Θεότητα
άναρχος ο Χριστός
Βλέπεις ότι είναι άναρχος ο Υιός, όχι επειδή δεν έχει αιτία υπάρξεως. Κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. Έχει Πατέρα. Διαφορετικά πώς θα ήταν Υιός; Είναι άναρχος, διότι η ζωή Του δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος.
Ε.Π.Ε. 24,498
Θεόφιλος
εισεπήδησε στην εκκλησία Κ/λεως
Ο Θεόφιλος, που του είχε ανατεθή η ευθύνη της Εκκλησίας της Αλεξανδρειάς, ύστερα από κατηγορίες κάποιων στον ευσεβέστατο βασιλιά εναντίον του, ενώ διατάχθηκε να έρθη μόνος, εκείνος πήρε μαζί του πολλούς επισκόπους της Αιγύπτου, σαν να ήθελε από την αρχή να δείξη, ότι έρχεται για πόλεμο.
Ε.Π.Ε. 38,20
Θερισμός
και σπορά, τώρα και τότε
Όσο έχουμε καιρό, ας σπέρνουμε, για να θερίσουμε... Τώρα είναι ο καιρός της σποράς, τότε θα είναι ο καιρός του θερισμού και της αμοιβής... Αν, λοιπόν, η παρούσα ζωή είναι για σπορά, τότε γιατί συλλέγουμε; Να σκορπάμε με την ελεημοσύνη, αυτό ζητάει ο παρών καιρός.
Ε.Π.Ε. 12,126
Θευδάς
απάτη
Η υπόθεσις του Ευαγγελίου δεν είναι δόλος και απάτη, για να φοβηθούμε. Δεν μιλάει και δεν υποστηρίζει βδελυρά πράγματα, ούτε για γόητες και μάγους και ανηθικότητα. Ούτε έχει σχέσι με δόλο. Ούτε αποβλέπει να κάνη καμμιά επανάστασι, σαν εκείνη, που έκανε ο Θευδάς.
Ε.Π.Ε. 22,382
Θήραμα
η αλήθεια
Η βρώμικη ζωή στέκει εμπόδιο για τα υψηλά δόγματα, διότι δεν αφήνει να λειτουργή η διορατική δύναμις της διανοίας. Όποιος επιδιώκει την αλήθεια, οφείλει να καθαριστή προηγουμένως από τα πάθη.
Ε.Π.Ε. 18,222
της αγάπης του Θεού
Ήμουν από τους χαμένους, λέει ο Παύλος, πνιγόμουν, κινδύνευα να χαθώ. Με συνέλαβε με την αγάπη Του ο Θεός. Διότι πραγματικά Αυτός μας κυνηγούσε, όταν Του ξεφεύγαμε με πολλή βιασύνη.
Ε.Π.Ε. 21,668
Εξαγριωμένων
Οι κυνηγοί τα δύσκολα θηράματα προσπαθούν από κάθε τόπο και τα συλλαμβάνουν στη σαγήνη. Κι εμείς όσους έχουν εξαγριωθή σαν θηρία, ας προσπαθήσουμε να τους οδηγήσουμε στα δίκτυα της σωτηρίας, εμείς από δω, σεις από κει.
Ε.Π.Ε. 31,326
ο αδελφός σου
Ο Χριστός έχυσε το αίμα για τον αδελφό σου. Και συ δεν έχεις τη διάθεσι να πης ένα λόγο γι’ αυτόν; Σας παρακαλώ: Μόλις φύγετε από δω, τρέξτε στο κυνήγι αυτό. Καθένας να μου φέρη και κάποιον, που νοσεί από την αρρώστια της απανθρωπίας.
Ε.Π.Ε. 34,140
ευλογημένο κυνήγι
Να μη τεμπελιάσουμε, αλλά με κάθε σπουδή και προθυμία να κερδίσουμε τους αδελφούς.
Ε.Π.Ε. 34,326-328

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 374-376)

