ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η’ (8)

Στίχ. 1-4. Ο Κύριος θεραπεύει τον λεπρό.

Ματθ.8,1 Καταβάντι(1) δὲ αὐτῷ ἀπὸ τοῦ ὄρους ἠκολούθησαν(2) αὐτῷ ὄχλοι πολλοί.
Ματθ.8,1 Όταν κατέβηκε ο Ιησούς από το όρος, τον ακολούθησε κόσμος πολύς.
«Εσύ όμως πρόσεξε, σε παρακαλώ, τη σύνεση του Δεσπότη, πώς ποικίλλει την ωφέλεια αυτών που ήταν παρόντες, μεταβαίνοντας από τα θαύματα στους λόγους, και πάλι από τη διδασκαλία των λόγων στα θαύματα. Διότι πράγματι, πριν ανέβει στο βουνό θεράπευσε πολλούς, προετοιμάζοντας το δρόμο για όσα θα έλεγε· και μετά την ολοκλήρωσης της μακράς αυτής διδασκαλίας, πάλι έρχεται σε θαύματα, επιβεβαιώνοντας τα λεγόμενα με αυτά που γίνονταν. Επειδή δηλαδή δίδασκε σαν κάποιος που έχει εξουσία, για να μην νομιστεί ότι αυτός ο τρόπος διδασκαλίας είναι κομπασμός και αυθάδεια, κάνει και στα έργα του το ίδιο πράγμα· θεραπεύει δηλαδή ως έχοντας εξουσία ο ίδιος, για να μη θορυβούνται πλέον βλέποντάς τον να διδάσκει έτσι, αφού κατά τον ίδιο τρόπο ενεργούσε και τα θαύματα» (Χ).
Αφού έδωσε ο ευαγγελιστής δείγμα της διδασκαλίας του Ιησού, μακράς έκτασης, προβαίνει τώρα να εκθέσει στα κεφ. η και θ τη θαυματουργική δράση του μεγάλου Διδασκάλου. Τα δύο κεφάλαια αναφέρουν 9 [ή 10] θαύματα, τα οποία είναι λίγα σε σχέση με τα αναφερόμενα στο ευαγγέλιο αυτό (S). Στο τμήμα αυτό τα θαύματα κατέχουν την πρώτη θέση. Δεν αποτελεί όμως αυτό συλλογή θαυμάτων, διότι συνυφαίνονται σε αυτό και λόγια του Κυρίου σχετικά με τις διαθέσεις, τις οποίες πρέπει να έχουν οι μαθητές του (η 18-23) καθώς και τα σχετικά με την κλήση του Ματθαίου (θ 9-13), αλλά και το περί της νηστείας των μαθητών ζήτημα (θ 14-17).
Τα θαύματα εμφανίζονται εδώ ως εκδηλώσεις της δύναμης του Ιησού και της αγαθότητάς του στη δράση του ως Μεσσία. Και ο ευαγγελιστής θέλησε να δείξει την υπέρτατη δύναμη του Ιησού πάνω σε ασθένειες, όπως ο πυρετός ή οι δερματικές ασθένειες που κατατάσσονται κάτω από το όνομα της λέπρας· σε ασθένειες οδυνηρές ή χρόνιες όπως η παράλυση και η αιμορραγία, σε ασθένειες εκ γενετής όπως η τύφλωση, την υπέρτατή του δύναμη πάνω στους ανέμους και τη θάλασσα, πάνω στους δαίμονες, πάνω στο θάνατο, πάνω στην αμαρτία (L).
Δεν μπορούμε να χωρίσουμε στον Ιησού τη θαυμαστή ζωή ή τη θαυμαστή διδασκαλία από τα θαυμαστά έργα. Εμπλέκονται και διεισδύουν και προϋποθέτουν το ένα το άλλο και αποτελούν με τον αδιάσπαστο συνδυασμό τους ενιαία, αρμονική εικόνα (Illingworth,Divine Immanence σελ. 90).
Σε αυτούς που πιστεύουν ότι ο Ιησούς Χριστός ήταν ό,τι αξίωνε ότι είναι, δηλαδή σε αυτούς που πιστεύουν στην ενανθρώπηση, δεν υπάρχει κάποια δυσκολία όσον αφορά τα θαύματα. Είναι αυτά τα φυσικά έργα υπερφυσικής Προσωπικότητας. Εάν ο Ιησούς δεν υπήρξε υπερφυσικός, τότε προκύπτουν δυσκολίες. Αλλά στην περίπτωση αυτή σχίζουμε τελείως την Καινή Διαθήκη και η ιστορία της χριστιανικής εκκλησίας γίνεται ανεξήγητη (p).
(1)   Υπάρχει και η γραφή καταβάντος. Μετά την επί του όρους ομιλία ο Κύριος κατεβαίνει από το όρος, για να συνεχίσει την ανά τη Γαλιλαία περιοδεία του. Την ώρα που πορευόταν προς Καπερναούμ, όπως φαίνεται από το σ. 5, ακολούθησαν αυτόν όχλοι πολλοί (δ).
Η κατάβαση έγινε από κάποιο μονοπάτι, και κατά τη διάρκεια της κατάβασης παρουσιάστηκε σε αυτόν ο λεπρός. Τα πλήθη ακολουθούσαν τον Ιησού από κάποια απόσταση και δεν συνωστίζονταν γύρω από το διδάσκαλο, όπως σε κάποιες άλλες περιπτώσεις. Οπότε και η εντολή του Κυρίου που δόθηκε στο λεπρό «Πρόσεξε να μην πεις σε κανέναν», δεν είναι σε κάποιο βαθμό ακατανόητη, όπως θα παρουσιαζόταν εάν η θεραπεία γινόταν μπροστά στο πλήθος που ακολουθούσε το Χριστό (L).
(2)   Το σύνολο αυτού του στίχου τοποθετήθηκε από το Ματθαίο, για να συνδεθούν τα ακόλουθα με τα προηγούμενα. Οι όχλοι που αναφέρονται σε αυτόν είναι αυτοί που αναφέρονται και στο δ 25 (S). Αφού παρεμβλήθηκε η επί του όρους ομιλία, ο Ματθαίος πιάνει πάλι την αφήγηση γεγονότων που αναφέρονται και από το Μάρκο, αποσιωπά όμως τη θεραπεία του δαιμονισμένου στη συναγωγή της Καπερναούμ (Μάρκ. α 23-28, Λουκ. δ 33-36) και βάζει πρώτη τη θεραπεία του λεπρού, την οποία ο Μάρκος τοποθετεί μετέπειτα χωρίς να αναφέρει πού έγινε αυτή. Η προσκύνηση του λεπρού και η εξαιρετική δύναμη της πίστης του ίσως φάνηκαν στο Ματθαίο ότι αρμόζουν περισσότερο για την πρώτη λεπτομερή αφήγηση ενός από τα θαύματα του Χριστού.
Επιπλέον η εντολή του Κυρίου προς το λεπρό, να δείξει τον εαυτό του στο ιερέα και να προσφέρει το δώρο του, το οποίο πρόσταξε ο Μωϋσής, αποτελεί παράδειγμα, ότι ο Κύριος δεν ήλθε για να καταργήσει, αλλά για να συμπληρώσει το νόμο (Ματθ. ε 17). Αλλά και στην περίληψη για τα θαύματα του Χριστού, την οποία ο Ματθαίος αναφέρει στο δ 24 ως εισαγωγή στην εξιστόρηση για τη δημόσια δράση του, κανένας λόγος δε γίνεται για θεραπεία λεπρών (p). Πάντως έχουμε εδώ περίπτωση που φανερώνει, ότι ο Ματθαίος δεν εξαρτάται από την αφήγηση του Μάρκου.

Ματθ.8,2 Καὶ ἰδοὺ λεπρὸς(1) ἐλθὼν προσεκύνει(2) αὐτῷ λέγων· Κύριε, ἐὰν θέλῃς(3), δύνασαί(4) με καθαρίσαι(5).
Ματθ.8,2 Ένας λεπρός τον πλησίασε, τον προσκύνησε και του είπε: «Κύριε, αν θέλεις, μπορείς να με καθαρίσεις από τη λέπρα».
(1)   Λεπρός λέγεται αυτός που πάσχει από λέπρα, τη φοβερή δηλαδή δερματική νόσο, της οποίας πρόδρομοι στην αρχή μεν είναι μικρές κηλίδες στο δέρμα, που βαθμιαία μεγεθύνονται και καταντούν σε σαρκώματα, δηλαδή κίτρινα εξογκώματα στο κεφάλι, στο στήθος, στην κάτω κοιλιά και στα άκρα· το δέρμα γύρω από αυτά τα εξογκώματα είναι λευκό. Υπάρχουν 4 διαφορετικά είδη λέπρας, από τα οποία 2, τα συνηθέστερα στην Παλαιστίνη ήταν η λευκή και η ελεφαντίαση. Η πρώτη από αυτές ως επί το πλείστον είναι θανατηφόρος και μόνο σπάνια θεραπεύεται (δ).
Υπήρχε ακόμη εκτός από τη λευκή η οξεία λέπρα, που χώριζε τις αρθρώσεις και τα μέλη και ακρωτηρίαζε το σώμα κατά τον πιο φρικτό τρόπο. Υπήρχε και η μέλαινα(=σκούρα) λέπρα και η ερυθρή (=κόκκινη). Η νόσος θεωρούνταν κληρονομική μέχρι τρίτης και κάποιες φορές και τέταρτης γενιάς (ο).
(2)   «Δεν πλησιάζει με απλό τρόπο, αλλά με πολλή θερμότητα» (Χ). «Ο μεν Ματθαίος είπε απλώς ότι προσκυνούσε, ενώ ο Μάρκος είπε πιο ξεκάθαρα ότι ήταν γονατισμένος και ο Λουκάς παρομοίως είπε, ότι, αφού έπεσε με το πρόσωπο κάτω, τον παρακάλεσε» (Ζ).
Το «προσκυνώ» είναι αγαπημένη λέξη του Ματθαίου, ο οποίος για πρώτη φορά χρησιμοποιεί αυτήν στην προσκύνηση των μάγων. Ενώ σπανίως χρησιμοποιείται από τους Μάρκο και Λουκά, είναι συνηθισμένη στον Ιωάννη, ο οποίος σχεδόν πάντοτε χρησιμοποιεί αυτήν για τη λατρεία θείου προσώπου. Εκφράζει ωραία τη στάση, η οποία αρμόζει σε καθέναν που πλησιάζει το Μεσσία για τις ευλογίες της θεραπευτικής του δύναμης (p).
(3)   Πλησιάζει «με γνήσια πίστη και με την αρμόζουσα σχετικά με το Χριστό γνώμη· διότι δεν είπε, εάν ζητήσεις από το Θεό, ούτε, εάν προσευχηθείς, ούτε είπε Κύριε, καθάρισέ με, αλλά το παν το αφήνει στη διάθεση αυτού και τον κάνει κύριο της θεραπείας και αναγνωρίζει ότι όλη η εξουσία ανήκει σε αυτόν» (Χ).
Ο λεπρός δεν αμφιβάλλει για τη δύναμη του Κυρίου, αλλά ταπεινά εξαρτά τη θεραπεία από μόνη τη θέλησή του. Η πίστη φωνάζει, εάν θέλεις, όχι εάν μπορείς (b). Το εάν θέλεις μπορεί να εκληφθεί ότι σημαίνει, ότι ο λεπρός είχε λιγότερη πίστη στην αγαθότητα του Χριστού. Αλλά μάλλον σημαίνει ότι ο λεπρός θεωρούσε τον εαυτό του ανάξιο τέτοιας δωρεάς.
(4)   Η λέπρα θεωρούνταν αθεράπευτη με ανθρώπινα μέσα. Και εάν ο λεπρός δεν είχε ποτέ ακούσει, ότι ο Ιησούς θεράπευσε και κάποιον λεπρό, το «μπορείς να με καθαρίσεις» φανερώνει αξιοθαύμαστη πίστη στη δύναμη του Χριστού (p).
(5) Η γλώσσα που χρησιμοποιείται (να καθαρίσεις και όχι να θεραπεύσεις) για τη λέπρα στην Κ.Δ. αντικατοπτρίζει την ιουδαϊκή αντίληψη για τη λέπρα ότι είναι ακάθαρτη και μολύνει αυτόν που την αγγίζει. Δες Ματθ. ι 8,ια 5 (S).

Ματθ.8,3 καὶ ἐκτείνας τὴν χεῖραν ἥψατο(1) αὐτοῦ ὁ Ἰησοῦς λέγων· θέλω, καθαρίσθητι(2). καὶ εὐθέως(3) ἐκαθαρίσθη αὐτοῦ ἡ λέπρα.
Ματθ.8,3 Ο Ιησούς άπλωσε το χέρι, τον άγγιξε και του είπε: «Θέλω· να καθαριστείς από τη λέπρα». Κι αμέσως καθαρίστηκε από τη λέπρα του.
(1)   Το να αγγίζει κάποιος λεπρό αποτελούσε παραβίαση του νόμου σχετικά με τα ακάθαρτα (S). «Για ποιο λόγο λοιπόν, καθαρίζοντας αυτόν με το θέλημά του και το λόγο του, πρόσθεσε και το άγγιγμα με το χέρι του; Εγώ νομίζω όχι για τίποτα άλλο, αλλά για να δείξει και με αυτό, ότι δεν βρίσκεται κάτω από την εξουσία του νόμου, αλλά πάνω από αυτόν, και ότι για τον καθαρό πλέον δεν υπάρχει τίποτα ακάθαρτο. Για αυτό βέβαια και ο Ελισσαίος μεν δεν έβλεπε τον Νεεμάν, αλλά και όταν τον είδε να σκανδαλίζεται, επειδή δεν βγήκε για προϋπάντησή του και ούτε τον άγγιξε, τηρώντας την ακρίβεια του νόμου, παραμένει στο σπίτι του (Δ΄ Βασ. ε).
Ο Δεσπότης όμως δείχνοντας ότι δεν θεραπεύει ως δούλος αλλά ως Κύριος, επί πλέον τον αγγίζει· διότι το χέρι του δεν έγινε ακάθαρτο από τη λέπρα, αλλά το σώμα το λεπρό έγινε καθαρό από το άγιο χέρι του. Διότι δεν ήλθε, βεβαίως, για να θεραπεύσει μόνο σώματα, αλλά για να οδηγήσει και την ψυχή στην αναζήτηση της αλήθειας… Έτσι λοιπόν και εδώ, διδάσκοντας ότι πρέπει να φροντίζουμε την ψυχή… και τη λέπρα της ψυχής μόνη να φοβόμαστε, η οποία είναι η αμαρτία, (διότι το να είναι κάποιος λεπρός, τίποτα δεν τον εμποδίζει στην αρετή), για αυτό πρώτος αυτός αγγίζει τον λεπρό» (Χ).
Ίσως το άγγιγμα αυτό να ήταν αναγκαίο και για τα εκατομμύρια, τα οποία επρόκειτο να διαβάσουν αυτόν τον καθαρισμό. Κανένας η θ ι κ ό ς μολυσμός δεν μπορεί να είναι τόσο μεγάλος, ώστε να κάνει το Χριστό να οπισθοχωρήσει από την επαφή κάποιου αμαρτωλού που έρχεται προς αυτόν με πόθο, για να ελευθερωθεί από την πληγή του και με την πίστη, ότι έχει τη δύναμη να ελευθερώσει αυτόν. Τα θαύματα του Χριστού είναι συγχρόνως και παραβολές. Μέρος του σκοπού για τον οποίο έγιναν είναι και να διδαχτούμε με αυτά, και έχουν και κάποια έννοια κύρια για εμάς. Μερικές λοιπόν από τις λεπτομέρειές τους διαλέχτηκαν, όχι διότι ήταν αναγκαίες για τα υπερφυσικά αυτά έργα, αλλά λόγω της πνευματικής τους σημασίας (p).
(2)   «Θέλοντας να επιβεβαιώσει μεν και του λεπρού τη γνώμη… αλλά και να δείξει και… την εξουσία του… είπε, θέλω, καθαρίσου. Εδώ λοιπόν, το μεν θέλω είναι απόδειξη φιλανθρωπίας, ενώ το καθαρίσου είναι απόδειξη δύναμης» (Ζ). Το θέλω υπονοεί υπέρτατη εξουσία (b).
(3)   Και οι τρεις συνοπτικοί αναφέρουν το «αμέσως», διότι η αιφνίδια θεραπεία τέτοιας νόσου αποτελούσε ένα από τα καταπληκτικά χαρακτηριστικά του θαύματος (p). Οι κακοήθεις μορφές της λέπρας καμία θεραπεία δεν επιδέχονταν. Οι ηπιότερες μορφές της, όταν προλαμβάνονταν από τα πρώτα συμπτώματα της νόσου, θα δέχονταν σπανίως κάποια θεραπεία. Η σε μία στιγμή θεραπεία τόσο φοβερής νόσου που εισχώρησε και σε βάθος δεν μπορούσε να αποδοθεί σε ανθρώπινη ενέργεια (ο).

Ματθ.8,4 καὶ λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· ὅρα μηδενὶ εἴπῃς(1), ἀλλὰ ὕπαγε σεαυτὸν δεῖξον τῷ ἱερεῖ(2) καὶ προσένεγκε τὸ δῶρον(3) ὃ προσέταξε Μωσῆς(4) εἰς μαρτύριον αὐτοῖς(5).
Ματθ.8,4 Του λέει τότε ο Ιησούς: «Πρόσεξε, μην το πεις σε κανένα· για να τους αποδείξεις όμως ότι θεραπεύτηκες, πήγαινε να δείξεις τον εαυτό σου στον ιερέα, και πρόσφερε το δώρο που έχει καθορίσει ο Μωυσής».
(1)   «Τον διατάσσει να μην το πει σε κανέναν, διδάσκοντας έτσι την αποφυγή της υπερηφάνειας και της φιλοδοξίας· μολονότι, βεβαίως, γνώριζε, ότι δεν θα υπακούσει ο λεπρός, αλλά θα διακηρύξει τον ευεργέτη. Αλλά όμως κάνει αυτό που εξαρτιόταν από αυτόν» (Χ). «Παράγγειλε σε αυτόν να μη μιλήσει, και αποφεύγοντας ο ίδιος τον έπαινο από τους ανθρώπους και διδάσκοντας αυτούς που ευεργετούν να μισούν την αγάπη στις τιμές» (Ζ).
Ή, και για να προλάβει τη δημιουργία κάποιου λαϊκού μεσσιανικού κινήματος που θα βασιζόταν σε παρανόηση των αληθινών αξιώσεων του Ιησού (S).
(2)   «Πρόσταξε να δείξει τον εαυτό του στο ιερέα και να προσφέρει το δώρο, πάλι εκπληρώνοντας εδώ το νόμο… Διότι υπήρχε παλαιός νόμος, εάν καθαριζόταν ο λεπρός να μην εμπιστεύεται στον εαυτό του την εξέταση του καθαρισμού, αλλά να παρουσιάζεται στον ιερέα, και να παρέχει στα μάτια εκείνου την απόδειξη και να εγκρίνεται η είσοδός του στους καθαρούς με την απόφαση αυτού. Διότι εάν δεν έλεγε ο ιερέας ότι έχει καθαριστεί ο λεπρός, έμενε ακόμη μαζί με τους ακάθαρτους έξω από το χώρο των καθαρών (την κατασκήνωση των Εβραίων)» (Χ).
Προστάζει αυτόν να ενεργήσει κατά τις οδηγίες του νόμου. Δες Λευϊτ. ιδ 2. Όταν ο τελετουργικός νόμος δεν συγκρουόταν με υψηλότερες αρχές, ο Κύριος τηρούσε αυτόν ως νομιμόφρων μέλος της φυλής του (S).
(3)   Για το οποίο γίνεται λόγος στο Λευϊτ. ιδ 10 και το οποίο ήταν δύο αμνοί και πρόβατο για τους πλούσιους, όπως και σιμιγδάλι και λάδι, ή ένας αμνός με ένα ζευγάρι τρυγόνων ή μικρών περιστεριών και μικρότερο ποσό σιμιγδαλιού και λαδιού για τους φτωχούς (δ).
(4)   «Πώς λοιπόν είπε: αυτό που πρόσταξε ο Μωϋσής; Διότι ο Θεός πρόσταξε αυτό. Διότι νομοθέτης λέγεται και ο Μωϋσής, αφού έγραψε όσα ο Θεός νομοθέτησε» (Ζ).
«Δεν είπε «αυτό που διατάσσω εγώ», αλλά ακόμη παραπέμπει στο νόμο, κλείνοντας από παντού τα στόματά τους. Για να μη λένε δηλαδή, ότι άρπαξε τη δόξα των ιερέων, την μεν πράξη την έκανε αυτός, την εξέταση όμως την άφησε στους ιερείς και κατέστησε αυτούς κριτές των δικών του θαυμάτων» (Χ).
(5)   Η απόδοσή του είναι στο «δείξε» και «πρόσφερε»= για να χρησιμεύσει το δείξιμο και η προσφορά για απόδειξη (δ). Υπάρχει αυτό και στους 3 συνοπτικούς.
Ή, «για να είναι έλεγχος, απόδειξη και κατηγορία για αυτούς εάν δείξουν αχαριστία. Επειδή δηλαδή έλεγαν, ότι τον διώκουμε ως πλάνο και απατεώνα, ως αντίθεο και παράνομο, εσύ θα μαρτυρήσεις, λέει, για εμένα εκείνο τον καιρό, ότι εγώ δεν ήμουν παράνομος. Διότι αφού σε θεράπευσα σε παραπέμπω στο νόμο και για να σε εξετάσουν οι ιερείς, πράγμα που σημαίνει ότι τιμούσε το νόμο» (Χ).
Ή, για μαρτυρία και απόδειξη στους ίδιους τους Ιουδαίους, στον όχλο που τον ακολουθούσε, ο οποίος εξαρτούσε την ελεύθερη επικοινωνία με τον λεπρό από την από τον ιερέα ανακήρυξη του καθαρισμού του (δ). Για απόδειξη της θαυμαστής θεραπείας του λεπρού (ο).

