(Βιλίο: Ζητώ Αποδείξεις, Josh McDowell, εκδ. ο Λόγος, σελ. 191-210)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην εργασία του «Γιατί Δεν Είμαι Χριστιανός», ο φιλόσοφος Bertrand Russel υποστηρίζει: «Υπάρχει μεγάλη ιστορική αμφιβολία αν ο Χριστός υπήρχε πραγματικά, και αν υπήρχε δεν γνωρίζουμε τίποτε για αυτόν» (Russel, WIANC, 16).
Στην εποχή μας, είναι δύσκολο να βρει κανείς μορφωμένους ανθρώπους που να συμφωνούν με τις ριζοσπαστικές απόψεις του Russel. Πολλοί έχουν εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον Ιησού Χριστό, και κάποιοι αμφιβάλλουν για την αλήθεια των λεγομένων της
Αγίας Γραφής για Αυτόν, αλλά είναι πάρα πολύ μικρός ο κύκλος όσων υποστηρίζουν ότι ο Ιησούς δεν υπήρξε ποτέ ή ότι, αν υπήρξε, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτε για Αυτόν. Ακόμη και ο Αμερικανός επαναστάτης Thomas Paine, που ήταν μεγάλος επικριτής του Χριστιανισμού, δεν αμφισβήτησε την ιστορικότητα του Ιησού από τη Ναζαρέτ.
Αν και ο Paine πίστευε ότι οι αναφορές της Αγίας Γραφής στην θεότητα του Ιησού είχαν μυθολογικό χαρακτήρα, εντούτοις δεχόταν ότι ο Ιησούς ήταν ένα υπαρκτό πρόσωπο. Ο Paine είπε, «Αυτός (ο Ιησούς Χριστός) ήταν ένας ενάρετος και προσηνής άνθρωπος. Η ηθική που κήρυττε και εφάρμοζε ήταν από τις πιο καλοπροαίρετες, ακόμη και αν αρκετά χρόνια πριν παρόμοια ηθικά συστήματα είχαν διδαχθεί από τον Κομφούκιο, και από κάποιους Έλληνες φιλοσόφους, και μεταγενέστερα από τους Κουάκερους, και από πολλούς άλλους φωτισμένους ανθρώπους κατά τη διάρκεια των αιώνων, παρ’ όλα αυτά λίγοι τον έχουν φτάσει» (Paine, CWTP, 9).
Παρ’ όλα αυτά, συχνά συναντώ κάποιους που σαν τον Russel, παρά τα στοιχεία, επιμένουν να αρνούνται την ιστορική ύπαρξη του Ιησού. Μία από αυτές τις περιπτώσεις έλαβε χώρα κατά την διάρκεια μιας δημόσιας συζήτησης που έγινε υπό την αιγίδα ενός πανεπιστημίου της Αμερικής. Η αντίπαλος μου, υποψήφια για το Κογκρέσο με το Προοδευτικό Ριζοσπαστικό Κόμμα (Μαρξιστικό) της Νέας Υόρκης, είπε στην εισαγωγή της εισήγησης της: «Οι ιστορικοί της εποχής μας έχουν απορρίψει κατηγορηματικά την ιστορικότητα του Ιησού». Δεν μπορούσα να πιστέψω αυτό που άκουγα! Παρ' όλα αυτά χάρηκα που το ανέφερε, γιατί μου έδωσε την ευκαιρία να αποδείξω σε ένα ακροατήριο 2500 φοιτητών ότι ήταν ιστορικά αδιάβαστη. Αν ήταν, θα είχε διαβάσει αυτό που είχε πει, ο F.F. Bruce, καθηγητής βιβλικής κριτικής και εξήγησης της έδρας Rylands του πανεπιστημίου του Μάντσεστερ: «Κάποιοι συγγραφείς μπορούν να παίζουν με τη φράση “Χριστός - μυθος" αλλά δεν το κάνουν βασισμένοι σε ιστορικές αποδείξεις. Η ιστορικότητα του Ιησού είναι τόσο αξιωματική για έναν αμερόληπτο ιστορικό όσο είναι η ιστορικότητα του Ιουλίου Καίσαρα. Δεν είναι οι ιστορικοί αυτοί που προάγουν τις θεωρίες “Χριστός - μυθος" (Bruce, NTDATR’72, 119).
Ο Otto Betz έχει δίκιο όταν αναφέρει, «Κανένας σοβαρός ιστορικός δεν επιχείρησε ποτέ να αποδείξει τη μη ιστορικότητα του Ιησού» (Betz, WDWKAΙ. 9).
Η ιστορικότητα του Ιησού για τον Χριστιανό δεν είναι απλά θέμα περιέργειας. Η Χριστιανική πίστη είναι εδραιωμένη στην ιστορία. Ο ειδικός στην Καινή Διαθήκη Donald Hagner σημειώνει:
"Ο γνήσιος Χριστιανισμός, ο Χριστιανισμός των κειμένων της Καινής Διαθήκης, είναι απόλυτα εξαρτημένος από την Ιστορία. Στο κέντρο της Χριστιανικής πίστης βρίσκεται ο ισχυρισμός ότι “ο θεός ήταν εκείνος, που, στο πρόσωπο του Χριστού, συμφιλίωνε τον κόσμο μαζί του" (Β Κορ. 5:12). Η ενανθρώπηση, ο θάνατος και η ανάσταση του Ιησού Χριστού ως πραγματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στο χώρο και στο χρόνο, δηλαδή ως ιστορικά γεγονότα, είναι απολύτως απαραίτητα θεμέλια της Χριστιανικής πίστης. Άρα, στο μυαλό μου, ο Χριστιανισμός ορίζεται καλύτερα ως η απαγγελία, ο εορτασμός, και η συμμετοχή στις ενέργειες του Θεού μέσα στην Ιστορία, οι οποίες, όπως υποστηρίζουν τα κείμενα της Καινής Διαθήκης. έχουν κορυφωθεί στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού" (Hagner. NTCI, 74).
Αυτό το κεφάλαιο περιέχει αποδείξεις από Χριστιανικές πηγές, εξωχριστιανικές αυθεντίες, και Ιουδαϊκές αναφορές στη ζωή του Χριστού.

1Α. ΕΞΩΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΑΥΘΕΝΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ
Με τον όρο εξωχριστιανικές εννοώ «ειδωλολατρικές» - μη Χριστιανικές, μη Ιουδαϊκές, και γενικά μη χριστιανικές προσωπικότητες. Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν τον Ιησού και το κίνημα που δημιούργησε. Το γεγονός, ότι συνήθως είναι επικριτικοί απέναντι στον Χριστιανισμό τους καθιστά αξιόπιστους μάρτυρες, επειδή δεν έχουν να κερδίσουν τίποτε με την παραδοχή της ιστορικότητας των γεγονότων που περιβάλλουν τον θρησκευτικό ηγέτη και τους ακολούθους του, τους οποίους περιφρονούν.