Θεός
στη φύσι Του η αγάπη
Ιδιότητα της φωτιάς είναι να θερμαίνη· του ήλιου να φωτίζη. Του Θεού ιδιότητα είναι ν’ αγαπά και να ευεργετή, και ακόμα περισσότερο.
Ε.Π.Ε. 6,152
αυτόπλουτος
Ο Ίδιος είναι αυτόπλουτος και δεν έχει κανενός την ανάγκη.
Ε.Π.Ε. 18,176
Θεός - Χριστός - εμείς - κόσμος
Υπό άλλη έννοια είμαστε εμείς του Χριστού, υπό άλλη ο Χριστός του Θεού, και υπό άλλη ο κόσμος δικός μας. Εμείς είμαστε του Χριστού, ως δικό του έργο. Ο Χριστός είναι του Θεού ως γέννημα γνήσιο, όχι ως έργο... Ο Χριστός είναι του Θεού, διότι Αυτόν έχει ως αίτιο της γεννήσεώς Του, επειδή είναι Πατέρας Του. Εμείς είμαστε του Χριστού, διότι δημιουργηθήκαμε απ’ Αυτόν. Εφ’ όσον δε εκείνοι (οι αρχηγίσκοι) είναι δικοί σας, λέει ο Παύλος, γιατί κάνετε το λάθος να παίρνετε την αξία σας απ’ αυτούς και όχι από το Χριστό και Θεό σας;
Ε.Π.Ε. 18,270-272
τιμωρός
Ο Θεός, αν και τιμωρή, πολλές φορές στη Γραφή αναφέρεται ως ελεήμων και μακρόθυμος και εύσπλαγχνος. Ενώ μία μόνο ή δύο φορές, ή σπανίως, αναφέρεται ως τιμωρός. Και τότε διότι είναι κατεπείγουσα ανάγκη.
Ε.Π.Ε. 18,388
φιλάνθρωπος, αλλά και δίκαιος
Λένε οι πολλοί, ότι ο Θεός, αφού είναι φιλάνθρωπος και αγαθός, δεν τιμωρεί αυστηρά τα πλημμελήματα. Επομένως ας μη φοβηθούμε, διότι δεν θα τιμωρήση ποτέ κανένα για τίποτε. Πρόκειται για την πιο επικίνδυνη πλάνη και απάτη.
Ε.Π.Ε. 18,454-456
γνώσις Του αδύνατη
Αν ποτέ δεν έχουμε κανενός πράγματος ακριβή γνώσι, πώς μερικοί έφτασαν σε τέτοιο βαθμό τρέλλας, ώστε να λένε, ότι γνωρίζουν το Θεό με κάθε ακρίβεια;
Ε.Π.Ε. 18,556
υπάρχει, αλλά πώς;
Αγνοούμε, λένε, το Θεό; Μη γένοιτο! Αλλά το ότι μεν υπάρχει, το γνωρίζουμε, όμως τι είναι στην ουσία, καθόλου δεν γνωρίζουμε.
Ε.Π.Ε. 18α,422
ύπαρξις και ουσία
Το ότι υπάρχει Θεός, το ξέρουμε. Την ουσία Του όμως καθόλου.
Ε.Π.Ε. 19,156-158
αποδείξεις
Από που ξέρεις ότι υπάρχει Θεός; Από τα όσα βλέπεις, από την ευταξία, που υπάρχει σ’ όλη την κτίσι.
Ε.Π.Ε. 19,262
κριτής δίκαιος
Ο Θεός είναι κριτής δίκαιος και ισχυρός και μακρόθυμος, και δεν ξεσπά η οργή Του για τις καθημερινές μας αμαρτίες.
Ε.Π.Ε. 19,268
ποτέ δεν εχθρεύεται
«Θεός ουδέποτε εχθραίνει».
Ε.Π.Ε. 19,314
καίτοι κριτής, φιλάνθρωπος
Το δικαστήριο εκείνο πράγματι είναι πολύ φρικτό και φοβερό, αν και ο καλός Θεός είναι ήμερος και πράος. Από που, λοιπόν, είναι γεμάτη τόση αγωνία η ημέρα εκείνη; Πύρινο ποτάμι κυλάει μπροστά από το πρόσωπό Του. Τα βιβλία με όλες τις πράξεις μας και τα λόγια μας ανοίγονται. Η ημέρα αυτή είναι σαν ένας κλίβανος, που καίει. Άγγελοι περιτρέχουν και καμίνια πολλά τοποθετούνται. Τότε, πώς λέμε, ότι είναι φιλάνθρωπος ο Θεός; Πώς είναι ελεήμων και αγαθός; Ασφαλώς είναι φιλάνθρωπος. Και από όλα αυτά η φιλανθρωπία του Θεού και πάλι αναδεικνύεται. Γι’ αυτό επισείει τόσο πολύ το φόβο, για να διεγερθούμε κάποτε προς τον πόθο της βασιλείας Του, παρακινούμενοι έστω και από αυτά, τα φόβητρα της ημέρας εκείνης και της κολάσεως.
Ε.Π.Ε. 23,510
αναλλοίωτος
Εκείνος παραμένει αναλλοίωτος, είτε Τον αρνούμαστε, είτε δεν Τον αρνούμαστε... Δεν μπορεί Εκείνος ν’ αρνηθή τον εαυτό Του, δηλαδή, να μην υπάρχη. Πάντοτε μένει. Πάντοτε υπάρχει. Ας μη συμπεριφερώμαστε, λοιπόν, έτσι, σαν να Του χαριζώμαστε, ή σαν να Τον ζημιώνουμε!
Ε.Π.Ε. 23,546
όλης της οικουμένης
Ο Θεός της οικουμένης δεν ντρέπεται να καλήται Θεός τριών ανθρώπων· σωστά. Διότι οι άγιοι είναι ισοστάσιοι όχι μιας οικουμένης, αλλά μυρίων κόσμων.
Ε.Π.Ε. 25,164
εραστής των ψυχών μας
Κανένας εραστής, ακόμα κι ο πιο θερμός και μανικός, δεν καίγεται τόσο πολύ για την ερωμένη του, όσο ο Θεός της σωτηρίας αγαπά τις δικές μας ψυχές.
Ε.Π.Ε. 30,602
απαραίτητα δίκαιος
Αν δεν υπάρχη καιρός μετά την εδώ ζωή, οι άγιοι θα φύγουν αδικημένοι και οι άδικοι ευεργετημένοι. Αν δεν υπάρχη η άλλη ζωή, πώς θα απονεμηθή το δίκαιο; Είναι, λοιπόν, επιτακτική ανάγκη να υπάρχη η άλλη ζωή, όπου η δικαιοσύνη θα αποδοθή στον καθένα κατ’ αξίαν. Γιατί, αν δεν υπάρχη, πώς θα λειτουργήση η δικαιοσύνη; Κι αν, όπως λες, δεν υπάρχη άλλη ζωή, τότε ο Θεός δεν είναι δίκαιος. Αλλ’ ένας Θεός, που δεν είναι δίκαιος, είναι ανύπαρκτος.
E.Π.E. 34,592
ύπαρξις και δικαιοσύνη Του
Το ότι υπάρχει Θεός, όλα το φωνάζουν. Κι ακόμα, ότι είναι δίκαιος. Αν, λοιπόν, είναι δίκαιος, απονέμει στον καθένα σύμφωνα με την αξία του. Κι αφού απονέμεις σύμφωνα με την αξία καθενός, είναι οπωσδήποτε ανάγκη να υπάρχη μετά τη ζωή τούτη ο καιρός της αμοιβής, όπου καθένας θ’ απολαύση σύμφωνα με τις πράξεις του. Ή θα δώση λόγο των πράξεων του, ή θα τιμηθή για τα κατορθώματά του.
Ε.Π.Ε. 34,594

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 371-374)

Καλή Σαρακοστή και καλό Τριήμερο. Πιστεύω αυτήν την Σαρακοστή να μην έχετε πολλές δουλειές και να συμμετάσχετε ψυχικά στο Πάθος του Κυρίου, δουλεύοντας περισσότερο πνευματικά. Από την στιγμή που αρχίζει το Τριώδιο πρέπει να αρχίζει κανείς να οδεύει προς τον Γολγοθά. Και, αν αξιοποίηση πνευματικά αυτήν την περίοδο, όταν πεθάνη, θα οδεύσει η ψυχή του προς τα άνω, χωρίς να εμποδίζεται από «διόδια» και τελώνια. Κάθε χρόνο έρχονται αυτές οι άγιες ημέρες, αλλά και κάθε χρόνο μας φεύγει και ένας χρόνος και αυτό είναι το θέμα.
Τον αξιοποιήσαμε πνευματικά ή τον σπαταλήσαμε στα υλικά;
Μαζί με όλες τις άλλες κοσμικές αλλοιώσεις της εποχής μας έχει χάσει την έννοιά του και το Τριήμερο, γιατί οι κοσμικοί κάθε εβδομάδα έχουν τριήμερο Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή με ζωή κοσμική. Ευτυχώς που διατηρείται και η πραγματική πνευματική έννοια του Τριημέρου στα  μοναστήρια και σε λίγες χριστιανικές οικογένειες στον κόσμο, και έτσι κρατιέται ο κόσμος. Η πολλή προσευχή και η νηστεία που γίνεται, κάθε χρόνο σ’ αυτό το Τριήμερο, στην αρχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, φρενάρει τον κόσμο από πολλά πνευματικά ολισθήματα, που γίνονται συνήθως στα κοσμικά τριήμερα.

