικής κριτικής και εξήγησης της έδρας Rylands του πανεπιστημίου του Μάντσεστερ: «Κάποιοι συγγραφείς μπορούν να παίζουν με τη φράση “Χριστός - μυθος" αλλά δεν το κάνουν βασισμένοι σε ιστορικές αποδείξεις. Η ιστορικότητα του Ιησού είναι τόσο αξιωματική για έναν αμερόληπτο ιστορικό όσο είναι η ιστορικότητα του Ιουλίου Καίσαρα. Δεν είναι οι ιστορικοί αυτοί που προάγουν τις θεωρίες “Χριστός - μυθος" (Bruce, NTDATR’72, 119).
Ο Otto Betz έχει δίκιο όταν αναφέρει, «Κανένας σοβαρός ιστορικός δεν επιχείρησε ποτέ να αποδείξει τη μη ιστορικότητα του Ιησού» (Betz, WDWKAΙ. 9).
Η ιστορικότητα του Ιησού για τον Χριστιανό δεν είναι απλά θέμα περιέργειας. Η Χριστιανική πίστη είναι εδραιωμένη στην ιστορία. Ο ειδικός στην Καινή Διαθήκη Donald Hagner σημειώνει:
"Ο γνήσιος Χριστιανισμός, ο Χριστιανισμός των κειμένων της Καινής Διαθήκης, είναι απόλυτα εξαρτημένος από την Ιστορία. Στο κέντρο της Χριστιανικής πίστης βρίσκεται ο ισχυρισμός ότι “ο θεός ήταν εκείνος, που, στο πρόσωπο του Χριστού, συμφιλίωνε τον κόσμο μαζί του" (Β Κορ. 5:12). Η ενανθρώπηση, ο θάνατος και η ανάσταση του Ιησού Χριστού ως πραγματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στο χώρο και στο χρόνο, δηλαδή ως ιστορικά γεγονότα, είναι απολύτως απαραίτητα θεμέλια της Χριστιανικής πίστης. Άρα, στο μυαλό μου, ο Χριστιανισμός ορίζεται καλύτερα ως η απαγγελία, ο εορτασμός, και η συμμετοχή στις ενέργειες του Θεού μέσα στην Ιστορία, οι οποίες, όπως υποστηρίζουν τα κείμενα της Καινής Διαθήκης. έχουν κορυφωθεί στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού" (Hagner. NTCI, 74).
Αυτό το κεφάλαιο περιέχει αποδείξεις από Χριστιανικές πηγές, εξωχριστιανικές αυθεντίες, και Ιουδαϊκές αναφορές στη ζωή του Χριστού.

1Α. ΕΞΩΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΑΥΘΕΝΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ
Με τον όρο εξωχριστιανικές εννοώ «ειδωλολατρικές» - μη Χριστιανικές, μη Ιουδαϊκές, και γενικά μη χριστιανικές προσωπικότητες. Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν τον Ιησού και το κίνημα που δημιούργησε. Το γεγονός, ότι συνήθως είναι επικριτικοί απέναντι στον Χριστιανισμό τους καθιστά αξιόπιστους μάρτυρες, επειδή δεν έχουν να κερδίσουν τίποτε με την παραδοχή της ιστορικότητας των γεγονότων που περιβάλλουν τον θρησκευτικό ηγέτη και τους ακολούθους του, τους οποίους περιφρονούν.

1Β. ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΤΑΚΙΤΟΣ
Σύμφωνα με τον Habermas, «Ο Κορνήλιος Τάκιτος (55 - 120 μ.Χ.) ήταν ένας Ρωμαίος ιστορικός που έζησε κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας πέντε - έξι Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Έχει αποκληθεί ο “μεγαλύτερος ιστορικός" της αρχαίας Ρώμης, και είναι γενικά αποδεκτός από τους μελετητές για το “ήθος και την ακεραιότητα του"» (Habermas. VHCELJ, 87). Τα πιο γνωστά έργα του Τάκιτου είναι τα Χρονικά και οι Ιστορίες. «Τα Χρονικά καλύπτουν την περίοδο μεταξύ του θανάτου του Αυγούστου το 14 μ.Χ. μέχρι το θάνατο του Νέρωνα το 68 μ.Χ., ενώ οι Ιστορίες αρχίζουν με το θάνατο του Νέρωνα και φτάνουν μέχρι το θάνατο του Δομιτιανού το 96 μ.Χ.» (Habermas, VHCELJ, 87).
Γράφοντας για την περίοδο του Νέρωνα, ο Τάκιτος αναφέρεται στο θάνατο του Χριστού και στην ύπαρξη των Χριστιανών στη Ρώμη. Το ανορθόγραφο του ονόματος του Χριστού -«Christus» - ήταν ένα σύνηθες λάθος των ειδωλολατρών συγγραφέων. Ο Τάκιτος αναφέρει:
«Καμιά παρηγοριά που άνθρωπος μπορεί να προσφέρει, κανένα βασιλικό δώρο, καμιά εξιλαστήρια θυσία στους θεούς δεν ήταν ικανά να γλιτώσουν τον Νέρωνα από το όνειδος του στίγματος ότι είχε διατάξει την καταστρεπτική φωτιά της Ρώμης. Ως εκ τούτου για να καταπνίξει αυτή τη φήμη, απέδωσε τελείως άδικα όλη την ευθύνη, και τιμώρησε με τα πιο ειδεχθή βασανιστήρια, αυτούς που κοινώς αποκαλούνται "Χριστιανοί”. Ο Christus, από τον οποίο προέρχεται το όνομα, θανατώθηκε από τον Πόντιο Πιλάτο, κυβερνήτη της Ιουδαίας κατά τη βασιλεία του Τιβέριου. Αλλά η ολέθρια δεισιδαιμονία που είχε αρκετό καιρό περιοριστεί, φούντωσε πάλι, όχι μόνο σε όλη την Ιουδαία, που ήταν η πηγή της αναταραχής, αλλά επίσης στην ίδια την πόλη της Ρώμης» (Annals XV, 44).
Ο Norman Anderson βλέπει πιθανή αναφορά στην ανάσταση του Ιησού στο παρακάτω απόσπασμα: «Είναι πολύ πιθανό ότι, όταν ο Τάκιτος λέει ότι “μια βλαπτική δεισιδαιμονία που είχε για αρκετό καιρό περιοριστεί, φούντωσε πάλι", κάνει έμμεση και ασυναίσθητη αναφορά στην πεποίθηση της πρώτης εκκλησίας ότι ο Χριστός που είχε σταυρωθεί είχε αναστηθεί από τους νεκρούς» (Anderson, JC, 20).
Ο F.F. Bruce φέρνει στην επιφάνεια ακόμη ένα σημείο από το απόσπασμα του Τάκιτου: «Ο Πιλάτος δεν αναφέρεται σε κανένα άλλο γραπτό που έχει φτάσει στα χέρια μας ... Και μπορεί να θεωρηθεί ως μια ειρωνεία της ιστορίας καθώς η μόνη διασωθείσα αναφορά στο όνομα του από ειδωλολάτρη συγγραφέα γίνεται με σύνδεση του με την επιβολή της θανατικής ποινής στον Χριστό. Για μια στιγμή ο Τάκιτος αντηχεί την αρχαία Χριστιανική διακήρυξη: “... παθόντα υπό του Ποντίου Πιλάτου"» (Bruce, JCONT, 23).
Ο λέκτορας του Κέιμπριτζ Marcus Bockmuehl σημειώνει ότι τα σχόλια του Τάκιτου μας εφοδιάζουν με μια μαρτυρία από τον κορυφαίο της εποχής του Ρωμαίο ιστορικό, «αντικειμενική επιβεβαίωση ότι ο Ιησούς έζησε και εκτελέστηκε επίσημα στην Ιουδαία κατά τη βασιλεία του Τιβερίου και κατά τη διάρκεια της περιόδου όπου κυβερνήτης της Παλαιστίνης ήταν ο Πόντιος Πιλάτος (“έπαρχος", 26-36 μ.Χ.). Αυτό μπορεί να μη φαίνεται πολύ σημαντικό, αλλά είναι εξαιρετικά χρήσιμο στην αντίκρουση δύο διαφορετικών θεωριών που είναι ακόμη αρκετά διαδεδομένες: Πρώτον, ότι ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ δεν υπήρξε ποτέ, και δεύτερον, ότι δεν πέθανε γιατί του επιβλήθηκε η Ρωμαϊκή θανατική ποινή» (Bockmehl, TIMLM, 10, 11).