Στίχ. 5-13. Ο Κύριος θεραπεύει τον δούλο του εκατόνταρχου.

Ματθ.8,5 (1)Εἰσελθόντι δὲ αὐτῷ εἰς Καπερναοὺμ(2) προσῆλθεν αὐτῷ ἑκατόνταρχος(3) παρακαλῶν αὐτὸν καὶ λέγων·
Ματθ.8,5 Μόλις μπήκε ο Ιησούς στην Καπερναούμ, τον πλησίασε ένας εκατόνταρχος και τον παρακαλούσε
(1)   Το γεγονός του εκατόνταρχου βρίσκεται στο Ματθαίο και το Λουκά στην ίδια θέση, δηλαδή όταν ο Σωτήρας μπήκε στην Καπερναούμ μετά την επί του όρους ομιλία. Παρουσιάζεται όμως διαφορετικά από τον καθένα από τους δύο. Στο Ματθαίο ο Ιησούς συζητά άμεσα με τον εκατόνταρχο· στο Λουκά ο εκατόνταρχος δεν εμφανίζεται αυτοπροσώπως στον Ιησού αλλά μέσω φίλων του που τον αντιπροσωπεύουν.
Ο συμβιβασμός των αφηγήσεων έγινε από τον Αυγουστίνο (De cons. evang. II 20) ως εξής: «Επομένως όχι παράλογα ο Ματθαίος για να κατανοηθεί από τους πολλούς η μέσω άλλων προσέλευση του εκατόνταρχου, προτίμησε να πει συντομότερα, ότι ο εκατόνταρχος πλησίασε προς αυτόν» (L).
Ή, σύμφωνα με τον Χ, η ακόλουθη ερμηνεία: «επειδή ο μεν Ματθαίος λέει ότι ήλθε ο εκατόνταρχος προς τον Χριστό, ενώ ο Λουκάς λέει ότι έστειλε σε αυτόν μερικούς προεστούς των Ιουδαίων και έπειτα φίλους, πρέπει να καταλάβουμε ότι έγινε και αυτό και εκείνο. Δηλαδή πρώτα μεν έστειλε τους προεστούς, παρακαλώντας τον να έλθει, έπειτα, όταν έμαθε ότι έρχεται και κρίνοντας τον εαυτό του ανάξιο να τον υποδεχτεί, έστειλε με τη σειρά τους τούς φίλους του, εμποδίζοντάς τον και μηνύοντάς του, όσα λέει ο Λουκάς· έπειτα όταν ο παραλυτικός βασανιζόταν πιο έντονα από τους πόνους… έτρεξε και αυτός πίσω από τους φίλους του…
Όταν λοιπόν οι φίλοι ανάγγειλαν όσα τους παρήγγειλε και ο Χριστός είπε όσα ο Λουκάς έγραψε, πρόφθασε αμέσως ο εκατόνταρχος και πριν συναντήσει τους φίλους του, αφού είδε το Χριστό και ζεστάθηκε η καρδιά του, τον ικέτευσε από την αρχή πάλι… Είναι λοιπόν φανερό ότι, τα μέχρι να έλθει ο εκατόνταρχος τα είπε ο Λουκάς, ενώ τα από εκεί και μετά τα δίδαξε ο Ματθαίος» (Ζ). Η αφήγηση στο Ιω. δ 46-54 αναφέρεται πιθανώς σε άλλο διαφορετικό γεγονός (p).
(2)   «Ο μεν λεπρός πλησίασε όταν κατέβηκε ο Χριστός από το όρος, ενώ αυτός ο εκατόνταρχος, όταν μπήκε στην Καπερναούμ» (Χ).
(3)   Οι λέξεις εκατόνταρχος και εκατοντάρχης συναντιούνται και οι δύο στους ελληνιστές (a). Σημειώθηκε, ότι οι εκατόνταρχοι που αναφέρονται στην Κ.Δ. (Ματθ. κζ 54,Πράξ. ι 22,κβ 26,κγ 17,23,24,κδ 23,κζ 43) έχουν όλοι καλό χαρακτήρα. Η ρωμαϊκή οργάνωση ήταν ένα από τα κύρια όργανα ευταξίας στον κόσμο και εκπροσωπούνταν από διακεκριμένα άτομα, όπως και ο εκατόνταρχος αυτός, ο οποίος είχε χτίσει τη συναγωγή στην Καπερναούμ σύμφωνα με το Λουκ. ζ 5 (p).

Ματθ.8,6 Κύριε(1), ὁ παῖς(2) μου βέβληται(3) ἐν τῇ οἰκίᾳ παραλυτικός(4), δεινῶς βασανιζόμενος(5).
Ματθ.8,6 μ’ αυτά τα λόγια: «Κύριε, ο δούλος μου είναι κατάκοιτος στο σπίτι, παράλυτος, και υποφέρει φοβερά».
(1)   Λόγος ευγενείας (L).
(2)   Μπορεί να σημαίνει και τον γιο, σε μικρή ηλικία και τον δούλο σε οποιαδήποτε ηλικία. Παρόλο που υπάρχει και παιδική παράλυση, παρόλ’ αυτά η νόσος αυτή προσβάλλει αυτούς που έχουν κάποια ηλικία. Το «παῖς» λοιπόν βρίσκεται με την έννοια του δούλος, όπως μας πληροφορεί και ο Λουκάς, ο οποίος χρησιμοποιεί τη λέξη δούλος (L). Πρόκειται, φαίνεται, για δούλο εξαιρετικά πιστό και ικανό, για αυτό και ο κύριός του δείχνει εξαιρετικό ενδιαφέρον για την υγεία του (ο).
(3)   «Με την έννοια του έχει ριχτεί» (Ζ). Έρριπται, έχει πέσει στο κρεβάτι κατάκοιτος, μη μπορώντας να σηκωθεί από αυτό (δ). Το «βέβληται» για ασθενείς δες και Ματθ. η 14,θ 2,Μάρκ. ζ 30,Λουκ. ιστ 20. Και στους κλασσικούς συγγραφείς το ρήμα βάλλω χρησιμοποιείται και με την έννοια του ξαπλώνω (L).
(4)   «Κάποιοι λένε ότι για να δικαιολογηθεί είπε και την αιτία για την οποία δεν έφερε αυτόν μαζί του. Διότι δεν ήταν δυνατόν να τον φέρει σηκωτό, τη στιγμή που ήταν παράλυτος και βασανιζόταν και βρισκόταν στο τέλος της ζωής του· διότι το ότι επρόκειτο να πεθάνει μάς το λέει ο Λουκάς, με τη φράση «και επρόκειτο να πεθάνει»»(Λουκ. ζ 2)(Χ).
(5)   Φαίνεται ότι η νόσος είχε και ρευματικό ή αρθριτικό χαρακτήρα και για αυτό είχε δριμείς πόνους (δ). «Αφού είπε, ο δούλος μου είναι κατάκοιτος, δεν πρόσθεσε στη συνέχεια το, «πες», φοβούμενος μήπως είναι ανάξιος να τύχει της δωρεάς, αλλά ανάγγειλε μόνο τη συμφορά» (Χ).

Ματθ.8,7 καὶ λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς(1)· ἐγὼ ἐλθὼν(2) θεραπεύσω αὐτόν.
Ματθ.8,7 Ο Ιησούς του λέει: «Εγώ θα έρθω και θα τον θεραπεύσω».
(1)   Οι Wellhausen, Zahn και κάποιοι άλλοι, την απάντηση του Ιησού μεταβάλλουν σε ερώτηση βάζοντας ερωτηματικό στο τέλος της.=Πρέπει λοιπόν να έλθω εγώ ο ίδιος να τον θεραπεύσω; Η ερώτηση θα έκανε πιο φυσική την απάντηση του εκατόνταρχου. Αλλά μια τέτοια απάντηση του Ιησού θα ήταν ελάχιστα φυσική. Στην ελληνική γλώσσα άλλωστε δεν λείπουν φράσεις για να εκδηλωθεί αμφιβολία, εάν επρόκειτο και εδώ μία τέτοια να εκδηλωθεί. Η πρόταση λοιπόν είναι μάλλον βεβαιωτική και όχι ερωτηματική (L). Πάντως λίγο ενδιαφέρει, εάν πάρουμε την πρόταση ως ερωτηματική ή βεβαιωτική. Σε κάθε μία από τις δύο περιπτώσεις το κύριο σημείο είναι ότι ο Χριστός εκδηλώνει διάθεση να μπει στο σπίτι αλλοεθνούς (a).
(2)   «Αυτό που δεν έκανε πουθενά αλλού προηγουμένως, το κάνει εδώ. Διότι πάντοτε ακολουθούσε την παράκληση αυτών που τον ικέτευαν, εδώ όμως και προχωρεί βιαστικά και δεν υπόσχεται μόνο να τον θεραπεύσει, αλλά και να πάει στο σπίτι. Και το κάνει αυτό για να μάθουμε την αρετή του εκατόνταρχου» (Χ).
«Θέλησε να αποκαλυφθεί η πολλή του πίστη και σε αυτούς που τον ακολουθούσαν» (Ζ). «Διότι αν δεν υποσχόταν αυτό, αλλά έλεγε, Πήγαινε, να γίνει καλά ο δούλος σου, τίποτα από αυτά δεν θα γνωρίζαμε» (Χ).

Ματθ.8,8 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ ἑκατόνταρχος ἔφη· Κύριε, οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς(1) ἵνα μου ὑπὸ τὴν στέγην(2) εἰσέλθῃς· ἀλλὰ μόνον εἰπὲ λόγῳ(3), καὶ ἰαθήσεται ὁ παῖς μου.
Ματθ.8,8 Ο εκατόνταρχος του αποκρίθηκε: «Κύριε, δεν είμαι άξιος να σε δεχτώ στο σπίτι μου· πες όμως μόνο ένα λόγο, και θα γιατρευτεί ο δούλος μου.
(1)   «Δεν είμαι άξιος» (Ζ). «Είπε τον εαυτό του πάρα πολύ ανάξιο, όχι μόνο για την ευεργεσία, αλλά και για να δεχτεί στο σπίτι τον Κύριο» (Χ). Με αυτό ο εκατόνταρχος δείχνει συναίσθηση της αμαρτωλής του κατάστασης σε σχέση με την αγιότητα και καθαρότητα του Κυρίου (δ).
(2)   Παρόλο που αυτή δεν θα ήταν ασήμαντη. Δες Λουκ. ζ 5. Υπήρχαν άλλοι, των οποίων η ευλάβεια δεν εμπόδιζε αυτούς από το να δουν και να αγγίξουν τον Κύριο. Δες Ματθ. θ 18,20. Το ίδιο εσωτερικό συναίσθημα μπορεί να εκδηλώνεται εξωτερικά με διάφορους τρόπους, οι οποίοι όλοι είναι καλοί (b).
(3)   Υπάρχει και η γραφή ειπέ λόγον=πες μία λέξη. Αυθεντική γραφή ειπέ λόγω= «Πες με λόγο απλό αυτό που θες και αμέσως ο λόγος θα γίνει έργο» (Ζ). Δήλωσε τη θεία σου απόφαση με λόγο (δ). «Δες και αυτόν, ότι όπως ακριβώς ο λεπρός, έχει την αρμόζουσα ιδέα για αυτόν· διότι ούτε αυτός είπε, Παρακάλεσε, ούτε είπε προσευχήσου και ικέτευσε, αλλά διάταξε μόνο» (Χ). «Βλέπεις μέγεθος πίστης;» (Ζ).

Ματθ.8,9 καὶ γὰρ ἐγὼ(1) ἄνθρωπός εἰμι ὑπὸ ἐξουσίαν(2), ἔχων ὑπ᾿ ἐμαυτὸν στρατιώτας(3), καὶ λέγω τούτῳ, πορεύθητι, καὶ πορεύεται, καὶ ἄλλῳ, ἔρχου, καὶ ἔρχεται, καὶ τῷ δούλῳ μου, ποίησον τοῦτο, καὶ ποιεῖ.
Ματθ.8,9 Είμαι κι εγώ άνθρωπος κάτω από εξουσία, και έχω στρατιώτες στη διοίκησή μου· λέω στον ένα “πήγαινε” και πηγαίνει, και στον άλλο “έλα” και έρχεται, και στο δούλο μου “κάνε αυτό” και το κάνει».
(1)   «Από το δικό του παράδειγμα στηρίζει το ότι και με λόγο μόνο μπορεί» (Ζ). Γνωρίζει εξ’ ιδίας πείρας, τι μπορεί να συντελέσει και χωρίς προσωπική παρουσία ένας λόγος από πρόσωπο που έχει εξουσία. Ο Χριστός έχει εξουσία πάνω στις αόρατες δυνάμεις και αρκεί να πει έναν λόγο για να θεραπευτεί ο δούλος που πάσχει (p).
«Ήταν πολύ σπουδαίο, ένας άνθρωπος εκτός του ιουδαϊκού έθνους να φθάσει σε τόσο υψηλή έννοια για το Χριστό. Διότι φαντάστηκε, κατά τη δική μου τουλάχιστον γνώμη, τις ουράνιες στρατιές· ή, ότι σε αυτόν έτσι υποτάσσονται τα πάθη και ο θάνατος και όλα τα άλλα, όπως οι στρατιώτες σε αυτόν» (Χ).
(2)   «Δηλαδή εσύ είσαι Θεός, εγώ άνθρωπος· εγώ είμαι κάτω από την εξουσία άλλων, ενώ εσύ δεν είσαι κάτω από εξουσία άλλων. Αν λοιπόν εγώ, ενώ είμαι άνθρωπος και κάτω από εξουσία, μπορώ τόσα πολλά, πολύ περισσότερο εσύ που είσαι και Θεός και όχι κάτω από εξουσία» (Χ).
(3)   «Εάν δηλαδή εγώ, που είμαι ισότιμος με αυτούς που διατάζω και που βρίσκομαι κάτω από εξουσία, όμως λόγω της μικρής αυτής υπεροχής της εξουσίας μπορώ τόσο σπουδαία πράγματα να πράξω, και δεν φέρνει κανείς αντίρρηση, αλλά αυτά που διατάσσω, αυτά γίνονται, και αν ακόμη είναι διαφόρου είδους τα παραγγέλματα· διότι λέω σε αυτόν· Πήγαινε και πηγαίνει, και στον άλλο, Έλα και έρχεται, πολύ περισσότερο εσύ θα μπορέσεις» (Χ).

Ματθ.8,10 ἀκούσας δὲ ὁ Ἰησοῦς ἐθαύμασε(1) καὶ εἶπε(2) τοῖς ἀκολουθοῦσιν(3)· ἀμὴν λέγω(4) ὑμῖν, οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραὴλ(5) τοσαύτην πίστιν(6) εὗρον.
Ματθ.8,10 Όταν τον άκουσε ο Ιησούς, θαύμασε και είπε σ’ όσους τον ακολουθούσαν: «Σας βεβαιώνω πως τόση πίστη ούτε ανάμεσα στους Ισραηλίτες δε βρήκα.
(1)   «Θαύμασε διότι ενώ δεν ήταν Ισραηλίτης ούτε γνώριζε τις σχετικά με αυτόν γραφές των Ιουδαίων, πίστεψε εύκολα» (Ζ). Ως άνθρωπος ο Κύριος μπορούσε να δοκιμάσει και το συναίσθημα του θαυμασμού (F).
(2)   «Και όχι μόνο θαύμασε αλλά και διακήρυξε την πίστη του» (Ζ).
(3)   «Και τους άλλους τους προσκαλεί στον ίδιο ζήλο» (Χ).
(4)   «Αμήν λέγω, που σημαίνει αληθινά και με βεβαιότητα λέω» (Ζ).
(5)   Δηλαδή στο λαό του Ισραήλ. Τον εκεκτο λαό του Θεού (ο). Ούτε ο εκατόνταρχος ούτε η Χαναναία υπήρξαν από το Ισραήλ. Αλλά σε σχέση με την τελευταία ο Κύριός μας φαίνεται να παρέχει υψηλότερη μαρτυρία, διότι ήλθε αυτή από την περιοχή των εθνών, ενώ ο εκατόνταρχος διέμενε μεταξύ των Ισραηλιτών (b).
Και εδώ και στο ιε 28 (προκειμένου περί της Χαναναίας) τονίζεται η πίστη των εθνικών. Σε τέτοια ύψη πίστης μόνο οι εθνικοί υψώθηκαν. Στις περιπτώσεις του εκατόνταρχου και της Χαναναίας η πίστη έφτασε στο ύψιστη σημείο της με την πεποίθηση, ότι η θεραπεία μπορεί να γίνει και από απόσταση (S).
(6)   Η πίστη εδώ είναι πεποίθηση, ότι ο Χριστός μπορούσε, εάν ήθελε, να θεραπεύσει με απλό λόγο (a). Ο εκατόνταρχος πιστεύει στη δραστικότητα και μόνου του λόγου του Ιησού (L).

Ματθ.8,11 λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι πολλοὶ(1) ἀπὸ ἀνατολῶν καὶ δυσμῶν(2) ἥξουσι(3) καὶ ἀνακλιθήσονται(4) μετὰ Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ(5) ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν(6),
Ματθ.8,11 Και σας λέω πως θα ’ρθουν πολλοί από ανατολή και δύση και θα καθίσουν μαζί με τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ στο τραπέζι της βασιλείας των ουρανών,
(1)   «Πολλοί τέτοιοι, που προέρχονται δηλαδή από τα έθνη» (Ζ), οι οποίοι ενώ δεν είναι Ιουδαίοι, θα είναι όμοιοι με τον εκατόνταρχο (b).
(2)   Για τη φρασεολογία δες Ψαλμ. ρστ 3 δηλαδή από όλα τα μέρη του κόσμου (S), από τελείως αντίθετα σημεία του ορίζοντα και μέρη του κόσμου, ώστε καταντά στην έννοια του «από παντού» (δ). «Δεν είπε ότι πολλοί εθνικοί θα παρακαθίσουν, για να μην πληγώσει τους Ιουδαίους, αλλά συγκαλυμμένα είπε από ανατολή και δύση» (Θφ).
(3)   «Θα έρθουν σε εμένα μέσω της πίστης» (Ζ). Προφητεία· θα έλθουν πνευματικά (b) και μέσω της πίστης.
(4)   «Με την έννοια του «θα αναπαυτούν»» (Ζ). Οι Ιουδαίοι είχαν υιοθετήσει την ελληνική και ρωμαϊκή συνήθεια, να παίρνουν το φαγητό τους ξαπλωμένοι σε ανάκλιντρα (F). Θα παρακαθίσουν στο μεσσιανικό δείπνο. Η χαρά της μελλοντικής βασιλείας συχνά συμβολίζεται με την εικόνα του δείπνου. Δες Ματθ. κβ 1-14,κστ 29,Λουκ. ιδ 15,κβ 30,Αποκ. ιθ 9. Ο Ιησούς μεταχειρίζεται τη γλώσσα αυτή συμβολικά (S).
Σε αυτό το ιουδαϊκό-χριστιανικό ευαγγέλιο υπάρχουν σαφείς ενδείξεις, ότι τα έθνη θα γίνουν δεκτά στη βασιλεία, και μία από τις ενδείξεις αυτές έχουμε και εδώ. Οι λέξεις προέρχονται εν μέρει από το Ησ. με 6 και μθ 12. Δες και νθ 19,Ιερεμ. γ 18,Μαλαχ. α 11. Ό,τι προλέγεται σε αυτά είναι το τελείως αντίθετο των ιουδαϊκών προσδοκιών. Οι Ιουδαίοι προσδοκούσαν, ότι τα έθνη θα ντροπιάζονταν στη θέα των Ιουδαίων μέσα σε δόξα. Εδώ προφητεύεται, ότι τα έθνη θα παρακαθίσουν μαζί με τους πατριάρχες, την ώρα που Ιουδαίοι θα αποκλειστούν (p).
(5)   «Τον Αβραάμ» και τους υπόλοιπους πατριάρχες «έφερε στη μέση, για να ελέγξει κατεξοχήν τους Ιουδαίους, αφού κάνει τους εθνικούς παιδιά του Αβραάμ» (Ζ).
(6)   Στη βασιλεία, δηλαδή στη ζωή αυτή και σε εκείνην, η οποία πρόκειται να έλθει (b).