1Β. ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΤΑΚΙΤΟΣ
Σύμφωνα με τον Habermas, «Ο Κορνήλιος Τάκιτος (55 - 120 μ.Χ.) ήταν ένας Ρωμαίος ιστορικός που έζησε κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας πέντε - έξι Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Έχει αποκληθεί ο “μεγαλύτερος ιστορικός" της αρχαίας Ρώμης, και είναι γενικά αποδεκτός από τους μελετητές για το “ήθος και την ακεραιότητα του"» (Habermas. VHCELJ, 87). Τα πιο γνωστά έργα του Τάκιτου είναι τα Χρονικά και οι Ιστορίες. «Τα Χρονικά καλύπτουν την περίοδο μεταξύ του θανάτου του Αυγούστου το 14 μ.Χ. μέχρι το θάνατο του Νέρωνα το 68 μ.Χ., ενώ οι Ιστορίες αρχίζουν με το θάνατο του Νέρωνα και φτάνουν μέχρι το θάνατο του Δομιτιανού το 96 μ.Χ.» (Habermas, VHCELJ, 87).
Γράφοντας για την περίοδο του Νέρωνα, ο Τάκιτος αναφέρεται στο θάνατο του Χριστού και στην ύπαρξη των Χριστιανών στη Ρώμη. Το ανορθόγραφο του ονόματος του Χριστού -«Christus» - ήταν ένα σύνηθες λάθος των ειδωλολατρών συγγραφέων. Ο Τάκιτος αναφέρει:
«Καμιά παρηγοριά που άνθρωπος μπορεί να προσφέρει, κανένα βασιλικό δώρο, καμιά εξιλαστήρια θυσία στους θεούς δεν ήταν ικανά να γλιτώσουν τον Νέρωνα από το όνειδος του στίγματος ότι είχε διατάξει την καταστρεπτική φωτιά της Ρώμης. Ως εκ τούτου για να καταπνίξει αυτή τη φήμη, απέδωσε τελείως άδικα όλη την ευθύνη, και τιμώρησε με τα πιο ειδεχθή βασανιστήρια, αυτούς που κοινώς αποκαλούνται "Χριστιανοί”. Ο Christus, από τον οποίο προέρχεται το όνομα, θανατώθηκε από τον Πόντιο Πιλάτο, κυβερνήτη της Ιουδαίας κατά τη βασιλεία του Τιβέριου. Αλλά η ολέθρια δεισιδαιμονία που είχε αρκετό καιρό περιοριστεί, φούντωσε πάλι, όχι μόνο σε όλη την Ιουδαία, που ήταν η πηγή της αναταραχής, αλλά επίσης στην ίδια την πόλη της Ρώμης» (Annals XV, 44).
Ο Norman Anderson βλέπει πιθανή αναφορά στην ανάσταση του Ιησού στο παρακάτω απόσπασμα: «Είναι πολύ πιθανό ότι, όταν ο Τάκιτος λέει ότι “μια βλαπτική δεισιδαιμονία που είχε για αρκετό καιρό περιοριστεί, φούντωσε πάλι", κάνει έμμεση και ασυναίσθητη αναφορά στην πεποίθηση της πρώτης εκκλησίας ότι ο Χριστός που είχε σταυρωθεί είχε αναστηθεί από τους νεκρούς» (Anderson, JC, 20).
Ο F.F. Bruce φέρνει στην επιφάνεια ακόμη ένα σημείο από το απόσπασμα του Τάκιτου: «Ο Πιλάτος δεν αναφέρεται σε κανένα άλλο γραπτό που έχει φτάσει στα χέρια μας ... Και μπορεί να θεωρηθεί ως μια ειρωνεία της ιστορίας καθώς η μόνη διασωθείσα αναφορά στο όνομα του από ειδωλολάτρη συγγραφέα γίνεται με σύνδεση του με την επιβολή της θανατικής ποινής στον Χριστό. Για μια στιγμή ο Τάκιτος αντηχεί την αρχαία Χριστιανική διακήρυξη: “... παθόντα υπό του Ποντίου Πιλάτου"» (Bruce, JCONT, 23).
Ο λέκτορας του Κέιμπριτζ Marcus Bockmuehl σημειώνει ότι τα σχόλια του Τάκιτου μας εφοδιάζουν με μια μαρτυρία από τον κορυφαίο της εποχής του Ρωμαίο ιστορικό, «αντικειμενική επιβεβαίωση ότι ο Ιησούς έζησε και εκτελέστηκε επίσημα στην Ιουδαία κατά τη βασιλεία του Τιβερίου και κατά τη διάρκεια της περιόδου όπου κυβερνήτης της Παλαιστίνης ήταν ο Πόντιος Πιλάτος (“έπαρχος", 26-36 μ.Χ.). Αυτό μπορεί να μη φαίνεται πολύ σημαντικό, αλλά είναι εξαιρετικά χρήσιμο στην αντίκρουση δύο διαφορετικών θεωριών που είναι ακόμη αρκετά διαδεδομένες: Πρώτον, ότι ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ δεν υπήρξε ποτέ, και δεύτερον, ότι δεν πέθανε γιατί του επιβλήθηκε η Ρωμαϊκή θανατική ποινή» (Bockmehl, TIMLM, 10, 11).

2Β. Λουκιανός από τα Σαμόσατα (Σαμοσατεύς)
Έλληνας σατιρογράφος του δεύτερου μισού του δεύτερου αιώνα, ο Λουκιανός αναφέρθηκε χλευαστικά στον Χριστό και στους Χριστιανούς, μη αμφισβητώντας ή επιχειρηματολογώντας ενάντια στην ύπαρξη τους. Όπως ανέφερε ο Λουκιανός: «Οι Χριστιανοί, ξέρεις, μέχρι σήμερα λατρεύουν έναν άνθρωπο - μια ξεχωριστή προσωπικότητα που εισήγαγε τα πρωτότυπα έθιμα τους, και σταυρώθηκε για αυτό το λόγο ... Βλέπεις, αυτά τα παραπλανημένα πλάσματα ξεκίνησαν με την γενική παραδοχή ότι ήταν αθάνατοι, το οποίο εξηγεί την καταδίκη του θανάτου και την εθελούσια αυτοθυσία, που είναι τόσο συνηθισμένη ανάμεσα τους. Στη συνέχεια εντυπώθηκε πάνω τους από το νομοδιδάσκαλο τους ότι ήταν όλοι αδελφοί, από τη στιγμή που μεταστράφηκαν, και απαρνήθηκαν τους θεούς της Ελλάδας, και λάτρεψαν τον εσταυρωμένο σοφό, και ακολούθησαν τους νόμους του. Όλα τα παραπάνω τα δέχονται με πίστη, με αποτέλεσμα να απεχθάνονται όλα τα επίγεια αγαθά, θεωρώντας τα ως απλή ύλη» (Λουκιανός, Ο θάνατος του Πετρίτη, 11-13).