2Β. Λουκιανός από τα Σαμόσατα (Σαμοσατεύς)
Έλληνας σατιρογράφος του δεύτερου μισού του δεύτερου αιώνα, ο Λουκιανός αναφέρθηκε χλευαστικά στον Χριστό και στους Χριστιανούς, μη αμφισβητώντας ή επιχειρηματολογώντας ενάντια στην ύπαρξη τους. Όπως ανέφερε ο Λουκιανός: «Οι Χριστιανοί, ξέρεις, μέχρι σήμερα λατρεύουν έναν άνθρωπο - μια ξεχωριστή προσωπικότητα που εισήγαγε τα πρωτότυπα έθιμα τους, και σταυρώθηκε για αυτό το λόγο ... Βλέπεις, αυτά τα παραπλανημένα πλάσματα ξεκίνησαν με την γενική παραδοχή ότι ήταν αθάνατοι, το οποίο εξηγεί την καταδίκη του θανάτου και την εθελούσια αυτοθυσία, που είναι τόσο συνηθισμένη ανάμεσα τους. Στη συνέχεια εντυπώθηκε πάνω τους από το νομοδιδάσκαλο τους ότι ήταν όλοι αδελφοί, από τη στιγμή που μεταστράφηκαν, και απαρνήθηκαν τους θεούς της Ελλάδας, και λάτρεψαν τον εσταυρωμένο σοφό, και ακολούθησαν τους νόμους του. Όλα τα παραπάνω τα δέχονται με πίστη, με αποτέλεσμα να απεχθάνονται όλα τα επίγεια αγαθά, θεωρώντας τα ως απλή ύλη» (Λουκιανός, Ο θάνατος του Πετρίτη, 11-13).

3Β. Σουετώνιος
Ο Σουετώνιος, ένας ακόμη Ρωμαίος ιστορικός και δικαστικός την εποχή που αυτοκράτορας ήταν ο Αδριανός, ήταν και χρονικογράφος των ανακτόρων_ ανέφερε στο Βίο του Κλαύδιου 25.4: «Καθώς οι Ιουδαίοι προκαλούσαν συνεχώς ταραχές με την υποκίνηση του Chrestus (ένας ακόμη συλλαβισμός του Christus), (ο Κλαύδιος) τους εξόρισε από τη Ρώμη». Ο Λουκάς αναφέρεται σε αυτό το γεγονός στο, το οποίο έλαβε χώρα το 49 μ.Χ. (Πράξεις 18:2).
Σε ένα άλλο έργο του ο Σουετώνιος έγραψε για την φωτιά που έκαψε τη Ρώμη το 64 μ.Χ. κατά την περίοδο του Νέρωνα. Ο Σουετώνιος αναφέρει ότι «ο Νέρωνας τιμώρησε τους Χριστιανούς, μια τάξη ανθρώπων που ακολουθούσαν μια νέα και βλαπτική δεισιδαιμονία» (Βίοι των Καισάρων, 26.2).
Υποθέτοντας ότι ο Ιησούς σταυρώθηκε στην αρχή της τρίτης δεκαετίας, ο Σουετώνιος - μη προσκείμενος στον Χριστιανισμό - τοποθετεί τους Χριστιανούς στην αυτοκρατορική πόλη μετά από κάτι λιγότερο από είκοσι χρόνια, και αναφέρει ότι υπέφεραν και πέθαιναν για την πίστη τους, ότι ο Ιησούς Χριστός έζησε, πέθανε και αναστήθηκε από τους νεκρούς.

4Β. Πλίνιος ο Νεώτερος
Κυβερνήτης της Βιθυνίας στη Μικρά Ασία (112 μ.Χ.), ο Πλίνιος έγραψε στον αυτοκράτορα Τραϊανό ζητώντας συμβουλή για το πώς έπρεπε να αντιμετωπίσει τους Χριστιανούς. Εξήγησε ότι είχε ήδη σκοτώσει άνδρες και γυναίκες, αγόρια και κορίτσια. Είχαν θανατωθεί τόσοι πολλοί, που αναρωτιόταν αν θα έπρεπε να συνεχιστεί η θανάτωση όποιου αποκαλυπτόταν ότι ήταν Χριστιανός, ή έπρεπε να θανατώσει συγκεκριμένα πρόσωπα. Εξήγησε ότι είχε αναγκάσει τους Χριστιανούς να προσκυνήσουν αγάλματα του Τραϊανού. Ο Πλίνιος συνεχίζει και αναφέρει ότι επίσης τους ανάγκασε «να καταραστούν τον Χριστό, κάτι το οποίο ένας γνήσιος Χριστιανός ποτέ δεν θα πειθόταν να κάνει». Στην ίδια επιστολή αναφέρει για τους ανθρώπους που δικάστηκαν: «Υποστήριξαν, όμως, ότι στο μόνο που ήταν ένοχοι ή έσφαλλαν ήταν ότι συνήθιζαν να συναθροίζονται σε μια προκαθορισμένη μέρα, όπου τραγουδούσαν ύμνους στον Χριστό ως Θεό, και ορκίζονταν να μην κάνουν επαίσχυντες πράξεις, να μη διαπράξουν απάτες, κλοπές, μοιχεία, να μην αθετούν το λόγο τους, και να μην προδίδουν την εμπιστοσύνη που τους έδειχναν» (Επιστολές X, 96).