Ματθ.8,12 οἱ δὲ υἱοὶ τῆς βασιλείας(1) ἐκβληθήσονται(2) εἰς τὸ σκότος(3) τὸ ἐξώτερον(4)· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς(5) καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων(6).
Ματθ.8,12 ενώ οι κληρονόμοι της βασιλείας θα πεταχτούν έξω στο σκοτάδι· εκεί θα κλαίνε, και θα τρίζουν τα δόντια τους».
(1)   «Ονόμασε βασιλεία μεν την αιώνια ανάπαυση, ενώ γιους της… τους Ιουδαίους επειδή προσδοκούσαν αυτό μιας και ήταν σπέρμα του Αβραάμ» (Ζ).
«Γιους της βασιλείας ονομάζει, αυτούς στους οποίους η βασιλεία ήταν ετοιμασμένη… μέσω της επαγγελίας και της υπόσχεσης» (Χ). «Διότι λέει ότι γιος μου πρωτότοκος είναι ο Ισραήλ» (Θφ).
Η αντίθεση που υπονοείται είναι μεταξύ Ιουδαίων και εθνικών· αλλά όπως χρησιμοποιούνται από τον Ιησού οι λέξεις δεν εφαρμόζονται αναγκαστικά σε όλους τους Ιουδαίους αλλά μόνο σε εκείνους, οι οποίοι είχαν πεποίθηση στην προνομιακή τους θέση ως εκλεγμένης φυλής, χωρίς να επιδεικνύουν και τα ηθικά εκείνα προσόντα, τα οποία ήταν απαραίτητα για την είσοδο στη βασιλεία. Δες και Ματθ. γ 9,ε 3,10,ζ 21 (S).
(2)   «Με την έννοια του θα αποκλειστούν» (Ζ). Από τους αγγέλους δηλαδή σύμφωνα με το Ματθ. ιγ 49 (δ). «Αυτοί που νομίζουν, λέει, ότι είναι γιοι της βασιλείας, θα εκδιωχτούν λόγω της απιστίας τους» (Ζ).
(3)   Οτιδήποτε είναι χωρίς τη βασιλεία του Θεού είναι σκότος εξώτερο. Διότι η βασιλεία του Θεού είναι φως και βασιλεία φωτός. Το σκοτάδι εκείνο θα καλύψει όχι μόνο το μάτι, αλλά και το νου με παχύτατο σκοτασμό (b). Η εικόνα είναι παρμένη από αίθουσα φαγητού στην οποία υπάρχει φωτοπλημμύρα, έξω από την οποία επικρατεί σκοτάδι, στο οποίο θα απορριφθούν γιοι της βασιλείας για τους οποίους το δείπνο είχε ετοιμαστεί (ο).
(4)   Συγκριτικός βαθμός της λέξης έξω. Οι Ο΄ μεταφράζουν με αυτό τη λέξη που είναι στο εβραϊκό, το υπερθετικό= εξώτατον, έσχατο (Εξοδ. κστ 4) και με αυτή την έννοια βρίσκεται και εδώ= το σκοτάδι αυτό είναι το πιο απομακρυσμένο από τη βασιλεία του Θεού, η οποία είναι το φως, δηλαδή είναι το σκοτάδι το βαθύτατο (δ). Ο άπιστος έχει ήδη μέσα του εσωτερικό σκοτάδι και επιτυγχάνει λοιπόν ως διαμονή που του αρμόζει το εξώτερο σκοτάδι (b). Έσχατο σκοτάδι εννοείται εδώ η παντελής έλλειψη του φωτός της θείας χάρης, η οποία κάνει τον βίο αυτών που είναι στην κόλαση αβίωτο (δ). Η φράση σκότος εξώτερον συναντιέται μόνο στον Ματθαίο. Δες και κβ 13,κε 30 (a).
(5)   Κλάμα και τρίξιμο των δοντιών. Η επωδός αυτή είναι χαρακτηριστική του Ματθαίου. Συναντιέται και στα ιγ 42,50,κβ 13,κδ 51,κε 30, και μία φορά και στο Λουκά ιγ 28 (a). Κλαυθμός είναι η συνεχής έκφραση λύπης και οδύνης (δ).
(6)   Τρίξιμο των δοντιών. Με τη φράση αυτή δηλώνεται η έσχατη λύπη και η υπέρτατη απελπισία των καταδικασμένων σε αιώνια κόλαση (g). Θα τρίζουν τα δόντια από ανυπομονησία και πικρότατη τύψη και αγανάκτηση εναντίον τους (b) και από πεισματικό και κακεντρεχές αίσθημα εναντίον των άλλων, των οποίων τη σωτηρία θα ζηλεύουν (Steudel).

Ματθ.8,13 καὶ εἶπεν ὁ Ἰησοῦς τῷ ἑκατοντάρχῳ· ὕπαγε(1), καὶ ὡς ἐπίστευσας(2) γενηθήτω σοι(3). καὶ ἰάθη ὁ παῖς αὐτοῦ ἐν τῇ ὥρᾳ ἐκείνῃ(4).
Ματθ.8,13 Ύστερα είπε στον εκατόνταρχο ο Ιησούς: «Πήγαινε, κι ας γίνει αυτό που πίστεψες». Και γιατρεύτηκε ο δούλος εκείνη την ώρα.
(1)   Στο σπίτι σου δηλαδή (δ).
(2)   «Πίστεψες ότι μπορώ και χωρίς να έλθω στο σπίτι σου να θεραπεύσω τον άρρωστο» (Ζ). Όπως πίστεψες, ότι δηλαδή εγώ με λόγο μόνο μπορώ να θεραπεύσω τον δούλο σου (δ).
(3)   Δοτική χαριστική=για χάρη σου. «Εσύ όμως μην προσέξεις αυτό μόνο, το ότι δηλαδή αυτός πίστεψε και εκείνος θεραπεύτηκε» (Χ).
(4)   «Αλλά θαύμασε και την ταχύτητα. Διότι και αυτό δηλώνοντας ο ευαγγελιστής έλεγε, και θεραπεύτηκε ο δούλος κατά τη στιγμή εκείνη. Όπως ακριβώς λοιπόν και στον λεπρό είπε, ότι αμέσως καθαρίστηκε. Διότι όχι μόνο η θεραπεία, αλλά και το ότι αυτή έγινε κατά τρόπο παράδοξο και εν ριπή οφθαλμού, φανέρωνε τη δύναμή του» (Χ).
Το «ώρα» δεν δηλώνει την ώρα της ημέρας, αλλά τη στιγμή του χρόνου, κατά την οποία ο Σωτήρας πρόφερε τις λέξεις αυτές. Δες και Δανιήλ γ 6 «αυτήν την ώρα (=στιγμή) θα μπει στο καμίνι της φωτιάς» (δ).

Στίχ. 14-17. Ο Κύριος θεραπεύει την πεθερά του Πέτρου και άλλους ασθενείς.

Ματθ.8,14 Καὶ ἐλθὼν(1) ὁ Ἰησοῦς(2) εἰς τὴν οἰκίαν(3) Πέτρου εἶδε τὴν πενθερὰν αὐτοῦ βεβλημένην(4) καὶ πυρέσσουσαν·
Ματθ.8,14 Όταν έφτασε ο Ιησούς στο σπίτι του Πέτρου, είδε την πεθερά του στο κρεβάτι με πυρετό.
(1)   «Ο Μάρκος και ο Λουκάς είπαν και από πού ήλθε εκεί, ότι δηλαδή ήλθε από τη συναγωγή των Ιουδαίων, στην οποία δίδασκε, ενώ ήταν Σάββατο. Πρόσθεσε επίσης ο Μάρκος ότι ήλθε μαζί με τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη. Είναι λογικό ο Πέτρος όταν έμαθε αυτό, να έτρεξε πρώτος. Και ο Μάρκος μεν και ο Λουκάς λένε, ότι τον παρακάλεσαν οι μαθητές για την κατάκοιτη, ο Ματθαίος όμως και αυτό το αποσιώπησε. Δεν είναι όμως αυτό διαφωνία, αλλά εκείνοι μεν το κάνουν για ακρίβεια, ενώ αυτός για συντομία» (Ζ).
«Αλλά για ποιό λόγο μπήκε στο σπίτι του Πέτρου; Εγώ νομίζω, για να φάει. Αυτό λοιπόν το δήλωσε λέγοντας ότι «σηκώθηκε και τον υπηρετούσε» (Χ).
(2)   «Και βέβαια δεν τον οδηγεί ο ίδιος ο Πέτρος στο σπίτι, αλλά ο ίδιος ο Ιησούς οικειοθελώς μπήκε μετά από τα λόγια του εκατόνταρχου «δεν είμαι άξιος να μπεις στο σπίτι μου», δείχνοντας έτσι την εύνοιά του προς τον μαθητή του» (Χ).
(3)   «Σκέψου τι λογής ήταν τα σπίτια αυτών των ψαράδων· αλλά όμως δεν απαξίωνε (ο Κύριος) να μπαίνει στις φτωχικές αυτές καλύβες τους για να σε διδάξει με όλα αυτά να καταπατάς την ανθρώπινη αλαζονεία» (Χ). Ο Πέτρος καταγόταν από Βηθσαϊδά (Ιω. α 45). Είχε λοιπόν ή νοικιάσει ή και αγοράσει σπίτι στην Καπερναούμ, όπου και το εμπόριο των ψαριών διεξαγόταν πιο εύκολα (F).
(4)   Στο κρεβάτι. Δες σ. 6

Ματθ.8,15 καὶ ἥψατο τῆς χειρὸς(1) αὐτῆς, καὶ ἀφῆκεν αὐτὴν ὁ πυρετὸς(2) καὶ ἠγέρθη καὶ διηκόνει(3) αὐτῷ.
Ματθ.8,15 Μόλις έπιασε το χέρι της, την άφησε ο πυρετός κι εκείνη σηκώθηκε και τον υπηρετούσε.
(1)   «Άλλοτε μεν θεραπεύει μόνο με λόγια, άλλοτε πάλι απλώνει και το χέρι, άλλοτε επίσης κάνει και τα δύο, κάνοντας ορατή τη θεραπεία… Διότι επειδή η ασθένεια ήταν ασήμαντη με τον τρόπο της θεραπείας φανέρωνε τη δύναμή του» (Χ).
(2)   «Αγγίζοντας το σώμα δεν έσβησε μόνο τον πυρετό, αλλά και της χάρισε τελείως την υγεία της… πράγμα το οποίο δεν θα μπορούσε να κάνει η ιατρική τέχνη» (Χ).
(3)   «Γνωρίζετε ότι και μετά την απαλλαγή από τους πυρετούς χρειάζεται πολύς χρόνος πάλι στους ασθενείς, ώστε να επανέλθουν στην προηγούμενη υγεία τους» (Χ).
Αλλά εδώ η θεραπευμένη «σηκώθηκε και αμέσως τον υπηρετούσε» (Ζ)· «το οποίο ήταν απόδειξη και της δύναμης του Χριστού και της διάθεσης της γυναίκας, την οποία έδειχνε για το Χριστό» (Χ). Επιτελούσε τα καθήκοντα της οικοδέσποινας για χαρούμενη απόδειξη της πλήρους αποκατάστασης της υγείας της (b).
(4)   Ο Μάρκος και ο Λουκάς αναφέρουν ότι οι μαθητές παρακάλεσαν τον Κύριο για τη θεραπεία αυτή. Για αυτό προσθέτει ο Χ. «Και κάτι άλλο μαζί με αυτά θα μπορούσαμε από εδώ να διαπιστώσουμε, ότι δηλαδή και με την πίστη άλλων χαρίζει ο Χριστός την διόρθωση σε άλλους. Διότι και εδώ άλλοι τον παρακάλεσαν, όπως και στην περίπτωση του δούλου του εκατόνταρχου. Χαρίζει όμως, όταν δεν απιστεί αυτός που πρόκειται να θεραπευτεί, αλλά ή λόγω ασθένειας δεν μπορεί να πάει προς αυτόν ή λόγω άγνοιας δεν φαντάζεται τίποτα το πνευματικά ανώτερο σχετικά με το Χριστό ή επειδή βρίσκεται σε ανώριμη ηλικία» (Χ).

Ματθ.8,16 Ὀψίας(1) δὲ γενομένης(2) προσήνεγκαν αὐτῷ δαιμονιζομένους πολλούς, καὶ ἐξέβαλε τὰ πνεύματα λόγῳ(3) καὶ πάντας(4) τοὺς κακῶς ἔχοντας ἐθεράπευσεν(5),
Ματθ.8,16 Κατά το δειλινό τού έφεραν πολλούς δαιμονισμένους, και μόνο με το λόγο του έδιωχνε τα πονηρά πνεύματα. Επίσης θεράπευσε όλους τους αρρώστους,
(1)   ««Οψία» ονόμασε το τέλος της ημέρας. Για αυτό και ο Μάρκος και ο Λουκάς πρόσθεσαν ότι, όταν έδυε ο ήλιος, δηλώνοντας πιο ξεκάθαρα τον καιρό» (Ζ). Απόγευμα της ημέρας εκείνης, κατά την οποία τόσα λέχθηκαν και έγιναν (b). Όπως κάνει φανερό η αφήγηση του Μάρκου, ήταν ημέρα Σαββάτου.
«Διότι ο μεν όχλος που ήταν από τον απλό λαό, αφού περίμενε τη δύση του ηλίου, λόγω του ότι πρόσεχαν να τηρήσουν το Σάββατο (το οποίο τέλειωνε με τη δύση του ηλίου), τότε έφερε τους αρρώστους. Οι μαθητές όμως, και πριν τη δύση του ηλίου τον παρακάλεσαν να θεραπεύσει αυτήν που είχε πυρετό, διότι και σε προηγούμενες περιπτώσεις τον είδαν να θεραπεύει σε ημέρα Σαββάτου χωρίς να εξετάζει τον καιρό» (Ζ).
(2)   «Είδες λοιπόν ότι αύξανε συνεχώς η πίστη του πλήθους; Διότι δεν ανέχονταν να φύγουν ούτε και όταν η ώρα ήταν τόσο περασμένη, ούτε νόμιζαν ότι είναι άκαιρο να φέρνουν τους αρρώστους τους το απόγευμα» (Χ).
(3)   Μόνο με λόγο. Υπενθυμίζει αυτό που λέχθηκε από τον εκατόνταρχο στον Ιησού στο η 8. Ο Ιησούς δεν χρησιμοποιεί εξορκισμούς. Είναι αρκετή η διαταγή του (L).
(4)   Χωρίς εξαίρεση. Για κάποιους ανθρώπους ειπώθηκε, ότι έχουν θεραπευτική δύναμη για περιπτώσεις κάποιων ειδικών ασθενειών (b). Αλλά ο Κύριος θεράπευσε κάθε είδους νόσους.
(5)   «Εσύ όμως πρόσεξε, σε παρακαλώ, πόσο μεγάλο πλήθος θεραπευμένων προσπερνούν οι ευαγγελιστές, οι οποίοι δεν λένε ούτε διηγούνται για τον καθένα ξεχωριστά, αλλά με μία λέξη παρατρέχουν απερίγραπτο πέλαγος θαυμάτων» (Χ).

Ματθ.8,17 ὅπως πληρωθῇ(1) τὸ ῥηθὲν διὰ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος(2)· αὐτὸς τὰς ἀσθενείας ἡμῶν ἔλαβε καὶ τὰς νόσους ἐβάστασεν(3).
Ματθ.8,17 κι έτσι εκπληρώθηκε αυτό που είχε ειπωθεί μέσω του προφήτη Ησαΐα μ’ αυτά τα λόγια: Αυτός πήρε τις ασθένειές μας και βάσταξε τις αρρώστιες μας.
(1)   Ο σκοπός του Ματθαίου εμφανίζεται εδώ με σαφήνεια. Το απόγευμα της ημέρας κατά την οποία ο Κύριος εκφώνησε την επί του όρους ομιλία, ήταν επίκαιρο να δειχτεί, ότι πράγματι ο Ιησούς είχε εκπληρώσει τις προφητείες (Ματθ. ε 17), όπως και στην περίπτωση του λεπρού προέτρεψε σε σεβασμό του νόμου (L).
(2)   Η παράθεση από το Ησαΐου νγ 4 σύμφωνα με το εβραϊκό κείμενο, διότι οι Ο΄ μεταφράζουν διαφορετικά («οὗτος τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν φέρει καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται,(=αυτός κουβαλά τις αμαρτίες μας και για χάρη μας νιώθει τις οδύνες του πόνου) και λιγότερο ταιριαστά σε σχέση με τον σκοπό, για τον οποίο γίνεται εδώ η παράθεση (p).
(3)   «Δεν είπε «έλυσε (=κατάργησε)» αλλά «πήρε και βάσταξε», πράγμα που νομίζω ότι λέχθηκε από τον προφήτη μάλλον για τις αμαρτίες… Πώς λοιπόν εδώ το είπε αυτό ο ευαγγελιστής για τις αρρώστιες;… Για να δηλώσει ότι οι περισσότερες από τις αρρώστιες προέρχονται από ψυχικά αμαρτήματα. Διότι εάν το σπουδαιότερο, ο ίδιος ο θάνατος, έχει τη ρίζα του και την αιτία του στην αμαρτία, πολύ περισσότερο τα περισσότερα από τα νοσήματα· αφού και το ότι πάσχουμε από εκεί προέρχεται» (Χ).
Ο Σωτήρας μας ανάλαβε ως αντιπρόσωπός μας μπροστά στο Θεό πατέρα όλη την ευθύνη των αμαρτιών δεχόμενος την ποινή τους, την οδύνη και τιμωρία μέσω του σταυρικού θανάτου· και για αυτό πήρε την εξουσία για να απομακρύνει και θεραπεύσει και το ηθικό και το φυσικό κακό, το οποίο είναι αποτέλεσμα του ηθικού. Επομένως η θεραπεία των ασθενειών προϋποθέτει την αποδοχή της πληρωμής της ευθύνης τους και για αυτό το ρητό του Ησαΐα που αναφέρεται στο ηθικό και το φυσικό κακό, μπήκε σωστά εδώ για τη θεραπεία των σωματικών ασθενειών (δ). Σώμα και ψυχή μαζί αποτελούν τον άνθρωπο· και μία είναι η αρχή που καταστρέφει και τα δύο, την ψυχή και το σώμα· μία και η ίδια βοήθεια δόθηκε και στα δύο από τον μεγάλο Ιατρό, όπως η περίσταση κάθε φορά απαιτούσε (b).

Στίχ. 18-22. Ο Ιησούς ζητά αυταπάρνηση.

Ματθ.8,18 (1)Ἰδὼν δὲ ὁ Ἰησοῦς πολλοὺς ὄχλους περὶ αὐτὸν(2) ἐκέλευσεν(3) ἀπελθεῖν(4) εἰς τὸ πέραν(5).
Ματθ.8,18 Όταν είδε ο Ιησούς να τον τριγυρίζει πολύς κόσμος, έδωσε την εντολή να περάσουν στην απέναντι όχθη της λίμνης.
(1)   Μετά τα τρία θαύματα θεραπείας (σ. 2-15) ο Ματθαίος αναφέρει τρία άλλα θαύματα δύναμης (σ. 23-34, θ 1-8) πάνω στις φυσικές δυνάμεις το ένα, πάνω στα πονηρά πνεύματα το άλλο και πάνω στην αμαρτία και τις συνέπειές της το τρίτο. Αλλά πριν από αυτό έχουμε τις προειδοποιήσεις του Κυρίου σε δύο, οι οποίοι εκδήλωσαν επιθυμία να τον ακολουθήσουν ως μαθητές του (p).
(2)   «Όπως ακριβώς στο βουνό δεν παρέμεναν μόνο όταν κήρυττε, αλλά τον ακολουθούσαν και όταν σιώπησε, έτσι και εδώ δεν έμειναν κοντά του όσο ενεργούσε θαύματα μόνο, αλλά και όταν σταμάτησε να θεραπεύει πάλι τον ακολουθούσαν και αποκόμιζαν μεγάλη ωφέλεια και μόνο που έβλεπαν το πρόσωπό του» (Χ).
(3)   «Διέταξε αυτό τους μαθητές» (Ζ). «Πρόσεξε όμως ότι δεν τους διώχνει τελείως, διότι για να μην τους λυπήσει δεν είπε «αναχωρήστε», αλλά έδωσε εντολή να πάνε στην αντίπερα όχθη» (Χ).
(4)   «Δεν έδωσε εντολή να πάνε στην αντίπερα όχθη παρά μόνο όταν θεράπευσε τους ασθενείς» (Χ). Έτσι ο Ιησούς ζήτησε ανάπαυση και έδωσε στα πλήθη του λαού καιρό να φέρουν καρπό από τη διδασκαλία του και θέρμανε το ενδιαφέρον τους για αυτόν για το μέλλον (b). «Και έκανε αυτό και για να μας μάθει να είμαστε μετριόφρονες, και για να μετριάσει τον ιουδαϊκό φθόνο και για να μας διδάξει να μην κάνουμε τίποτα για επίδειξη» (Χ).
(5)   Είναι η λέξη αυτή πρώτη και φυσική έκφραση αυτών που κατοικούσαν στην όχθη, η οποία λέξη στον Ιώσηπο έγινε Περαία (L).

