ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 25-27. Υποχρεώσεις των μαθητών του Χριστού.
14.27 και ὅστις οὐ βαστάζει τὸν σταυρὸν ἑαυτοῦ(1)
καὶ ἔρχεται ὀπίσω μου(2) οὐ δύναται εἶναί μου μαθητής(3).
27 Όποιος δεν σηκώνει το σταυρό του και δε με ακολουθεί,
δεν μπορεί να είναι μαθητής μου.
(1) Δες Ματθ. ι 38 και ιστ 24 και Μάρκ. η 34, ι 21 και τις εκεί
σημειώσεις. Δεν αρκεί μόνο προσκολλήσεις και αγάπες
να θυσιάσει ο ακόλουθος του Χριστού, αλλά πρέπει
να δεχτεί και παθήματα, για να μπορέσει να ακολουθήσει
το Χριστό μέχρι τέλους. Τα δεινά αυτά και οι θλίψεις
απεικονίζονται με το σταυρό, ο οποίος αποτελούσε
τον οδυνηρότερο και ατιμοτικότερο τρόπο τιμωρίας και ποινής (g).
«Όποιος δεν βαστάει στη μνήμη τον θάνατό του·
διότι με τον σταυρό σήμανε τον θάνατο· διότι τότε ήταν όργανο
θανάτου ο σταυρός» (Ζ). Παρόλο που όχι όλοι οι μαθητές
του Χριστού σταυρώνονται και υπομένουν σταυρικό θάνατο,
όμως όλοι πρέπει να βαστάζουν το σταυρό τους, έχοντας
την σταθερή απόφαση όταν η ανάγκη το απαιτήσει,
να υποστούν και αυτόν τον θάνατο. Είναι ανάγκη να βαστάζουν
το σταυρό τους, διότι ο σταυρός υπονοεί και την ατίμωση
και τον χλευασμό, τον οποίο υφίσταντο οι καταδικασμένοι
σε θάνατο κακοποιοί, όταν έβγαιναν στον τόπο της θανατικής
τους εκτέλεσης με το σταυρό τους στον ώμο. Ούτως ή άλλως
λοιπόν ο οπαδός του Χριστού θα αντικρύσει και το ποτήριο
των περιφρονήσεων και των κοροϊδιών για το Χριστό.
(2) Μπορούμε το «ου» που προηγήθηκε (ου βαστάζει) να μην το
υπονοήσουμε και στο έρχεται=Όποιος δεν βαστάει τον σταυρό του
και όμως έρχεται πίσω μου, όπως έρχεστε εσείς, δεν μπορεί
να είναι μαθητής μου (b). Αλλά αυτή η εκδοχή είναι λιγότερο φυσική (g).
(3) Έτσι ο Χριστός γνωστοποιεί εδώ σε αυτούς που τον ακολουθούν
τα χειρότερα, τα οποία ενδέχεται να υποστεί κάθε μαθητής του.
Ο σατανάς για αποπλάνηση των ανθρώπων δείχνει σε αυτούς
τα ελκυστικότερα και κρύβει τα χειρότερα και τα πραγματικά ολέθρια,
τα οποία θα αντικρύσουν στο τέλος οι ακόλουθοί του.
Τα κρύβει, διότι τα χειρότερα δεν ισοφαρίζονται από τα ελκυστικότερα.
Ο Χριστός όμως έχει σε αφθονία ανεξάντλητη τα καλύτερα.
Και δεν διστάζει για αυτό να προβάλλει τις θυσίες οι οποίες
είναι απαραίτητες για εξασφάλιση των καλύτερων, τα οποία όχι μόνο
ισοφαρίζουν αλλά και ξεπερνούν ανυπολόγιστα αυτές τις θυσίες.