3Β. Σουετώνιος
Ο Σουετώνιος, ένας ακόμη Ρωμαίος ιστορικός και δικαστικός την εποχή που αυτοκράτορας ήταν ο Αδριανός, ήταν και χρονικογράφος των ανακτόρων_ ανέφερε στο Βίο του Κλαύδιου 25.4: «Καθώς οι Ιουδαίοι προκαλούσαν συνεχώς ταραχές με την υποκίνηση του Chrestus (ένας ακόμη συλλαβισμός του Christus), (ο Κλαύδιος) τους εξόρισε από τη Ρώμη». Ο Λουκάς αναφέρεται σε αυτό το γεγονός στο, το οποίο έλαβε χώρα το 49 μ.Χ. (Πράξεις 18:2).
Σε ένα άλλο έργο του ο Σουετώνιος έγραψε για την φωτιά που έκαψε τη Ρώμη το 64 μ.Χ. κατά την περίοδο του Νέρωνα. Ο Σουετώνιος αναφέρει ότι «ο Νέρωνας τιμώρησε τους Χριστιανούς, μια τάξη ανθρώπων που ακολουθούσαν μια νέα και βλαπτική δεισιδαιμονία» (Βίοι των Καισάρων, 26.2).
Υποθέτοντας ότι ο Ιησούς σταυρώθηκε στην αρχή της τρίτης δεκαετίας, ο Σουετώνιος - μη προσκείμενος στον Χριστιανισμό - τοποθετεί τους Χριστιανούς στην αυτοκρατορική πόλη μετά από κάτι λιγότερο από είκοσι χρόνια, και αναφέρει ότι υπέφεραν και πέθαιναν για την πίστη τους, ότι ο Ιησούς Χριστός έζησε, πέθανε και αναστήθηκε από τους νεκρούς.

4Β. Πλίνιος ο Νεώτερος
Κυβερνήτης της Βιθυνίας στη Μικρά Ασία (112 μ.Χ.), ο Πλίνιος έγραψε στον αυτοκράτορα Τραϊανό ζητώντας συμβουλή για το πώς έπρεπε να αντιμετωπίσει τους Χριστιανούς. Εξήγησε ότι είχε ήδη σκοτώσει άνδρες και γυναίκες, αγόρια και κορίτσια. Είχαν θανατωθεί τόσοι πολλοί, που αναρωτιόταν αν θα έπρεπε να συνεχιστεί η θανάτωση όποιου αποκαλυπτόταν ότι ήταν Χριστιανός, ή έπρεπε να θανατώσει συγκεκριμένα πρόσωπα. Εξήγησε ότι είχε αναγκάσει τους Χριστιανούς να προσκυνήσουν αγάλματα του Τραϊανού. Ο Πλίνιος συνεχίζει και αναφέρει ότι επίσης τους ανάγκασε «να καταραστούν τον Χριστό, κάτι το οποίο ένας γνήσιος Χριστιανός ποτέ δεν θα πειθόταν να κάνει». Στην ίδια επιστολή αναφέρει για τους ανθρώπους που δικάστηκαν: «Υποστήριξαν, όμως, ότι στο μόνο που ήταν ένοχοι ή έσφαλλαν ήταν ότι συνήθιζαν να συναθροίζονται σε μια προκαθορισμένη μέρα, όπου τραγουδούσαν ύμνους στον Χριστό ως Θεό, και ορκίζονταν να μην κάνουν επαίσχυντες πράξεις, να μη διαπράξουν απάτες, κλοπές, μοιχεία, να μην αθετούν το λόγο τους, και να μην προδίδουν την εμπιστοσύνη που τους έδειχναν» (Επιστολές X, 96).

5Β. Θαλλός
Ένας από τους πρώτους συγγραφείς που αναφέρονται στον Χριστό είναι ο Θαλλός. Περί το 52 μ.Χ. ο Θαλλός «έγραψε την Ιστορία της Ανατολικής Μεσογείου από την εποχή του Τρωικού πολέμου μέχρι και τις μέρες του» (Habermas, VHCELJ, 93). Δυστυχώς, σήμερα διασώζονται μόνο αποσπάσματα από τα γραπτά του ως παραθέματα σε άλλους συγγραφείς. Ένας τέτοιος συγγραφέας είναι και ο Ιούλιος ο Αφρικανός, Χριστιανός που έγραψε to 221 μ.Χ. Ένα πολύ ενδιαφέρον απόσπασμα σχετίζεται με κάποιο σχόλιο του Θαλλού σχετικά με το σκοτάδι που έπεσε στη γη το μεσημέρι της μέρας που πέθανε ο Χριστός πάνω στο σταυρό. Ο Ιούλιος αναφέρει: «Ο Θαλλός, στον τρίτο τόμο της Ιστορίας του, ερμηνεύει το σκοτάδι ως συνέπεια της έκλειψης ήλιου - άστοχα, κατά τη γνώμη μου (άστοχα. φυσικά, επειδή έκλειψη ηλίου δεν μπορεί να λάβει χώρα όταν έχει πανσέληνο, και ο Χριστός πέθανε την περίοδο της Πασχαλινής πανσελήνου)» (Ιούλιος ο Αφρικανός, Χρονογράφημα, 18:1).
Αυτή η αναφορά αποδεικνύει ότι η αναφορά του Ευαγγελίου στο σκοτάδι που κάλυψε την περιοχή κατά τη σταύρωση του Χριστού ήταν ευρέως γνωστή, και έπρεπε να εξηγηθεί με φυσικούς όρους από τους μη Χριστιανούς. Ο Θαλλός δεν αμφισβητούσε τη σταύρωση του Χριστού και ότι στη φύση έλαβε χώρα ένα ασυνήθιστο γεγονός που χρειαζόταν εξήγηση. Αυτό που τον απασχολούσε ήταν να διατυπώσει μια διαφορετική ερμηνεία. Τα βασικά γεγονότα δεν αμφισβητούνταν (Bruce, NTDATR, 113).

6Β. Φλέγων
Μια ακόμη εξωχριστιανική αυθεντία ήταν ο Φλέγων. που έγραψε Ιστορία με τίτλο Χρονικά. Αν και αυτό το έργο έχει χαθεί, ο Ιούλιος ο Αφρικανός διέσωσε μέσα από τα γραπτά του ένα μικρό απόσπασμα. Όπως και ο Θαλλός, ο Φλέγων επιβεβαιώνει ότι σκοτάδι κάλυψε την περιοχή κατά τη σταύρωση του Χριστού, και αυτός, επίσης, αναφέρει την ερμηνεία της έκλειψης του ήλιου: «Κατά την περίοδο του Καίσαρα Τιβερίου πραγματοποιήθηκε έκλειψη Ηλίου κατά τη διάρκεια πανσελήνου» (Ιούλιος, Χρονογράφημα, 18.1).
Πέρα από τον Ιούλιο, η αναφορά του Φλέγοντα σ' αυτό το γεγονός σημειώνεται και από τον Χριστιανό απολογητή του τρίτου αιώνα τον Ωριγένη (Κατά Κελσίου, 2.14, 33, 59) και από τον συγγραφέα του έκτου αιώνα Φιλόπονα (De. opif. mund. ΙΙ. 2 1) (McDowell/Wilson, HWAU, 360).