Ματθ.8,19 Καὶ προσελθὼν εἷς(1) γραμματεὺς(2) εἶπεν αὐτῷ· διδάσκαλε(3), ἀκολουθήσω σοι ὅπου ἐὰν ἀπέρχῃ(4).
Ματθ.8,19 Τον πλησίασε τότε ένας γραμματέας και του είπε: «Διδάσκαλε, θα σε ακολουθήσω όπου κι αν πας».
(1)   Το «εἷς (=ένας)» αντί για το «τις (=κάποιος)» συναντιέται και στους Έλληνες συγγραφείς από τον Πολύβιο. Αποτελεί και σημιτική χρήση. Και στη μεν αραμαϊκή μπαίνει πριν το ουσιαστικό, ενώ στην εβραϊκή μετά από αυτό (a).
(2)   Ο γραμματέας αυτός ήταν ήδη μαθητής, αφού ο συνομιλητής του Κυρίου στο σ. 21 χαρακτηρίζεται ως «έτερος (=άλλος) από τους μαθητές» (L). Ο γραμματέας αυτός εκδηλώνει τη θερμότητα και τον ενθουσιασμό αυτού που έγινε πρόσφατα μαθητής. Ο Ματθαίος αναγνωρίζει με επιδοκιμασία, ότι υπήρξαν γραμματείς, οι οποίοι έγιναν μαθητές. Δες ιγ 52 (S).
(3)   Βάζει τον εαυτό του στη θέση του μαθητή (S).
(4)   Σε όλες γενικά τις οδοιπορίες σου ως πιστός και αναπόσπαστος οπαδός και μαθητής σου (δ). Ο γραμματέας αυτός: Ή, δείχνει ζήλο χωρίς μέτρο και άκαιρο= «Είδες πόση η αλαζονεία του; Επειδή δηλαδή απαξιούσε να συμπεριληφθεί στο πλήθος, θέλοντας να αποδείξει ότι αυτός βρίσκεται πάνω από τους άλλους, τον πλησιάζει με αυτές τις διαθέσεις. Διότι τέτοια είναι τα ιουδαϊκά ήθη, γεμάτα από άκαιρο θάρρος» (Ζ).
Με εύκολη αυτοπεποίθηση υπόσχεται στο Χριστό να ακολουθήσει αυτόν, χωρίς να σκεφτεί καλά ποιες βαριές υποχρεώσεις συνεπαγόταν μια τέτοια υπόσχεση.
Ή, «επειδή ήταν φιλάργυρος» (Ζ) και «βλέποντας τα πολλά θαύματα και πολλούς να σέρνονται κυριολεκτικά από πίσω του, ήλπισε να αποκτήσει χρήματα από αυτά τα θαύματα, για αυτό και έσπευδε να ακολουθήσει» (Χ). Και οι δύο εκδοχές σοβαρές.

Ματθ.8,20 καὶ λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς(1)· αἱ ἀλώπεκες φωλεοὺς(2) ἔχουσι καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ κατασκηνώσεις(3), ὁ δὲ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου(4) οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ(5).
Ματθ.8,20 Ο Ιησούς του λέει: «Οι αλεπούδες έχουν καταφύγιο, και τα πουλιά έχουν φωλιές· ο Υιός όμως του Ανθρώπου δεν έχει πού να γείρει το κεφάλι».
(1)   «Δεν τον μάλωσε ο Δεσπότης για το άκαιρο θάρρος του, για να μας διδάξει και αυτούς να ανεχόμαστε. Για αυτό δεν ελέγχει φανερά αυτούς που σκέφτονται πονηρά, αλλά δίνει απάντηση στον αληθινό σκοπό τους, αφήνοντας αυτούς μόνους τους να κάνουν τον έλεγχο, και έτσι τους ωφελεί με διπλό τρόπο, και με το ότι φανερώνει ότι γνωρίζει τις ενδόμυχες σκέψεις τους, και με το ότι μετά από αυτόν τον έλεγχο, τούς αφήνει να διαφύγουν την προσοχή των άλλων, και τους δίνει πάλι τη δυνατότητα, εάν θέλουν, να επανορθώσουν τους εαυτούς τους. Πράγμα, βέβαια, που κάνει και σε αυτόν» (Χ).
Ευγενικά υπενθυμίζει σε αυτόν, τι σημαίνει το να αποβεί κάποιος ακόλουθος του υιού του ανθρώπου. Ο γραμματέας αυτός, ο οποίος είχε συνηθίσει σε ζωή άνετη, ήταν άραγε προετοιμασμένος για τέτοια ζωή, όπως η δική του, η οποία άρχισε από φάτνη, η οποία δεν ήταν δική του, και θα κατέληγε σε τάφο, ο οποίος ανήκε σε άλλον και τον δανείστηκε; (p).
Η απάντηση που δόθηκε από τον Κύριο «δεν ήταν για να τον απομακρύνει αλλά για να ελέγξει μεν την πονηρή σκέψη του, να του δώσει δε την ευκαιρία, αν ήθελε, να τον ακολουθήσει αλλά με αυτήν την προσδοκία» (Χ).
(2)   Το φωλεός που είναι συγγενικό με το γωλεός από το γαύλος (=κοίλο αγγείο), σημαίνει τρύπα ή σπηλιά στην οποία τα ζώα μπαίνουν και κοιμούνται (δ).
(3)   Κατασκήνωση=η παραμονή και κατοικία σε σκηνές και γενικότερα το μέρος στο οποίο κάποιος κοιμάται και αναπαύεται, και με αυτήν την έννοια είναι και εδώ (δ). Η έννοια της όλης απάντησης: «Είμαι πιο φτωχός και από τις αλεπούδες και από τα πουλιά» (Ζ).
(4)   Η ονομασία δηλώνει συγκαλυμμένα τι ο Χριστός κατείχε ήδη και ποιος επρόκειτο στο μέλλον να εμφανιστεί. «Ονομάζει τον εαυτό του υιό ανθρώπου, βεβαιώνοντας ότι αληθινά σαρκώθηκε και όχι φανταστικά. Άνθρωπο λοιπόν τώρα ονομάζει τη μητέρα του, διότι άνθρωπος λέγεται όχι ο άνδρας μόνο, αλλά και η γυναίκα» (Ζ).
Και στην Π.Δ. βρίσκονται οι εκφράσεις υιός ανθρώπου και υιός του ανθρώπου και σημαίνουν πάντα άνθρωπο· πάντα κάποιον που έχει γεννηθεί από γυναίκα. Ο Κύριος όμως πάντοτε με άρθρο χρησιμοποιεί αυτήν την έκφραση, το οποίο γραμματικά οφείλει να εξηγηθεί: ο γνωστός εκείνος υιός του γνωστού ανθρώπου, δηλαδή του Αδάμ. Ο γνωστός από την πρώτη προφητεία του Θεού προς τους πρωτοπλάστους (Γεν. γ 15), το σπέρμα της γυναίκας, ο κατ’ εξοχήν απόγονος του γνωστού ανθρώπου, δηλαδή του προπάτορά μας Αδάμ (δ).
Αλλά ήδη ο Δανιήλ μιλά για αυτόν που έρχεται πάνω στα σύννεφα και είναι όμοιος με υιό ανθρώπου, ο οποίος πήρε κυριαρχία και βασιλεία καθολική και αιώνια (ζ 13,14), ενώ διάφορα χωρία από το απόκρυφο βιβλίο του Ενώχ (μστ, να 4,νγ 6,ρε 2), τα οποία πιθανώς χρονολογούνται σε προχριστιανική εποχή, δείχνουν ότι η φράση χρησιμοποιούνταν για να δηλώσει κάποιον θείο Μεσσία. Η ονομασία ήταν καθαρά ιουδαϊκή (οι Χριστιανοί θα ονόμαζαν το Μεσσία Λόγο και Θεό), προχριστιανική, όχι όμως και σε όλους τους Ιουδαίους συνηθισμένη και γνωστή, αλλά αναφερόταν στο Μεσσία. Ο Κύριος, ο οποίος στην αρχή της δημόσιας δράσης του απέφευγε συστηματικά να αποκαλέσει τον εαυτό του Μεσσία χρησιμοποίησε την ονομασία αυτή για τον εαυτό του.
Η αποκάλυψη, ότι αυτός ήταν ο Μεσσίας, έγινε βαθμιαία. Μέχρι τη στιγμή που έθεσε το ερώτημα, τι λένε οι άνθρωποι ότι είμαι (Ματθ. ιστ 13-16) δεν είχε αποκαλύψει τον εαυτό του ως Μεσσία. Και τότε όμως απαγόρευσε η αποκάλυψη αυτή να γίνει γνωστή και δημόσια (Ματθ. ιστ 20,Μάρκ. η 30, Λουκ. θ 21, Ματθ. ιζ 9, Μάρκ. θ 9). Η ονομασία αυτή ήταν όμοια με τις παραβολές του. Ικανή δηλαδή να καλύπτει τη θεία αλήθεια από τους ανάξιους, την ώρα που αποκάλυπτε ολοένα περισσότερα σε εκείνους, των οποίων οι καρδιές ήταν προετοιμασμένες να δεχτούν αυτά. Επέμενε η ονομασία αυτή στο ότι η ανθρώπινη φύση του ήταν πραγματική και η θέση του μοναδική ως μέλους της ανθρώπινης φυλής. Υπαινισσόταν την υπερφυσική του γέννηση. Και εναρμονιζόταν με τις μεσσιανικές του αξιώσεις, αν όχι και υπονοούσε αυτές (p).
Ο Χριστός ήταν υπερφυσικός Μεσσίας. Θα ερχόταν ως υιός του ανθρώπου (Ματθ. ι 23) με τη δόξα του Πατέρα του (ιστ 27) πάνω στα σύννεφα του ουρανού (κδ 30) και θα έστελνε τους αγγέλους του για να μαζέψουν τους εκλεκτούς (κδ 31) και θα καθόταν πάνω σε θρόνο δόξας του (ιθ 28,κε 31), για να ανταποδώσει στον καθένα κατά τα έργα του (ιστ 27), και για αυτό όλα τα έθνη θα μαζευτούν μπροστά του (κε 32) (a).
Έτσι η ονομασία ο Υιός του ανθρώπου, όταν συνδεόταν με την μελλοντική δόξα της δεύτερης έλευσης του Μεσσία, αποκάλυπτε ό,τι ήταν συγκαλυμμένο σε σχέση με το τωρινό αξίωμα και την αιώνια προΰπαρξη εκείνου, στον οποίο η ανθρώπινη φύση βρήκε την ύψιστη και πληρέστατη έκφρασή της. Έτσι η ονομασία ο Υιός του ανθρώπου κατάντησε να δηλώνει το σημείο συνάντησης μεταξύ εκείνου το οποίο ήταν τελείως ανθρώπινο και εκείνου, το οποίο ήταν τελείως θείο (p).
(5)   Δεν έχει μέρος και τόπο δικό του να ξαπλώσει και να αναπαυτεί (δ).
«Δεν έχω κατοικία, ούτε τόσο όσο να ξαπλώσω το κεφάλι μου. Τέτοιοι όμως θέλω να είναι και οι ακόλουθοί μου… Λέγοντας όμως αυτό δεν τον εμπόδισε να τον ακολουθήσει, αλλά δίδαξε» (Ζ) ποιος πρέπει να είναι αυτός που ακολουθεί. Ο Κύριος ζούσε ζωή ιεραποστόλου που βρισκόταν σε κίνηση και δεν ήταν ποτέ βέβαιος για το που θα διέμενε (F).

Ματθ.8,21 Ἕτερος δὲ τῶν μαθητῶν(1) αὐτοῦ εἶπεν αὐτῷ· Κύριε, ἐπίτρεψόν(2) μοι πρῶτον(3) ἀπελθεῖν καὶ θάψαι τὸν πατέρα μου(4).
Ματθ.8,21 Ένας άλλος πάλι από τους μαθητές του του είπε: «Κύριε, άφησέ με να πάω πρώτα να θάψω τον πατέρα μου».
(1)   «Ποιος ήταν αυτός ο μαθητής, δεν το δήλωσε ο ευαγγελιστής. Όποιος όμως και να ήταν, είχε πολύ αγαθές διαθέσεις» (Ζ).
(2)   Είχε πολύ καλό χαρακτήρα. «Διότι πρόσεξε ότι, αν και η υπόθεση φαινόταν ότι είναι δίκαιη και αναγκαία, όμως ρωτάει σχετικά με αυτό, μη θέλοντας να πάει από μόνος του» (Ζ).
«Είδες τη διαφορά; Πώς ο μεν λέει με θρασύτητα «θα σε ακολουθήσω όπου πας», ενώ αυτός μολονότι ζητούσε δίκαιο πράγμα, λέει, επίτρεψέ μου;» (Χ).
(3)   «Το «πρώτα» το είπε, φανερώνοντας ότι έπειτα θα ακολουθήσει παντού» (Ζ).
(4)   Αυτό ήταν θρησκευτικό καθήκον, ευσεβής υποχρέωση πολύ επιβεβλημένη. Δες Τωβ. δ 3,στ 13. Στη Μίσχνα (Berak ΙΙΙ,1) το επείγον αυτού του καθήκοντος αναγνωρίζεται ως τέτοιο, ώστε αυτός που το επιτελούσε εξουσιοδοτούνταν να αναβάλλει την επιτέλεση των πιο υποχρεωτικών θρησκευτικών καθηκόντων (S).

Ματθ.8,22 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ· ἀκολούθει μοι(1), καὶ ἄφες τοὺς νεκροὺς(2) θάψαι τοὺς ἑαυτῶν νεκρούς(3).
Ματθ.8,22 Ο Ιησούς όμως του είπε: «Ακολούθησέ με κι άφησε τους νεκρούς να θάψουν τους νεκρούς τους».
(1)   «Για ποιο λόγο δεν το επέτρεψε; Διότι και υπήρχαν αυτοί που θα εκτελούσαν αυτό και δεν επρόκειτο να μένει άταφος, και αυτός δεν έπρεπε να απομακρυνθεί από τα πλέον αναγκαία… Άρα, λοιπόν, δεν ήταν αυτό δείγμα μέγιστης αχαριστίας, θα πει κάποιος, το να μην παραβρεθεί στην ταφή του πατέρα του; Αν μεν το έκανε από τεμπελιά, θα ήταν αχαριστία· αν όμως για να μην διακόψει έργο πιο αναγκαίο, το να πάει θα ήταν οπωσδήποτε μέγιστη αχαριστία.
Διότι ο Ιησούς τον εμπόδισε, όχι για να μας προστάξει να περιφρονούμε την τιμή στους γονείς, αλλά για να δείξει ότι δεν πρέπει να είναι για εμάς τίποτα πιο αναγκαίο από τα ουράνια πράγματα, και ότι πρέπει να επιζητούμε αυτά με ολόκληρο το ζήλο μας και να μην αναβάλλουμε ούτε κατ’ ελάχιστον, και αν ακόμη αυτά που μας ελκύουν είναι πάρα πολύ απαραίτητα και κατεπείγοντα» (Χ).
«Διότι πρέπει μεν και τους γονείς να τιμούμε, αλλά τον Θεό να τον προτιμούμε» (Θφ).
Ο Χριστός γνώριζε τον μαθητή καλύτερα από όσο αυτός ο ίδιος τον εαυτό του. Μπορούμε να πιστέψουμε, ότι ο Κύριος είδε στο βάθος της λογικής αυτής αίτησης επιθυμία να διαφύγει ο μαθητής από καθήκοντα, τα οποία ήταν εξόχως επιβεβλημένα και τα οποία δεν τραβούσαν το ενδιαφέρον του όσο η κηδεία του πατέρα· και ότι είδε επίσης, ότι η επάνοδος του μαθητή στο σπίτι του θα απέβαινε καταστρεπτική σε αυτόν (p).
«Διότι μετά την ταφή έπρεπε, βεβαίως, να εξετάζουν και τη διαθήκη και να μοιράσουν την κληρονομιά αυτού που πέθανε και όλα τα άλλα που ακολουθούν σε αυτά. Και έτσι καθώς θα δεχόταν τα χτυπήματα των κυμάτων που θα διαδέχονταν το ένα το άλλο, θα τον απομάκρυναν πάρα πολύ μακριά από το λιμάνι της αλήθειας. Για αυτό τον προσελκύει και τον προσηλώνει στον εαυτό του» (Χ).
(2)   «Δηλαδή άφησέ τον σε αυτούς που έχουν νεκρωθεί στην πίστη» (Ζ), τους πνευματικά νεκρούς, οι οποίοι ουδέποτε αισθάνθηκαν την υψηλότερη ζωή (p), την κλήση για να ακολουθήσουν το Χριστό και οι οποίοι ήταν νεκροί όσον αφορά σε αυτόν (a).
(3)   Στους νεκρούς που τους ταιριάζουν· και ταιριάζουν σε αυτούς, διότι και αυτοί χωρίς πίστη και ελπίδα ανάστασης πέθαναν και για αυτό στους όμοιούς τους άπιστους ανήκει να τους θάβουν, θρηνώντας και οδυρόμενοι σαρκικά, διότι δεν θα δουν πλέον ο ένας τον άλλον (δ). «Λέγοντας «τους δικούς τους νεκρούς», δείχνει ότι αυτός δεν ήταν δικός του νεκρός. Διότι, όπως εγώ τουλάχιστον νομίζω, αυτός που πέθανε ήταν από τους απίστους» (Χ).
Αλλά ίσως ο κύριος σκοπός αυτού του λόγου είναι να υπενθυμίσει στο μαθητή, τι υψηλές αξιώσεις έχει από αυτόν η ιδιότητα του μαθητή, την οποία αυτός διάλεξε. Όπως ο αρχιερέας (Λευϊτ. κα 11) και οι Ναζιραίοι (Αριθμ. στ 6,7) η ζωή του ήταν αφιερωμένη και δεν επιτρεπόταν να κάνει τον εαυτό του ακάθαρτο λόγω του πατέρα του ή της μητέρας του. Αυτός που αγαπά πατέρα ή μητέρα πάνω από εμένα δεν μου είναι άξιος (Ματθ. ι 37) (p).
Και στην Π.Δ. απαγορευόταν στον αρχιερέα να έλθει σε επαφή και με το νεκρό του πατέρα και τη μητέρα του, για να μη μιανθεί, αλλά και στον Ναζιραίο παρομοίως (δ).
Είναι όμως δυνατόν το «άσε τους νεκρούς να θάψουν τους νεκρούς τους» να ήταν παροιμία που σήμαινε, κόψε εντελώς τον εαυτό σου από το παρελθόν, όταν υποθέσεις παρόντος ενδιαφέροντος σε καλούν να δώσεις ολόκληρη την προσοχή σου (a) ή πιο σωστά, απόκοψε τον εαυτό σου από το νεκρό παρελθόν και δώσε όλη την ενεργητικότητά σου στη νέα ζωή, την οποία άρχισες ήδη (S).

Στίχ. 23-27. Τρικυμία και γαλήνευση της θάλασσας.

Ματθ.8,23 Καὶ ἐμβάντι αὐτῷ εἰς τὸ πλοῖον(1) ἠκολούθησαν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ(2) αὐτοῦ.
Ματθ.8,23 Ο Ιησούς μπήκε στο πλοιάριο, και τον ακολούθησαν και οι μαθητές του.
Η δεύτερη τριάδα των θαυμάτων, που εξιστορείται από το σ. αυτό, αποτελείται από θαύματα δύναμης πάνω στις φυσικές, υπερφυσικές και πνευματικές δυνάμεις, δηλαδή πάνω στην τρικυμία, τους δαίμονες και την αμαρτία.
Ή, μπορούμε να πούμε ότι με αυτά ο Χριστός φέρνει ειρήνη πάνω στη φύση, σε αυτούς που ταλαιπωρούνται από πονηρά πνεύματα και πάνω στην ταραγμένη συνείδηση. Η τριάδα αρχίζει με την κατασίγαση της τρικυμίας στη λίμνη και τα πρώτα δύο θαύματα έχουν την ίδια σειρά και στους τρεις συνοπτικούς (p).
(1)   Με άρθρο=το πλοίο το οποίο ο Σωτήρας διάλεξε από τα αλιευτικά πλοιάρια στην παραλία που ανήκαν στους μαθητές του (δ).
(2)   Όχι μόνο οι 12, τους οποίους δεν είχε χωρίσει ακόμη σε ιδιαίτερο όμιλο, αλλά ο ευρύτερος κύκλος (δ). Ο Ιησούς είχε κινητή σχολή και στη σχολή εκείνη οι μαθητές του διδάσκονταν πολύ βαθύτερα παρά εάν παρέμεναν κάτω από τη στέγη κάποιου σχολείου μακριά από κάθε αγωνία και πειρασμό (b).
«Πήρε τους μαθητές όχι μάταια ούτε άσκοπα, αλλά για να τους κάνει θεατές του θαύματος που επρόκειτο να γίνει. Διότι όπως ακριβώς κάποιος άριστος δάσκαλος, τους προετοίμαζε στο να παραμένουν ατάραχοι μπροστά στους κινδύνους» (Χ).