Το κομποσκοίνι είναι το αυτόματο όπλο κατά του διαβόλου

-Γέροντα, ποια σημασία έχει το κομποσκοίνι;
-Το κομποσκοίνι είναι μια κληρονομιά, μια ευλογία,
που μας έχουν αφήσει οι Άγιοι Πατέρες μας. Και μόνο
γι’ αυτό έχει μεγάλη άξια. Βλέπεις, σε κάποιον αφήνει
ο παππούς του κληρονομιά ένα ασήμαντο πράγμα και το έχει
μετά σαν φυλαχτό, πόσο μάλλον το κομποσκοίνι που μας το άφησαν
κληρονομιά οι Άγιοι Πατέρες!
Παλιά, που δεν υπήρχαν ρολόγια, οι μονάχοι μετρούσαν
την ώρα της προσευχής με το κομποσκοίνι, αλλά οι κόμποι
του κομποσκοινιού ήταν απλοί. Κάποτε ένας ασκητής έκανε πολύ αγώνα,
πολλές μετάνοιες κ.λπ., και ο διάβολος πήγαινε και έλυνε
τους κόμπους του κομποσκοινιού του. Έκανε έκανε μετάνοιες
ο καημένος και απέκαμνε, γιατί δεν μπορούσε να τις μετρά,
αφού ο διάβολος του έλυνε συνέχεια τους κόμπους.
Τότε παρουσιάσθηκε Άγγελος Κυρίου και του δίδαξε
πώς να πλέκει τους κόμπους, ώστε σε κάθε κόμπο
να σχηματίζονται εννέα σταυροί. Ο διάβολος μετά,
ο οποίος τρέμει τον σταυρό, δεν μπορούσε να τους λύσει.
Έτσι κάθε κόμπος του κομποσκοινιού έχει εννέα σταυρούς,
που συμβολίζουν τα εννέα τάγματα των Αγγέλων.
-Γέροντα, τι σημαίνουν οι τριάντα τρεις, οι πενήντα,
οι εκατό και οι τριακόσιοι κόμποι που έχουν τα κομποσκοίνια;
-Μόνον ο αριθμός τριάντα τρία είναι συμβολικός, συμβολίζει
τα τριάντα τρία χρόνια που έζησε ο Χριστός επάνω στην γη.
Οι άλλοι αριθμοί απλώς μας βοηθούν να μετράμε τις μετάνοιες
που κάνουμε ή πόσες φορές θα πούμε την ευχή.
Μερικές μηχανές έχουν ένα σχοινί με μια χειρολαβή στην άκρη και,
όταν θέλης να τις βάλης μπρος τραβάς μερικές φορές το σχοινί με δύναμη,
μέχρι να ξεπαγώσουν τα παγωμένα λάδια. Έτσι και το κομποσκοίνι
είναι το σχοινί το οποίο τραβάμε μία δύο πέντε δέκα φορές
και ξεπαγώνουν τα πνευματικά λάδια και παίρνει μπρός η πνευματική
μηχανή της αδιαλείπτου προσευχής, οπότε δουλεύει
μετά μόνη της η καρδιά στην ευχή. Αλλά, και όταν η καρδιά πάρη
μπρός στην ευχή, και πάλι δεν πρέπει να καταργήσουμε το κομποσκοίνι,
για να μην παρακινηθούν και άλλοι να το καταργήσουν,
ενώ δεν πήρε ακόμη μπρός η καρδιά τους στην ευχή.
-Όταν, Γέροντα, κρατώ το κομποσκοίνι μου και λέω την ευχή μηχανικά,
μήπως υπάρχει κίνδυνος ανθρωπαρέσκειας;
-Αν κάνης κομποσκοίνι εξωτερικά από ανθρωπαρέσκεια,
ακόμη και τα χέρια σου να ξεφλουδίσεις, σε τίποτε δεν θα σε ωφελήσει.
Μόνον κούραση θα σου φέρη και την ψευδαίσθηση ότι δήθεν ασχολείσαι
με την νοερά προσευχή.
-Γέροντα, εγώ δεν έχω συνηθίσει να κρατώ κομποσχοίνι.
-Το κομποσχοίνι να το κρατάς, για να μην ξεχνάς την ευχή,
την οποία πρέπει να εργάζεσαι εσωτερικά, στην καρδιά.
Όταν μάλιστα βγαίνεις από το κελλί σου, να θυμάσαι ότι ο εχθρός
είναι έτοιμος για επίθεση. Γι’ αυτό, να μιμείσαι τον καλό στρατιώτη
που βγαίνοντας από το πολυβολείο έχει πάντοτε «ανά χείρας» το αυτόματο όπλο.
Το κομποσχοίνι έχει μεγάλη δύναμη, είναι το όπλο του μοναχού
και οι κόμποι είναι σφαίρες, που «κρά κρά» θερίζουν τα ταγκαλάκια.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.67-68)