- Γέροντα, ποιο είναι το νόημα του Τριημέρου;

- Το Τριήμερο της Σαρακοστής έχει περισσότερο νόημα να συνηθίσει κανείς στην νηστεία, στην εγκράτεια. Ύστερα, όταν θα κάνη κάθε μέρα ενάτη, θα το θεωρεί πανηγύρι. Στο Κοινόβιο μετά το Τριήμερο τρώγαμε μια σούπα νερόβραστη στις τέσσερις το απόγευμα και το θεωρούσαμε μεγάλη  ευλογία. Μετά το Τριήμερο τι ευλογία να τρώμε κάθε μέρα!
Βοηθάει το Τριήμερο στην αρχή, για να νηστέψει κανείς όλη την Σαρακοστή.
Αν όμως κάποιος δεν μπορεί να κρατήσει το Τριήμερο, ας φάη λίγο παξιμάδι το βράδυ ή ας κρατήσει ενάτη. Είναι καλύτερα να οικονομηθεί, γιατί, αν ζαλίζεται και δεν μπορεί να κάνει τίποτε από πνευματικά, τι πνευματικό κέρδος βγάζει μετά;
Μια Καθαρά Τρίτη ο Γερό Βαρλαάμ, από την Καλύβη των Οσίων Βαρλαάμ και Ιωάσαφ, πήγε σε ένα κελί, όπου μόλις είχαν εγκατασταθεί δύο  γνωστοί του νέοι μοναχοί. Χτυπάει την πόρτα τίποτε. Ανοίγει και τους βρίσκει και τους δύο ξαπλωμένους.
«Τι γίνεται; λέει, άρρωστοι είστε;». «Κάνουμε Τριήμερο!», λένε.
«Άντε σηκωθείτε επάνω, τους λέει. Κάντε ένα τσάι, βάλτε δύο κουταλιές ζάχαρη, φάτε και κανένα παξιμάδι, για να πείτε καμμιά ευχή, να κάνετε κανένα κομποσχοίνι. Τριήμερο είναι αυτό; Τι βγάζετε από δαύτο»;

- Γέροντα, πώς θα μπορέσω την Σαρακοστή να αγωνιστώ περισσότερο στην εγκράτεια;

- Οι κοσμικοί τώρα την Σαρακοστή προσέχουν κατά κάποιον τρόπο την εγκράτεια ενώ εμείς οι μοναχοί πάντα πρέπει να προσέχουμε. Το κυριότερο όμως που πρέπει να προσέξει κανείς είναι τα ψυχικά πάθη και μετά τα σωματικά. Γιατί αν δώση προτεραιότητα στη σωματική άσκηση και δεν κάνη αγώνα για να ξεριζωθούν τα ψυχικά πάθη, τίποτε δεν κάνει {…}.

- Γέροντα, τι να σκέφτομαι την Σαρακοστή;

- Το Πάθος, την θυσία Χριστού να σκέφτεσαι. Αν και εμείς οι μοναχοί πρέπει συνέχεια να ζούμε το Πάθος του Χριστού, γιατί μας βοηθούν σ’ αυτό κάθε μέρα τα διάφορα τροπάρια, όλες οι Ακολουθίες.
Την Μεγάλη Τεσσαρακοστή μας δίνεται η μεγαλύτερη ευκαιρία για να αγωνιστούμε και να συμμετέχουμε εντονότερα στο σωτήριο Πάθος του Κυρίου μας, με μετάνοια και με μετάνοιες, με εκκοπή των παθών και με ελάττωση των τροφών, από αγάπη προς τον Χριστό.
Ας αξιοποιήσουμε, όσο μπορούμε, το πνευματικό αυτό στάδιο με τις πολλές προϋποθέσεις και δυνατότητες που μας δίνονται για να πλησιάσουμε περισσότερο στον Εσταυρωμένο Χριστό, για να βοηθηθούμε από Αυτόν και να χαρούμε την Αγία Ανάσταση αλλοιωμένοι πνευματικά, αφού θα έχουμε ζήσει πνευματικώτερα την Μεγάλη Σαρακοστή.
Εύχομαι καλή δύναμη την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, για να ανεβείτε στον Γολγοθά κοντά στον Χριστό, μαζί με την Παναγία κα τον Προστάτη σας Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο, και να συμμετάσχετε στα φριχτό Πάθος του Κυρίου μας. Αμήν.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, "Περί προσευχής", εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σσ. 197-200)

-Γέροντα, μετά την Αγρυπνία των Χριστουγέννων δεν κοιμόμαστε;
-Χριστούγεννα και να κοιμηθούμε! Η μητέρα μου έλεγε:
«Απόψε μόνον οι Εβραίοι κοιμούνται». Βλέπεις, την νύχτα που γεννήθηκε
ο Χριστός οι άρχοντες κοιμόνταν βαθιά, και οι ποιμένες «αγραυλούσαν».
Φύλαγαν τα πρόβατα την νύχτα παίζοντας την φλογέρα. Κατάλαβες;
Οι ποιμένες που αγρυπνούσαν είδαν τον Χριστό.
-Πώς ήταν, Γέροντα, το σπήλαιο;
-Ήταν μια σπηλιά μέσα σε έναν βράχο και είχε μια φάτνη τίποτε άλλο δεν είχε.
Εκεί πήγαινε κανένας φτωχός και άφηνε τα ζώα του. Η Παναγία με τον Ιωσήφ,
επειδή όλα τα χάνια ήταν γεμάτα και δεν είχαν που να μείνουν,
κατέληξαν σε αυτά το σπήλαιο. Εκεί ήταν το γαϊδουράκι και το βοϊδάκι,
που με τα χνώτα τους ζέσταναν τον Χριστό! «Έγνω βούς τον κτησάμενον
και όνος την φάτνην του κυρίου αυτού», δεν λέει ο Προφήτης Ησαΐας;
-Σε ένα τροπάριο, Γέροντα, λέει ότι η Υπεραγία Θεοτόκος βλέποντας
τον νεογέννητο Χριστό, «χαίρουσα ομού και δακρύουσα» αναρωτιόταν: «Επιδώσω σοι
μαζόν, τω τα σύμπαντα τρέφοντι, η υμνήσω σε, ως Υιόν και Θεόν μου;
ποίαν εύρω επί σοί προσηγορίαν;»
Αυτά είναι τα μυστήρια του Θεού, η πολύ μεγάλη συγκατάβαση του Θεού,
την οποία δεν μπορούμε εμείς να συλλάβουμε!
-Γέροντα, πώς θα μπορέσουμε να ζήσουμε το γεγονός της Γεννήσεως, ότι δηλαδή
γεννάτε εκ Παρθένου»;
-Για να ζήσουμε αυτά τα θεία γεγονότα πρέπει ο νους να είναι στα θεία νοήματα.
Τότε αλλοιώνεται ο άνθρωπος. «Μέγα και παράδοξο θαύμα τετέλεσται σήμερον»,
ψάλλουμε. Άμα ο νους μας είναι εκεί, στο παράδοξον», τότε θα ζήσουμε
και το μεγάλο μυστήριο της Γεννήσεως του Χριστού.
Εγώ θα εύχομαι η καρδιά σας να γίνει Αγία Φάτνη και το Πανάγιο Βρέφος της Βηθλεέμ
να σας δώσει όλες τις ευλογίες του.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.195-196)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 15