7B. Ο Μάρα-Μπαρ Σεραπίων
Γύρω στο 70 μ.Χ., ο Μάρα-Μπαρ Σεραπίων, Σύριος και πιθανώς Στωικός φιλόσοφος, έγραψε από την φυλακή ένα γράμμα στο γιο του, ενθαρρύνοντάς τον να επιδιώξει τη σοφία. Στην επιστολή του συγκρίνει τον Ιησού με τους φιλόσοφους Σωκράτη και Πυθαγόρα. Γράφει:
«Τι κέρδισαν οι Αθηναίοι θανατώνοντας το Σωκράτη; Το έγκλημά τους επέφερε πείνα και μάστιγα. Τι κέρδισαν οι κάτοικοι της Σάμου που έκαψαν τον Πυθαγόρα; Για μια στιγμή το νησί τους καλύφτηκε από άμμο. Τι κέρδισαν οι Ιουδαίοι από την εκτέλεση του σοφού βασιλιά τους; Αμέσως μετά από αυτό το γεγονός η βασιλεία τους καταργήθηκε. Ο Θεός δικαίως εκδικήθηκε το θάνατο των τριών αυτών σοφών ανδρών: οι Αθηναίοι πέθαναν από πείνα, οι Σάμιοι καλύφθηκαν από τη θάλασσα, οι Ιουδαίοι, καταστράφηκαν και εκδιώχτηκαν από τη γη τους, ζώντας στη διασπορά. Αλλά ο Σωκράτης δεν πέθανε οριστικά και αμετάκλητα, έζησε μέσα στη διδασκαλία του Πλάτωνα. Ομοίως και ο Πυθαγόρας, έζησε δια μέσου του αγάλματος της Ήρας. Ούτε και ο σοφός Βασιλιάς πέθανε οριστικά και αμετάκλητα, έζησε μέσα από τη διδασκαλία που είχε διαδώσει» (Bruce, NTADAR, 114).
Αυτός ο πνευματικός πατέρας δεν ήταν σίγουρα Χριστιανός, από τη στιγμή που εξίσωσε τον Ιησού με τον Σωκράτη και τον Πυθαγόρα. Πίστευε ότι ο Ιησούς ζούσε μέσα από τη διδασκαλία του και όχι εξαιτίας της ανάστασής του, και σε κάποιο άλλο σημείο δηλώνει πίστη στον πολυθεϊσμό. Παρ' όλα αυτά, η αναφορά του στον Χριστό αποδεικνύει ότι δεν είχε καμία αμφιβολία σχετικά με την ύπαρξη του Ιησού.

2Α. ΙΟΥΔΑΪΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ
Οι μελετητές έχουν ανακαλύψει πολλές αξιόπιστες αναφορές στον Ιησού, καθώς επίσης
και αναξιόπιστες ή κάποιες, που κάποτε τις θεωρούσαν ότι αναφέρονταν στον Ιησού, αλλά στην πραγματικότητα δεν αναφέρονταν (McDowell/Wilson, HWAU. 55-70). Επιλέγω να εστιάσουμε την προσοχή μας σε μερικές από τις πιο αξιόπιστες αναφορές. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει περισσότερα αποσπάσματα στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου μου, He Walked Among Us: Evidence for the Historical Jesus.
Όπως και οι εξωχριστιανικές αναφορές, οι αρχαίες Ιουδαϊκές πηγές δεν είναι φιλικές απέναντι στον ιδρυτή του Χριστιανισμού, τους οπαδούς του, και τη διδασκαλία του. Για αυτό το λόγο, οι αναφορές τους στα γεγονότα που περιβάλλουν τη ζωή του Ιησού έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ιστορικότητα αυτών των γεγονότων.

1Β. Η Σταύρωση
Στο Βαβυλωνιακό Ταλμούδ διαβάζουμε: «Έχει διδαχτεί: την παραμονή του Πάσχα κρέμασαν τον Γεσού. Και ένας ντελάλης βγήκε στους δρόμους για σαράντα μέρες (λέγοντας): “Πρόκειται να λιθοβοληθεί, επειδή ασκούσε μαγεία και παρέσυρε και παραπλάνησε τον Ισραήλ. Όποιος γνωρίζει τίποτε υπέρ του, ας έρθει και ας παρακαλέσει για χάρη του”. Αλλά, μη βρίσκοντας τίποτε υπέρ του, τον κρέμασαν την παραμονή του Πάσχα» (Sanhedrin 43a; t. Sanh. 10:11; y. Sanh. 7:12; Tg. Esther 7:9). Μια άλλη έκδοση αυτού του κειμένου αναφέρει το όνομα, «Γεσού ο Ναζωραίος».
Το όνομα «Γεσού» μεταφράζεσαι σε «Ιησούς», και η αναφορά του «Ναζωραίος» κάνει ακόμη πιο πιθανή τη σύνδεση του με τον Ιησού Χριστό.
Επιπλέον, ο όρος «κρεμάστηκε» είναι συνώνυμο με τη σταύρωση (δες Λουκάς 23:39, Γαλ. 3:13). «Το Ταλμούδ», γράφει ο Εβραίος μελετητής Joseph Klausner, «αναφέρεται στη σταύρωση ως κρέμασμα, επειδή αυτός ο τρομακτικός τρόπος θανάτου ήταν γνωστός στους Ιουδαίους σχολιαστές από τις Ρωμαϊκές δίκες, και όχι από το Ιουδαϊκό νομικό σύστημα. Ακόμη και ο απόστολος Παύλος (Γαλ. 3:13) συσχετίζει με τη σταύρωση του Ιησού το εδάφιο “διότι είναι κατηραμένος υπό του Θεού ο κρεμάμενος" (Δευτ. 21:13)» (Klausner, JN, 28).
Επίσης, η αναφορά ότι η σταύρωση έλαβε χώρα «την παραμονή του Πάσχα» συμφωνεί με τον Ιωάννη 19:14 (η φράση αυτή βρίσκεται επίσης στο b. Sanh. 67a, y. Sanh. 7:16).
Συνεπώς, αυτό το κείμενο επιβεβαιώνει με σαφήνεια την ιστορικότητα του Ιησού και του θανάτου Του. Επιβεβαιώνει, επίσης, το γεγονός ότι οι Ιουδαϊκές αρχές ήταν αναμεμειγμένες στην καταδίκη, αλλά προσπαθεί να δικαιώσει τις πράξεις τους. Με έμμεσο τρόπο αναφέρεται επίσης και στα θαύματα του Ιησού (δες επίσης b. Sanh. 107b, t. Sabb. 11:15. b. Sabb. 104b, b. Sota 47a), αλλά τα ερμηνεύει ως πράξεις μαγείας, αντίδραση που καταγράφεται και από τους συγγραφείς των Ευαγγελίων (Μάρκος 3:22. Ματθαίος 9:34, 12:24).
Αυτό το Ιουδαϊκό κείμενο ακολουθείται από την εμφάνιση ενός σχολίου στα τέλη του τρίτου αιώνα. Ο Ulla λέει, «Θα πίστευες ότι θα τον υπεράσπιζε κανείς με τέτοιο πάθος; Ήταν ένας απατεώνας, και ο Πανάγαθος απαντάει: “δεν θα τον ελεήσεις και δεν θα τον λυπηθείς". Με τον Ιησού υπήρχε μια διαφορά, επειδή ήταν κοντά στη βασιλεία». Αυτή η φράση, «κοντά στη βασιλεία», μπορεί να αναφέρεια στην γενεαλογική σύνδεση του Ιησού με το βασιλιά του Ισραήλ Δαβίδ, ή να υποδηλώνει τον Πιλάτο που έπλυνε τα χέρια του και παρέδωσε τον Ιησού για να μαστιγωθεί και να σταυρωθεί.