Οι ιερές εικόνες βοηθούν στην προσευχή

Γέροντα, όταν είμαι στενοχωρημένη, πώς θα βρω παρηγοριά;
Να καταφύγεις στην προσευχή. Και μόνον το κεφάλι σου να
ακουμπήσεις σε μια εικόνα, θα βρής παρηγοριά. Κάνε το κελλί
σου σαν εκκλησάκι με εικόνες που σε αναπαύουν, και να δεις,
θα βρίσκεις μέσα σε αυτό πολλή παρηγοριά.
Μερικές φορές, Γέροντα, κατά την ώρα της προσευχής ασπάζομαι
τις εικόνες. Είναι σωστό;
Σωστό είναι. Κανονικά έτσι πρέπει να ασπαζόμαστε τις εικόνες:
Να ξεχειλίζει η καρδιά μας από αγάπη προς τον Χριστό,
την Παναγία κα τους Αγίους, και να πέφτουμε,
να προσκυνούμε τις άγιες εικόνες τους.
Μια χρονιά , στις 26 Μαρτίου, που γιορτάζουμε την Σύναξη
του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, προσευχόμουν όρθιος μπροστά
στις εικόνες του Χριστού και της Παναγίας. Για μια στιγμή βλέπω
τον Χριστό και την Παναγία να κινούνται σαν ζωντανοί!
«Χριστέ μου, είπα, ευλόγησε με. Παναγία μου, ευλόγησε με».
Και, καθώς έπεφτα να προσκυνήσω, μια έντονη ευωδία γέμισε το κελλί.
Με έπιασε τρέλα! Το χαλάκι που είχα στρωμένο κάτω,
αν και ήταν γεμάτο χώμα, ακόμη και αυτό ευωδίαζε.
Έμεινα γονατιστός και ασπαζόμουν αυτό το χαλάκι. Τέτοια ευωδία!
Γέροντα, όταν προσεύχομαι, βοηθάει να φέρω
στον νου μου την εικόνα του Χριστού;
Κοίταξε, όταν προσεύχεσαι μπροστά σε μια εικόνα, η εικόνα βοηθάει,
γιατί από την εικόνα περνάς στο εικονιζόμενο πρόσωπο.
Όταν όμως προσεύχεσαι νοερώς και είσαι σκυμμένη με κλειστά τα μάτια,
δεν πρέπει να φέρνεις στον νου σου με την φαντασία σου εικόνες,
γιατί μπορεί να το εκμεταλλευθεί το ταγκαλάκι και να σου τα
παρουσιάσει σαν δράματα, για να σε πλανήσει και να σου κάνη κακό.
Ιδίως η ευχή καλά είναι να γίνεται με καθαρό νου, χωρίς λογισμούς
ή παραστάσεις, έστω κι αν αυτές είναι εικόνες του Χριστού ή παραστάσεις
από την Αγία Γραφή, γιατί αυτό είναι επικίνδυνο,
ιδιαίτερα για όσους έχουν πολλή φαντασία και υπερηφάνεια.
Μόνον όταν έρχονται ρυπαροί ή βλάσφημοι λογισμοί, μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε παραστάσεις από την Αγία Γραφή. Η καλύτερη όμως
«παράσταση» είναι η συναίσθηση της αμαρτωλότητος μας και της αχαριστίας μας.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.65-66)

Παράδεισος και Κόλαση στη διδασκαλία του Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς

Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς αναφέρεται στον ορισμό και έννοια του Παραδείσου:

H αθανασία του ανθρώπου ξεκινά από την σύλληψή του μέσα στην κοιλία της μητέρας του. Και πότε αρχίζει ο παράδεισος και η κόλαση του ανθρώπου; Από την ελεύθερη επιλογή για το θεϊκό αγαθό ή για το δαιμονικό κακό, για τον Θεό ή για τον διάβολο. Και ο παράδεισος μα και η κόλαση του ανθρώπου αρχίζουν εδώ από την γη για να συνεχιστούν αιώνια στην άλλη ζωή.