Στίχ. 11-32. Η παραβολή του ασώτου υιού
15.29 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπε τῷ πατρὶ, ᾽Ιδοὺ τοσαῦτα ἔτη(1) δουλεύω σοι(2)
καὶ οὐδέποτε ἐντολήν σου παρῆλθον(3), καὶ ἐμοὶ οὐδέποτε ἔδωκας ἔριφον(4)
ἵνα μετὰ τῶν φίλων μου(5) εὐφρανθῶ(6)·
29 εκείνος όμως του αποκρίθηκε: “εγώ τόσα χρόνια σού δουλεύω και ποτέ
δεν παράκουσα καμιά εντολή σου· κι όμως σ’ εμένα δεν έδωσες ποτέ ένα κατσίκι
για να ευφρανθώ με τους φίλους μου.
(1) Σε αντίθεση με το «ότε (όταν)» του σ. 30 (b). Τα λόγια με τα οποία απαντά
ο μεγαλύτερος γιος στις προσκλήσεις του πατέρα του, γράφονται εδώ για
διδασκαλία εκείνων, οι οποίοι με τη χάρη του Θεού διαφυλάχτηκαν από σοβαρά
αμαρτήματα και τηρήθηκαν στην οδό της σωφροσύνης και αρετής. Διδάσκονται,
ότι υπόκεινται και αυτοί σε αμαρτίες, οι οποίες δεν είναι όμοιες με τις σκανδαλώδεις
αμαρτίες του ασώτου γιου, είναι όμως ικανές να αποκλείσουν αυτούς από το πατρικό σπίτι.
(2) Ομολογία του δουλικού πνεύματος, από το οποίο κυριαρχούνταν.
Δεν προσθέτει με πνεύμα γιου το «Πατέρα» (b).
(3) Για την χρήση του παρέρχομαι με τη σημασία του αμελώ ή παραβαίνω,
δες και Λουκ. ια 42 (p). Η φράση ζωγραφίζει ζωηρά την αφελή και τυφλή αυταρέσκεια
των Φαρισαίων για την δικαιοσύνη τους (g). Ο μεγαλύτερος γιος υπερτιμά
τις αρετές του και την υπακοή του προς τον πατέρα. Διότι θα μπορούσε κάποιος
να υποπτευθεί ότι δεν υπήρξε τόσο ακριβής η συμπεριφορά του, ώστε να μπορεί
τώρα να καυχηθεί προς τον πατέρα του, ότι «ποτέ δεν παρέβην εντολή σου».
Εάν πράγματι η υπακοή προς τον πατέρα του υπήρξε τέτοια, πώς τώρα με τόσο
πείσμα αντιστέκεται στις πατρικές προτροπές και προσκλήσεις; Ω! πόσο οι αγαθοί
έχουν ανάγκη να προφυλάσσουν τους εαυτούς τους από το πνεύμα της αλαζονείας,
η οποία αποτελεί διαφθορά που φυτρώνει στην στάχτη άλλων διαφθορών της ψυχής
που νεκρώθηκαν με την χάρη του Θεού. Εκείνοι οι οποίοι για πολύ δούλεψαν στο Θεό,
έχουν ανάγκη με ευγνωμοσύνη να ταπεινώνονται μπροστά του για αυτό και να
μην καυχιούνται ποτέ για αυτό.
(4) Πολύ λιγότερο το μοσχάρι το σιτευτό (b). «Εμείς όμως δεν πρέπει να εξετάζουμε
με περιέργεια, ποιο είναι το ερίφιο και ποιοι οι φίλοι. Διότι δεν είναι ασφαλές
το να λεπτολογούμε πάνω σε αυτά, όπως σε πολλά σημεία των παραβολών ισχυριστήκαμε» (Ζ).
Ολοφάνερα όμως ο μεγαλύτερος γιος λέει αυτό μέσα στο χάσιμο του ελέγχου του.
Διότι πότε ζήτησε στο παρελθόν από τον πατέρα του κάποιο ερίφιο; Και εάν ζητούσε αυτό,
πώς προεξοφλεί ότι ο πατέρας του δεν θα του το έδινε; Υπάρχει κάθε βεβαιότητα,
ότι στην πρώτη κουβέντα του μεγαλύτερου γιου, ο πατέρας ευχάριστα θα ανταποκρινόταν
στην επιθυμία του. Διότι τόσο χρόνο συνέζησε αυτός αρμονικά με τον πατέρα
και είχε τόσα δείγματα της στοργής του προς αυτόν. Αλλά τώρα κυριεύεται από σκοτάδι
τόσο πολύ, ώστε να λησμονεί όλα αυτά και να θεωρεί τον εαυτό του αδικημένο από τον πατέρα.
Όσοι φρονούν υψηλά για τον εαυτό τους και υπερτιμούν την αρετή τους,
εύκολα στην πρώτη δοκιμασία λησμονούν τις τόσες προς αυτούς ευεργεσίες του Θεού
και παραπονούνται σαν αδικημένοι από την Πρόνοιά του.
(5) Σε αντίθεση με το «με πόρνες» του σ. 30 (b).
(6) Δεν αντιλαμβάνεται, ότι εκδηλώνει το ίδιο πνεύμα, το οποίο οδήγησε τον αδελφό του
στην ασωτία. Αξιώνει να έχει την περιουσία του πατέρα, για να απολαμβάνει
αυτήν χωριστά από αυτόν (p). Οι χαρές των παιδιών του Θεού γίνονται μέσα στο σπίτι του
Πατέρα τους, μαζί με αυτόν και τα άλλα παιδιά του, με κοινωνία με το Θεό και τους αγίους του,
και όχι με κάποιους φίλους έξω από το σπίτι.

Η αγάπη δεν έχει εμπάθεια

Πάντοτε τούτον τον τρόπο να έχεις στη ζωή σου: να είσαι γλυκομίλητος και να αποδίδεις τιμή σε όλους τους ανθρώπους. Και να μην κάνεις κανέναν να θυμώσει και να οργιστεί και να μη ζηλοφθονήσεις, ούτε για την πίστη που έχει κάποιος, ούτε για τα κακά έργα κάποιου άλλου.

Φυλάξου λοιπόν να μην κατηγορήσεις και να μην ελέγξεις κανέναν για κάποια αδυναμία του, γιατί έχουμε στους ουρανούς κριτή απροσωπόληπτο. Εάν όμως θέλεις να τον βοηθήσεις να επιστρέψει στην αλήθεια, να λυπηθείς γι’ αυτόν και με δάκρυα και με αγάπη πες του ένα ή δυο λόγια και μην ανάψεις από θυμό εναντίον του, για να μη δει στην καρδιά σου σημείο έχθρας. Γιατί η αγάπη του Θεού δε γνωρίζει να θυμώνει, ούτε να παροργίζεται, ούτε να κατηγορεί κάποιον με εμπάθεια.

Όσιος Ισαάκ ο Σύρος

"Προς Θαλλάσιον, περί αποριών – Ερώτηση 1"

Τα πάθη είναι κακά καθεαυτά ή ανάλογα με τη χρήση τους; Εννοώ την ηδονή και τη λύπη, την επιθυμία και το φόβο και όσα ακολουθούν. Απόκριση:

Αυτά τα πάθη, όπως και τα λοιπά, δεν συνδημιουργήθηκαν μαζί με την φύση των ανθρώπων, γιατί θα συντελούσαν και στον ορισμό της φύσης του ανθρώπου.