Ματθ.8,24 (1)καὶ ἰδοὺ σεισμὸς(2) μέγας ἐγένετο ἐν τῇ θαλάσσῃ(3), ὥστε τὸ πλοῖον καλύπτεσθαι(4) ὑπὸ τῶν κυμάτων· αὐτὸς δὲ ἐκάθευδε(5).
Ματθ.8,24 Ξαφνικά έγινε μεγάλη τρικυμία στη λίμνη, έτσι που τα κύματα σκέπαζαν το πλοιάριο· αυτός όμως κοιμόταν.
(1)   Ο Ματθαίος στην περιγραφή του θαύματος απομακρύνεται πολύ περισσότερο από τον Λουκά από την περιγραφή του Μάρκου. Η αφήγησή του είναι καθαρότερα θαυμάσιο θέμα χωρίς τη ζωή την οποία προσδίδουν οι λεπτομέρειες. Οι διαφορές τις οποίες παρουσιάζει με τον Μάρκο υποδηλώνουν διήγηση πρωτότυπη μάλλον παρά περίληψη της αφήγησης του Μάρκου (L).
(2)   «Αυτός μεν είπε σεισμό, ενώ ο Μάρκος και ο Λουκάς «λαίλαπα ανέμου»· το ίδιο είναι όμως. Διότι η τρικυμία ονομάστηκε και σεισμός και λαίλαπα διότι ταρακουνά και συστρέφει και αναμοχλεύει τα νερά» (Ζ).
Η λέξη λέγεται κυρίως για τον κλονισμό του στερεού εδάφους· οι Αλεξανδρινοί όμως μεταφράζουν με αυτό εβραϊκή λέξη (Ιερεμ. κγ 19, Ναούμ α 3), η οποία αλλού (Ιωνά α 4) μεταφράζεται με το τρικυμία (δ).
(3)   «Ο μεν Ματθαίος και ο Μάρκος λένε ότι το πλοίο κλυδωνίστηκε στη θάλασσα, ενώ ο Λουκάς στη λίμνη. Και δεν λένε αντίθετα πράγματα· διότι την Τιβεριάδα ονομάζουν έτσι και αυτοί και εκείνος, η οποία ως προς τη φύση της είναι λίμνη, ενώ ως προς τη θέση της θάλασσα λόγω του μεγέθους. Για αυτό και άλλοτε μεν την ονομάζουν λίμνη και άλλοτε θάλασσα» (Ζ).
Η θέση της λίμνης αυτής με τους υψηλούς λόφους και από τις δύο μεριές εξέθετε αυτήν σε αιφνίδιες και βίαιες πνοές ανέμων (ο).
(4)   Με την έννοια του καλύπτω, αποκρύβω. Τα κύματα ήταν υψηλότερα από το πλοίο, το οποίο απειλούσαν να καταποντίσουν. Από την ακτή θα το θεωρούσαν χαμένο (L).
(5)   Κοιμόταν κουρασμένος από τους ποικίλους κόπους της ημέρας. Κανένα φόβο δεν δοκίμαζε ο Ιησούς (b). Ο ύπνος του σημειώνεται εδώ σε προφανή αντίθεση με τον σάλο και τον πανικό των μαθητών από την τρικυμία. Η πραγματικότητα της ανθρώπινης φύσης του παρουσιάζεται στην κούρασή του και στον εξαιτίας της ύπνο του (p). Πόσο μεγάλος πρέπει να ήταν ο κόπος του και η φυσική εξάντλησή του (ο).

Ματθ.8,25 καὶ προσελθόντες οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ἤγειραν αὐτὸν λέγοντες· Κύριε, σῶσον ἡμᾶς, ἀπολλύμεθα(1).
Ματθ.8,25 Πήγαν τότε οι μαθητές του και τον ξύπνησαν λέγοντας: «Κύριε, σώσε μας, χανόμαστε».
(1)   Τα λόγια αυτά δείχνουν τον έσχατο φόβο και την απελπισία, την οποία τους δημιούργησε η τρικυμία (δ).
«Για αυτό το λόγο κοιμάται· διότι αν αυτό γινόταν ενώ ήταν ξύπνιος ή δεν θα φοβόντουσαν ή δεν θα τον παρακαλούσαν ή δεν θα νόμιζαν ότι μπορεί αυτός να κάνει κάτι τέτοιο. Για αυτό κοιμάται, για να εκδηλώσουν τη δειλία τους και να τους παρουσιάσει κατά τρόπο πιο έντονο τα όσα συνέβησαν» (Χ).
Ήλθαν όχι οι ναυτικοί, αλλά οι μαθητές, η κραυγή όμως «χανόμαστε», που μαρτυρείται από όλους τους συνοπτικούς, δείχνει, ότι δεν είχαν την ακλόνητη πεποίθηση και εμπιστοσύνη εκείνη, η οποία θα τους έκανε διστακτικούς στο να ξυπνήσουν το Διδάσκαλο (L). Το «χανόμαστε» έδειχνε, ότι λίγη εμπιστοσύνη είχαν στην παρουσία του (p). «Το φόβο τον δημιουργεί όχι το μέγεθος των πειρασμών, αλλά η ασθένεια της διάνοιας» (Σχ.π).

Ματθ.8,26 καὶ λέγει αὐτοῖς· τί δειλοί(1) ἐστε, ὀλιγόπιστοι(1); τότε ἐγερθεὶς(2) ἐπετίμησε(3) τοῖς ἀνέμοις καὶ τῇ θαλάσσῃ, καὶ ἐγένετο γαλήνη μεγάλη(4).
Ματθ.8,26 Και τους λέει: «Ολιγόπιστοι, γιατί είστε δειλοί;» Μετά σηκώθηκε και επιτίμησε τους ανέμους και τη θάλασσα, κι έγινε απόλυτη γαλήνη.
(1)   Το μεν δειλοί δείχνει τον μεγάλο και υπερβολικό φόβο, από τον οποίο χωρίς να πρέπει κυριεύτηκαν, ενώ το ολιγόπιστοι τον λόγο αυτού του φόβου, ότι δηλαδή λίγη πίστη και πεποίθηση είχαν στο Σωτήρα, ότι μπορεί και κατά τη διάρκεια του ύπνου να μην τους αφήσει να καταποντιστούν (δ).
«Πρώτα διαλύει τη δειλία της ψυχής τους, δείχνοντας ότι τον φόβο συνηθίζει να τον προκαλεί η ασθένεια της ψυχής· τους κατηγόρησε όμως και για ολιγοπιστία διότι είχαν ατελή πίστη σε αυτόν. Διότι ήλπιζαν από τη μία ότι μπορεί μεν να τους σώσει, αλλά ξύπνιος, όχι όμως και ενώ κοιμόταν· για αυτό και τον ξυπνούν» (Ζ).
«Με το ότι είπαν μεν, Κύριε, σώσε μας, φανερώνουν πίστη, αλλά το «χανόμαστε» δεν είναι δείγμα πίστης. Διότι αφού εκείνος έπλεε μαζί τους, δεν έπρεπε να φοβούνται» (Θφ).
Η ερωτηματική απάντηση του Κυρίου ή κάνει την επιτίμηση προς τους μαθητές περισσότερο εμφατική ή εκφράζει έκπληξη, οπότε αποτελεί αντίστοιχη έκπληξη με αυτήν στο στιχ. 10. Εκεί θαύμασε ο Κύριος την πίστη εθνικού στρατιώτου, εδώ θαυμάζει για την ολιγοπιστία των μαθητών του, οι οποίοι όφειλαν να έχουν γνωρίσει, ότι εφ’ όσον ήταν μαζί του βρισκόντουσαν σε ασφάλεια κάτω από την προστασία του (p).
(2)   Όχι με την έννοια του ξύπνησε, διότι ο Κύριος ήδη μίλησε, αλλά με την έννοια του σηκώθηκε όρθιος (L). Παίρνοντας τη στάση αυτού που δίνει παράγγελμα (F). «Αφού σταμάτησε πρώτα τη φουρτούνα της ψυχής τους, τότε σταματά και τη φουρτούνα της θάλασσας» (Θφ).
(3)   Διέταξε αυστηρά (Ματθ. ιβ 16) ως δημιουργός των ανέμων και της θάλασσας, προσωποποιώντας τα στοιχεία αυτά (δ). Πιθανώς ο σατανάς κυριαρχούσε στην τρικυμία αυτή (b). Έχουμε όμως και στην Π.Δ. παρόμοια φράση. «Επιτίμησε την ερυθρά θάλασσα» (Ψαλμ. ρε 9)(δ).
(4)   Αντιτίθεται με το προηγούμενο «έγινε σεισμός μέγας στη θάλασσα» (F).
«Όπως ακριβώς κατά φυσικό τρόπο διατάζει ο κύριος την υπηρέτριά του και ο δημιουργός τα δημιουργήματά του, έτσι και αυτός κατέπαυσε αυτήν και την χαλιναγώγησε μόνο με το λόγο και την προσταγή του· και αμέσως κατέπαυσε η όλη θαλασσοταραχή και δεν έμεινε ούτε καν ίχνος της τρικυμίας. Διότι αυτό δήλωσε ο ευαγγελιστής λέγοντας, και έγινε γαλήνη μεγάλη» (Χ). Απότομο σταμάτημα του ανέμου είναι δυνατό, αλλά αυτό δεν φέρνει με τη μία και τη γαλήνη της θάλασσας. Δες Ψαλμ. πη 10,ρστ 29 (p).

Ματθ.8,27 οἱ δὲ ἄνθρωποι(1) ἐθαύμασαν λέγοντες· ποταπός(2) ἐστιν οὗτος, ὅτι καὶ οἱ ἄνεμοι καὶ ἡ θάλασσα ὑπακούουσιν αὐτῷ;
Ματθ.8,27 Και οι άνθρωποι είπαν γεμάτοι κατάπληξη: «Ποιος είν’ αυτός, που τον υπακούνε οι άνεμοι και η θάλασσα;»
(1)   Οι άλλοι δύο συνοπτικοί υποδηλώνουν, ότι οι μαθητές εκδήλωσαν αυτήν την έκπληξη. Ήταν αντίθετο με την πείρα τους στη λίμνη, το ότι ακολούθησε μεγάλη γαλήνη αμέσως μετά το απότομο σταμάτημα του ανέμου και αναγνώρισαν την παρουσία υπερφυσικής δύναμης, η οποία ήταν τελείως πρωτοφανής σε αυτούς (p).
Οι άνθρωποι για τους οποίους μιλά ο Ματθαίος δεν μπορεί να είναι οι μαθητές (L). Ήταν αυτοί που έτυχε να είναι στο πλοίο, είτε δηλαδή άνθρωποι του πλοίου είτε και επιβάτες, που δεν είχαν γνωρίσει ακόμη τη δύναμη του Σωτήρα, όπως οι μαθητές (δ), οι οποίοι είχαν τέτοια πείρα από προηγούμενες θαυματουργίες του Κυρίου.
«Ο Ματθαίος ανθρώπους εδώ λέει τους όχλους, όπως αναφέρει ο Χρυσόστομος. Διότι ήταν λογικό και αυτοί μαθαίνοντας το θαύμα από τους μαθητές, ομοίως να θαυμάσουν» (Ζ).
(2)   «Με απορία έλεγαν, τι είδους άνθρωπος είναι αυτός;» (Ζ). Η λέξη αυτή λέγεται αντί για την παλαιότερη λέξη «ποδαπός» δηλαδή από ποιο δάπεδο, από ποια χώρα. Και για πρόσωπο σημαίνει ποιος, ποιας ποιότητας; (g).
«Έπεφταν σε αμηχανία λέγοντας, τι άνθρωπος είναι αυτός; Διότι ο μεν ύπνος και η εξωτερική του όψη έδειχναν ότι ήταν άνθρωπος, η θάλασσα όμως και η γαλήνη αποδείκνυαν ότι είναι Θεός» (Χ). «Δηλαδή αυτό μεν που φαινόταν φανέρωνε άνθρωπο, αλλά τα έργα Θεό» (Θφ).

Στιχ. 28-34. Θεραπεία δυο δαιμονισμένων.

Ματθ.8,28 Καὶ ἐλθόντι αὐτῷ εἰς τὸ πέραν εἰς τὴν χώραν τῶν Γεργεσηνῶν(1) ὑπήντησαν αὐτῷ δύο(2) δαιμονιζόμενοι(3) ἐκ τῶν μνημείων(4) ἐξερχόμενοι, χαλεποὶ(5) λίαν, ὥστε μὴ ἰσχύειν(6) τινὰ παρελθεῖν διὰ τῆς ὁδοῦ ἐκείνης.
Ματθ.8,28 Όταν έφτασε στην απέναντι όχθη, στην περιοχή των Γεργεσηνών,Γεργεσηνών. Άλλα χειρόγραφα έχουν «Γαδαρηνών» και άλλα «Γερασηνών». τον συνάντησαν δύο δαιμονισμένοι που έρχονταν από τα μνήματα, τόσο φοβεροί, που κανένας δεν τολμούσε να περάσει από κείνον το δρόμο.
Στο δεύτερο θαύμα της δεύτερης τριάδας ο Μεσσίας, ο οποίος εκδήλωσε πριν λίγο την εξουσία του στις φυσικές δυνάμεις, φανερώνει τώρα αυτήν πάνω στις υπερφυσικές δυνάμεις του αόρατου κόσμου (p).
(1)   Γαδαρηνών είναι η καλύτερη γραφή στον Ματθαίο, ενώ Γερασηνών στον Μάρκο και το Λουκά (S). Και στον Μάρκο και στον Λουκά το θαύμα ιστορείται ότι έγινε στα Γέρασα, ονομασία πιθανώς τόπου κοντά στη λίμνη, ο οποίος ονομάζεται ακόμη Γέρσα ή Κέρσα (p). Η ονομασία Γαδαρηνών η οποία αποτελεί γραφή βέβαιη στον Ματθαίο δεν αποδεικνύει, ότι η πόλη που βρισκόταν κοντύτερα στον τόπο του θαύματος ήταν τα Γάδαρα, διότι η πόλη αυτή δεν κατονομάζεται στην αφήγηση του Ματθαίου. Ο Κύριος αποβιβάστηκε σε περιοχή, η οποία μπορούσε να εξαρτάται από τα Γάδαρα, ως πόλης σπουδαιότερης. Η δυσκολία λοιπόν δεν έγκειται στο κείμενο του Ματθαίου διότι αυτός μιλά για χ ώ ρ α των Γαδαρηνών, αλλά στο κείμενο του Μάρκου ο οποίος έγραψε Γέρασα. Αλλά ο Μάρκος ή διάλεξε όνομα πολύ γνωστό και από τους αρχαίους ή θέλησε να σημάνει κάποιο μικρό μέρος κοντά στη λίμνη (L).
Και πράγματι ο Sanday (Sacred Sites σ. 27) σημειώνει ότι «μόνο το μέρος που γειτονεύει με την Κέρσα ή Γέρσα ικανοποιεί τις συνθήκες του θαύματος. Διότι όχι μόνο υπάρχουν κοντά εκεί τάφοι, αλλά και μόνο εκεί υψώνεται κάποιος απότομος βράχος, από τον οποίο πέφτει κάποιος στη λίμνη». Η γραφή λοιπόν Γερασηνών που συναντιέται στους άλλους δύο συνοπτικούς δηλώνει τους κατοίκους παραλιακού χωριού στη χώρα των Γαδαρηνών, και κάλλιστα γνώριζαν τα μέρη αυτά οι ευαγγελιστές και προ πάντων ο Ματθαίος, ο οποίος περιόδευσε αυτά μαζί με το Σωτήρα (δ).
Η γραφή Γεργεσηνών προήλθε από διόρθωση του Ωριγένη και επικράτησε χάρις στο κύρος του. Σύμφωνα με τον Ωριγένη «το γεγονός σχετικά με τους χοίρους που γκρεμίστηκαν από τα δαιμόνια γράφτηκε ότι έγινε στη χώρα των Γερασηνών. Αλλά τα Γέρασα είναι πόλη της Αραβίας που δεν έχει κοντά ούτε θάλασσα ούτε λίμνη· και δεν θα έλεγαν οι ευαγγελιστές ένα τόσο προφανές ψεύδος που και εύκολα θα μπορούσε να ελεγχθεί, άνδρες που γνώριζαν πολύ καλά τα σχετικά με την Ιουδαία. Επειδή όμως σε λίγα αντίγραφα βρήκαμε τη γραφή «στη χώρα των Γαδαρηνών» και σχετικά με αυτό πρέπει να πούμε. Δηλαδή τα Γάδαρα είναι μεν πόλη της Ιουδαίας, γύρω από την οποία υπάρχουν τα διάσημα θερμά (λουτρά ή νερά), αλλά σε αυτήν δεν υπάρχει καθόλου λίμνη ή θάλασσα που να είναι δίπλα σε γκρεμούς, αλλά η πόλη είναι τα Γέργεσα, από την οποία προέρχονται οι Γεργεσαίοι, πόλη αρχαία δίπλα στη λίμνη που τώρα ονομάζεται Τιβεριάδα, στην οποία υπάρχει γκρεμός δίπλα στη λίμνη, από όπου δείχνουν οι κάτοικοι ότι έπεσαν τα γουρούνια από τους δαίμονες».
Αλλά η γραφή Γερασηνών προφανώς δεν αναφέρεται στα Γέρασα της Αραβίας, αλλά σε χωριό με το ίδιο όνομα δίπλα στη λίμνη Γεννησαρέτ, το οποίο πιθανώς στα χρόνια του Ωριγένη άλλαξε όνομα και ονομαζόταν Γέργεσα. Επειδή ήταν μικρό χωριό κανείς λόγος δεν έγινε για αυτό και ούτε Γέρασα ούτε Γέργεσα αναφέρονται στην Αγία Γραφή ή στον Ιώσηπο ή σε κάποιον άλλο μη Ιουδαίο συγγραφέα (δ).
(2)   «Εάν όμως αυτοί που μελετούν το Λουκά λένε ότι ένας ήταν ο δαιμονισμένος, ενώ ο Ματθαίος λέει δύο, ούτε αυτό φανερώνει κάποια διαφωνία. Διότι εάν μεν έλεγαν, ότι ένας μόνο ήταν και δεν υπήρχε άλλος, τότε θα φαίνονταν ότι διαφωνούν με τον Ματθαίο. Αν όμως ο μεν είπε για τον έναν και ο άλλος για τους δύο, αυτό δεν λέχθηκε με σκοπό τη διαφωνία, αλλά λόγω του διαφορετικού τρόπου διηγήσεως. Και εγώ τουλάχιστον νομίζω ότι ο Λουκάς διάλεξε και μίλησε για τον πιο φοβερό από τους δύο» (Χ).
Αυτός που ήταν στη χειρότερη κατάσταση, εκδήλωσε πόθο μετά τη θεραπεία του να αποβεί μαθητής του Ιησού (F). Ο Ματθαίος είχε υπ’ όψη δύο δαιμονισμένους, από τους οποίους ο ένας ίσως δεν ήταν παρά ο συνοδός ο λιγότερο επικίνδυνος από τον διαβόητο δαιμονισμένο, ο οποίος περιγραφόταν μόνος στην κατήχηση του Πέτρου που διασώθηκε από τον Μάρκο. Έτσι δέχτηκαν το πράγμα οι Αυγουστίνος, Zahn, Schanz κλπ (L).
(3)   Το δύσκολο ζήτημα της κατοχής από δαιμόνια δεν μπορεί κάποιος να το προσπεράσει ως μία κενή δεισιδαιμονία. Όχι μόνο οι ευαγγελιστές, περιλαμβανομένου και του Λουκά του αγαπητού ιατρού, κάνουν διάκριση με σαφήνεια μεταξύ δαιμονοληψίας και ασθένειας, αλλά σύμφωνα με τις πυκνές μαρτυρίες τους και ο ίδιος ο Χριστός. Δεν είναι απλώς ανακριβές, αλλά είναι πλάνη να πει κάποιος, ότι οι αφηγήσεις των ευαγγελιστών περί δαιμονιζομένων έχουν χρωματιστεί σύμφωνα με τις ιδέες που επικρατούσαν στην εποχή τους.
Ο Χριστός δεν μεταχειρίζεται την δαιμονοληψία ούτε ως ασθένεια ούτε ως αμαρτία. Ουδέποτε εμφανίζεται να κατηγορεί τους δαιμονιζομένους ή να θεωρεί ότι οι ίδιοι προκάλεσαν στους εαυτούς τους αυτήν τη θλίψη. Έπασχαν αυτοί πολύ και με τη συμπάθειά του τούς ελευθέρωνε από τα δεινά τους, βγάζοντας από αυτούς τα δαιμόνια. Διέτασσε τα πονηρά πνεύματα να βγουν. Εάν όμως δεν υπήρχαν πράγματι πονηρά πνεύματα σε αυτούς που έτσι θεραπεύονταν, τότε πρέπει να δεχτούμε ή ότι ο Κύριος δεν το ήξερε ή ότι δεν έβγαλε πονηρά πνεύματα. Οποιοδήποτε όμως από τα δύο αυτά δεχτεί κάποιος, εμπλέκεται σε βαρύτατη δυσκολία (p).
(4)   Επειδή μισούσαν τους ανθρώπους και τους θεωρούσαν εχθρούς τους, έμεναν στους τάφους των νεκρών.
«Αλλά γιατί όμως διέμεναν μέσα στα μνήματα οι δαιμονισμένοι; Επειδή ήθελαν να σπείρουν μέσα στους ανθρώπους την ολέθρια αντίληψη ότι οι ψυχές αυτών που πεθαίνουν γίνονται δαίμονες· εύχομαι όμως αυτό το πράγμα ούτε καν να φτάσετε και απλώς να το σκεφτείτε. Τι θα μπορούσες να πεις λοιπόν, θα πει κάποιος, όταν πολλοί από τους μάγους αρπάζουν παιδιά και τα φονεύουν, ώστε να έχουν στο μέλλον την ψυχή τους ως βοηθό τους στις μαγικές τους πράξεις; Και από πού γίνεται αυτό φανερό; Το ότι βεβαίως σφάζουν τα παιδιά το λένε πολλοί, πες μου όμως από πού πληροφορήθηκες το ότι οι ψυχές των σφαγμένων βοηθούν τους μάγους στις μαγικές τους ενέργειες. Αυτοί, λέει, που έχουν τα δαιμόνια μέσα τους φωνάζουν, ότι «εγώ είμαι η ψυχή του τάδε».
Αλλά και αυτό είναι κάποιο κατασκεύασμα και απάτη διαβολική. Διότι δεν είναι η ψυχή του πεθαμένου αυτή που φωνάζει, αλλά ο δαίμονας που υποκρίνεται αυτά, ώστε να εξαπατήσει αυτούς που τον ακούνε… Όλα αυτά είναι λόγια μεθυσμένων γριών και αποσκοπούν στο να εκφοβίζουν τα παιδιά. Διότι δεν είναι δυνατόν η ψυχή που αποχωρίστηκε από το σώμα να περιφέρεται πλέον εδώ στη γη. «Διότι οι ψυχές των δικαίων βρίσκονται στο χέρι του Θεού»… Αλλά και οι ψυχές των αμαρτωλών φεύγουν αμέσως από εδώ. Και αυτό γίνεται φανερό από την παραβολή του Λαζάρου και του πλουσίου» (Χ).
(5)   Το χαλεπός λέγεται σπανιότερα για πρόσωπα παρά για πράγματα (L). Δηλαδή πολύ επικίνδυνοι· το χαλεπός που συγγενεύει με το χαλέπτω, πιέζω, βλάπτω, δηλώνει εδώ τον άγριο, τον κακό και βλαβερό άνθρωπο, τον επικίνδυνο επειδή κακοποιεί και φονεύει (δ).
(6)   Με την έννοια του μπορώ (g).