2Α. Ο Inσούς και οι Μαθητές Του
Ένα μεταγενέστερο Ταλμουδικό κείμενο αναφερόμενο στη σταύρωση του Ιησού υποστηρίζει ότι ο Ιησούς «ο Γεσού είχε πέντε μαθητές - τον Ματάι, το Νακκάι, το Νέτσερ, τον Μπουνί, και τον Τοντάχ (b. Sanh. 107b). Αν και το «Ματάι» μπορεί να αναφέρεται στον Ματθαίο, κανένας δεν μπορεί να συνδέσει αυτά τα ονόματα με τα ονόματα των μαθητών που αναφέρονται στα Ευαγγέλια. Ο ισχυρισμός ότι ο Ιησούς είχε πέντε μαθητές «μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι και άλλοι δάσκαλοι μέσα στο Ταλμούδ, π.χ. ο Γιοχανάν μπεν Ζακκάι και ο Ακίμπα, είχαν πέντε μαθητές» (McDowell/Wilson, HWAU, 65). Σε κάθε περίπτωση, ένα είναι σίγουρο: Αυτό το κείμενο κάνει σαφές ότι ο ραβίνος Ιησούς είχε ακολούθους.

3Β. Γέννηση από Παρθένο;
Στο Ταλμούδ, οι τίτλοι «Μπεν Πανδέρα» (ή Μπεν Παντέρε) και «Γεσού Μπεν Πανδέρα» χρησιμοποιούνται για τον Ιησού. Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι ο τίτλος πανδέρα προέρχεται από την Ελληνική λέξη παρθένος. Ο Ιουδαίος μελετητής Joseph Klausner αναφέρει, «Οι Ιουδαίοι συνεχώς άκουγαν τους Χριστιανούς (η πλειονότητα των οποίων μιλούσαν εδώ και αρκετά χρόνια Ελληνικά) να αποκαλούν τον Ιησού με το όνομα, “Γιος της Παρθένου”,... και έτσι, χλευάζοντας, τον αποκαλούσαν Μπεν χα-Παντέρα που σημαίνει “Γιος της Λεοπάρδαλης”» (Klausner, JN, 23).
Σε ένα άλλο απόσπασμα, το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ αναφέρει: «Ο ραβίνος Συμεών μπεν Αζάι είπε (αναφορικά με τον Ιησού): Ανακάλυψα στην Ιερουσαλήμ ένα γενεαλογικό κατάλογο στον οποίο καταγράφεται: Ένας τέτοιος είναι εξώγαμο μιας μοιχαλίδας” (b. Ykamoth 49a, m. Yebam. 4:13). Σε άλλο απόσπασμα διαβάζουμε, «Η μητέρα του ήταν η Μύριαμ, μια κομμώτρια. Όπως λένε, ... αυτή ξεστράτισε από τον άντρα της"» (b. Sabb.
104b). Σε ένα ακόμη απόσπασμα διαβάζουμε, ότι η Μαρία, «που ήταν απόγονος πριγκίπων και αρχόντων, έκανε την πόρνη στους ξυλουργούς» (b. Sanh. 106a). Η παραπάνω αναφορά, επιχειρεί να εξηγήσει τον ισχυρισμό των Χριστιανών ότι ο Ιησούς γεννήθηκε από παρθένο (δες επίσης b. Sabb. 104b). Το «πρίγκιπες και άρχοντες» μπορεί να αναφέρεται σε κάποια από τα ονόματα στη γενεαλογία του Λουκά, που κάποιοι από τους εκκλησιαστικούς πατέρες πίστευαν ότι συνέδεαν τη Μαρία με το βασιλιά Δαβίδ («ο Ιησούς ... ήταν κοντά στη βασιλεία» στον b. Sanh. 43a). Η μνεία σε «ξυλουργούς» είναι μια προφανής αναφορά στον Ιωσήφ (δες επίσης b. Sabb. 104b).
Η επιχειρηματολογία αναλύεται ως εξής: Εάν ο Ιωσήφ δεν ήταν ο πατέρας του Ιησού, τότε η Μαρία είχε μείνει έγκυος από κάποιο άλλο άνδρα. Ως εκ τούτου είναι μοιχαλίδα και ο Ιησούς ήταν ένα εξώγαμο παιδί. Η Καινή Διαθήκη αναφέρει ότι οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι έμμεσα απόδιδαν στον Ιησού αυτή την κατηγορία (Ιωάννης 8:41).
Παρ’ όλο που η Καινή Διαθήκη επιβεβαιώνει την αβασιμότητα αυτής της κατηγορίας, αυτό δεν σημαίνει ότι η κατηγορία αυτή επιβεβαιώνει ότι η Χριστιανική μαρτυρία της γέννησης του Ιησού από παρθένο ήταν κατασκευασμένη από την αρχέγονη Εκκλησία. Παρατηρεί κανείς, ότι η αντίδραση δεν περιλαμβάνει αμφισβήτηση της ύπαρξης του Ιησού -μόνο διαφορετική ερμηνεία της σύλληψής Του. Όπως σημειώνει ο Klausner, «Πρόσφατες εκδόσεις του Μισνά προσθέτουν: “Για να ενισχύσουμε τα λεγόμενο του ραβί Γιεχοσούα" (ο οποίος στο ίδιο Μισνά, αναφέρει: Τι είναι εξώγαμο παιδί; Αυτός που οι γονείς του πρέπει να θανατωθούν από τον Μπεθ Ντιν). Ότι ο Ιησούς ήταν υπαρκτό πρόσωπο είναι πέρα από κάθε αμφιβολία» (Klausner, JN, 35).