Στην ομίχλη των καιρών, με αέρα μολυσμένο από εμφανείς και αφανείς ιούς, η ανάγκη της πίστης και της θεϊκής βοήθειας είναι ιδιαίτερα αισθητή. Τούτο επικαλείται συνεχώς η θεία λατρεία και οι προσευχές της Εκκλησίας. Μάλιστα η μεγαλοπρεπής λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, η τελούμενη τις Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, με τις εκτενείς ευχές της μοιάζει σαν ένας αετός που σκεπάζει κάτω από τη σκιά των πτερύγων του την οικουμένη ολόκληρη.

Στο χρονικό σημείο της λεγόμενης «Αναφοράς», που αποτελεί την κορύφωση του λειτουργικού δράματος, και αμέσως μετά τον καθαγιασμό των τιμίων δώρων, ο ιερέας απαγγέλλει (χαμηλόφωνα σήμερα) μια εκτενέστατη ευχή, καταιγισμό αιτημάτων σε ένα απέραντο άνοιγμα ψυχής, όπου ζητά από τον Θεό να «θυμάται», δηλαδή να συγκρατεί στην αγαπητική και προνοητική Του ενέργεια όλη την οικουμένη. Όχι γενικά την οικουμένη. Η δέηση κατονομάζει επί μέρους ανθρώπινες ομάδες, για να πιάσει τελικά χώρια τον καθένα.

Και πρώτα τους κεκοιμημένους αδελφούς μας, που παραμένουν ένα αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας.

Κατόπιν την καθολική και αποστολική εκκλησία από περάτων έως περάτων της οικουμένης, όλους όσοι καρποφούν και διακονούν, αλλά και όσοι ασκούνται στα όρη και στις ερημίες.

Τις αρχές και εξουσίες, εκείνους που υπηρετούν στον κρατικό μηχανισμό αλλά και τον στρατό. Εδώ ο συντάκτης γνωρίζει σαφώς ότι πρόκειται για μια ετερόκλιτη κατηγορία. Γι αυτό παρακαλεί τον Θεό τους μεν αγαθούς να διατηρεί στην καλοσύνη τους, τους δε πονηρούς να μετατρέψει σε καλούς μέσα στην δική Του αγαθότητα.

Εν συνεχεία, ικετεύει τον Θεό να διατηρεί την ειρήνη και ομόνοια μεταξύ των συζύγων, να τρέφει τα νήπια, να παιδαγωγεί τους νέους, να περικρατεί το γήρας, να παραμυθεί τους ολιγόψυχους, τους σκορπισμένους να επαναφέρει στην ενότητά τους, τους πλανεμένους να οδηγεί πίσω στην Εκκλησία, να ελευθερώνει όσους ενοχλούνται από ακάθαρτα πνεύματα, να συμπλέει με τους πλέοντες, να συνοδεύει τους οδοιπόρους, να προστατεύει τις χήρες, να υπερασπίζεται τα ορφανά, να λυτρώνει τους αιχμαλώτους, να δίνει την ίαση στους νοσούντες. Να θυμάται όσους υπομένουν εξορία, βαριά έργα, πικρή αιχμαλωσία ή άλλη περιστασιακή θλίψη και ανάγκη, να θυμάται όσους μας αγαπούν και όσους μας μισούν. Να θυμάται όλους όσοι μνημονεύθηκαν στην προσκομιδή ονομαστικά, αλλά όχι μόνον αυτούς. Και τους ξένους και αγνώστους και ξεχασμένους να θυμάται, διότι Εκείνος είναι που γνωρίζει το όνομα, την ηλικία και την κατάσταση κάθε ανθρώπου, Εκείνος είναι που γνωρίζει «έκαστον εκ κοιλίας μητρός αυτού». Ο Θεός μας γνωρίζει προσωπικά, με το όνομά μας, πριν γεννηθούμε, διότι η ζωή μας κρύβεται στον προαιώνιο Λόγο-Χριστό και στο άκτιστο θέλημά Του.