5Β. Θαλλός
Ένας από τους πρώτους συγγραφείς που αναφέρονται στον Χριστό είναι ο Θαλλός. Περί το 52 μ.Χ. ο Θαλλός «έγραψε την Ιστορία της Ανατολικής Μεσογείου από την εποχή του Τρωικού πολέμου μέχρι και τις μέρες του» (Habermas, VHCELJ, 93). Δυστυχώς, σήμερα διασώζονται μόνο αποσπάσματα από τα γραπτά του ως παραθέματα σε άλλους συγγραφείς. Ένας τέτοιος συγγραφέας είναι και ο Ιούλιος ο Αφρικανός, Χριστιανός που έγραψε to 221 μ.Χ. Ένα πολύ ενδιαφέρον απόσπασμα σχετίζεται με κάποιο σχόλιο του Θαλλού σχετικά με το σκοτάδι που έπεσε στη γη το μεσημέρι της μέρας που πέθανε ο Χριστός πάνω στο σταυρό. Ο Ιούλιος αναφέρει: «Ο Θαλλός, στον τρίτο τόμο της Ιστορίας του, ερμηνεύει το σκοτάδι ως συνέπεια της έκλειψης ήλιου - άστοχα, κατά τη γνώμη μου (άστοχα. φυσικά, επειδή έκλειψη ηλίου δεν μπορεί να λάβει χώρα όταν έχει πανσέληνο, και ο Χριστός πέθανε την περίοδο της Πασχαλινής πανσελήνου)» (Ιούλιος ο Αφρικανός, Χρονογράφημα, 18:1).
Αυτή η αναφορά αποδεικνύει ότι η αναφορά του Ευαγγελίου στο σκοτάδι που κάλυψε την περιοχή κατά τη σταύρωση του Χριστού ήταν ευρέως γνωστή, και έπρεπε να εξηγηθεί με φυσικούς όρους από τους μη Χριστιανούς. Ο Θαλλός δεν αμφισβητούσε τη σταύρωση του Χριστού και ότι στη φύση έλαβε χώρα ένα ασυνήθιστο γεγονός που χρειαζόταν εξήγηση. Αυτό που τον απασχολούσε ήταν να διατυπώσει μια διαφορετική ερμηνεία. Τα βασικά γεγονότα δεν αμφισβητούνταν (Bruce, NTDATR, 113).

6Β. Φλέγων
Μια ακόμη εξωχριστιανική αυθεντία ήταν ο Φλέγων. που έγραψε Ιστορία με τίτλο Χρονικά. Αν και αυτό το έργο έχει χαθεί, ο Ιούλιος ο Αφρικανός διέσωσε μέσα από τα γραπτά του ένα μικρό απόσπασμα. Όπως και ο Θαλλός, ο Φλέγων επιβεβαιώνει ότι σκοτάδι κάλυψε την περιοχή κατά τη σταύρωση του Χριστού, και αυτός, επίσης, αναφέρει την ερμηνεία της έκλειψης του ήλιου: «Κατά την περίοδο του Καίσαρα Τιβερίου πραγματοποιήθηκε έκλειψη Ηλίου κατά τη διάρκεια πανσελήνου» (Ιούλιος, Χρονογράφημα, 18.1).
Πέρα από τον Ιούλιο, η αναφορά του Φλέγοντα σ' αυτό το γεγονός σημειώνεται και από τον Χριστιανό απολογητή του τρίτου αιώνα τον Ωριγένη (Κατά Κελσίου, 2.14, 33, 59) και από τον συγγραφέα του έκτου αιώνα Φιλόπονα (De. opif. mund. ΙΙ. 2 1) (McDowell/Wilson, HWAU, 360).

7B. Ο Μάρα-Μπαρ Σεραπίων
Γύρω στο 70 μ.Χ., ο Μάρα-Μπαρ Σεραπίων, Σύριος και πιθανώς Στωικός φιλόσοφος, έγραψε από την φυλακή ένα γράμμα στο γιο του, ενθαρρύνοντάς τον να επιδιώξει τη σοφία. Στην επιστολή του συγκρίνει τον Ιησού με τους φιλόσοφους Σωκράτη και Πυθαγόρα. Γράφει:
«Τι κέρδισαν οι Αθηναίοι θανατώνοντας το Σωκράτη; Το έγκλημά τους επέφερε πείνα και μάστιγα. Τι κέρδισαν οι κάτοικοι της Σάμου που έκαψαν τον Πυθαγόρα; Για μια στιγμή το νησί τους καλύφτηκε από άμμο. Τι κέρδισαν οι Ιουδαίοι από την εκτέλεση του σοφού βασιλιά τους; Αμέσως μετά από αυτό το γεγονός η βασιλεία τους καταργήθηκε. Ο Θεός δικαίως εκδικήθηκε το θάνατο των τριών αυτών σοφών ανδρών: οι Αθηναίοι πέθαναν από πείνα, οι Σάμιοι καλύφθηκαν από τη θάλασσα, οι Ιουδαίοι, καταστράφηκαν και εκδιώχτηκαν από τη γη τους, ζώντας στη διασπορά. Αλλά ο Σωκράτης δεν πέθανε οριστικά και αμετάκλητα, έζησε μέσα στη διδασκαλία του Πλάτωνα. Ομοίως και ο Πυθαγόρας, έζησε δια μέσου του αγάλματος της Ήρας. Ούτε και ο σοφός Βασιλιάς πέθανε οριστικά και αμετάκλητα, έζησε μέσα από τη διδασκαλία που είχε διαδώσει» (Bruce, NTADAR, 114).
Αυτός ο πνευματικός πατέρας δεν ήταν σίγουρα Χριστιανός, από τη στιγμή που εξίσωσε τον Ιησού με τον Σωκράτη και τον Πυθαγόρα. Πίστευε ότι ο Ιησούς ζούσε μέσα από τη διδασκαλία του και όχι εξαιτίας της ανάστασής του, και σε κάποιο άλλο σημείο δηλώνει πίστη στον πολυθεϊσμό. Παρ' όλα αυτά, η αναφορά του στον Χριστό αποδεικνύει ότι δεν είχε καμία αμφιβολία σχετικά με την ύπαρξη του Ιησού.

2Α. ΙΟΥΔΑΪΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ
Οι μελετητές έχουν ανακαλύψει πολλές αξιόπιστες αναφορές στον Ιησού, καθώς επίσης
και αναξιόπιστες ή κάποιες, που κάποτε τις θεωρούσαν ότι αναφέρονταν στον Ιησού, αλλά στην πραγματικότητα δεν αναφέρονταν (McDowell/Wilson, HWAU. 55-70). Επιλέγω να εστιάσουμε την προσοχή μας σε μερικές από τις πιο αξιόπιστες αναφορές. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει περισσότερα αποσπάσματα στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου μου, He Walked Among Us: Evidence for the Historical Jesus.
Όπως και οι εξωχριστιανικές αναφορές, οι αρχαίες Ιουδαϊκές πηγές δεν είναι φιλικές απέναντι στον ιδρυτή του Χριστιανισμού, τους οπαδούς του, και τη διδασκαλία του. Για αυτό το λόγο, οι αναφορές τους στα γεγονότα που περιβάλλουν τη ζωή του Ιησού έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ιστορικότητα αυτών των γεγονότων.