Υποστηρίζω αντίθετα, αυτό που έμαθα από το μεγάλο Γρηγόριο Νύσσης, ότι εισήλθαν μετά την έκπτωση από την τελειότητα και προσκολλήθηκαν στο αλογότερο μέρος του ανθρώπου, με τα οποία, αντί της θείας και μακάριας εικόνας, ευθύς αμέσως μετά την παράβαση έγινε φανερή κι ευδιάκριτη στον άνθρωπο η ομοίωσή του με τα άλογα ζώα. Γιατί έπρεπε, αφού κατακαλύφθηκε η αξία του λόγου από τα γνωρίσματα της αλογίας που με τη γνώμη του τράβηξε στον εαυτό του, δίκαια να τιμωρείται η ανθρώπινη φύση, οικονομώντας σοφά έτσι ο Θεός να συναισθανθεί ο άνθρωπος το λογικό μεγαλείο του νου του.

Ωστόσο γίνονται καλά και τα πάθη στους σπουδαίους ανθρώπους, όταν, αποχωρίζοντάς τα σοφά από το σώμα, τα μεταχειρίζονται προς απόκτηση του ουρανού.

Για παράδειγμα: την επιθυμία θα τη μετατρέψουν σε κίνηση που ορέγεται τη νοερή έφεση των θείων, ενώ την ηδονή θα την κάνουν αγαθή ευφροσύνη της θελητικής ενέργειας του νου για τα θεϊκά χαρίσματα.

Επίσης το φόβο θα τον κάνουν φροντίδα που προφυλάγει από τη μελλοντική τιμωρία εξαιτίας πλημμελημάτων, ενώ τη λύπη, μεταμέλεια που διορθώνει ένα υπάρχον κακό, και μ’ ένα λόγο, σύμφωνα με τους σοφούς γιατρούς που αφαιρούν με το δηλητηριώδες σώμα του ερπετού της έχιδνας τη λέπρα που πράγματι υπάρχει ή υποθέτουν, χρησιμοποιούν αυτά τα πάθη για την αναίρεση μιας παρούσας ή αναμενόμενης κακίας για την απόκτηση και τη φύλαξη της αρετής και της γνώσης.

Είναι λοιπόν αυτά τα πάθη καλά, όπως είπα, σύμφωνα με τη χρήση τους σε εκείνους “που αιχμαλωτίζουν κάθε σκέψη και την κάνουν να υπακούει στο Χριστό” (Β΄ Κορ. 10, 5).

Αν κάτι από αυτά λέγεται και για το Θεό από τη Γραφή ή για τους αγίους, για το Θεό για χάρη μας, επειδή κατάλληλα με τα δικά μας πάθη αποκαλύπτει τις σωτήριες για μας κι αγαθοποιές εκδηλώσεις της πρόνοιας, και για τους άλλους, επειδή δεν μπορούν μ’ άλλο τρόπο να προσφέρουν τις νοερές σχέσεις τους και διαθέσεις προς το Θεό με σωματική ζωή, χωρίς τα γνωστά πάθη της φύσης μας.

[Μαξίμου του Ομολογητού, Προς Θαλάσσιον, περί αποριών (ερωτήσεις Α΄- ΝΓ΄), Πατερικαί Εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Ελευθέριος Μερετάκης, 1992]

Θεοποίησις
ανθρώπων
Δες τι παθαίνουν οι κόλακες, αλλά και τη στάσι των Αποστόλων. Εκείνον, που ολόκληρο έθνος τον κολάκευε, οι Απόστολοι τον περιφρονούσαν. Δεν είπε βέβαια, αλλά δέχτηκε τη φωνή «Είσαι φωνή Θεού κι όχι ανθρώπων». Αν ακούγοντας απλώς τα λόγια αυτά έπαθε όσα έπαθε, τι θα πάθαινε ο Χριστός, αν δεν ήταν πραγματικά ο Θεός; Διότι έλεγε: «Τα λόγια μου δεν είναι δικά μου λόγια». Και πολλά άλλα παράμοια. Ο Ηρώδης, αποδεχόμενος κολακεία θεοποιήσεως, τερμάτισε τη ζωή του με τρόπο αισχρό και ελεεινό.
Ε.Π.Ε. 16α,114
από παθιασμένους
Πολλές φορές η Γραφή γνωρίζει να ονομάζη κάποιον θεό, όχι από την άξια αυτού, που του δίνει αυτό το όνομα, αλλά λόγω της αδυναμίας εκείνων, που υποτάσσονται σε αυτόν, όπως όταν αποκαλή το μαμωνά, κύριο, και την κοιλία, θεό. Αυτό δεν σημαίνει, ότι η κοιλιά είναι θεός, ούτε ότι ο μαμωνάς είναι κύριος, αλλά για εκείνους μόνο, που υποκλίνονται σ’ αυτά.
Ε.Π.Ε. 19,238
και στους ειδωλολάτρες
Επειδή ο θάνατος φανερώνει τη θνητή φύσι του ανθρώπου, ο διάβολος προβάλλει άλλο δρόμο (για τη θεοποίησι ανθρώπων)· την αθανασία της ψυχής. Μ’ αυτήν ανακατεύει την υπερβολική κολακεία και πολλούς τους εκτρέπει σε ασέβεια. Και βέβαια, όταν εμείς οι χριστιανοί μιλάμε για την αθανασία της ψυχής, όπως πρέπει, κοντράρει το λόγο. Όταν όμως εκείνος θέλει πάνω σ’ αυτήν να στεριώση τους ψεύτικους θεούς του, τότε με πολλή μαεστρία στηρίζει την αθανασία.
Ε.Π.Ε. 20,48
της κοιλιάς, του υλισμού
Να πλουτίσουμε, σε όλα στη γη! Αυτοί είναι, που λέει ο Παύλος, ότι έχουν θεό την κοιλιά. Διότι αυτοί, που δεν σκέπτονται καθόλου πνευματικά, αλλ’ είναι προσκολλημένοι εδώ, και φρονούν υλιστικά, προφανώς την κοιλιά έχουν για θεό.
Ε.Π.Ε. 22,10
Θεόπλουτος
ο Αβραάμ
Ο Αβραάμ είχε άδικο πλούτο; Επίσης ο Ιώβ, ο άμεμπτος, που απείχε από κάθε πονηρό, είχε άδικο πλούτο; Ο πλούτος εκείνων δεν ήταν χρυσάφι και ασήμι, ούτε οικοδομήματα, αλλά ζώα. Άλλωστε η πηγή του πλούτου τους ήταν ο Θεός. Ήσαν θεόπλουτοι.
Ε.Π.Ε. 23,322
Θεόπνευστος
ο λόγος των αποστόλων
Ένας αγράμματος και αμαθής (όπως ο ψαράς της Γαλιλαίας) λέει πράγματα, που κανένας στη γη δεν επινόησε ποτέ, και όχι μόνο λέει καταπληκτικά πράγματα, αλλά και πείθει τους ανθρώπους (και το πρώτο μόνο αν συνέβαινε, πάλι θα επρόκειτο για μεγάλο θαύμα). Και ακόμα περισσότερο· προσφέρει μεγαλύτερη απόδειξι για το ότι μιλάει θεόπνευστα λόγια, το γεγονός ότι πείθει όσους τον ακούν δια μέσου των αιώνων. Ποιος, λοιπόν, δεν θαυμάζει τη δύναμι, που κρύβεται μέσα σ’ αυτόν (το μαθητή του Χριστού); Το φαινόμενο των αποστόλων αποτελεί μέγιστο τεκμήριο, ότι τίποτε δικά τους δεν επιβάλλουν.
Ε.Π.Ε. 12,444-446
Θεός
στη φύσι Του η αγάπη
Ιδιότητα της φωτιάς είναι να θερμαίνη· του ήλιου να φωτίζη. Του Θεού ιδιότητα είναι ν’ αγαπά και να ευεργετή, και ακόμα περισσότερο.
Ε.Π.Ε. 6,152
αυτόπλουτος
Ο Ίδιος είναι αυτόπλουτος και δεν έχει κανενός την ανάγκη.
Ε.Π.Ε. 18,176