4Β. Η Μαρτυρία του Ιώσηπου
Ο «Ιώσηπος Μπεν Ματαθίας (γεννήθηκε 37/38 μ.Χ. και πέθανε μετά το 100 μ.Χ.)», αναφέρει ο καθηγητής John Ρ. Meier, ήταν Ιουδαίος αριστοκράτης. πολιτικός – ιερωμένος, ένας όχι και τόσο παθιασμένος αρχηγός των επαναστατών στη Γαλιλαία κατά τη διάρκεια της Πρώτης Ιουδαϊκής Εξέγερσης ενάντια στη Ρώμη (66-73 μΧ.). πανούργος αποστάτης, Ιουδαίος ιστορικός, μισθωμένος από την αυτοκρατορική οικογένεια του Φλαβίου. και Φαρισαίος. Συνελήφθη από τον Βεσπασιανό το 67 μ.Χ., και υπηρέτησε τους Ρωμαίους ως διαμεσολαβητής και διερμηνέας κατά τη διάρκεια της εξέγερσης. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στη Ρώμη όπου έγραψε δύο σπουδαία συγγράμματα: Ιουδαϊκός Πόλεμος, γραμμένο στις αρχές της δεκαετίας του '70, και το πολύ μεγαλύτερο Ιουδαϊκές Αρχαιότητες. που ολοκληρώθηκε το ΄93/94 (Meier, BR. 20, 22).
Ο Φλάβιος Ιώσηπος έγινε μέλος του στενού κύκλου του αυτοκράτορα. Στην πραγματικότητα, του απονεμήθηκε το όνομα του αυτοκράτορα, Φλάβιος, ως το Ρωμαϊκό του όνομα. Το Ιώσηπος είναι το Ιουδαϊκό του όνομα.
Στις Ιουδαϊκές Αρχαιότητες, βρίσκεται ένα απόσπασμα που έχει αποτελέσει αντικείμενο ζωηρού διαλόγου μεταξύ των μελετητών. Το απόσπασμα είναι το εξής:
"Τώρα, την εποχή εκείνη υπήρξε ο Ιησούς, ένας σοφός άνθρωπος, αν νομιμοποιούμαστε να τον αποκαλούμε άνθρωπο, επειδή έκανε θαυμαστά πράγματα, δάσκαλος όλων εκείνων που ευχαρίστως δέχονται την αλήθεια. Έλκυσε στο πρόσωπο του πολλούς Ιουδαίους, αλλά και πολλούς εθνικούς. Αυτός ήταν ο Χριστό. Και όταν ο Πιλάτος, κατόπιν εισήγησης των αρχόντων που ζουν ανάμεσά μας, τον καταδίκασε να πεθάνει στο σταυρό, αυτοί που πρώτοι τον αγάπησαν δεν τον εγκατέλειψαν, γιατί τους φανερώθηκε ζωντανός την τρίτη ημέρα, όπως το είχαν προείπει οι προφήτες που προέρχονταν από τον Θεό, όπως είχαν πει και χιλιάδες πράγματα σχετικά μ' αυτόν. Και η φυλή των Χριστιανών όπως αυτοί ονομάστηκαν, δεν εξαλείφτηκε ακόμη και μέχρι τις ημέρες μας" (Αρχαιότητες. XVΙΙI, 33, η έμφαση προστέθηκε).
Δεν θα αναφέρω τις λεπτομέρειες του διαλόγου των μελετητών σχετικά με αυτό το απόσπασμα, που είναι γνωστό με το όνομα Μαρτυρία. (Για μια λεπτομερή ανάλυση της διαμάχης, δες το βιβλίο μου He Walked Among Us σελίδες 37-45). Αντιθέτως ας μου επιτραπεί να αναφέρω σ' αυτό το σημείο ότι το παραπάνω απόσπασμα έχει ξεσηκώσει αντιδράσεις επειδή ο Ιώσηπος, ένας μη Χριστιανός Ιουδαίος, αναφέρεται στον Ιησού με έναν τρόπο που ένας ορθόδοξος Ιουδαίος δεν μπορεί να συμφωνήσει - για παράδειγμα, αναφέρεται στον Ιησού ως τον Χριστό (Μεσσίας) και υποστηρίζει ότι αναστήθηκε από τους νεκρούς, όπως είχαν προβλέψει οι Εβραίοι προφήτες.
Αφού εκτίμησα τα αποδεικτικά στοιχεία, συμφώνησα με εκείνους τους μελετητές που πιστεύουν ότι, παρά τις κάποιες Χριστιανικές προσθήκες στο κείμενο - κυρίως οι φράσεις που έχουν σημειωθεί παραπάνω - και είναι εντελώς ξένες προς αυτό, η Μαρτυρία περιλαμβάνει αρκετό ποσοστό αλήθειας που ο Ιώσηπος μπορούσε εύκολα να επιβεβαιώσει. Ο Meier αναφέρει:
«Διάβασε τη Μαρτυρία χωρίς τα πλάγια γράμματα και θα δεις ότι ο ειρμός σκέψης είναι σαφής. Ο Ιώσηπος αποκαλεί τον Ιησού με το γενικό τίτλο "σοφός" (σοφός ανήρ, πιθανώς από το Εβραϊκό κχακχάμ). Στη συνέχεια ο Ιώσηπος "αναλύει" αυτό το γενικό τίτλο (σοφός) στα δύο κύρια, για το Ελληνορωμαϊκό κόσμο, ουσιαστικά του: τα θαύματα και την εμπνευσμένη διδασκαλία. Αυτή η διπλή έκφραση σοφίας από τον Ιησού είχε απήχηση σε μια μεγάλη μερίδα Ιουδαίων και εθνικών, και ως εκ τούτου - αν και δεν δίνεται κάποια σαφής αιτία - αυτή η απήχηση οδηγεί τους κυβερνώντες να κατηγορήσουν τον Ιησού μπροστά στον Πιλάτο. Παρά τον ατιμωτικό τρόπο θανάτου του Ιησού πάνω στον σταυρό, οι οπαδοί του δεν του γύρισαν την πλάτη, και έτσι (παρατήρησε ότι η μετάβαση είναι πολύ καλύτερη χωρίς την αναφορά στην ανάσταση στο διαγραμμένο κομμάτι) η φυλή των Χριστιανών δεν έχει ακόμη σβήσει» (Meier. BR, 23).
Στην ίδια Μαρτυρία, μερικά κεφάλαια αργότερα, ο Ιώσηπος αναφέρεται στον Ιάκωβο, τον αδελφό του Ιησού. Στις Αρχαιότητες XX, 9.1, περιγράφει τις πράξεις του αρχιερέα Άννα:
«Αλλά ο νεώτερος Άννας, που όπως είπαμε, έλαβε την αρχιεροσύνη, ήταν θαρραλέος χαρακτήρας και εξαιρετικά τολμηρός: Ήταν μέλος της ομάδας των Σαδδουκαίων, που ήταν οι πιο αυστηροί από όλους τους Ιουδαίους, όπως ήδη έχουμε αναφέρει. Επειδή ο Άννας είχε αυτά τα χαρακτηριστικά, σκέφτηκε ότι τώρα του δινόταν η ευκαιρία, καθώς ο Φήστος είχε ήδη πεθάνει, και ο Αλβίνος ήταν ακόμη καθ’ οδόν. Έτσι συγκάλεσε ένα συμβούλιο από δικαστές, και έφερε μπροστά τους τον αδελφό του Ιησού, του αποκαλούμενου Χριστού, του οποίου το όνομα ήταν Ιάκωβος, μαζί με κάποιους άλλους, και τους κατηγόρησε ότι καταπατούν το νόμο, και τους παρέδωσε να λιθοβοληθούν» (Bruce. NTDATR, 107).
Ο Louis Feldman, καθηγητής κλασσικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Yeshiva και μεταφραστής των Αρχαιοτήτων, σημειώνει, «Λίγοι είναι αυτοί που αμφισβήτησαν τη γνησιότητα αυτής της περικοπής» (Ιώσηπος, Αρχαιότητες, 496). Η αναφορά στον Ιησού ως τον «αποκαλούμενο Χριστό» βγάζει νόημα μόνο όταν ο Ιώσηπος έχει αναφερθεί εκτενέστερα στον Ιησού σε άλλο σημείο του συγγράμματος του. Αυτό είναι μία ακόμη ένδειξη της γνησιότητας της προγενέστερης και εκτενέστερης αναφοράς στις Αρχαιότητες, εξαιρουμένων των Χριστιανικών προσθηκών.
Έτσι, ακόμη και ο Ιουδαίος ιστορικός του πρώτου αιώνα, Ιώσηπος, που έγραψε μόλις πενήντα χρόνια μετά το θάνατο του Ιησού, επιβεβαιώνει την αλήθεια ότι ο Ιησούς δεν είναι κατασκεύασμα της φαντασίας της Εκκλησίας αλλά ένα πραγματικό πρόσωπο της Ιστορίας.