1Β. Η Σταύρωση
Στο Βαβυλωνιακό Ταλμούδ διαβάζουμε: «Έχει διδαχτεί: την παραμονή του Πάσχα κρέμασαν τον Γεσού. Και ένας ντελάλης βγήκε στους δρόμους για σαράντα μέρες (λέγοντας): “Πρόκειται να λιθοβοληθεί, επειδή ασκούσε μαγεία και παρέσυρε και παραπλάνησε τον Ισραήλ. Όποιος γνωρίζει τίποτε υπέρ του, ας έρθει και ας παρακαλέσει για χάρη του”. Αλλά, μη βρίσκοντας τίποτε υπέρ του, τον κρέμασαν την παραμονή του Πάσχα» (Sanhedrin 43a; t. Sanh. 10:11; y. Sanh. 7:12; Tg. Esther 7:9). Μια άλλη έκδοση αυτού του κειμένου αναφέρει το όνομα, «Γεσού ο Ναζωραίος».
Το όνομα «Γεσού» μεταφράζεσαι σε «Ιησούς», και η αναφορά του «Ναζωραίος» κάνει ακόμη πιο πιθανή τη σύνδεση του με τον Ιησού Χριστό.
Επιπλέον, ο όρος «κρεμάστηκε» είναι συνώνυμο με τη σταύρωση (δες Λουκάς 23:39, Γαλ. 3:13). «Το Ταλμούδ», γράφει ο Εβραίος μελετητής Joseph Klausner, «αναφέρεται στη σταύρωση ως κρέμασμα, επειδή αυτός ο τρομακτικός τρόπος θανάτου ήταν γνωστός στους Ιουδαίους σχολιαστές από τις Ρωμαϊκές δίκες, και όχι από το Ιουδαϊκό νομικό σύστημα. Ακόμη και ο απόστολος Παύλος (Γαλ. 3:13) συσχετίζει με τη σταύρωση του Ιησού το εδάφιο “διότι είναι κατηραμένος υπό του Θεού ο κρεμάμενος" (Δευτ. 21:13)» (Klausner, JN, 28).
Επίσης, η αναφορά ότι η σταύρωση έλαβε χώρα «την παραμονή του Πάσχα» συμφωνεί με τον Ιωάννη 19:14 (η φράση αυτή βρίσκεται επίσης στο b. Sanh. 67a, y. Sanh. 7:16).
Συνεπώς, αυτό το κείμενο επιβεβαιώνει με σαφήνεια την ιστορικότητα του Ιησού και του θανάτου Του. Επιβεβαιώνει, επίσης, το γεγονός ότι οι Ιουδαϊκές αρχές ήταν αναμεμειγμένες στην καταδίκη, αλλά προσπαθεί να δικαιώσει τις πράξεις τους. Με έμμεσο τρόπο αναφέρεται επίσης και στα θαύματα του Ιησού (δες επίσης b. Sanh. 107b, t. Sabb. 11:15. b. Sabb. 104b, b. Sota 47a), αλλά τα ερμηνεύει ως πράξεις μαγείας, αντίδραση που καταγράφεται και από τους συγγραφείς των Ευαγγελίων (Μάρκος 3:22. Ματθαίος 9:34, 12:24).
Αυτό το Ιουδαϊκό κείμενο ακολουθείται από την εμφάνιση ενός σχολίου στα τέλη του τρίτου αιώνα. Ο Ulla λέει, «Θα πίστευες ότι θα τον υπεράσπιζε κανείς με τέτοιο πάθος; Ήταν ένας απατεώνας, και ο Πανάγαθος απαντάει: “δεν θα τον ελεήσεις και δεν θα τον λυπηθείς". Με τον Ιησού υπήρχε μια διαφορά, επειδή ήταν κοντά στη βασιλεία». Αυτή η φράση, «κοντά στη βασιλεία», μπορεί να αναφέρεια στην γενεαλογική σύνδεση του Ιησού με το βασιλιά του Ισραήλ Δαβίδ, ή να υποδηλώνει τον Πιλάτο που έπλυνε τα χέρια του και παρέδωσε τον Ιησού για να μαστιγωθεί και να σταυρωθεί.

2Α. Ο Inσούς και οι Μαθητές Του
Ένα μεταγενέστερο Ταλμουδικό κείμενο αναφερόμενο στη σταύρωση του Ιησού υποστηρίζει ότι ο Ιησούς «ο Γεσού είχε πέντε μαθητές - τον Ματάι, το Νακκάι, το Νέτσερ, τον Μπουνί, και τον Τοντάχ (b. Sanh. 107b). Αν και το «Ματάι» μπορεί να αναφέρεται στον Ματθαίο, κανένας δεν μπορεί να συνδέσει αυτά τα ονόματα με τα ονόματα των μαθητών που αναφέρονται στα Ευαγγέλια. Ο ισχυρισμός ότι ο Ιησούς είχε πέντε μαθητές «μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι και άλλοι δάσκαλοι μέσα στο Ταλμούδ, π.χ. ο Γιοχανάν μπεν Ζακκάι και ο Ακίμπα, είχαν πέντε μαθητές» (McDowell/Wilson, HWAU, 65). Σε κάθε περίπτωση, ένα είναι σίγουρο: Αυτό το κείμενο κάνει σαφές ότι ο ραβίνος Ιησούς είχε ακολούθους.

3Β. Γέννηση από Παρθένο;
Στο Ταλμούδ, οι τίτλοι «Μπεν Πανδέρα» (ή Μπεν Παντέρε) και «Γεσού Μπεν Πανδέρα» χρησιμοποιούνται για τον Ιησού. Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι ο τίτλος πανδέρα προέρχεται από την Ελληνική λέξη παρθένος. Ο Ιουδαίος μελετητής Joseph Klausner αναφέρει, «Οι Ιουδαίοι συνεχώς άκουγαν τους Χριστιανούς (η πλειονότητα των οποίων μιλούσαν εδώ και αρκετά χρόνια Ελληνικά) να αποκαλούν τον Ιησού με το όνομα, “Γιος της Παρθένου”,... και έτσι, χλευάζοντας, τον αποκαλούσαν Μπεν χα-Παντέρα που σημαίνει “Γιος της Λεοπάρδαλης”» (Klausner, JN, 23).
Σε ένα άλλο απόσπασμα, το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ αναφέρει: «Ο ραβίνος Συμεών μπεν Αζάι είπε (αναφορικά με τον Ιησού): Ανακάλυψα στην Ιερουσαλήμ ένα γενεαλογικό κατάλογο στον οποίο καταγράφεται: Ένας τέτοιος είναι εξώγαμο μιας μοιχαλίδας” (b. Ykamoth 49a, m. Yebam. 4:13). Σε άλλο απόσπασμα διαβάζουμε, «Η μητέρα του ήταν η Μύριαμ, μια κομμώτρια. Όπως λένε, ... αυτή ξεστράτισε από τον άντρα της"» (b. Sabb.
104b). Σε ένα ακόμη απόσπασμα διαβάζουμε, ότι η Μαρία, «που ήταν απόγονος πριγκίπων και αρχόντων, έκανε την πόρνη στους ξυλουργούς» (b. Sanh. 106a). Η παραπάνω αναφορά, επιχειρεί να εξηγήσει τον ισχυρισμό των Χριστιανών ότι ο Ιησούς γεννήθηκε από παρθένο (δες επίσης b. Sabb. 104b). Το «πρίγκιπες και άρχοντες» μπορεί να αναφέρεται σε κάποια από τα ονόματα στη γενεαλογία του Λουκά, που κάποιοι από τους εκκλησιαστικούς πατέρες πίστευαν ότι συνέδεαν τη Μαρία με το βασιλιά Δαβίδ («ο Ιησούς ... ήταν κοντά στη βασιλεία» στον b. Sanh. 43a). Η μνεία σε «ξυλουργούς» είναι μια προφανής αναφορά στον Ιωσήφ (δες επίσης b. Sabb. 104b).
Η επιχειρηματολογία αναλύεται ως εξής: Εάν ο Ιωσήφ δεν ήταν ο πατέρας του Ιησού, τότε η Μαρία είχε μείνει έγκυος από κάποιο άλλο άνδρα. Ως εκ τούτου είναι μοιχαλίδα και ο Ιησούς ήταν ένα εξώγαμο παιδί. Η Καινή Διαθήκη αναφέρει ότι οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι έμμεσα απόδιδαν στον Ιησού αυτή την κατηγορία (Ιωάννης 8:41).
Παρ’ όλο που η Καινή Διαθήκη επιβεβαιώνει την αβασιμότητα αυτής της κατηγορίας, αυτό δεν σημαίνει ότι η κατηγορία αυτή επιβεβαιώνει ότι η Χριστιανική μαρτυρία της γέννησης του Ιησού από παρθένο ήταν κατασκευασμένη από την αρχέγονη Εκκλησία. Παρατηρεί κανείς, ότι η αντίδραση δεν περιλαμβάνει αμφισβήτηση της ύπαρξης του Ιησού -μόνο διαφορετική ερμηνεία της σύλληψής Του. Όπως σημειώνει ο Klausner, «Πρόσφατες εκδόσεις του Μισνά προσθέτουν: “Για να ενισχύσουμε τα λεγόμενο του ραβί Γιεχοσούα" (ο οποίος στο ίδιο Μισνά, αναφέρει: Τι είναι εξώγαμο παιδί; Αυτός που οι γονείς του πρέπει να θανατωθούν από τον Μπεθ Ντιν). Ότι ο Ιησούς ήταν υπαρκτό πρόσωπο είναι πέρα από κάθε αμφιβολία» (Klausner, JN, 35).