Ο Μέγας Βασίλειος γνωρίζει ότι δεν ζει στον ιδανικό κόσμο, ότι στα ανθρώπινα υπάρχει αρκετό σκοτάδι, κακία και αδικία και πόνος. Μέσα σ’ αυτή την κοιλάδα των δακρύων τελείται η θεία λειτουργία, θείο βάλσαμο για τον άνθρωπο που φέρει ορατά και αόρατα τραύματα. Γι’ αυτό ο ευχόμενος Άγιος ερευνά και σκύβει αγαπητικά σε κάθε θλιμμένο και αναγκεμένο, ζητά βροχή απ’ τον ουρανό για τον αγαθό και τον πονηρό, και πάνω από τη ματωμένη οικουμένη ζωγραφίζει αυτό που με καθαρμένα μάτια βλέπει, τα παντοδύναμα φτερά της εσταυρωμένης και αναστημένης Αγάπης.

«Μη φοβού Άβραμ», είπε ο Θεός στον Αβραάμ σε καιρούς χαλεπούς και ανέλπιδους. «Κοίτα ψηλά στον ουρανό και μέτρησε, αν μπορείς, τα αστέρια». Και πίστεψε ο Αβραάμ στον Θεό, και «ελογίσθη αυτώ εις δικαιοσύνην», δηλαδή, ο Θεός είναι πιστός και δίκαιος (εφόσον το «αυτώ» αναφέρεται μάλλον στον Θεό) (Γέν. 15). Όλες οι θεοφάνειες της Παλαιάς Διαθήκης έχουν τούτο το μήνυμα: έχε θάρρος, γη (Ιωήλ, 2,22), μη φοβάσαι, άνθρωπε, ησύχασε και μη παραλύει η ψυχή σου.

Αυτό είναι και το μήνυμα όλης της Καινής Διαθήκης. Ας μη φοβάται ο Πέτρος τα κύματα, ακόμη κι αν βαδίζει επάνω τους (Ματθ. 14,22-33), ας μη δειλιάζουν οι μαθητές στη θύελλα, ακόμη κι αν κοιμάται στην πρύμνη ο Ιησούς (Μάρκ. 4,35-41). Ούτε καν αυτούς να φοβάσθε που έχουν σφετερισθεί την εξουσία να αφαιρούν ζωές (Ματθ. 10,28-31). Μη φοβάσθε, διότι εγώ είμαι ο πρώτος και ο έσχατος, αυτός που πέθανε και ιδού, είναι ζωντανός και κρατά τα κλειδιά του θανάτου (Απ. 1,17). Στον κόσμο θα έχετε θλίψη, αλλά έχετε θάρρος, εγώ έχω νικήσει τον κόσμο (Ιω. 16,33), δηλαδή το κακό που παρασιτεί στον κόσμο. Και μας παραγγέλλει να νικάμε κι εμείς το κακό δια του αγαθού (Ρωμ. 12,21). Μα την ελευθερία από όλους τους φόβους και τρόμους μπορεί να διώξει μονάχα ο φόβος του Θεού, η βαθιά αίσθηση της παρουσίας τού πανταχού τα πάντα πληρούντος.

Όλοι καταλαβαίνουμε ότι ο φόβος μπορεί να γίνει εργαλείο απόλυτου ελέγχου και χειραγώγησης της κοινωνίας. Και οι απανταχού δυνάμεις που ενεργούν το μυστήριο της ανομίας πάντα κάτι επιδιώκουν να χτίσουν, απευθυνόμενες στα ανθρώπινα πάθη και συχνά στο φόβο, προτείνοντας είτε ένα χρυσωμένο δόρυ είτε ένα χρυσωμένο χάπι. Στην αποστειρωμένη και ακίνητη κοινωνία που διαφαίνεται, εμείς ας ισχυροποιήσουμε το αντίβαρο μέσα από το ήθος που μας παρέδωσε ο Χριστός και η αδιάκοπη αλυσίδα των Αγίων: την έμπρακτη αγάπη, την υπομονή, την προσευχή, τη βαθιά πίστη ότι ο Παλαιός των Ημερών πάντα ακούει, είναι παρών. Αυτό είναι το φως που μας φανέρωσε ο Θεός, και που το σκοτάδι, σε όλες τις μορφές του, δεν μπορεί να συλλάβει ούτε να νικήσει.