4Α. Συμπληρωματικές Ιστορικές Πηγές για τον Χριστιανισμό

Υπάρχουν και άλλες πηγές που αναφέρονται στον Χριστό και στον Χριστιανισμό. Ακολουθούν κάποιες συμπληρωματικές εξωχριστιανικές πηγές που απαιτούν περαιτέρω μελέτη:
1Β. Τραϊανός, Ρωμαίος αυτοκράτορας (Πλίνιος ο Νεώτερος, Επιστολές 10:97). Αυτή είναι μια επιστολή του αυτοκράτορα προς τον Πλίνιο, που του λέει να μην τιμωρήσει τους Χριστιανούς που αναγκάζονται από τους Ρωμαίους να απαρνηθούν την πίστη τους. Γράφει στον Πλίνιο ότι οι Ρωμαίοι αξιωματούχοι δεν πρέπει να υιοθετούν ανώνυμες πληροφορίες για τους Χριστιανούς.
2Β. Μακρόβιος, Τα Σατουρνάλια 2:4. Ο Πασκάλ αναφέρει αυτό το απόφθεγμα του Ιούλιου
Καίσαρα ως απόδειξη της σφαγής των νηπίων της Βηθλεέμ.
3Β. Αδριανός, Ρωμαίος Αυτοκράτορας (Ιουστίνος ο Μάρτυς, Η Πρώτη Απολογία, κεφάλαια 68, 69). Ο Ιουστίνος αναφέρει απόσπασμα επιστολής του Αδριανού προς τον Μινούκιο, κυβερνήτη της Μ. Ασίας. Η επιστολή ασχολείται με τις καταγγελίες των ειδωλολατρών ενάντια στους Χριστιανούς.
4Β. Αντώνιος Πίος, Ρωμαίος αυτοκράτορας (Ιουστίνος ο Μάρτυς, Η Πρώτη Απολογία, κεφάλαιο 70). Ο Ιουστίνος (ή κάποιος μαθητής του) παραθέτει απόσπασμα από την επιστολή του Αντωνίνου προς τη γενική συνέλευση της Μ. Ασίας. Η επιστολή αναφέρει ότι οι αξιωματούχοι της Μ. Ασίας χάνουν εύκολα την υπομονή τους με τους Χριστιανούς της επαρχίας τους, και ότι δεν πρέπει να γίνουν αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο ο Αντωνίνος αντιμετωπίζει τους Χριστιανούς της περιοχής.
5Β. Mάρκος Αυρήλιος, Ρωμαίος αυτοκράτορας (Ιουστίνος ο Μάρτυρας, Η Πρώτη Απολογία, κεφάλαιο 71). Αυτή η επιστολή του αυτοκράτορα προς έναν Ρωμαίο γερουσιαστή προστέθηκε στα χειρόγραφα από κάποιο μαθητή του Ιουστίνου. Ο αυτοκράτορας περιγράφει τους Χριστιανούς ότι πολεμούσαν στις τάξεις του Ρωμαϊκού στρατού.
6Β. Juvenal, Σάτιρες, εδάφια 147-157. Ο Juvenal κάνει έμμεση αναφορά στα βασανιστήρια των Χριστιανών στη Ρώμη από τον Νέρωνα.
7Β. Σενεκας, Epistulae Morales, Επιστολή 14, «Σχετικά με τους Λόγους Απόσυρσης από τον Κόσμο», Μέρος 2. Ο Σενέκας περιγράφει τις βαρβαρότητες εις βάρος των Χριστιανών από το Νέρωνα.
8Β. Ιεροκλής (Ευσέβιος, Η Πραγματεία του Ευσέβιου, κεφ. 2). Αυτή η αναφορά από τον Ευσέβιο διασώζει μέρος από το έργο του Ιεροκλή, Φιλαλήθης. Σε αυτό το απόσπασμα, ο Ιεροκλής κατηγορεί τον Πέτρο και τον Παύλο για μαγεία.
9Β. Μια από τις πιο σπουδαίες συλλογές σχετικά με την ιστορικότητα του Ιησού είναι ο τόμος που εκδόθηκε στο Κέιμπριτζ το 1923 από τον R.H. Haines με τον τίτλο Heathen Contact with Christianity During Its First Century and a Half.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
O Howard Clark Kee, επίτιμος καθηγητής του πανεπιστημίου της Βοστόνης, καταλήγει στο ακόλουθο συμπέρασμα αναφορικά με τις εκτός της Καινής Διαθήκης πηγές: «Το αποτέλεσμα της εξέτασης των εκτός της Καινής Διαθήκης πηγών που αναφέρονται έμμεσα ή άμεσα στον Ιησού, είναι η επιβεβαίωση της ιστορικής του ύπαρξης, των ασυνήθιστων δυνάμεών του, της αφιέρωσης των μαθητών του σ’ αυτόν, της ιστορικής συνέχειας του κινήματός του, μετά το θάνατο του με απόφαση του Ρωμαίου κυβερνήτη της Ιερουσαλήμ, και της διείσδυσης του Χριστιανισμού στα ανώτερα στρώματα της Ρωμαϊκής κοινωνίας μέχρι το τέλος του πρώτου αιώνα» (Kee, WCKAJ, 19).
Ο Kee προσθέτει: «Παρά την ποικιλία των τρόπων με τον οποίο μεταδόθηκε η παράδοση για τον Ιησού, έχουμε στη διάθεση μας ένα σαφές και αξιοθαύμαστα συμπαγές σύνολο μαρτυριών σχετικά με αυτή την προσωπικότητα του οποίου η ζωή, η διδασκαλία, και ο θάνατος συνεχίζουν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε μετέπειτα ιστορία του ανθρωπίνου γένους» (Kee, WCKAJ, 114).
Στην έκδοση του 1974 της εγκυκλοπαίδειας Μπριτάνικα, ο συνεργάτης που γράφει για τον Ιησού Χριστό χρησιμοποιεί είκοσι χιλιάδες λέξεις για να Τον περιγράψει, περισσότερες και από αυτές που αφιερώθηκαν για τον Αριστοτέλη, τον Κικέρωνα, τον Αλέξανδρο, τον Ιούλιο Καίσαρα, τον Βούδα, τον Κομφούκιο, Μωάμεθ, τον Ναπολέοντα. Αναφορικά με τις μαρτυρίες πολλών μη Χριστιανικών καταγραφών για τον Ιησού, ο συγγραφέας καταλήγει: «Αυτές οι ανεξάρτητες καταγραφές αποδεικνύουν ότι στην αρχαιότητα ακόμη και οι αντίπαλοι του Χριστιανισμού ποτέ δεν αμφισβήτησαν την ιστορικότητα του Ιησού, η οποία για πρώτη φορά αμφισβητήθηκε και με αβάσιμα επιχειρήματα από πολλούς συγγραφείς στο τέλος του δέκατου όγδοου αιώνα, κατά τη διάρκεια του δέκατου ένατου, και στις αρχές του εικοστού». (ΕΒ, 145).