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 369-371)

Θέλησις
αν θέλης, όπως πρέπει
Κανένας δεν είναι τόσο ανόητος, που να μη θέλη να σωθή. Αλλά δεν αρκεί να θέλης. Ή μάλλον, αρκεί, αν θέλης, όπως πρέπει να θέλης, και αν οι πράξεις σου φανερώνουν άνθρωπο που θέλει. Ενώ τώρα δείχνουμε, ότι δεν θέλουμε.
Ε.Π.Ε. 18,390
δεν υπάρχει το «δεν μπορώ»
Αν θέλουμε, η αρετή είναι το ευκολώτερο πράγμα, και το να ανεβούμε στον ουρανό. Μόνο θέλησις απαιτείται εδώ. Όλα τα αλλά ακολουθούν. Πραγματικά, δεν λέμε, «Δεν μπορώ».
Ε.Π.Ε. 25,22
ανθρώπου, συνεργεί στη χάρι
Αν θελήσης, τότε θα ενεργήση η θέλησις. Ας μη φοβηθής· καθόλου δεν καταπονείσαι. Αυτός μας δίνει και την προθυμία και την εργασία. Διότι, όταν εμείς κινήσουμε τη θέλησί μας, Εκείνος την αυξάνει στη συνέχεια.
Ε.Π.Ε. 21,570
απ’ αυτήν το παν
Κάθε τι εξαρτάται απ’ το αν θέλουμε ή το αν δεν θέλουμε. Γι’ αυτό και τιμωρούμαστε ή επαινούμαστε. Μακάρι δε εμείς, να είμαστε απ’ εκείνους που επαινούνται και ν’ απολαύσουμε τα αγαθά, που έχει υποσχεθή ο Θεός!
Ε.Π.Ε. 22,466
και πεπρωμένο
Η ειμαρμένη (η θεωρία περί τύχης) βάζει νόμους αντίθετους απ’ την πραγματικότητα. Ο Θεός είπε, «Αν θέλετε και αν δεν θέλετε», και μας καθιστά έτσι κυρίους της αρετής και της κακίας. Αφήνει την εκλογή στη δική μας θέλησι. Ο άνθρωπος της ειμαρμένης λέει, ότι το πεπρωμένο δεν μπορούμε να το αποφύγουμε, είτε το θέλουμε είτε δεν το θέλουμε. Ο Θεός λέει: Αν θελήσετε, θ’ απολαύσετε τα αγαθά της γης. Η ειμαρμένη λέει: Και αν ακόμα το θέλουμε, αν δεν είναι γραφτό μας, κανένα όφελος δεν έχουμε από το να το θέλουμε.
Ε.Π.Ε. 23,288
θεός και ειμαρμένη
Ο Θεός λέει: «Μπροστά σου έβαλα τη φωτιά και το νερό, τη ζωή και το θάνατο. Όπου θέλεις άπλωσε το χέρι σου». Ο δαίμονας λέει: «Δεν μπορείς να απλώσης το χέρι σου ελεύθερα, αλλά σύρεσαι από κάποια αναγκαιότητα και βία.
Ε.Π.Ε. 34,564
Θεμέλιο
το δύσκολο
Το δυσκολώτερο είναι να θέσουμε το θεμέλιο και να εδραιώσουμε τη βάσι.
Ε.Π.Ε. 21,248
Θεοδίδακτοι
στην ελεημοσύνη
Γι’ αυτό έχει νομοθετήσει ο Θεός την ελεημοσύνη. Θα μπορούσε και χωρίς την ελεημοσύνη να διατρέφη τους φτωχούς. Αλλ’ έδωσε την ελεημοσύνη, για να συνδέση τους ανθρώπους με την αγάπη. Για να ζεσταίνη με την αγάπη ο ένας τον άλλον, άφησε να τρέφωνται οι φτωχοί από μας.
Ε.Π.Ε. 18α,354
Θεομηνία
παλλαϊκή λιτανεία
Πριν από τρεις μέρες συνέβη καταρρακτώδης βροχή, που παρέσυρε τα πάντα. Σαν να πήρε από το στόμα των γεωργών την τροφή τους. Τα στάχυα, που ήσαν ώριμα, σωριάστηκαν και όλα τα άλλα το πλεονάζον υγρό στοιχείο τα σάπισε. Και μεις κάναμε λιτανείες και προσευχές, και ξεχύθηκε σαν χείμαρρος όλη η πόλις στους τόπους των Αποστόλων... Και όμως ούτε μια μέρα δεν πέρασε και δεν συγκρατήθηκαν οι πολλοί ούτε από το φόβο των πλημμυρών ούτε από τα μεγάλα θαύματα των Αποστόλων. Σε βλέπω αμέσως να σκιρτάς και να φωνάζης, παρασυρμένος από τα πάθη τα αμαρτωλά.
Ε.Π.Ε. 21,248

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 367-368)

Από τα ερμηνευτικά Υπομνήματα του Π.Ν. Τρεμπέλα. Μετάφραση στα νέα Ελληνικά π. Νικόλαος Πουλάδας