4Β. Η Μαρτυρία του Ιώσηπου
Ο «Ιώσηπος Μπεν Ματαθίας (γεννήθηκε 37/38 μ.Χ. και πέθανε μετά το 100 μ.Χ.)», αναφέρει ο καθηγητής John Ρ. Meier, ήταν Ιουδαίος αριστοκράτης. πολιτικός – ιερωμένος, ένας όχι και τόσο παθιασμένος αρχηγός των επαναστατών στη Γαλιλαία κατά τη διάρκεια της Πρώτης Ιουδαϊκής Εξέγερσης ενάντια στη Ρώμη (66-73 μΧ.). πανούργος αποστάτης, Ιουδαίος ιστορικός, μισθωμένος από την αυτοκρατορική οικογένεια του Φλαβίου. και Φαρισαίος. Συνελήφθη από τον Βεσπασιανό το 67 μ.Χ., και υπηρέτησε τους Ρωμαίους ως διαμεσολαβητής και διερμηνέας κατά τη διάρκεια της εξέγερσης. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στη Ρώμη όπου έγραψε δύο σπουδαία συγγράμματα: Ιουδαϊκός Πόλεμος, γραμμένο στις αρχές της δεκαετίας του '70, και το πολύ μεγαλύτερο Ιουδαϊκές Αρχαιότητες. που ολοκληρώθηκε το ΄93/94 (Meier, BR. 20, 22).
Ο Φλάβιος Ιώσηπος έγινε μέλος του στενού κύκλου του αυτοκράτορα. Στην πραγματικότητα, του απονεμήθηκε το όνομα του αυτοκράτορα, Φλάβιος, ως το Ρωμαϊκό του όνομα. Το Ιώσηπος είναι το Ιουδαϊκό του όνομα.
Στις Ιουδαϊκές Αρχαιότητες, βρίσκεται ένα απόσπασμα που έχει αποτελέσει αντικείμενο ζωηρού διαλόγου μεταξύ των μελετητών. Το απόσπασμα είναι το εξής:
"Τώρα, την εποχή εκείνη υπήρξε ο Ιησούς, ένας σοφός άνθρωπος, αν νομιμοποιούμαστε να τον αποκαλούμε άνθρωπο, επειδή έκανε θαυμαστά πράγματα, δάσκαλος όλων εκείνων που ευχαρίστως δέχονται την αλήθεια. Έλκυσε στο πρόσωπο του πολλούς Ιουδαίους, αλλά και πολλούς εθνικούς. Αυτός ήταν ο Χριστό. Και όταν ο Πιλάτος, κατόπιν εισήγησης των αρχόντων που ζουν ανάμεσά μας, τον καταδίκασε να πεθάνει στο σταυρό, αυτοί που πρώτοι τον αγάπησαν δεν τον εγκατέλειψαν, γιατί τους φανερώθηκε ζωντανός την τρίτη ημέρα, όπως το είχαν προείπει οι προφήτες που προέρχονταν από τον Θεό, όπως είχαν πει και χιλιάδες πράγματα σχετικά μ' αυτόν. Και η φυλή των Χριστιανών όπως αυτοί ονομάστηκαν, δεν εξαλείφτηκε ακόμη και μέχρι τις ημέρες μας" (Αρχαιότητες. XVΙΙI, 33, η έμφαση προστέθηκε).
Δεν θα αναφέρω τις λεπτομέρειες του διαλόγου των μελετητών σχετικά με αυτό το απόσπασμα, που είναι γνωστό με το όνομα Μαρτυρία. (Για μια λεπτομερή ανάλυση της διαμάχης, δες το βιβλίο μου He Walked Among Us σελίδες 37-45). Αντιθέτως ας μου επιτραπεί να αναφέρω σ' αυτό το σημείο ότι το παραπάνω απόσπασμα έχει ξεσηκώσει αντιδράσεις επειδή ο Ιώσηπος, ένας μη Χριστιανός Ιουδαίος, αναφέρεται στον Ιησού με έναν τρόπο που ένας ορθόδοξος Ιουδαίος δεν μπορεί να συμφωνήσει - για παράδειγμα, αναφέρεται στον Ιησού ως τον Χριστό (Μεσσίας) και υποστηρίζει ότι αναστήθηκε από τους νεκρούς, όπως είχαν προβλέψει οι Εβραίοι προφήτες.
Αφού εκτίμησα τα αποδεικτικά στοιχεία, συμφώνησα με εκείνους τους μελετητές που πιστεύουν ότι, παρά τις κάποιες Χριστιανικές προσθήκες στο κείμενο - κυρίως οι φράσεις που έχουν σημειωθεί παραπάνω - και είναι εντελώς ξένες προς αυτό, η Μαρτυρία περιλαμβάνει αρκετό ποσοστό αλήθειας που ο Ιώσηπος μπορούσε εύκολα να επιβεβαιώσει. Ο Meier αναφέρει:
«Διάβασε τη Μαρτυρία χωρίς τα πλάγια γράμματα και θα δεις ότι ο ειρμός σκέψης είναι σαφής. Ο Ιώσηπος αποκαλεί τον Ιησού με το γενικό τίτλο "σοφός" (σοφός ανήρ, πιθανώς από το Εβραϊκό κχακχάμ). Στη συνέχεια ο Ιώσηπος "αναλύει" αυτό το γενικό τίτλο (σοφός) στα δύο κύρια, για το Ελληνορωμαϊκό κόσμο, ουσιαστικά του: τα θαύματα και την εμπνευσμένη διδασκαλία. Αυτή η διπλή έκφραση σοφίας από τον Ιησού είχε απήχηση σε μια μεγάλη μερίδα Ιουδαίων και εθνικών, και ως εκ τούτου - αν και δεν δίνεται κάποια σαφής αιτία - αυτή η απήχηση οδηγεί τους κυβερνώντες να κατηγορήσουν τον Ιησού μπροστά στον Πιλάτο. Παρά τον ατιμωτικό τρόπο θανάτου του Ιησού πάνω στον σταυρό, οι οπαδοί του δεν του γύρισαν την πλάτη, και έτσι (παρατήρησε ότι η μετάβαση είναι πολύ καλύτερη χωρίς την αναφορά στην ανάσταση στο διαγραμμένο κομμάτι) η φυλή των Χριστιανών δεν έχει ακόμη σβήσει» (Meier. BR, 23).
Στην ίδια Μαρτυρία, μερικά κεφάλαια αργότερα, ο Ιώσηπος αναφέρεται στον Ιάκωβο, τον αδελφό του Ιησού. Στις Αρχαιότητες XX, 9.1, περιγράφει τις πράξεις του αρχιερέα Άννα:
«Αλλά ο νεώτερος Άννας, που όπως είπαμε, έλαβε την αρχιεροσύνη, ήταν θαρραλέος χαρακτήρας και εξαιρετικά τολμηρός: Ήταν μέλος της ομάδας των Σαδδουκαίων, που ήταν οι πιο αυστηροί από όλους τους Ιουδαίους, όπως ήδη έχουμε αναφέρει. Επειδή ο Άννας είχε αυτά τα χαρακτηριστικά, σκέφτηκε ότι τώρα του δινόταν η ευκαιρία, καθώς ο Φήστος είχε ήδη πεθάνει, και ο Αλβίνος ήταν ακόμη καθ’ οδόν. Έτσι συγκάλεσε ένα συμβούλιο από δικαστές, και έφερε μπροστά τους τον αδελφό του Ιησού, του αποκαλούμενου Χριστού, του οποίου το όνομα ήταν Ιάκωβος, μαζί με κάποιους άλλους, και τους κατηγόρησε ότι καταπατούν το νόμο, και τους παρέδωσε να λιθοβοληθούν» (Bruce. NTDATR, 107).
Ο Louis Feldman, καθηγητής κλασσικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Yeshiva και μεταφραστής των Αρχαιοτήτων, σημειώνει, «Λίγοι είναι αυτοί που αμφισβήτησαν τη γνησιότητα αυτής της περικοπής» (Ιώσηπος, Αρχαιότητες, 496). Η αναφορά στον Ιησού ως τον «αποκαλούμενο Χριστό» βγάζει νόημα μόνο όταν ο Ιώσηπος έχει αναφερθεί εκτενέστερα στον Ιησού σε άλλο σημείο του συγγράμματος του. Αυτό είναι μία ακόμη ένδειξη της γνησιότητας της προγενέστερης και εκτενέστερης αναφοράς στις Αρχαιότητες, εξαιρουμένων των Χριστιανικών προσθηκών.
Έτσι, ακόμη και ο Ιουδαίος ιστορικός του πρώτου αιώνα, Ιώσηπος, που έγραψε μόλις πενήντα χρόνια μετά το θάνατο του Ιησού, επιβεβαιώνει την αλήθεια ότι ο Ιησούς δεν είναι κατασκεύασμα της φαντασίας της Εκκλησίας αλλά ένα πραγματικό πρόσωπο της Ιστορίας.