Ματθ.8,29 καὶ ἰδοὺ ἔκραξαν(1) λέγοντες· τί ἡμῖν καὶ σοί(2), Ἰησοῦ υἱὲ τοῦ Θεοῦ(3); ἦλθες ὧδε(4) πρὸ καιροῦ(5) βασανίσαι(6) ἡμᾶς;
Ματθ.8,29 Και με κραυγές του έλεγαν: «Τι δουλειά έχεις εσύ μ’ εμάς, Υιέ του Θεού; Ήρθες εδώ να μας βασανίσεις πριν την ώρα μας;»
(1)   «Όταν τους χτύπησε η ίδια η θεϊκή ακτίνα, αμέσως τον αναγνώρισαν· και επειδή δεν άντεχαν τη δύναμη του χτυπήματος που τους έκαιγε αόρατα, έκραξαν λέγοντας» (Ζ). Οι δαίμονες δηλαδή που ήταν μέσα τους άφησαν από το φόβο τους κραυγή, δηλαδή φωνή μεγάλη (δ). Τα ακόλουθα λόγια είναι λόγια των δαιμόνων που μιλούν με τα φωνητικά όργανα των δαιμονισμένων (ο).
(2)   Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία: «Τι σχέση έχει η δική μας δύναμη με τη δική σου; Διότι εσύ μεν είσαι φωτιά που δεν αντέχεται, ενώ εμείς χορτάρι που εύκολα καίγεται» (Ζ).
Ή, πιο σωστά, τι κοινό υπάρχει σε μας και σε σένα; Τίποτα δηλαδή δεν υπάρχει που να μας συνδέει, διότι εσύ μεν είσαι γιος του Θεού, ενώ εμείς εχθροί του Θεού, τους οποίους άφησε ελεύθερους στον κόσμο μέχρι την κρίση της μεγάλης ημέρας (δ).
Ομολογούν την απελπισία τους και την τρομερή προσδοκία τους και συγχρόνως φαίνεται να προσθέτουν· επιθυμούμε να μην έχουμε κάποια σχέση με σένα, αλλά με τους ανθρώπους που υπόκεινται στην αμαρτία (b).
(3)   Οι άνθρωποι ζητώντας βοήθεια απευθύνονταν προς αυτόν με εμπιστοσύνη ως Υιό Δαβίδ· οι δαίμονες με τρόμο ως Υιό του Θεού (b).
«Διότι πράγματι μαστιγώνονταν αόρατα και ταράζονταν περισσότερο από τη θάλασσα, διότι υφίσταντο τα κεντρίσματα και καίγονταν και έπασχαν με τρόπο αθεράπευτο και μόνο από την παρουσία του» (Χ).
Αυτό είναι απόδειξη του ότι οι ασθενείς αυτοί δεν ήταν απλοί παράφρονες, αλλά κατέχονταν πράγματι από δαιμόνια. Πώς ήταν δυνατόν παράφρονες να έχουν τέτοια γνώση για τον αληθινό χαρακτήρα του Χριστού; Θα ήταν παράδοξο η παραφροσύνη να δίνει σε αυτούς που κατέχονταν από αυτήν τέτοια διάκριση και διορατικότητα, ώστε να διακρίνουν αυτοί σχετικά με τον Ιησού ευθύς αμέσως, ό,τι οι υγιείς δεν μπορούσαν να αντιληφθούν (ο).
(4)   Ή, εδώ «δηλαδή στη γη» (Ζ) ή, πιο σωστά, εδώ, σε αυτό το μέρος. Οι δαίμονες αξίωναν κάποιο δικαίωμα στον τόπο εκείνο και ειδικά πάνω στους χοίρους που βρίσκονταν στον τόπο εκείνο (b).
(5)   Επιρρηματική έκφραση που ισοδυναμεί με το «πρόωρα» (δ).
«Τον κατηγορούσαν ότι ήλθε όχι στον κατάλληλο καιρό, και αυτό το κάνουν με διάθεση τυραννική και κατηγορώντας με κακία το χρόνο του ερχομού του Χριστού στη γη. Αλλά το «πριν τον καιρό» το λένε, διότι δεν βασανίστηκαν καθόλου σε κάποιον άλλο χρόνο, αλλά έναν χρόνο προσδοκούσαν, αυτόν της δεύτερης έλευσης, κατά τον οποίο επρόκειτο χωρίς ενδοιασμούς να υπομείνουν τα αναμενόμενα» (Κ).
«Επειδή τους βρήκε να τυραννούν και να καταστρέφουν με κάθε τρόπο το πλάσμα του, να αρνηθούν μεν την αμαρτία δεν μπορούν, αλλά προβάλλουν κάποια δικαιολογία, ότι δεν οφείλουν τώρα να τιμωρηθούν, αλλά στον καιρό της παγκόσμιας κρίσης» (Ζ).
(6)   Ένα από τα έργα του Μεσσία ήταν να ανατρέψει το Σατανά και να καταργήσει τα έργα του σκότους. Δες Μάρκ. α 24,34,γ 11,12,15 κλπ. Εδώ οι δαιμονισμένοι, φωνάζοντας ως όργανα των δαιμόνων που είναι μέσα τους, αναγνωρίζουν το Μεσσία και σκέφτονται ότι η τιμωρία τους άρχισε ήδη (S).
«Θεωρούν ως βάσανο το να μην τους επιτραπεί να κάνουν κακό στους ανθρώπους» (Θφ). Είναι βάσανο για τον διάβολο να είναι έξω από τα σώματα των ανθρώπων και των ζώων, τα οποία ένθερμα επιθυμεί να κυριεύει, έτσι ώστε, έστω και πρόσκαιρα, να σβήνει κάπως η φωτιά η οποία πάντοτε κατακαίει αυτόν (b).

Ματθ.8,30 ἦν(1) δὲ μακρὰν ἀπ᾿ αὐτῶν ἀγέλη χοίρων(2) πολλῶν βοσκομένη.
Ματθ.8,30 Μακριά απ’ αυτούς έβοσκε ένα μεγάλο κοπάδι από χοίρων.
(1)   Δεν πρέπει να ενώσουμε το ἦν με το βοσκομένη και να εξηγήσουμε αυτό, βοσκούσε· διότι η κύρια έννοια εδώ είναι η ύπαρξη τέτοιας αγέλης, την οποία το υπαρκτικό ρήμα ἦν φανερώνει· η λέξη βοσκομένη λοιπόν εξηγεί τον λόγο της εκεί διαμονής (δ).
(2)   Τα ζώα αυτά, ακάθαρτα για τους Ιουδαίους (Δευτερ. ιδ 8, δες και Ησ. ξε 4) καθώς και για τους Αιγυπτίους και Άραβες, τρώγονταν όμως από τους εθνικούς (S). Οι κάτοχοι των γουρουνιών ήταν είτε εθνικοί που διέμεναν μεταξύ των Ιουδαίων, είτε Ιουδαίοι που ήταν άπληστοι για το κέρδος από αυτά (b).

Ματθ.8,31 οἱ δὲ δαίμονες παρεκάλουν(1) αὐτὸν λέγοντες· εἰ ἐκβάλλεις ἡμᾶς(2), ἐπίτρεψον(3) ἡμῖν ἀπελθεῖν εἰς τὴν ἀγέλην τῶν χοίρων(4).
Ματθ.8,31 Και οι δαίμονες τον παρακαλούσαν λέγοντας: «Αν είναι να μας διώξεις, άφησέ μας να πάμε στο κοπάδι των χοίρων».
(1)   Είναι άλλο το να ζητά κάποιος με τον συνηθισμένο τρόπο, με τον οποίο οι φυσικοί άνθρωποι και οι δαίμονες μπόρεσαν να πετύχουν κάτι, και άλλο το να ζητά κάποιος με πίστη. Και ο σατανάς ο ίδιος επιτυγχάνει κάποτε το αίτημα, όπως μαθαίνουμε από το πρώτο κεφ. του Ιώβ (b).
(2)   Αντιλήφθηκαν ήδη, ότι πρόκειται να αλλάξουν διαμονή (b).
(3)   Αυθεντική γραφή «απόστειλον ἡμᾶς (=στείλε μας) εἰς τὴν ἀγέλην». «Μη μπορώντας πλέον να βλάπτουν τους ανθρώπους, στράφηκαν στα [χρήματα και κτήματα] των ανθρώπων για να φανερωθεί η μανία που έχουν εναντίον μας» (Ζ). «Ούτε στα γουρούνια δεν τολμούν να μπουν, εάν αυτός δεν θα το επέτρεπε» (Χ).
(4)   Ζήτησαν αυτό όχι διότι επιθυμούσαν να κατοικήσουν στους χοίρους, που δεν έχουν καμία ηθική ευθύνη και ελευθερία, αλλά για να ζημιώσουν τους ανθρώπους και για να αποφύγουν το να διωχτούν από τον Σωτήρα στον Άδη (Λουκ. η 31) και να παραμείνουν στο μέρος εκείνο για πόλεμο πάλι εναντίον των ανθρώπων (Μάρκ. ε 10)(δ).
Δεν υπάρχει κάποια σοβαρή δυσκολία ως προς την επίδραση των πονηρών πνευμάτων πάνω σε ζώα. Γνωρίζουμε πάρα πολύ λίγα σε σχέση με την επίδραση του νου πάνω στην ύλη (γεγονός για το οποίο καμία αμφιβολία δεν χωράει) ώστε να μην μπορούμε να βεβαιώσουμε, ότι πνεύματα δεν θα μπορούσαν να επιδράσουν πάνω σε δημιουργήματα που δεν έχουν πνευματική φύση (p).

Ματθ.8,32 καὶ εἶπεν αὐτοῖς· ὑπάγετε(1). οἱ δὲ ἐξελθόντες ἀπῆλθον εἰς τὴν ἀγέλην τῶν χοίρων· καὶ ἰδοὺ ὥρμησε(2) πᾶσα ἡ ἀγέλη τῶν χοίρων κατὰ τοῦ κρημνοῦ(3) εἰς τὴν θάλασσαν καὶ ἀπέθανον ἐν τοῖς ὕδασιν(4).
Ματθ.8,32 Κι εκείνος τους είπε: «Πηγαίνετε». Αυτοί βγήκαν και πήγαν στο κοπάδι των χοίρων. Και όλο το κοπάδι των χοίρων όρμησε και γκρεμίστηκε στη λίμνη και πνίγηκαν μέσα στα νερά.
(1)   «Αυτό ακριβώς που ζήτησαν οι δαίμονες, το έκανε ο Χριστός, επιτρέποντάς τους να πάνε στην αγέλη των χοίρων… όχι υπακούοντας σε εκείνους, αλλά επειδή ήθελε με αυτήν την ενέργεια να μας διδάξει πολλά» (Χ).
Πράγματι· ο Κύριός μας έκανε ένα θαύμα, με το οποίο έφερε τιμωρία σε ένα δέντρο, δηλαδή στη συκιά· και άλλο θαύμα στους χοίρους. Αυτά αποτελούσαν δείγμα της μελλοντικής τιμωρίας. Τα άλλα θαύματά του ήταν γεμάτα χάρη· αλλά και σε αυτά τα δύο θαύματα της τιμωρίας προκλήθηκε ευεργεσία, όπως για παράδειγμα στην τωρινή περίπτωση ο δρόμος έγινε ασφαλής, η περιοχή ελευθερώθηκε από πνεύματα κακοποιά, οι δαιμονισμένοι ελευθερώθηκαν, μεγάλο πλήθος ζώων, τα οποία ήταν απαγορευμένο να τρώγονται καταστράφηκαν, και τα οποία λόγω του ότι τρέφονταν κατά παράβαση του νόμου ήταν ευάλωτα στο να κυριευτούν από τους δαίμονες. Και οι Γεργεσηνοί ήταν ένοχοι και ήταν άξιοι να χάσουν την αγέλη (b).
Έπειτα «επέτρεψε να πάνε στην αγέλη των χοίρων έτσι ώστε και αυτοί που κατοικούσαν σε εκείνα τα χωριά να μάθουν τη δύναμή του… Διότι το μέγεθος της ζημιάς διέδιδε τη φήμη του γεγονότος και το συμβάν κατακυρίευε τη σκέψη τους» (Χ). Η περίπτωση δείχνει αδιαμφισβήτητα τα θεία δικαιώματα και την εξουσία του Ιησού (b). Εκείνος ο οποίος είχε τη δύναμη να ενεργήσει έτσι, είχε ομοίως και το δικαίωμα και την εξουσία να προβεί στην ενέργεια αυτή (F). Ως δημιουργός του κόσμου και μόνος αληθινός ιδιοκτήτης μπορεί να ρυθμίζει και τα των ανθρώπων, όπως θέλει, και κανείς δεν δικαιούται να χρησιμοποιήσει ως προς τον δημιουργό τον πήχη του κοινού δικαίου που ισχύει μόνο μεταξύ των ανθρώπων (δ).
Οι ορθολογιστές που θεωρούν τον Ιησού ως απλό άνθρωπο είναι ασυνεπείς, όταν κατηγορούν αυτόν για την καταστροφή των χοίρων. Εάν ήταν ένας απλός άνθρωπος, πώς θα μπορούσε να προΐδει, ότι θα επακολουθούσε ο πνιγμός των χοίρων; Εάν όμως δεν προείδε αυτόν, δεν είναι και υπεύθυνος για την επελθούσα καταστροφή (p).
(2)   Η αγέλη με το που μπήκαν τα δαιμόνια κυριεύτηκε από τέτοιο φόβο ή μανία ώστε ανέβηκε στο γκρεμό και γκρεμίστηκε ολόκληρη στη θάλασσα (δ).
(3)   Από το πάνω μέρος του γκρεμού στο κάτω, όπου ήταν η θάλασσα (δ).
(4)   Φαίνεται από εδώ ότι το κυριευμένο από δαίμονα ζώο δεν μπορεί να ζήσει για πολύ. Το ότι άνθρωποι κυριευμένοι από δαιμόνια δεν χάνονται αμέσως, αποτελεί ειδικό έλεος του Θεού (b). «Αυτοί που δεν λυπήθηκαν τους χοίρους αλλά μέσα σε μια στιγμή τους γκρέμισαν όλους, πολύ περισσότερο θα τα έκαναν αυτά στους ανθρώπους που είχαν υπό την εξουσία τους και τους οδηγούσαν στις ερήμους και πάλι τους μετέφεραν από εκεί, εάν δεν ήταν πολλή η φροντίδα του Θεού ακόμα και μέσα σε αυτήν την κατάσταση της τυραννίας τους, ώστε να βάζει χαλινάρι και να συγκρατεί την περαιτέρω ορμή τους… Αλλά για ποιο λόγο φόνευσαν τους χοίρους οι δαίμονες; Παντού προσπαθούν με μεγάλη επιθυμία να βάζουν τους ανθρώπους σε λύπη και παντού χαίρονται με την καταστροφή…
Εάν όμως κάποιος θα ήθελε να τα πάρει αυτά με τρόπο αλληγορικό, τίποτα δεν τον εμποδίζει. Διότι η μεν ιστορία είναι αυτή. Πρέπει όμως να ξέρουμε με σαφήνεια, ότι οι άνθρωποι που είναι πνευματικά όμοιοι με τους χοίρους προσβάλλονται εύκολα από τις ενέργειες των δαιμόνων. Και όσο είναι άνθρωποι αυτοί που υφίστανται αυτά μπορούν πολλλές φορές και να υπερισχύσουν των δαιμόνων, αν όμως μεταβληθούν εξ’ ολοκλήρου σε χοίρους, δεν δαιμονίζονται μόνο, αλλά και γκρεμίζονται τελείως» (Χ).
«Πέφτουν με ορμή πάνω στους χοίρους, δηλαδή πάνω σε αυτούς τους ανθρώπους που χωρίς λογική κυλιούνται στον βούρκο των ηδονών, και τους γκρεμίζουν ώστε να χαθούν» (Ζ).

Ματθ.8,33 οἱ δὲ βόσκοντες ἔφυγον(1), καὶ ἀπελθόντες εἰς τὴν πόλιν ἀπήγγειλαν πάντα(2) καὶ τὰ τῶν δαιμονιζομένων(3).
Ματθ.8,33 Οι βοσκοί έφυγαν, πήγαν στην πόλη και ανάγγειλαν όλα τα συμβάντα και ό,τι έγινε με τους δαιμονισμένους.
(1)   Οι δαίμονες δεν μπορούσαν να κυριεύσουν αυτούς (b).
(2)   «Ανάγγειλαν τα πάντα, δηλαδή αυτά που ειπώθηκαν και από τους δαίμονες και από τον Χριστό και τα σχετικά με την καταστροφή των χοίρων» (Ζ).
(3)   Υπάγεται και αυτό στο «όλα», αλλά αναφέρει αυτό ιδιαιτέρως, διότι κατ’ εξοχήν για αυτό, ως το πιο καταπληκτικό από όλα, μίλησαν. Τα των δαιμονιζομένων= «Τα σχετικά με τη μεταβολή και την καλή τους συμπεριφορά» (Ζ).