Κατά Ματθαίον Ματθ.11,14 καὶ εἰ θέλετε(1) δέξασθαι(2), αὐτός ἐστιν Ἠλίας(3) ὁ μέλλων ἔρχεσθαι(4).
Ματθ.11,14 Κι αν θέλετε να το παραδεχτείτε, αυτός είναι ο Ηλίας, που έμελλε να ’ρθει.
(1) Υποδηλώνει μεγάλη απροθυμία. Παρόλο τον ενθουσιασμό τους να εμφανιστεί κάποιος νέος προφήτης, δεν εκτίμησαν τον Ιωάννη (Μάρκ. θ 13). Η αυστηρή προτροπή του για μετάνοια και για διαγωγή άξια της μετανοίας δεν άρεσε σε πολλούς (p). «Και σωστά είπε. Αν θέλετε να το δεχτείτε, δείχνοντας το αβίαστο· διότι δεν σας εξαναγκάζω, λέει» (Χ). Πρόκειται για κρυμμένο νόημα της Γραφής (L). Δεν είναι σαφής η προφητεία, ώστε με ευκρίνεια να βγαίνει συμπέρασμα ότι αναφέρεται ξεκάθαρα στον Ιωάννη. «Αλλά εάν εξετάζετε τα γεγονότα με καλή διάθεση» (Χ), θα δεχτείτε, ότι αυτός είναι ο Ηλίας ο οποίος πρόκειται να έλθει. Το «αν θέλετε να δεχτείτε» λοιπόν.=όχι αν θέλετε να πιστέψετε στην αποστολή του Ιωάννη, αλλά εάν θέλετε να καταλάβετε, να παραδεχτείτε ό,τι σας πω. Σαν κατά κάποιο τρόπο ο Κύριος να ζητά την άδεια για την συμβολική παρομοίωση, την οποία πρόκειται να κάνει (F).
(2) Αλλά αν δέχονταν τον Ιωάννη ως τον Ηλία, αυτό θα συνεπαγόταν και την αναγνώριση στον Ιωάννη της εξουσίας να διακηρύττει τις ανεπιθύμητες σε αυτούς αλήθειες (p).
(3) «Υπάρχει προφητεία του Μαλαχίου (δ 4-5) που λέει, θα αποστείλω σε εσάς τον Ηλία τον Θεσβίτη, ο οποίος θα αποκαταστήσει την καρδιά του πατέρα προς το γιο» (Ζ). Δεν ήξεραν όμως οι Ιουδαίοι, ότι η προφητεία αυτή εκπληρώθηκε στον Βαπτιστή (δ) ο οποίος ήλθε με το πνεύμα και τη δύναμη του Ηλιού (Λουκ. α 17). Αυτός είναι ο Ηλίας «ο οποίος εκτελεί την ίδια υπηρεσία με αυτόν» διότι «προηγούμενος της πρώτης μου παρουσίας θα επιστρέψει σε εμένα τις καρδιές των Ιουδαίων που πρόκειται να πιστέψουν» (Ζ).
(4) Η φράση «ο οποίος πρόκειται να έλθει» σημαίνει: αυτός που πρόκειται να έλθει σύμφωνα με την προφητική προαναγγελία του Μαλαχίου σε σύγκριση με την εποχή που αυτή γράφτηκε (δ). Η Γραφή είχε προαναγγείλει, ότι ο Ηλίας θα ερχόταν πριν τα χρόνια του Μεσσία (Μαλ. δ 4. Δες και Σοφ. Σειραχ μη 10 και εξής), και επικρατούσε και μία τέτοια ιδέα στους σύγχρονους Ιουδαίους. Αλλά το όνομα Ηλίας δεν έπρεπε να το πάρει κάποιος κατά γράμμα.Η αποστολή του προδρόμου και προετοιμαστή του έργου του Μεσσία εκπληρώθηκε από τον Ιωάννη (L), ο οποίος έτσι ήταν ο πράγματι προαναγγελμένος όμοιος με τον Ηλία προφήτης. Ο Olshausen παίρνοντας κατά γράμμα την προφητεία του Μαλαχίου φρονεί, ότι μία μερική τουλάχιστον εκπλήρωσή της έγινε στη Μεταμόρφωση όταν εμφανίστηκε μαζί με τον Μωϋσή και ο Ηλίας, αλλά η τέλεια επαλήθευσή της θα γίνει στο μέλλον (ο). .....

 Κατά Ματθαίον...... Ματθ.17,11 ὁ δὲ Ἰησοῦς ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς(1)· Ἠλίας μὲν ἔρχεται πρῶτον καὶ ἀποκαταστήσει(2) πάντα(3)·
Ματθ.17,11 Αυτός απάντησε: «Πρώτα θα έρθει ο Ηλίας και θα τα αποκαταστήσει όλα.
(1) Η μορφή της απάντησης το Κυρίου, όπως βρίσκεται αυτή εδώ και στο παράλληλο χωρίο του Μάρκου κάνει την κατανόησή της δύσκολη (S). Για αυτό προέκυψαν δύο διαφορετικές εκδοχές του νοήματός της. Σύμφωνα με τη μία: «Οι Γραφές μιλούν για δύο παρουσίες του Χριστού, αυτήν που έγινε και τη μελλοντική… Της μίας λοιπόν, της δεύτερης, λένε ότι θα είναι πρόδρομος ο Ηλίας. Διότι της προηγούμενης έγινε ο Ιωάννης, τον οποίο ο Χριστός αποκαλούσε και Ηλία, όχι επειδή ήταν ο Ηλίας, αλλά επειδή πραγματοποιούσε το έργο εκείνου. Διότι όπως ακριβώς εκείνος θα είναι πρόδρομος της δεύτερης παρουσίας, έτσι και αυτός έγινε της πρώτης» (Χ). Σύμφωνα με την άλλη και πιο σωστή εκδοχή, ο Σωτήρας βεβαιώνει την αλήθεια της προφητείας του Μαλαχίου αναφέροντας αυτολεξεί το ρητό των Γραμματέων. Σαν να έλεγε· είναι αληθινή η από τον προφήτη βγαλμένη πρόταση των γραμματέων, ότι ο Ηλίας έρχεται και θα αποκαταστήσει τα πάντα· σφάλλουν όμως αναφέροντας αυτήν στο μέλλον, διότι αυτή εκπληρώθηκε ήδη (δ).
(2) Αναφέρεται στην τακτοποίηση της ταραγμένης τάξης των πραγμάτων (g). Με πρόσκληση σε μετάνοια θα αποκαταστήσει τις αγαθές σχέσεις με το Θεό και θα προετοιμάσει τις καρδιές για την έλευση του Μεσσία (L). «Θα επιστρέψει την καρδιά του πατέρα προς το γιο του, όπως λέει ο προφήτης Μαλαχίας» (Ζ) και «θα διορθώσει την απιστία των Ιουδαίων που θα ζουν τότε» (Χ)....