4Α. Συμπληρωματικές Ιστορικές Πηγές για τον Χριστιανισμό

Υπάρχουν και άλλες πηγές που αναφέρονται στον Χριστό και στον Χριστιανισμό. Ακολουθούν κάποιες συμπληρωματικές εξωχριστιανικές πηγές που απαιτούν περαιτέρω μελέτη:
1Β. Τραϊανός, Ρωμαίος αυτοκράτορας (Πλίνιος ο Νεώτερος, Επιστολές 10:97). Αυτή είναι μια επιστολή του αυτοκράτορα προς τον Πλίνιο, που του λέει να μην τιμωρήσει τους Χριστιανούς που αναγκάζονται από τους Ρωμαίους να απαρνηθούν την πίστη τους. Γράφει στον Πλίνιο ότι οι Ρωμαίοι αξιωματούχοι δεν πρέπει να υιοθετούν ανώνυμες πληροφορίες για τους Χριστιανούς.
2Β. Μακρόβιος, Τα Σατουρνάλια 2:4. Ο Πασκάλ αναφέρει αυτό το απόφθεγμα του Ιούλιου
Καίσαρα ως απόδειξη της σφαγής των νηπίων της Βηθλεέμ.
3Β. Αδριανός, Ρωμαίος Αυτοκράτορας (Ιουστίνος ο Μάρτυς, Η Πρώτη Απολογία, κεφάλαια 68, 69). Ο Ιουστίνος αναφέρει απόσπασμα επιστολής του Αδριανού προς τον Μινούκιο, κυβερνήτη της Μ. Ασίας. Η επιστολή ασχολείται με τις καταγγελίες των ειδωλολατρών ενάντια στους Χριστιανούς.
4Β. Αντώνιος Πίος, Ρωμαίος αυτοκράτορας (Ιουστίνος ο Μάρτυς, Η Πρώτη Απολογία, κεφάλαιο 70). Ο Ιουστίνος (ή κάποιος μαθητής του) παραθέτει απόσπασμα από την επιστολή του Αντωνίνου προς τη γενική συνέλευση της Μ. Ασίας. Η επιστολή αναφέρει ότι οι αξιωματούχοι της Μ. Ασίας χάνουν εύκολα την υπομονή τους με τους Χριστιανούς της επαρχίας τους, και ότι δεν πρέπει να γίνουν αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο ο Αντωνίνος αντιμετωπίζει τους Χριστιανούς της περιοχής.
5Β. Mάρκος Αυρήλιος, Ρωμαίος αυτοκράτορας (Ιουστίνος ο Μάρτυρας, Η Πρώτη Απολογία, κεφάλαιο 71). Αυτή η επιστολή του αυτοκράτορα προς έναν Ρωμαίο γερουσιαστή προστέθηκε στα χειρόγραφα από κάποιο μαθητή του Ιουστίνου. Ο αυτοκράτορας περιγράφει τους Χριστιανούς ότι πολεμούσαν στις τάξεις του Ρωμαϊκού στρατού.
6Β. Juvenal, Σάτιρες, εδάφια 147-157. Ο Juvenal κάνει έμμεση αναφορά στα βασανιστήρια των Χριστιανών στη Ρώμη από τον Νέρωνα.
7Β. Σενεκας, Epistulae Morales, Επιστολή 14, «Σχετικά με τους Λόγους Απόσυρσης από τον Κόσμο», Μέρος 2. Ο Σενέκας περιγράφει τις βαρβαρότητες εις βάρος των Χριστιανών από το Νέρωνα.
8Β. Ιεροκλής (Ευσέβιος, Η Πραγματεία του Ευσέβιου, κεφ. 2). Αυτή η αναφορά από τον Ευσέβιο διασώζει μέρος από το έργο του Ιεροκλή, Φιλαλήθης. Σε αυτό το απόσπασμα, ο Ιεροκλής κατηγορεί τον Πέτρο και τον Παύλο για μαγεία.
9Β. Μια από τις πιο σπουδαίες συλλογές σχετικά με την ιστορικότητα του Ιησού είναι ο τόμος που εκδόθηκε στο Κέιμπριτζ το 1923 από τον R.H. Haines με τον τίτλο Heathen Contact with Christianity During Its First Century and a Half.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
O Howard Clark Kee, επίτιμος καθηγητής του πανεπιστημίου της Βοστόνης, καταλήγει στο ακόλουθο συμπέρασμα αναφορικά με τις εκτός της Καινής Διαθήκης πηγές: «Το αποτέλεσμα της εξέτασης των εκτός της Καινής Διαθήκης πηγών που αναφέρονται έμμεσα ή άμεσα στον Ιησού, είναι η επιβεβαίωση της ιστορικής του ύπαρξης, των ασυνήθιστων δυνάμεών του, της αφιέρωσης των μαθητών του σ’ αυτόν, της ιστορικής συνέχειας του κινήματός του, μετά το θάνατο του με απόφαση του Ρωμαίου κυβερνήτη της Ιερουσαλήμ, και της διείσδυσης του Χριστιανισμού στα ανώτερα στρώματα της Ρωμαϊκής κοινωνίας μέχρι το τέλος του πρώτου αιώνα» (Kee, WCKAJ, 19).
Ο Kee προσθέτει: «Παρά την ποικιλία των τρόπων με τον οποίο μεταδόθηκε η παράδοση για τον Ιησού, έχουμε στη διάθεση μας ένα σαφές και αξιοθαύμαστα συμπαγές σύνολο μαρτυριών σχετικά με αυτή την προσωπικότητα του οποίου η ζωή, η διδασκαλία, και ο θάνατος συνεχίζουν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε μετέπειτα ιστορία του ανθρωπίνου γένους» (Kee, WCKAJ, 114).
Στην έκδοση του 1974 της εγκυκλοπαίδειας Μπριτάνικα, ο συνεργάτης που γράφει για τον Ιησού Χριστό χρησιμοποιεί είκοσι χιλιάδες λέξεις για να Τον περιγράψει, περισσότερες και από αυτές που αφιερώθηκαν για τον Αριστοτέλη, τον Κικέρωνα, τον Αλέξανδρο, τον Ιούλιο Καίσαρα, τον Βούδα, τον Κομφούκιο, Μωάμεθ, τον Ναπολέοντα. Αναφορικά με τις μαρτυρίες πολλών μη Χριστιανικών καταγραφών για τον Ιησού, ο συγγραφέας καταλήγει: «Αυτές οι ανεξάρτητες καταγραφές αποδεικνύουν ότι στην αρχαιότητα ακόμη και οι αντίπαλοι του Χριστιανισμού ποτέ δεν αμφισβήτησαν την ιστορικότητα του Ιησού, η οποία για πρώτη φορά αμφισβητήθηκε και με αβάσιμα επιχειρήματα από πολλούς συγγραφείς στο τέλος του δέκατου όγδοου αιώνα, κατά τη διάρκεια του δέκατου ένατου, και στις αρχές του εικοστού». (ΕΒ, 145).

"Έτσι, μετά τη σταύρωσή του, ακόμη και οι πιο κοντινοί του τον εγκατέλειψαν και τον αρνήθηκαν. Στη συνέχεια, όταν αναστήθηκε από τους νεκρούς και εμφανίστηκε σ' αυτούς, αυτός τους δίδαξε να διαβάσουν τις προφητείες οι οποίες προμήνυαν την εκπλήρωση όλων αυτών των γεγονότων, και όταν τον είδαν την ανάληψή Του στους ουρανούς, και πίστεψαν, και έλαβαν τη δύναμη που Αυτός τους έστειλε, και πήγαν σε κάθε φυλή και έθνος ανθρώπων, δίδαξαν αυτά, και αποκλήθηκαν απόστολοι."
-ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ Ο ΜΑΡΤΥΣ