Με το φως αυτό αρκετό στην ομίχλη των καιρών, το βήμα μας να πάρουμε και να βρούμε το πάτημά μας.

Ιερομ. Χρυσόστομος Κουτλουμουσιανός

(πηγή: "Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου")

Μόνο ο αγιασμένος άνθρωπος μπορεί να αγιάζη και άλλους, Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς

Μόνον ο αγιασθείς άνθρωπος δύναται να αγιάζη και άλλους· μόνον γενόμενος αυτός φως δύναται να φωτίζη τους άλλους. Το Ευαγγέλιον του Θεανθρώπου συγκεντρώνει τα πάντα εις τον προσωπικόν αγώνα και την άσκησιν τα πάντα αρχίζουν από το ίδιον το πρόσωπον του ανθρώπου: σωζόμενος ο άνθρω­πος σώζει απαραιτήτως και τους άλλους γύρω του· φωτιζόμενος φωτίζει και τους άλλους.

Αυτή είναι η ευαγγελική οδός, η εφαρμοζομένη πιστώς εις την Ορθοδοξίαν, φυλασσομένη και διαφυλαχθείσα εις αυτή. Ιδού πώς την χαράσει, ως άλλος υιός της βροντής, ο μέγας άγιος και διδάσκαλος της Εκκλησίας, ο φωστήρ της οικουμένης, ο αγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Καθαρθήναι δει πρώτον, είτα καθάραι· σοφισθήναι, και είτα σοφίσαι· γενέσθαι φως, και φωτίσαι· εγγίσαι Θεώ, και προσαγαγείν άλλους· αγιασθήναι, και αγιάσθαι».

Άνευ των Αγίων δεν υπάρχουν αληθινοί διδάσκαλοι και παιδαγωγοί, ούτε αληθινή παιδεία άνευ της Αγιότητος. Μόνον ο Άγιος είναι ο αληθινός Παιδαγωγός και Διδάσκαλος. Μόνον η Αγιότης είναι το Αληθινόν Φως. Η αληθινή Παιδεία, ο αληθινός Φωτισμός, δεν είναι άλλο παρά η ακτινοβολία της Αγιότητος. Μόνον οι Άγιοι είναι οι αληθώς φωτισμένοι.

(Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς, «Άνθρωπος και Θεάνθρωπος», εκδ. οίκος «Αστήρ», Αθήναι 1987)