Ματθ.8,34 καὶ ἰδοὺ πᾶσα ἡ πόλις(1) ἐξῆλθεν εἰς συνάντησιν τῷ Ἰησοῦ, καὶ ἰδόντες αὐτὸν παρεκάλεσαν ὅπως μεταβῇ ἀπὸ τῶν ὁρίων αὐτῶν(2).
Ματθ.8,34 Βγήκε τότε όλη η πόλη να συναντήσει τον Ιησού, κι όταν τον είδαν, τον παρακάλεσαν να φύγει από την περιοχή τους.
(1)   Λέγεται συνεκδοχικά (=Συνεκδοχή είναι το εκφραστικό-λογοτεχνικό σχήμα κατά το οποίο ένας όρος αντικαθίσταται από έναν άλλο, με τον οποίο βρίσκεται σε σχέση γενικού προς ειδικό ή αντίστροφα. Η πιο συνηθισμένη μορφή συνεκδοχής είναι η χρήση του μέρους αντί για το όλο (pars pro toto) ή του ενός αντί για τους πολλούς. Συνεκδοχή όμως είναι και το αντίστροφο) «με την έννοια του όλοι οι πολίτες» (Ζ).
(2)   Ο λαός της χώρας, όχι μόνο οι κάτοχοι των χοίρων, παρακάλεσαν τον Ιησού να αναχωρήσει από τα όριά τους «Το είπαν αυτό οι Γεργεσηνοί επειδή ήταν αναίσθητοι και υπερβολικά άπιστοι» (Ω). «Επειδή δεν είχαν πόθο για το αγαθό, αλλά έδειχναν αμέλεια και τεμπελιά στο να κατακτήσουν το μεγάλο αγαθό» (Απολλ.).
Παρόλο που βεβαίως είναι πιθανό, ότι η ζημιά από τον πνιγμό των γουρουνιών συντέλεσε κάπως για την παράκληση αυτή, όμως ο φόβος τον οποίο δοκίμαζαν από τόσο δυνατό θαυματοποιό παρακίνησε κυρίως αυτούς. Ο Μάρκος (ε 15) ξεκάθαρα αναφέρει ότι «φοβήθηκαν» και ο Λουκάς (η 37) λέει ότι «ήταν κυριευμένοι από μεγάλο φόβο». Ο φόβος στην παρουσία του υπερφυσικού είναι κοινός στους ανθρώπους. Και απέχθεια κατά την παρουσία μεγάλης αγιότητας είναι ιδιαιτέρως φυσική σε εκείνους, οι οποίοι αισθάνονται, ότι η ζωή τους δεν βρίσκεται σε αρμονία με το Θεό (p).
Οι κάτοικοι λοιπόν της πόλης αντί να συναισθανθούν, ότι για τις αμαρτίες τους τιμωρήθηκαν, και να μετανοήσουν και να πιστέψουν στο Σωτήρα, ήλθαν φοβισμένοι, για να παρακαλέσουν αυτόν, να μεταβεί σε άλλο μέρος από τα όριά τους… Με αυτό όμως φανέρωσαν, ότι ήταν όχι μόνο αμαρτωλοί, αλλά και πωρωμένοι στην κακία τους (δ). Το αίτημα αυτό των κατοίκων αποτελεί εγγύηση για την αξιοπιστία της αφήγησης. Η επινόηση θα παρουσίαζε τους κατοίκους να προσπαθούν να κρατήσουν τον Ιησού στην πόλη τους, για να κάνει και άλλες θαυμάσιες θεραπείες, όπως συνέβαινε αυτό στη Γαλιλαία και Ιουδαία, όπου θεωρούνταν όχι σαν κάποιος επικίνδυνος μάγος, αλλά σαν μέγας προφήτης (p).


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Θ’ (9)

Στίχ. 1-8. Η θεραπεία του παραλύτου της Καπερναούμ.

Ματθ.9,1 Καὶ ἐμβὰς εἰς πλοῖον διεπέρασε(1) καὶ ἦλθεν εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν(2).
Ματθ.9,1 Ο Ιησούς επιβιβάστηκε στο πλοίο, διέσχισε τη λίμνη και ήρθε στην πόλη του.
(1)   Τη λίμνη (g), εφόσον έτσι τον είχαν παρακαλέσει οι Γεργεσηνοί. Ο Κύριος δεν μετέδιδε αναγκαστικά τις ευλογίες του σε όσους δεν ήθελαν (b).
(2)   «Δική του πόλη λέει εδώ την Καπερναούμ. Διότι στη μεν Βηθλεέμ γεννήθηκε, στη Ναζαρέτ μεγάλωσε και στην Καπερναούμ διέμενε συνεχώς» (Χ). Η Καπερναούμ είναι τώρα το κύριο κέντρο της δράσης του.

Ματθ.9,2 Καὶ ἰδοὺ(1) προσέφερον(2) αὐτῷ παραλυτικὸν(3) ἐπὶ κλίνης βεβλημένον(4)· καὶ ἰδὼν ὁ Ἰησοῦς τὴν πίστιν(5) αὐτῶν(6) εἶπε τῷ παραλυτικῷ· θάρσει(7), τέκνον(8)· ἀφέωνταί(9) σοι αἱ ἁμαρτίαι(10) σου.
Ματθ.9,2 Τότε του έφεραν έναν παράλυτο ξαπλωμένο σ’ ένα κρεβάτι. Όταν είδε ο Ιησούς την πίστη τους, είπε στον παράλυτο: «Θάρρος, παιδί μου, σου συγχωρήθηκαν οι αμαρτίες σου».
(1)   «Το «ιδού» συνεχώς το αναφέρει η εβραϊκή γλώσσα ως ιδίωμα, όπως και πολλά άλλα» (Ζ). Είναι η λέξη το συνηθισμένο στον Ματθαίο διεγερτικό της προσοχής των αναγνωστών (δ).
(2)   Γιατί χρησιμοποιείται παρατατικός; Ίσως είχαν δει τον Ιησού να γυρίζει με το πλοιάριο και όταν μπήκε στην πόλη έφεραν προς αυτόν τον ασθενή (L).
(3)   «Είναι διαφορετικός αυτός από αυτόν που αναφέρεται στον Ιωάννη. Διότι ο μεν του Ιωάννη ήταν κατάκοιτος στην κολυμβήθρα, ενώ αυτός στην Καπερναούμ, και ο μεν είχε τριάντα οχτώ χρόνια, ενώ για αυτόν εδώ τίποτα τέτοιο δεν λέγεται· και εκείνος μεν ήταν έρημος από ανθρώπους που θα τον βοηθούσαν, ενώ αυτός είχε αυτούς που τον φρόντιζαν, οι οποίοι και τον έφεραν βαστάζοντάς τον… Και εκείνον μεν τον θεράπευσε το Σάββατο, ενώ αυτόν όχι Σάββατο, διότι αν ήταν έτσι θα κατηγορούσαν και αυτό οι Ιουδαίοι» (Χ).
(4)   Αποσιωπά ο Ματθαίος τις λεπτομέρειες. Δεν μιλά ούτε για το σπίτι ούτε για το πλήθος ούτε για ηρωικές προσπάθειες να μεταφερθεί ο παραλυτικός (L).
(5)   «Διότι όπως είπαν ο Μάρκος (β 4) και ο Λουκάς (ε 19) επειδή δεν μπορούσαν να μπουν λόγω του πλήθους των συγκεντρωμένων, ανέβηκαν στη στέγη του σπιτιού… και αφού έκαναν τρύπα στη στέγη κατέβασαν από αυτήν το κρεβάτι… τα οποία όλα ήταν δείγμα μεγάλης πίστης, η οποία πίστη έπεισε αυτούς… να κάνουν και να πάθουν τα πάντα προκειμένου να τον φέρουν να τον δει ο Σωτήρας, πιστεύοντας ότι αμέσως θα τύχει της θεραπείας» (Ζ).
(6)   «Πίστη τους εννοεί όχι μόνο αυτών που κατέβασαν αλλά και αυτού που κατεβάστηκε. Διότι δεν θα ανεχόταν να κατεβαστεί αν δεν πίστευε ότι θα θεραπευτεί» (Ζ).
«Παρόλ’ αυτά πολλές φορές θαυματουργεί για την πίστη αυτών που φέρνουν τους ασθενείς» (Θφ).
(7)   Μόνο στην αφήγηση του Ματθαίου συναντιέται αυτή η ενθαρρυντική προτροπή. Ο Ματθαίος αναφέρει το «έχε θάρρος» που χρησιμοποιείται από τον Κύριο και σε άλλες δύο περιπτώσεις (θ 22,ιδ 27)· ο Μάρκος το λέει αυτό μία φορά για το Χριστό (στ 50), ο Ιωάννης μία φορά (ιστ 33) και ο Λουκάς μία στο Πράξ. κγ 11. Όσες φορές χρησιμοποιείται από το Χριστό ακολουθείται αμέσως από πράξη ή βεβαίωση ικανή να ενθαρρύνει εκείνους προς τους οποίους απευθύνεται (p).
Έχε θάρρος, ούτε οι αμαρτίες σου ούτε η ασθένειά σου θα υπερισχύσουν σε σένα (b). Ο Ιησούς διέγνωσε στην ψυχή του παραλυτικού κάποιο συναίσθημα αγωνίας: Μήπως οι αμαρτίες μου παρεμποδίσουν την θεραπεία; Εάν ο θαυματουργός τις γνώριζε, θα ήθελε να με θεραπεύσει; (L).
(8)   «Τον ονομάζει παιδί του ή επειδή είναι πλάσμα του Θεού ή επειδή πίστεψε» (Θφ).
(9)   Είναι δωρικός τύπος σύμφωνα με τον Σουΐδα, του τρίτου πληθυντικού προσώπου του παρακειμένου αντί για το «αφείνται» του αττικού τύπου (δ).
(10)   «Φανερώνει τη δύναμή του με κάθε εξουσία συγχωρώντας τα αμαρτήματα και δείχνοντας με όλα αυτά, ότι έχει την ίδια τιμή με αυτόν που τον γέννησε… και στην αρχή θεράπευσε αυτό που δεν ήταν ορατό, την ψυχή, συγχωρώντας τα αμαρτήματα» (Χ), «διδάσκοντας ταυτόχρονα, ότι τα περισσότερα από τα νοσήματα δημιουργούνται από αμαρτίες, και πρέπει πρώτα να θεραπευτεί το αίτιο» (Ζ).
Και δεν είναι μεν αυτό κανόνας, διότι ούτε όλοι οι ασθενείς πάσχουν από προσωπικές αμαρτίες (Ιω. θ 2) ούτε πάλι όλοι όσοι αμαρτάνουν προσωπικά πέφτουν εξαιτίας αυτού σε ασθένεια (Ιωβ κα 9,Ψαλμ. οβ 5). Είναι όμως γενικός κανόνας, ότι το φυσικό κακό είναι συνέπεια του πρώτου ηθικού κακού και δόθηκε για τιμωρία και διόρθωση από τη μία (Λευϊτ. κστ 16,Δευτερ. κη 22,27) και για δοκιμασία από την άλλη (Β΄Κορ. ιβ 7,9)(δ).

Ματθ.9,3 καὶ ἰδού τινες τῶν γραμματέων(1) εἶπον ἐν ἑαυτοῖς(2)· οὗτος βλασφημεῖ(3).
Ματθ.9,3 Τότε μερικοί από τους γραμματείς είπαν μέσα τους: «Μα αυτός προσβάλλει το Θεό».
(1)   Αυτοί είναι ντόπιοι γραμματείς, που ενισχύθηκαν όμως, όπως ο Λουκάς λέει, από Φαρισαίους και απεσταλμένους από την Ιερουσαλήμ (p).
(2)   «Μέσα τους σκέφτονταν. Επειδή δηλαδή φοβούνταν το πλήθος δεν τολμούσαν να βγάλουν τη γνώμη τους στο προσκήνιο» (Χ).
(3)   Από το ρήμα βλάζω (=μωραίνω (=κάνω ανόητο) σύμφωνα με τον Ησύχιο) και το φήμη=αφανίζω, καταστρέφω τη φήμη, λοιδορώ, βρίζω. Για το Θεό=εκφράζομαι υβριστικά για το Θεό (δ).
«Ο Μάρκος είπε πιο φανερά «γιατί αυτός λέει τέτοιες βλασφημίες; Ποιος μπορεί να συγχωρεί αμαρτίες παρά μόνο ο Θεός;». Σκανδαλίζονταν όμως από φθόνο και πονηρία. Διότι πολλές φορές τον είδαν με τρόπο εξουσιαστικό και ασθένειες να φυγαδεύει και δαίμονες να διώχνει, και τους ανέμους και τη θάλασσα να μαλώνει και όλα αυτά να τα κάνει πάνω από τις ανθρώπινες δυνάμεις· αλλά αυτοί ενώ υπερασπίζονταν τα δικά τους πάθη, νόμιζαν ότι υπερασπίζονται το Θεό» (Ζ).

Ματθ.9,4 καὶ ἰδὼν(1) ὁ Ἰησοῦς τὰς ἐνθυμήσεις(2) αὐτῶν εἶπεν(3)· ἵνα τι(4) ὑμεῖς(5) ἐνθυμεῖσθε πονηρὰ(6) ἐν ταῖς καρδίαις(7) ὑμῶν;
Ματθ.9,4 Ο Ιησούς όμως, που κατάλαβε τις σκέψεις τους, είπε: «Γιατί κάνετε πονηρές σκέψεις;
(1)   Υπάρχει και η γραφή ειδώς, το οποίο ανταποκρίνεται στο εσωτερικό των διαλογισμών των γραμματέων (L). Το «ιδών» δηλώνει, ότι εκείνη τη στιγμή, κατά την οποία αυτοί σκέφτηκαν είδε, δηλαδή έμαθε τις σκέψεις τους (δ).
(2)   Ενθύμιση=ενθύμημα, διανόημα, λογισμός (δ).
«Εδώ δείχνει και άλλο αναντίρρητο σημάδι της θεότητάς του και της ισότητας προς τον πατέρα, το ότι γνωρίζει δηλαδή τους λογισμούς των καρδιών, το οποίο ομοίως ήταν γνώρισμα μόνου του Θεού. Διότι έχει γραφτεί. Εσύ μόνος από όλους γνωρίζεις τις καρδιές (Β΄Παραλ. στ 30) και πάλι· ο Θεός ερευνά τις καρδιές και τους νεφρούς» (Ψαλμ. ζ 10)(Ζ).
(3)   «Για να δούμε τι λέει αυτός. Άραγε μήπως αναίρεσε αυτήν τη σκέψη τους; Παρόλο βεβαίως, που αν δεν ήταν ίσος (με τον Πατέρα) έπρεπε να πει· Γιατί μου αποδίδετε μία αντίληψη που δεν μου ταιριάζει; Είμαι πολύ μακριά εγώ από αυτήν τη δύναμη (του Πατέρα μου). Τώρα όμως τίποτα από αυτά δεν είπε, αλλά όλως αντιθέτως το επιβεβαίωσε και το επικύρωσε και με τα λόγια του και με την επιτέλεση του θαύματος» (Χ).
(4)   Μπαίνει έτσι επειδή λείπει το γένηται= για να γίνει τί: δηλαδή γιατί, γιατί; (δ).
(5)   Σε αντίθεση με το πλήθος.
(6)   Πράγματα που φανερώνουν πονηρή και κακή γνώμη και διάθεση (δ).
(7)   Η καρδιά δηλώνει την έδρα της προσωπικότητας του ανθρώπου, το νου, τη διάνοια (δ).

Ματθ.9,5 τι(1) γάρ ἐστιν εὐκοπώτερον(2), εἰπεῖν, ἀφέωνταί σου αἱ ἁμαρτίαι, ἢ εἰπεῖν, ἔγειρε καὶ περιπάτει(3);
Ματθ.9,5 Τι είναι ευκολότερο να πω: “σου συγχωρούνται οι αμαρτίες” ή να πω: “σήκω και περπάτα”;
(1)   «Αυτό που λέει σημαίνει το εξής: Τι θεωρείτε εσείς ευκολότερο, το να θεραπεύσω σώμα παράλυτο ή να συγχωρήσω αμαρτήματα της ψυχής; Είναι ολοφάνερο ότι θεωρείτε πιο εύκολο να θεραπεύσω το σώμα. Διότι όσο η ψυχή είναι ανώτερη από το σώμα, τόσο ανώτερο είναι το να συγχωρεθούν τα αμαρτήματα αυτού· αλλά επειδή το μεν ένα δεν φαίνεται, ενώ το άλλο φαίνεται, προσθέτω το κατώτερο μεν, που είναι όμως φανερότερο, ώστε από αυτό να αποδειχτεί και το ανώτερο και αφανές» (Χ).
«Ποιο είναι πιο εύκολο στην πράξη; Ποιο από τα δύο, το να πω αυτό ή να πω το άλλο; Και τα δύο πάντως για τα οποία ρώτησε ήταν, για το Θεό μεν δυνατά, ενώ για τον άνθρωπο αδύνατα» (Ζ).
Από μόνα τους και τα δύο ήταν σημάδια θείας εξουσίας, και η δύναμη που απομακρύνει και τα δύο, είναι μία. Σύμφωνα με την ανθρώπινη όμως κρίση ήταν ευκολότερο το να πει: Σου συγχωρούνται οι αμαρτίες (b). Είναι ευκολότερο να πει κάποιος: Συγχωρούνται οι αμαρτίες, διότι κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι αυτές δεν συγχωρέθηκαν. Αλλά η αξίωση της θεραπείας με έναν μόνο λόγο μπορεί να αποδειχτεί αληθινή ή ψευδής αμέσως (p). Παρόλο λοιπόν που η θεραπεία της ψυχής είναι πιο δύσκολη από αυτήν του σώματος, όμως επειδή η τελευταία αυτή ήταν εύκολα ελέγξιμη, παρουσιαζόταν σε εκείνους δυσκολότερη.
«Λέει τα εξής… Εγώ από τη σωματική θεραπεία θα αποδείξω και την ψυχική και με το κατώτερο μεν, αλλά φαινομενικά δυσκολότερο, θα βεβαιώσω και την άφεση των αμαρτιών, η οποία είναι μεγάλη μεν, αλλά φαίνεται σε σας ευκολότερη επειδή δεν φαίνεται» (Θφ).
(2)   Εύκοπος είναι μεταγενέστερη και ασυνήθιστη λέξη που συναντιέται στο Σοφ. Σειράχ κβ 15, Α΄ Μακ. γ 18 και η λέξη ευκοπία στο Β΄Μακ. β 25 (a)=το πράγμα που απαιτεί λίγο κόπο για να κατορθωθεί (δ).
(3)   Η απόδειξη ότι είχε δύναμη να θεραπεύει με έναν και μόνο λόγο αποτελούσε εγγύηση ότι είχε και την εξουσία να συγχωρεί αμαρτίες (p).

Ματθ.9,6 ἵνα δὲ(1) εἰδῆτε(2) ὅτι ἐξουσίαν ἔχει(3) ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου(4) ἐπὶ τῆς γῆς(5) ἀφιέναι ἁμαρτίας – τότε(6) λέγει τῷ παραλυτικῷ· ἐγερθεὶς ἆρόν σου τὴν κλίνην(7) καὶ ὕπαγε εἰς τὸν οἶκόν σου.
Ματθ.9,6 Για να μάθετε λοιπόν πως ο Υιός του Ανθρώπου έχει την εξουσία να συγχωρεί αμαρτίες πάνω στη γη» –λέει στον παράλυτο: «Σήκω, πάρε το κρεβάτι σου και πήγαινε στο σπίτι σου».
(1)   Ο σύνδεσμος «δε» είναι μεταβατικός αντί για το συλλογιστικό «οὖν (=λοιπόν)» (δ).
(2)   Για να ξέρετε από τώρα (δ).
(3)   «Βλέπεις πόσο απείχε από το να μη θέλει να νομίζεται ίσος με τον Πατέρα; Διότι δεν είπε, ότι χρειάζεται άλλον ο Υιός του ανθρώπου ή ότι έδωσε σε αυτόν εξουσία, αλλά είπε ότι έχει εξουσία» (Χ).
(4)   Και εδώ είναι ο τίτλος ο οποίος εν μέρει συγκαλύπτει και εν μέρει αποκαλύπτει την αξίωση του Ιησού ότι είναι ο Μεσσίας (p).
(5)   Ή «με την έννοια του: στη ζωή του πάνω στη γη» (Ζ). Ή, πιο σωστά, πάνω στους ζωντανούς που ζουν στη γη, και ορίζει το μέρος, το αντικείμενο, πάνω στο οποίο έχει αυτήν την εξουσία (δ). Η γη ήταν το θέατρο των έργων του Χριστού από την αρχή (b).
(6)   Η φράση «τότε λέγει τω παραλυτικω», παρεμβλήθηκε από τον ευαγγελιστή για να δηλώσει την μεταβολή του προσώπου προς το οποίο μιλά ο Κύριος (δ).
(7)   «Της μεν συγχώρησης των αμαρτημάτων ως απόδειξη παρέχει τη θεραπεία του σώματος, ενώ της θεραπείας του σώματος, το ότι κουβάλησε το κρεβάτι, ώστε να μη νομιστεί ότι ήταν φαντασία αυτό που έγινε» (Χ).

Ματθ.9,7 καὶ ἐγερθεὶς ἀπῆλθεν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ(1).
Ματθ.9,7 Εκείνος σηκώθηκε και πήγε στο σπίτι του.
(1)   Ο λόγος έγινε πράξη αμέσως. «Αφού λοιπόν τον σήκωσε τον στέλνει στο σπίτι, πάλι δείχνοντας εδώ… ότι δεν ήταν φανταστικό αυτό που συνέβη· διότι τους μάρτυρες της αρρώστιας [δηλαδή τους συγγενείς του παραλύτου] αυτούς κάνει μάρτυρες και της υγείας» (Χ).