Γι' αυτούς που θα αμφισβητήσουν την ιστορική ύπαρξη του Ιησού, ο διαπρεπής Βρετανός ειδικός στην Καινή Διαθήκη I. Howard Marshall σχολιάζει: «Είναι αδύνατο να εξηγήσουμε την ανάπτυξη της Χριστιανικής εκκλησίας ή τη συγγραφή των Ευαγγελίων και την παράδοση που βρίσκεται πίσω από αυτά, χωρίς να δεχτούμε την ύπαρξη του Ιδρυτή του Χριστιανισμού» (Marshall, IBHJ, 24).
Αν και οι μη Χριστιανικές πηγές δεν παρέχουν τόσες πολλές λεπτομέρειες για τον Ιησού όσες η Καινή Διαθήκη, παρέχουν όμως επιβεβαίωση κάποιων βασικών γεγονότων της Βιβλικής εικόνας του Ιησού. Ο Robert Stein, καθηγητής της Καινής Διαθήκης, σημειώνει: «Οι μη Χριστιανικές πηγές οριοθετούν πέρα από κάθε αμφιβολία το ακόλουθο πλαίσιο: (1)Ο Ιησούς ήταν στ' αλήθεια ένα πρόσωπο της Ιστορίας. Η επιμονή σε αυτό το σημείο μπορεί να ακούγεται ανόητη, αλλά στην πάροδο των ετών κάποιοι αμφισβήτησαν ότι ο Ιησούς έζησε στ' αλήθεια. Οι μη Βιβλικές πηγές απορρίπτουν ένα τέτοιο επιχείρημα. (2) Ο Ιησούς έζησε στην Παλαιστίνη τον πρώτο αιώνα της εποχής μας. (3) Η Ιουδαϊκή ηγεσία αναμίχθηκε στο θάνατο του Ιησού. (4) Ο Ιησούς σταυρώθηκε από τους Ρωμαίους, όταν κυβερνήτης ήταν ο Πόντιος Πιλάτος. (5) Η διακονία του Ιησού συνδέθηκε με θαύματα /μαγεία» (Stein, JM, 49).
Ο R.T. France γράφει: «Συνεπώς μη Χριστιανικές μαρτυρίες τεκμηριώνουν το γεγονός της ύπαρξης του Ιησού, της απήχησής του στην κοινωνία, και της εκτέλεσής του» (France, NBD, 564).
Ο Edward Yamauchi, καθηγητής της Ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, εκτιμά ότι έχουμε περισσότερα και καλύτερα ιστορικά στοιχεία για τον Ιησού παρά για οποιοδήποτε άλλο ιδρυτή θρησκείας (π.χ. το Ζωροάστρη, το Βούδα, ή το Μωάμεθ). Για τις μη Χριστιανικές πηγές που μαρτυρούν για τον Χριστό, ο Yamauchi σημειώνει:
Ακόμη και αν δεν είχαμε την Καινή Διαθήκη, θα ήμασταν σε θέση από μη Χριστιανικά γραπτά όπως του Ιώσηπου, το Ταλμούδ, τον Τάκιτο, και τον Πλίνιο το Νεώτερο να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι: (1) Ο Ιησούς ήταν ένας Ιουδαίος δάσκαλος, (2) πολλοί πίστεψαν ότι έκανε θαύματα και εξορκισμούς, (3) απορρίφθηκε από τους Ιουδαίους ηγέτες, (4) σταυρώθηκε από τον Πόντιο Πιλάτο κατά τη βασιλεία του Τιβερίου, (5) παρά τον επαίσχυντο θάνατό του, αυτοί που τον ακολουθούσαν, πίστευαν ότι ακόμη ήταν ζωντανός, και διασπάρθηκαν πέρα από τα όρια της Παλαιστίνης με αποτέλεσμα πλήθος από αυτούς να βρίσκονται στη Ρώμη το 64 μ.Χ., (6) κάθε είδους άνθρωποι από τις πόλεις και την ύπαιθρο - άνδρες και γυναίκες, δούλοι και ελεύθεροι - τον λάτρεψαν ως Θεό στις αρχές του δευτέρου αιώνα (Yamauchi. JUF, 221, 222).
Η πρωτοποριακή και δυναμική ζωή του Ιησού ως ιστορικό πρόσωπο έχει επηρεάσει δραματικά την εξέλιξη της Ιστορίας. Ο διακεκριμένος ιστορικός του πανεπιστημίου του Yale Jaroslav Pelikan γράφει: «Ανεξάρτητα από το τι σκέφτεται ή πιστεύει ο καθένας σχετικά με αυτόν, για είκοσι σχεδόν αιώνες ο Ιησούς Χριστός έχει αποτελέσει την κυρίαρχη προσωπικότητα της Ιστορίας του δυτικού πολιτισμού. Αν ήταν δυνατό, με κάποιο είδος σούπερ μαγνήτη να αφαιρέσουμε από την Ιστορία κάθε ρίνισμα μετάλλου που φέρει τουλάχιστον ένα ίχνος του ονόματός του, πόση πραγματικά Ιστορία θα έμενε;» (Pelikan, JTC, 1)