Ματθ.17,12 λέγω δὲ(1) ὑμῖν ὅτι Ἠλίας ἤδη(2) ἦλθε, καὶ οὐκ ἐπέγνωσαν(3) αὐτόν, ἀλλ᾿ ἐποίησαν ἐν αὐτῷ ὅσα ἠθέλησαν(4)· οὕτω(5) καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου μέλλει πάσχειν(6) ὑπ᾿ αὐτῶν.
Ματθ.17,12 Σας βεβαιώνω όμως πως ο Ηλίας ήρθε κιόλας, μα δεν τον αναγνώρισαν, και του έκαναν ό,τι ήθελαν. Έτσι κι ο Υιός του Ανθρώπου μέλλει να πάθει απ’ αυτούς».
(1) Ο σύνδεσμος «δε» είναι αντιθετικός (δ).=Εγώ όμως σας λέω.
(2) Τώρα που μιλάμε (δ). «Δεν νομίζω ότι εννοεί την ψυχή του Ηλία, για να μην πέσω στο δόγμα της μετενσάρκωσης που είναι ξένο με την εκκλησία του Θεού, αφού ούτε παραδίδεται από τους αποστόλους ούτε φαίνεται κάπου στις γραφές… Και ισχυρίζομαι ότι ο Γαβριήλ στα λόγια του προς τον Ζαχαρία, δήλωσε με έμμεσο τρόπο ποια είναι αυτή η ίδια ουσία στον Ηλία και τον Ιωάννη: διότι λέει: «Πολλά από τα παιδιά του Ισραήλ θα τα επιστρέψει… με το πνεύμα και τη δύναμη του Ηλία». Πρόσεξε δηλαδή ότι δεν είπε με την ψυχή του Ηλία, για να μην έχει θέση η ιδέα ότι ενσωματώθηκε (η ψυχή του Ηλία στον Ιωάννη), αλλά λέει με το πνεύμα και τη δύναμη του Ηλία… Στον μεν Ελισσαίο λοιπόν, μόνο αναπαύτηκε το πνεύμα του Ηλία, ενώ ο Ιωάννης ήλθε πριν από το Χριστό, όχι μόνο με το πνεύμα, αλλά και με τη δύναμη του Ηλία» (Ω).
(3) Δεν αναγνώρισαν τον Ηλία στο πρόσωπο του Βαπτιστή (a). «Δεν κατάλαβαν αυτόν διότι καταλάβαιναν λάθος τις Γραφές» (Ζ).
(4) Ανέκριναν αυτόν (Ιω. α 19), τον θεώρησαν ως δαιμονισμένο (Ματθ. ια 18), δεν πίστεψαν στα λόγια του (Ματθ. κα 26)(δ) και τέλος «ο Ηρώδης και οι γύρω του πολλά έκαναν σε αυτόν βάζοντάς τον στη φυλακή, αποκεφαλίζοντάς τον και φέρνοντας το κεφάλι του σε πιάτο» (Ζ) μπροστά στα μάτια των επίσημων αρχόντων του ιουδαϊκού λαού και εκπροσώπων της ανώτερης τάξης, όσοι ήταν την ημέρα εκείνη παρακαθήμενοι στο τραπέζι του Ηρώδη και αδιαμαρτύρητα ανέχτηκαν την κακουργία του, και έτσι «έγιναν συνυπεύθυνοι των όσων τόλμησε ο Ηρώδης εναντίον του» (Ω).
(5) «Έτσι τον αγνοούν, ότι είναι ο Χριστός· τον αγνοούν όμως εξαιτίας της κακής τους σκέψης» (Ζ). Το πάθημα του Προδρόμου θα ακολουθηθεί από το πάθημα του Μεσσία (p). ...

Ματθ.17,13 τότε(1) συνῆκαν(2) οἱ μαθηταὶ ὅτι περὶ Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ εἶπεν αὐτοῖς.
Ματθ.17,13 Τότε κατάλαβαν οι μαθητές πως τους μίλησε για τον Ιωάννη το Βαπτιστή.
(1) Παρατηρήσεις του ευαγγελιστή.
(2) Θυμήθηκαν και τα προηγούμενα λόγια του Κυρίου για τον Πρόδρομο, με τα οποία χαρακτηριζόταν αυτός ως ο Ηλίας που επρόκειτο να έλθει (δ).

Κατά Λουκάν 1.17 καὶ αὐτὸς προελεύσεται(1) ἐνώπιον αὐτοῦ(2) ἐν πνεύματι καὶ δυνάμει(3) ᾽Ηλιού, ἐπιστρέψαι καρδίας πατέρων ἐπὶ τέκνα(4) καὶ ἀπειθεῖς ἐν φρονήσει δικαίων(5), ἑτοιμάσαι κυρίῳ λαὸν κατεσκευασμένον(6).
17 Αυτός θα προπορευτεί στο έργο του Κυρίου με το πνεύμα και τη δύναμη του προφήτη Ηλία. Θα συμφιλιώσει πατέρες με παιδιά, και θα κάνει τους ασεβείς να αποκτήσουν τη φρόνηση των δικαίων. Έτσι θα ετοιμάσει το λαό να υποδεχτεί τον Κύριο».
(1) «Θα τρέξει μπροστά από αυτόν, κηρύσσοντας μετάνοια και αναγγέλλοντας την παρουσία του» (Ζ).
(2) Μπροστά στο Θεό, που έρχεται στο λαό του στο πρόσωπο του Μεσσία. Ησ. μ 1-11 και Μαλαχ. γ 1-5 (p). Το αὐτοῦ δεν είναι δυνατόν να αναφέρεται παρά μόνο στο προηγούμενο «ἐπὶ Κύριον τὸν Θεὸν αὐτῶν». Η εμφάνιση λοιπόν του Μεσσία είναι εμφάνιση του ίδιου του Ιεχωβά. Ο Μαλαχίας (γ 1) είχε διακηρύξει αυτό με σαφήνεια λέγοντας «Να εγώ θα στείλω… μπροστά από το πρόσωπό μ ο υ» (g).
(3) «Πνεύμα μεν ονόμασε το πνευματικό χάρισμα, ενώ δύναμη την ενέργεια. Λέει λοιπόν, ότι θα έχει και το χάρισμα και την ενέργεια του Ηλία» (Ζ). «Διότι δεν λέει «με την ψυχή του Ηλία»· δεν ήταν δηλαδή μετεμψύχωση. Αλλά «με το πνεύμα και τη δύναμη του Ηλία». Διότι υπήρχε στον Ηλία πνεύμα και δύναμη, δηλαδή πνευματικό χάρισμα. όπως ακριβώς και στον καθένα από τους προφήτες. Το πνεύμα λοιπόν, το οποίο ήταν στον Ηλία, ήλθε στον Ιωάννη… Λέγοντας «με το πνεύμα»… εννοεί με το προφητικό χάρισμα» (Ω). Το πνεύμα είναι η πηγή, η δύναμη, το αποτέλεσμα. Ο Ιωάννης θα είναι νέος ανακαινιστής, όμοιος με τον Ηλία (g). Όχι η ίδια δύναμη των θαυμάτων του Ηλία, διότι «ο Ιωάννης μεν δεν έκανε κανένα θαύμα» (Ιω. ι 41)(δ). Ο άγγελος υπαινίσσεται μάλλον την ατρόμητη ενέργεια για υπεράσπιση του δικαίου, η οποία έβαλε τον μεν Ηλία αντιμέτωπο της Ιεζάβελ, ενώ τον Ιωάννη αντιμέτωπο της Ηρωδιάδας (L). Και ο Ιωάννης μίλησε με θάρρος σε βασιλιάδες και ευθαρσώς μάλωσε και έλεγξε αυτούς (δ). «Ερημίτης ήταν και ο Ιωάννης και απέριττος (απλός) και ελεγκτικός όπως ο Ηλίας» (Θφ). Θα είναι τέτοιος όπως και ο Ηλίας και θα έχει δράση τέτοια όπως και ο Ηλίας. Θα φορά τρίχινο ρούχο και δερμάτινη ζώνη, όπως εκείνος και θα ζει μακριά από τον κόσμο. Θα κηρύττει όπως εκείνος την ανάγκη της μετάνοιας και της ανόρθωσης σε γενιά εξόχως διεφθαρμένη. Θα είναι όπως εκείνος θαρραλέος και ζηλωτής στον έλεγχο της αμαρτίας και στην μαρτυρία εναντίον της και απέναντι στους ισχυρότερους της γης. Και θα μισηθεί και θα διωχτεί για αυτό από τον Ηρώδη και την Ηρωδιάδα, όπως και ο Ηλίας από τον Αχαάβ και την Ιεζάβελ. Και θα ενισχύεται στο έργο του και θα εμπνέεται, όπως και ο Ηλίας, από το θείο πνεύμα και την θεία δύναμη, η οποία θα στέψει το έργο του με θαυμαστή επιτυχία. ....