"Έτσι, μετά τη σταύρωσή του, ακόμη και οι πιο κοντινοί του τον εγκατέλειψαν και τον αρνήθηκαν. Στη συνέχεια, όταν αναστήθηκε από τους νεκρούς και εμφανίστηκε σ' αυτούς, αυτός τους δίδαξε να διαβάσουν τις προφητείες οι οποίες προμήνυαν την εκπλήρωση όλων αυτών των γεγονότων, και όταν τον είδαν την ανάληψή Του στους ουρανούς, και πίστεψαν, και έλαβαν τη δύναμη που Αυτός τους έστειλε, και πήγαν σε κάθε φυλή και έθνος ανθρώπων, δίδαξαν αυτά, και αποκλήθηκαν απόστολοι."
-ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ Ο ΜΑΡΤΥΣ

Γι' αυτούς που θα αμφισβητήσουν την ιστορική ύπαρξη του Ιησού, ο διαπρεπής Βρετανός ειδικός στην Καινή Διαθήκη I. Howard Marshall σχολιάζει: «Είναι αδύνατο να εξηγήσουμε την ανάπτυξη της Χριστιανικής εκκλησίας ή τη συγγραφή των Ευαγγελίων και την παράδοση που βρίσκεται πίσω από αυτά, χωρίς να δεχτούμε την ύπαρξη του Ιδρυτή του Χριστιανισμού» (Marshall, IBHJ, 24).
Αν και οι μη Χριστιανικές πηγές δεν παρέχουν τόσες πολλές λεπτομέρειες για τον Ιησού όσες η Καινή Διαθήκη, παρέχουν όμως επιβεβαίωση κάποιων βασικών γεγονότων της Βιβλικής εικόνας του Ιησού. Ο Robert Stein, καθηγητής της Καινής Διαθήκης, σημειώνει: «Οι μη Χριστιανικές πηγές οριοθετούν πέρα από κάθε αμφιβολία το ακόλουθο πλαίσιο: (1)Ο Ιησούς ήταν στ' αλήθεια ένα πρόσωπο της Ιστορίας. Η επιμονή σε αυτό το σημείο μπορεί να ακούγεται ανόητη, αλλά στην πάροδο των ετών κάποιοι αμφισβήτησαν ότι ο Ιησούς έζησε στ' αλήθεια. Οι μη Βιβλικές πηγές απορρίπτουν ένα τέτοιο επιχείρημα. (2) Ο Ιησούς έζησε στην Παλαιστίνη τον πρώτο αιώνα της εποχής μας. (3) Η Ιουδαϊκή ηγεσία αναμίχθηκε στο θάνατο του Ιησού. (4) Ο Ιησούς σταυρώθηκε από τους Ρωμαίους, όταν κυβερνήτης ήταν ο Πόντιος Πιλάτος. (5) Η διακονία του Ιησού συνδέθηκε με θαύματα /μαγεία» (Stein, JM, 49).
Ο R.T. France γράφει: «Συνεπώς μη Χριστιανικές μαρτυρίες τεκμηριώνουν το γεγονός της ύπαρξης του Ιησού, της απήχησής του στην κοινωνία, και της εκτέλεσής του» (France, NBD, 564).
Ο Edward Yamauchi, καθηγητής της Ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, εκτιμά ότι έχουμε περισσότερα και καλύτερα ιστορικά στοιχεία για τον Ιησού παρά για οποιοδήποτε άλλο ιδρυτή θρησκείας (π.χ. το Ζωροάστρη, το Βούδα, ή το Μωάμεθ). Για τις μη Χριστιανικές πηγές που μαρτυρούν για τον Χριστό, ο Yamauchi σημειώνει:
Ακόμη και αν δεν είχαμε την Καινή Διαθήκη, θα ήμασταν σε θέση από μη Χριστιανικά γραπτά όπως του Ιώσηπου, το Ταλμούδ, τον Τάκιτο, και τον Πλίνιο το Νεώτερο να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι: (1) Ο Ιησούς ήταν ένας Ιουδαίος δάσκαλος, (2) πολλοί πίστεψαν ότι έκανε θαύματα και εξορκισμούς, (3) απορρίφθηκε από τους Ιουδαίους ηγέτες, (4) σταυρώθηκε από τον Πόντιο Πιλάτο κατά τη βασιλεία του Τιβερίου, (5) παρά τον επαίσχυντο θάνατό του, αυτοί που τον ακολουθούσαν, πίστευαν ότι ακόμη ήταν ζωντανός, και διασπάρθηκαν πέρα από τα όρια της Παλαιστίνης με αποτέλεσμα πλήθος από αυτούς να βρίσκονται στη Ρώμη το 64 μ.Χ., (6) κάθε είδους άνθρωποι από τις πόλεις και την ύπαιθρο - άνδρες και γυναίκες, δούλοι και ελεύθεροι - τον λάτρεψαν ως Θεό στις αρχές του δευτέρου αιώνα (Yamauchi. JUF, 221, 222).
Η πρωτοποριακή και δυναμική ζωή του Ιησού ως ιστορικό πρόσωπο έχει επηρεάσει δραματικά την εξέλιξη της Ιστορίας. Ο διακεκριμένος ιστορικός του πανεπιστημίου του Yale Jaroslav Pelikan γράφει: «Ανεξάρτητα από το τι σκέφτεται ή πιστεύει ο καθένας σχετικά με αυτόν, για είκοσι σχεδόν αιώνες ο Ιησούς Χριστός έχει αποτελέσει την κυρίαρχη προσωπικότητα της Ιστορίας του δυτικού πολιτισμού. Αν ήταν δυνατό, με κάποιο είδος σούπερ μαγνήτη να αφαιρέσουμε από την Ιστορία κάθε ρίνισμα μετάλλου που φέρει τουλάχιστον ένα ίχνος του ονόματός του, πόση πραγματικά Ιστορία θα έμενε;» (Pelikan, JTC, 1)
Η επίδραση Του στη ροή της Ιστορίας είναι άνευ προηγουμένου. Ένας αρθρογράφος του περιοδικού Newsweek σημειώνει: «Με οποιοδήποτε κριτήριο, ο Ιησούς είναι επίσης η κυρίαρχη προσωπικότητα του δυτικού πολιτισμού. Όπως και η χιλιετία αυτή καθ’ αυτή, οι περισσότερες από αυτές που θεωρούμε δυτικές ιδέες, καινοτομίες, και αξίες πήγασαν από τον Χριστιανισμό ή τις ενέπνευσε ο Χριστιανισμός. Οι τέχνες και οι επιστήμες, το άτομο και η κοινωνία, η πολιτική και η οικονομία, ο γάμος και η οικογένεια, το σωστό και το λάθος, το σώμα και η ψυχή -όλα αυτά έχουν επηρεαστεί και συχνά ριζοσπαστικά μεταμορφωθεί από τον Χριστιανισμό» (Woodward, Ν, 54).
Εξετάζοντας τα ιστορικά στοιχεία για την ύπαρξη του Ιησού, ο Gary Habermas παρατηρεί, «Εκπληκτικά λίγοι μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι ο Ιησούς δεν υπήρξε ποτέ ή επιχείρησαν να αμφισβητήσουν το σύνολο της ζωής και της διακονίας του. Και όταν έγιναν τέτοιες προσπάθειες, βρήκαν ελάχιστους υποστηρικτές στην επιστημονική κοινότητα. Έχουμε δει ότι τέτοιες προσπάθειες έχουν αντικρουσθεί κάθε φορά από μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων τις οποίες παρουσίασαν ο Παύλος και άλλοι, καθώς επίσης και από τη χρονολόγηση των Ευαγγελίων» (Habermas. HJ, 46).
Οι μαρτυρίες είναι αδιάψευστες. Ο Ιησούς έζησε στην πραγματικότητα ανάμεσα μας και έκανε θαύματα τα οποία ακόμη και εχθρικές, μη Χριστιανικές πηγές επιβεβαίωσαν. Αυτοί που αμφιβάλλουν για την ιστορικότητα του Ιησού απλούστατα κάνουν λάθος.