Επιθυμία
η αμαρτωλή, τυραννία
Τίποτε δεν είναι τόσο κακό, όσο η παράλογη επιθυμία. Λέγοντας δε παράλογη, εννοώ και την επιθυμία της καλοπεράσεως και την επιθυμία της άκαιρης δόξας και την επιθυμία της εξουσίας και την επιθυμία όλων γενικά, που δεν είναι απαραίτητα. Διότι εκείνος, που ζη πλαδαρή και φιλήδονη ζωή, νομίζει, ότι είναι ο πιο ευτυχισμένος· στην πραγματικότητα όμως είναι ο πιο δυστυχισμένος, αφού δέχεται την πιο φοβερή τυραννία και καταδυναστεία για την ψυχή του.
Ε.Π.Ε. 16β,640
γεννάει την αμαρτία
Αν επιθυμής να πλουτίζης, ποτέ δεν θα σταματήσης να βασανίζεσαι. Διότι το χρήμα είναι έρωτας ατελέστατος... Από την αρχή ν’ απομακρυνθούμε από τα κακά. Ή μάλλον, ούτε καν να δοκιμάσουμε τέτοια επιθυμία.
E.Π.Ε. 17,120
βία τυραννική
Φανέρωσε ο Παύλος πόση είναι η τυραννία της επιθυμίας. Αυτό που λέει σημαίνει: Αν υφίστασαι πολλή βία και φλέγεσαι, απαλλάξου από τους πόνους και τους ιδρώτες, μη τυχόν και παρεκτραπής κάποτε.
E.Π.Ε. 18,526
άτοπη
Όταν μιλάω για εμπαθείς επιθυμίες, εννοώ και τις επιθυμίες των σωμάτων και τις των χρημάτων και τις του θυμού και της μνησικακίας, και όλες τις εμπάθειες. Και πρέπει αυτός, που προσέρχεται, αφού απαλλαγή από όλα αυτά, τότε να εγγίζη την καθαρή εκείνη θυσία.
Ε.Π.Ε. 18α,214
με το φόβο του Θεού νικιέται
Αν και είναι τυραννική η δύναμις της επιθυμίας, τη μανία της την εξεφανίζεις, αν περιτειχιστείς με το φόβο του Θεού.
Ε.Π.Ε. 19,372
του Θεού για τη σωτηρία μας
Αυτό επιθυμούσε. Γι’ αυτό πονούσε υπερβολικά. Θα μπορούσε να πη κανείς, ότι πονούσε για να παρουσιάση το μυστήριο της αγάπης Του σε μας. Τι δηλαδή; Το ότι θέλει να καθήση ο άνθρωπος στους ουρανούς.
Ε.Π.Ε. 20,434
βλαβερές
Ποιες είναι οι βλαβερές τους επιθυμίες; Όταν επιθυμούν έρωτες αισχρούς. Όταν θέλουν ν’ αρπάξουν τα πράγματα του άλλου. Όταν έχουν μανία για ακολασία. Όταν διψάνε για μεθύσι. Όταν ακόμα και το θάνατο των άλλων επιθυμούν. Πολλοί εξ αίτιας τέτοιων ερώτων φορτώθηκαν τυραννία. Πραγματικά ένας τέτοιος άνθρωπος κοπιάζει για ανώφελα, ή, καλύτερα, για βλαβερά.
Ε.Π.Ε. 23,430
αγκάθια
Αγκάθια είναι οι πλεονεκτικές επιθυμίες. Και όπως τα αγκάθια, όπου κι αν τ’ αγγίξη κανείς, ματώνει τα χέρια του και τραυματίζεται, έτσι και απ’ τις επιθυμίες αυτές παθαίνει όποιος υποκύπτει σ’ αυτές. Βάζει την ψυχή του σε πόνους.
Ε.Π.Ε. 25,130
λυσσασμένο σκυλί
Φωτιά είναι η σαρκική επιθυμία, φωτιά άσβεστη και διαρκής. Σκυλί λυσσασμένο. Στη ζωή αυτή δεν έχουμε ανακωχή. Παντοτινός ο αγώνας.
Ε.Π.Ε. 37,246
Επικούρειοι
να φάμε σήμερα...
Θα ικανοποιήσω την κοιλιά, θα υπηρετήσω τις ηδονές, θα κάνω κατάχρησι της παρούσης ζωής. Δίνε μου το σήμερα, και παίρνε μου το αύριο.
Ε.Π.Ε. 9,428

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 231-233)