Η επίδραση Του στη ροή της Ιστορίας είναι άνευ προηγουμένου. Ένας αρθρογράφος του περιοδικού Newsweek σημειώνει: «Με οποιοδήποτε κριτήριο, ο Ιησούς είναι επίσης η κυρίαρχη προσωπικότητα του δυτικού πολιτισμού. Όπως και η χιλιετία αυτή καθ’ αυτή, οι περισσότερες από αυτές που θεωρούμε δυτικές ιδέες, καινοτομίες, και αξίες πήγασαν από τον Χριστιανισμό ή τις ενέπνευσε ο Χριστιανισμός. Οι τέχνες και οι επιστήμες, το άτομο και η κοινωνία, η πολιτική και η οικονομία, ο γάμος και η οικογένεια, το σωστό και το λάθος, το σώμα και η ψυχή -όλα αυτά έχουν επηρεαστεί και συχνά ριζοσπαστικά μεταμορφωθεί από τον Χριστιανισμό» (Woodward, Ν, 54).
Εξετάζοντας τα ιστορικά στοιχεία για την ύπαρξη του Ιησού, ο Gary Habermas παρατηρεί, «Εκπληκτικά λίγοι μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι ο Ιησούς δεν υπήρξε ποτέ ή επιχείρησαν να αμφισβητήσουν το σύνολο της ζωής και της διακονίας του. Και όταν έγιναν τέτοιες προσπάθειες, βρήκαν ελάχιστους υποστηρικτές στην επιστημονική κοινότητα. Έχουμε δει ότι τέτοιες προσπάθειες έχουν αντικρουσθεί κάθε φορά από μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων τις οποίες παρουσίασαν ο Παύλος και άλλοι, καθώς επίσης και από τη χρονολόγηση των Ευαγγελίων» (Habermas. HJ, 46).
Οι μαρτυρίες είναι αδιάψευστες. Ο Ιησούς έζησε στην πραγματικότητα ανάμεσα μας και έκανε θαύματα τα οποία ακόμη και εχθρικές, μη Χριστιανικές πηγές επιβεβαίωσαν. Αυτοί που αμφιβάλλουν για την ιστορικότητα του Ιησού απλούστατα κάνουν λάθος.

Ιωάννου α' 14. 
Το άλμα της σωτηρίας! Ο Υιός του Θεού επήδηξε στη γη. «Ο παντοδύναμός σου Λόγος απ΄ ουρανών εκ θρόνων βασιλειών απότομος πολεμιστής εις το μέσον της ολεθρίας ήλατο (πήδηξε) γης» (Παροιμ. ιη' 14). Από αγάπη προς το πλάσμα των χεριών του: Τον άνθρωπο! Τον είχε πλάσει πρίγκηπα του ουρανού. Και κείνος τώρα είχε καταντήσει σκουλήκι της γης. Άλογη σαρξ, «καταδυναστευομένη υπό του Διαβόλου».
Ο Υιός του Θεού ήλθε στη γη για να «λογοποιήση» τη σάρκα. «Ο Θεός Λόγος έγινε σαρξ δια να επαναφέρη την σάρκα εις την πρωταρχικήν της «λογοποίησιν»... εις την έλλογον καταγωγήν και ύπαρξιν: εις την αρχέγονον αγιότητα και το κάλλος και την δύναμιν» (Πόποβιτς) .
Ο σκοπός γενικότερα του Χριστιανισμού είναι να διαπεράση τη σάρκα με τις ακτίνες του Πνεύματος. Να ανυψώση, ν΄ αγιάση, να μεταμορφώση το σαρκισμό, το γήινο, το υλικό. Η σαρξ αμύνεται. «Η σαρξ επιθυμεί κατά του πνεύματος». Διεκδικεί τα δικαιώματά της. Δεν τιθασσεύεται εύκολα. Επαναστατεί. Ολόκληρη η Ιστορία της σωτηρίας δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια πάλη μεταξύ σαρκός και Λόγου. Υπάρχουν φάσεις, όπου η σαρξ θριαμβεύει. Ο Λόγος υποχωρεί... Η σαρξ αυτή της φθοράς και του θανάτου δεν θα «λογοποιηθή» παρά μόνο όταν ενωθή με τον Λόγο. Η ένωσις αυτή, ως μυστικός αρραβών, αρχίζει να πραγματοποιήται από τώρα στη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας. Η οριστική ένωσις, ο γάμος του Λόγου θα γίνη με την αναστημένη ανθρώπινη σάρκα την Ημέρα Εκείνη. Η ζωή του ανθρώπου μετά την ένδοξο Ανάστασι θα είναι θεανθρώπινη ζωή. Ένα απαύγασμα και μια απεικόνισις της ζωής του αναστάντος θεανθρώπου Κυρίου συνεχιζομένης εις τους αιώνας.
«Παρεγένετο (ο Χριστός) επί τους ημετέρους τόπους, ίνα τον κατ΄ αυτόν πεποιημένον άνθρωπον ανακαινίση» (Μέγας Αθανάσιος, L. 104).
(Επισκόπου Αχελώου Ευθυμίου, «Εκείνος», εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2002, σελ.228 )