Επίδειξις
γι' αυτήν τέλεσις των αρετών!
Η σκληρή κενοδοξία διατάσσει: Και αν κάνης κάποιο καλό, να το κάνης όχι για να αρέσης στο Θεό, αλλά για να επιδειχτής στους ανθρώπους, και έτσι να χάσης το βραβείο. Και όταν ελεής, και όταν νηστεύης, να φροντίζης να έχης κόπο γι’ αυτά, αλλά να χάνης το κέρδος!
Ε.Π.Ε. 17,340
ακόμα και τα χαρίσματα
Επειδή χρησιμοποιούσαν το χάρισμα της γλωσσολαλίας για επίδειξι και για να δοξαστούν, περισσότερο τους απομακρύνει από αυτό, τονίζοντας, ότι η κενοδοξία τους καθιστά μανιακούς.
Ε.Π.Ε. 18α,498
γυμνότητα και κουφότητα
Όταν λέη «εν προσώπω», εννοεί εκείνους, που ενεργούν για τα μάτια του κόσμου, προς επίδειξι. Κάνουν τα πάντα από εγωισμό, χωρίς κανένα εσωτερικό κίνητρο. Παρουσιάζονται σαν ευλαβείς και σεμνοί, αλλ’ είναι γυμνοί από αγαθά έργα.
Ε.Π.Ε. 19,300
θρησκευτική
Αν κάποιος είναι πλούσιος, αν είναι εγωιστής, αν τον περιτριγυρίζουν πολλοί κόλακες, αν λέη μεγάλα λόγια για τον εαυτό του, αν είναι ματαιόδοξος, αν υποκρίνεται ότι είναι ενάρετος, ενώ δεν είναι, όλα αυτά περικλείονται στη φράσι «επιφανειακά βλέπετε».
Ε.Π.Ε. 19,556
απατεώνων
Θα κάνη ο σατανικός άνθρωπος επίδειξι δυνάμεως, αλλά όλα θα τα ενεργή προς απάτη.
Ε.Π.Ε. 23,70
και πολυτέλεια
Μερικοί θέλουν να επιδεικνύωνται από τα αλογά τους (αυτοκίνητά τους σήμερα) , από τα πολυτελή ρούχα τους και από τους ακολούθους που τους περιτριγυρίζουν.
Ε.Π.Ε. 23,304
με ταπεινολογία
Αν εμείς οι ίδιοι λέμε για τον εαυτό μας, ότι διαπράξαμε μύρια κακά, αλλ’ όταν ακούμε από τους άλλους να μας κατηγορούν, αγανακτούμε, αυτό δεν είναι ταπεινοφροσύνη ούτε εξομολόγησις, αλλ’ είναι επίδειξις και κενοδοξία.
Ε.Π.Ε. 25,234
Επιείκεια
στις κρίσεις μας
Δεν πρέπει να κοροϊδεύουμε ούτε να ελέγχουμε, αλλά να νουθετούμε. Όχι να κατηγορούμε, αλλά να συμβουλεύουμε. Να μην επιτιθέμεθα με ζήλεια και μανία, αλλά να διορθώνουμε με φιλοστοργία τους άλλους. Διότι δεν κάνεις κακό στον άλλον, αλλά τον εαυτό σου παραδίνεις στη χειρότερη τιμωρία, αφού δεν σπλαχνίζεσαι τον άλλον κρίνοντάς τον για τα αμαρτήματά του. Όποιος κρίνει με σπλαχνικότητα και επιείκεια τα αμαρτήματα των άλλων, αποταμιεύει με την κρίσι του αυτή μεγάλη για τον εαυτό του συγγνώμη. Δηλαδή στον πορνεύοντα να μη του πω, ότι είναι κακό πράγμα η πορνεία, ούτε να διορθώσω αυτόν που κάνει αισχρές πράξεις; Και βέβαια να τον διορθώσης, όχι όμως ως αντίπαλος, αλλ΄ ως γιατρός, που παρασκευάζει φάρμακα.
Ε.Π.Ε. 10,68-70
όχι πάντοτε
Πάθος και μεγάλη σφοδρότητα φανερώνουν όχι μόνο το προοίμιο, αλλ’ ολόκληρη η Επιστολή. Διότι το να συμπεριφέρεται κανείς πάντοτε με επιείκεια στους μαθητές του, όταν μάλιστα αυτοί έχουν απόλυτη ανάγκη αυστηρότητας, αυτό δεν είναι ίδιο διδασκάλου, αλλά καταστροφέως και εχθρού.
Ε.Π.Ε. 20,160
γονέων
«Οι γονείς να μη προκαλήτε με την αυστηρότητά σας τα παιδιά σας, για να μη χάνωνται». Σημαίνει, να μη κάνουν τα παιδιά τους πιο άγρια. Σε μερικές δε περιπτώσεις πρέπει και να τα συγχωρούν.
Ε.Π.Ε. 22,280
γιατί;
Να είναι επιεικής (ο χριστιανός). Ο ίδιος να σκέπτεται τι ήταν πρώτα και όμως από το Θεό απαλλάχτηκε. Οφείλει, λοιπόν, να μην επικρίνη τους συνανθρώπους του, αλλά να προσεύχεται και να ευγνωμονή Εκείνον, που και σ’ αυτόν και στους άλλους χαρίζει τη συγχώρησι των προηγουμένων κακών.
Ε.Π.Ε. 24,104

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 229-231)