Ματθ.9,8 ἰδόντες δὲ οἱ ὄχλοι ἐθαύμασαν(1) καὶ ἐδόξασαν τὸν Θεὸν τὸν δόντα ἐξουσίαν τοιαύτην(2) τοῖς ἀνθρώποις(3).
Ματθ.9,8 Όταν ο κόσμος το είδε αυτό έμειναν κατάπληκτοι και δοξολόγησαν το Θεό, που έδωσε τέτοια εξουσία στους ανθρώπους.
(1)   Αυθεντική γραφή εφοβήθησαν, συναίσθημα που προκλήθηκε σε αυτούς κυρίως από την εξουσία του να συγχωρεί αμαρτίες.
(2)   Εξουσία του να θεραπεύει και να σώζει (b). Εξουσία να θεραπεύει όχι μόνο τα σώματα αλλά και τις ψυχές (δ).
(3)   Ή, στους ανθρώπους που ζούσαν τότε, για ωφέλεια δηλαδή αυτών (δ) οπότε είναι δοτική χαριστική.
Ή, είναι αντικείμενο της μετοχής «δόντα». «Τον θεωρούσαν ότι είναι άνθρωπος, που είχε εξουσία υπεράνθρωπη» (Ζ). «Αναγνωρίζουν ως θεϊκό το πράγμα αλλά βλέπουν ότι είναι άνθρωπος αυτός που το έκανε· για αυτό το θαυμάζουν ως δωρεά του Θεού και όχι ως δική του δύναμη» (Θ.Μψ). Και χαίρονταν διότι ντυμένος με αυτήν την εξουσία ήταν ένας από την ανθρώπινη φυλή (b).
Και ο Χριστός ήταν άνθρωπος. Εάν λοιπόν είχε την εξουσία να συγχωρεί αμαρτίες, τότε η εξουσία αυτή μπορεί να λεχθεί ότι είχε δοθεί στην ανθρωπότητα που αντιπροσωπευόταν από αυτόν (a). Και ο μεν λαός έτσι πίστευε. Ως προς την ιουδαϊκή ιεραρχία δεν αναφέρεται ποιο αποτέλεσμα είχε το θαύμα, αλλά συμπεραίνουμε από την εχθρότητα προς τον Ιησού που δείχνεται συνεχώς σε ακόλουθες περιπτώσεις, ότι ντροπιάστηκαν μάλλον παρά πείστηκαν (p).

Στίχ. 9-13. Η κλήση του Ματθαίου.

Ματθ.9,9 (1)Καὶ παράγων(2) ὁ Ἰησοῦς ἐκεῖθεν εἶδεν ἄνθρωπον καθήμενον ἐπὶ τὸ τελώνιον(3), Ματθαῖον(4) λεγόμενον(5), καὶ λέγει αὐτῷ· ἀκολούθει μοι(6). καὶ ἀναστὰς ἠκολούθησεν αὐτῷ(7).
Ματθ.9,9 Προχωρώντας πιο πέρα ο Ιησούς, είδε να κάθεται στο τελωνείο ένας άνθρωπος που τον έλεγαν Ματθαίο, και του λέει: «Ακολούθησέ με». Κι εκείνος σηκώθηκε και τον ακολούθησε.
(1)   Η σύνδεση με τα προηγούμενα: «Για αυτό ήλθε ο Κύριος, όχι για να θεραπεύσει σώματα μόνο, αλλά για να γιατρέψει και την κακία της ψυχής. Πράγμα το οποίο έκανε και στον παραλυτικό. Και αφού έδειξε σαφώς ότι μπορεί να συγχωρεί αμαρτίες, τότε έρχεται σε αυτόν (τον Ματθαίο), για να μην θορυβούνται βλέποντας έναν τελώνη να συμπεριλαμβάνεται στον όμιλο των μαθητών· διότι αυτός που είναι κύριος του να συγχωρεί όλες τις αμαρτίες, τι θαυμάζεις αν και αυτόν τον κάνει απόστολο;» (Χ).
Ή, στο γεύμα που ακολούθησε μετά την κλήση του Ματθαίου, σημειώνεται η δεύτερη σύγκρουση του Ιησού με την ιουδαϊκή ιεραρχία. Αυτή λοιπόν είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της θεραπείας του παραλυτικού και της κλήσης του Ματθαίου. Ο Ιησούς ακόμη μία φορά ήλθε σε σύγκρουση με τους Φαρισαίους και τους γραμματείς (p).
(2)   Με αμετάβατη διάθεση=πέρασε κοντά, διέβαινε κοντά στη θάλασσα, όπως φαίνεται από το παράλληλο χωρίο Μάρκ. β 13 (δ). Μπορεί όμως να σημαίνει περνούσε απομακρυνόμενος, όπως φαίνεται από τη λέξη «από εκεί» που ακολουθεί (L).
(3)   Ο τόπος, στον οποίο ο τελώνης καθόταν για είσπραξη των φόρων (g). «Το επίσημο μέρος αυτού που εισέπραττε τους φόρους» (Ζ). Όχι το σπίτι, στο οποίο ο τελώνης μένει εκπληρώνοντας τα καθήκοντά του, διότι τότε άρμοζε να πει «εν τω τελωνείω», αλλά όπως δείχνει η πρόθεση «επί», η έδρα πάνω στην οποία καθόταν ο τελώνης (δ).
Η μεγάλη οδός, η οποία οδηγούσε από τη Δαμασκό στη Μεσόγειο, περνούσε από το βόρειο άκρο της λίμνης και μέσω αυτής περνούσαν τα εμπορεύματα από την περιοχή που βρισκόταν στη δικαιοδοσία του Φιλίππου σε αυτήν του Αντίπα. Σε αυτό το μέρος υπήρχε σταθμός για τη συλλογή των φόρων (S).
«Δεν κρύβει… ότι καθόταν στο τελώνιο, για να δείξει τη δύναμη και την αγαθότητα αυτού που τον κάλεσε, διότι τον τράβηξε μέσα από τα ίδια τα κακά, χωρίς να έχει απομακρυνθεί πρώτα από την πονηρή αυτή εκμετάλλευση, αλλά ενώ είχε επάγγελμα που ήταν γεμάτο αναισχυντία και θρασύτητα… και αρπαγή φαινομενικά νόμιμη» (Σχ).
(4)   Ο Μάρκος ονομάζει αυτόν Λευΐν τον (υιό) του Αλφαίου και ο Λουκάς Λευΐν. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι ο Ματθαίος μας δίνει να καταλάβουμε, ότι ο Λευΐς ο τελώνης και ο Ματθαίος ο τελώνης είναι ένα και το αυτό πρόσωπο (p). Η ταύτιση όμως αυτή δεν έγινε από όλους δεκτή, διότι τόσο ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς (Στρωμ. IV 9,73) όσο και ο Ωριγένης (Κατά Κέλσου Ι,62) διακρίνουν ως δύο διαφορετικά πρόσωπα.
Αν γίνει δεκτό ότι είναι το ίδιο πρόσωπο, το μεν Λευΐ ήταν το αρχικό όνομα, ενώ το Ματθαίος το όνομα που αποκτήθηκε έπειτα. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Μάρκος όπως ακριβώς μιλά μέχρι το γ 16 για τον Σίμωνα και έπειτα για τον Πέτρο, έτσι στο β 14 μιλά για Λευΐ και έπειτα για Ματθαίο. Ίσως το όνομα Ματθαίος να λήφθηκε ως όνομά του ως ενός από τους δώδεκα και χρησίμευε ως σημάδι μεταβολής στην κλήση του (S). Το να έχει ένα και το αυτό πρόσωπο δύο ονόματα ήταν συνηθισμένο. Έτσι ο Σίμων ονομαζόταν και Κηφάς, ο Θωμάς ονομαζόταν και Δίδυμος και ο Βαρθολομαίος ονομαζόταν και Ναθαναήλ (p). Είναι δυνατόν ο Ματθαίος να μην αρεσκόταν πλέον στο όνομα Λευΐ, το οποίο ως τελώνης είχε (b).
Και ονομάζει τον εαυτό του με το όνομα Ματθαίος (=Θεόδωρος), με το οποίο έγινε γνωστός ως απόστολος μεταξύ των Χριστιανών (δ).
Και «ο μεν Μάρκος και ο Λουκάς, από σεβασμό για τον συμμαθητή τους προσπέρασαν το φανερό του όνομα και τον ονόμασαν Λευΐ· διότι ονομαζόταν και έτσι· αυτός όμως ομολογεί φανερά τον εαυτό του ως τον τελώνη, διότι ούτε ο Χριστός ντράπηκε για αυτόν» (Ζ), «και για να δείξει στους αναγνώστες, ότι κανείς δεν πρέπει να απελπίζεται για τη σωτηρία του» (Ιε).
Ο Ματθαίος μάζευε τους φόρους πιθανώς για τον Ηρώδη Αντίπα, μέγα μέρος των εισοδημάτων του οποίου προερχόταν από την πηγή αυτή των φόρων (p).
(5)   Πρέπει να εξηγηθεί: ο οποίος λέγεται, δηλαδή ο οποίος είναι ο απόστολος που ύστερα από αυτά έγινε γνωστός με το όνομα αυτό (δ).
(6)   Όχι μόνο ο Κύριος γνώριζε το χαρακτήρα του Ματθαίου, για να απευθύνει σε αυτόν αυτήν την πρόσκληση, αλλά και ο Ματθαίος φαίνεται, ότι είχε ήδη κάποια γνώση για τη διδασκαλία του Χριστού (p).
«Για ποιο λόγο δεν κάλεσε τον Ματθαίο μαζί με τον Πέτρο και τους άλλους; Επειδή ακριβώς γνωρίζοντας τις καρδιές και έχοντας γνώση των απορρήτων της διάνοιας του καθενός, τότε έκανε αυτό, όταν ήξερε καλά ότι θα έλθει» (Σχ).
«Θαύμασε την τέλεια υπακοή αυτού που καλέστηκε, πώς δηλαδή δεν το σκέφτηκε, πως δεν ανακοίνωσε για αυτό σε φίλους, πώς δεν ρύθμισε τα σχετικά με το σπίτι και την περιουσία, αλλά αμέσως αφού σηκώθηκε ακολούθησε, αφήνοντας μεν όλο τον κόσμο, και φέρνοντας μόνο το φρόνημα έτοιμο ως προς τις διαταγές αυτού που τον κάλεσε, με τον τρόπο που έκαναν και οι προσκαλεσμένοι» (Ζ) προηγουμένως ψαράδες.
Από κάποια άποψη η ανταπόκριση του Ματθαίου στην πρόσκληση του Χριστού αποτελούσε μεγαλύτερη πράξη πίστης από αυτήν των 4 πρώτων μαθητών. Οι ψαράδες μπορούσαν πάντοτε να επιστρέψουν στο αλιευτικό τους επάγγελμα. Δεν έκαψαν τα πλοία τους όταν ακολούθησαν το Χριστό. Για τον Ματθαίο όμως τέτοια επάνοδος αποκλειόταν. Η θέση που άδειασε από αυτόν γέμισε αμέσως, και ένας πρώην τελώνης δύσκολα θα έβρισκε άλλο επάγγελμα. Ο Ματθαίος λοιπόν διακινδύνευσε τα πάντα ακολουθώντας το Χριστό.

Ματθ.9,10 Καὶ ἐγένετο αὐτοῦ ἀνακειμένου(1) ἐν τῇ οἰκίᾳ(2), καὶ ἰδοὺ πολλοὶ τελῶναι(3) καὶ ἁμαρτωλοὶ(4) ἐλθόντες συνανέκειντο(5) τῷ Ἰησοῦ καὶ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ.
Ματθ.9,10 Ενώ έτρωγε στο σπίτι, ήρθαν πολλοί τελώνες κι αμαρτωλοί και κάθισαν μαζί με τον Ιησού και τους μαθητές του στο τραπέζι.
(1)   =Γυρμένου στον αριστερό αγκώνα, όπως κάθονταν όταν έτρωγαν. Οι αττικοί συγγραφείς χρησιμοποιούσαν με αυτήν την έννοια το κατακεισθαι= είμαι γυρμένος στο ανάκλιντρο, το οποίο χρησιμοποιείται στα παράλληλα χωρία του Λουκά και του Μάρκου. Το ανακείσθαι χρησιμοποιείται από τους μεταγενέστερους (δ).
(2)   Πιθανότατα σπίτι είναι αυτό του Ματθαίου. «Επειδή χάρηκε ο Ματθαίος με την υποδοχή του Χριστού, κάλεσε τους τελώνες» (Θφ).
«Βλέποντας ο Χριστός την ειλικρινέστατη υπακοή του και προθυμία, πηγαίνει στο σπίτι του, και για να τον τιμήσει και για να έχει πιο στενή σχέση μαζί του και για να του μεταδώσει θάρρος, αλλά και για να προσφέρει κάποια διόρθωση σε όσους ήταν εκεί· ο ίδιος ο Ματθαίος λοιπόν αφού έτυχε τέτοιου αγαθού, ξεσηκώνεται με φιλοτιμία και όπως λέει ο Λουκάς έκανε μεγάλη υποδοχή σε αυτόν στο σπίτι του» (Ζ).
Ο Ματθαίος την κλήση του τη θεώρησε υπόθεση μεγάλης χαράς. Κάνει λοιπόν μεγάλο τραπέζι και προσκαλεί πολλούς από τους παλαιούς του συναδέλφους με την ελπίδα ίσως ότι και άλλοι τελώνες θα οδηγούνταν στο να ακολουθήσουν τον Ιησού.
(3)   Αυτοί που εισέπρατταν τους φόρους, οι οποίοι ονομάζονται στην Κ.Δ. τελώνες είχαν επάγγελμα, το οποίο με πολλή δυσαρέσκεια αντιμετωπιζόταν από τους ευσεβείς Ιουδαίους. Οι απαιτήσεις του επαγγέλματός τους έκαναν πρακτικά αδύνατη την τήρηση του σαββάτου (Έλληνες έμποροι διέσχιζαν τα σύνορα κατά το Σάββατο και συνεπώς οι τελώνες όφειλαν να βρίσκονται εκεί κατά την ημέρα αυτή). Έτσι όμως ήταν σε διαρκή επαφή με τον εθνικό κόσμο. Κανένας ευσεβής Ιουδαίος δεν θα διάλεγε τέτοιο επάγγελμα (S).
Αυτά ανεξάρτητα από τις αδικίες στις οποίες, όπως ήδη είπαμε, παρασύρονταν με την απληστία τους οι τελώνες.
(4)   «Τελώνες και αμαρτωλούς ή λέει τους ίδιους για να τους διασύρει· διότι κατηγορούνταν ως άδικοι και πλεονέκτες και άρπαγες και ασυμπαθείς και αναιδείς· ή υπήρχαν και κάποιοι άλλοι, που ίσως είχαν άλλα επαγγέλματα, αλλά ήταν μπλεγμένοι στα ίδια πάθη. Διότι το όμοιο χαίρεται με το όμοιό του» (Ζ).
Με τη λέξη αμαρτωλοί αναμφίβολα σημαίνονται άνθρωποι, οι οποίοι με υποψία παρακολουθούνταν από τους ορθόδοξους Ιουδαίους είτε λόγω του ανήθικου βίου τους είτε διότι, όπως οι τελώνες, ασκούσαν επάγγελμα, το οποίο με δυσαρέσκεια πολλή επικρινόταν από αυτούς (a).
(5)   Κάθισαν στο τραπέζι μαζί με τον Σωτήρα και τους μαθητές. Ο παρατατικός μπήκε για να δηλώσει το σύγχρονο με την επόμενη φράση «είπαν οι Φαρισαίοι» (=όταν δηλαδή κάθισαν μαζί, οι Φαρισσαίοι είπαν)(δ).

Ματθ.9,11 καὶ ἰδόντες(1) οἱ Φαρισαῖοι εἶπον τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· διατί μετὰ τῶν τελωνῶν καὶ ἁμαρτωλῶν ἐσθίει(2) ὁ διδάσκαλος ὑμῶν(3);
Ματθ.9,11 Όταν το είδαν αυτό οι Φαρισαίοι, είπαν στους μαθητές του: «Γιατί ο δάσκαλός σας τρώει με τους τελώνες και τους αμαρτωλούς;»
(1)   Δεν είναι ανάγκη να υποθέσουμε ότι οι Φαρισαίοι ήταν καλεσμένοι στο γεύμα. Απλώς έμαθαν το γεγονός, ότι ο Ιησούς έτρωγε μαζί με τους απόβλητους (a).
(2)   Ο λαοφιλής διδάσκαλος όχι μόνο αναμιγνυόταν με τις χειρότερες κοινωνικές τάξεις, αλλά και έτρωγε και έπινε μαζί τους (p). Πώς έβλεπαν αυτήν την πράξη οι ορθόδοξοι Ιουδαίοι, μπορεί κάποιος να το συμπεράνει από τα Πράξ. ια 3 και Γαλ. β 11. Για να είναι ασφαλείς στην τήρηση του νόμου, που αναφερόταν στην τροφή (να απέχουν από τα ειδωλόθυτα, από τις απαγορευμένες τροφές και το αίμα) οι αυστηροί Ιουδαίοι δεν έτρωγαν μαζί με εθνικούς (S). Δες και Ψαλμ. ρα 5 («Με υπερήφανο μάτι και άπληστη καρδιά, με αυτόν δεν έτρωγα μαζί»).
(3)   Δεν τολμούν απευθείας να ελέγξουν τον Σωτήρα (δ). Οι Φαρισαίοι ενεργούσαν με λοξό τρόπο με πανουργία ή τουλάχιστον άνανδρα· στους μαθητές λένε, γιατί ο Διδάσκαλος ενεργεί έτσι; Στον Διδάσκαλο λένε, γιατί οι μαθητές ενεργούν έτσι; Δες ιβ 2,ιε 2,Μάρκ. β 16,18 (b). «Εδώ συκοφαντούν αυτόν σε αυτούς (τους μαθητές)· όλα αυτά ακριβώς ήταν ενέργειες ανθρώπων κακούργων, οι οποίοι ήθελαν να απομακρύνουν από τον διδάσκαλο την ομάδα τον μαθητών» (Χ).

Ματθ.9,12 ὁ δὲ Ἰησοῦς ἀκούσας(1) εἶπεν αὐτοῖς· οὐ χρείαν ἔχουσιν οἰ ἰσχύοντες ἰατροῦ(2), ἀλλ᾿ οἱ κακῶς ἔχοντες(3).
Ματθ.9,12 Ο Ιησούς, που το άκουσε, τους είπε: «Δεν έχουν ανάγκη από γιατρό οι υγιείς αλλά οι άρρωστοι.
(1)   Ο Ιησούς ακούει την επίκρισή τους και αμέσως παίρνει τους μαθητές του υπό την προστασία του απαντώντας για τον εαυτό του.
(2)   Είναι ο γιατρός των ψυχών και ήλθε στον κόσμο, ήλθε από τον Πατέρα να θεραπεύσει τους αμαρτωλούς (p). Ο γιατρός όμως «αν δεν ανεχτεί την σαπίλα των πληγών των ασθενών, δεν τους απαλλάσσει από την ασθένειά τους» (Χ).
Η απαγόρευση του να συναναστρέφονται με τους ασεβείς και αμαρτωλούς (Ψαλμ. α 1,Παροιμ. α 14,15) έγινε για τους ασθενείς στην πίστη και όσους γλιστρούν εύκολα στην αμαρτία, έτσι ώστε να μην διαφθαρούν από αυτήν την συναναστροφή, όχι όμως και για τους προφήτες και διδασκάλους οι οποίοι όντας στερεοί στην πίστη πλησιάζουν αυτούς για διόρθωση και πνευματική τους ωφέλεια. Ο Σωτήρας παρουσιάζει εδώ την άλλη ηθική αρχή της μη εγκατάλειψης των αμαρτωλών από αυτούς που έχουν τα μέσα της διόρθωσης και θεραπείας τους (δ).
Ο Χριστός δεν εκφέρει κρίση για την ιδέα των Φαρισαίων ότι αυτοί ήταν υγιείς ψυχικά. Αν γινόταν δεκτό προς στιγμήν, ότι αυτοί ήταν υγιείς, δεν είχαν λοιπόν αυτοί ανάγκη γιατρού. Δεν έπρεπε όμως να παραπονιούνται διότι βοηθούσε τους αρρώστους και οι οποίοι όπως και οι ίδιοι οι Φαρισαίοι δέχονταν, είχαν ανάγκη μεγάλης ιατρικής βοήθειας (p).
(3)   «Δες πώς τους γύρισε ανάποδα αυτό που είπαν· διότι εκείνοι μεν θεωρούσαν έγκλημα την συναναστροφή του με αυτούς, αυτός όμως λέει το αντίθετο, ότι το να μην τους συναναστρέφεται είναι ανάξιο του εαυτού του και της φιλανθρωπίας του» (Χ), «και έδειξε ότι αυτό που έκανε δεν ήταν μόνο άμεμπτο, αλλά και επαινετό» (Ζ).

Ματθ.9,13 πορευθέντες(1) δὲ μάθετε(2) τί ἐστιν(3) ἔλεον(4) θέλω καὶ οὐ θυσίαν(5). οὐ γὰρ(6) ἦλθον(7) καλέσαι δικαίους(8), ἀλλὰ ἁμαρτωλοὺς εἰς μετάνοιαν(9).
Ματθ.9,13 Και πηγαίνετε να μάθετε τι σημαίνει, αγάπη θέλω και όχι θυσία. Γιατί δεν ήρθα να καλέσω σε μετάνοια τους δικαίους αλλά τους αμαρτωλούς».
(1)   Ή, στη συναγωγή, όπου μπορείτε να πάτε να δείτε το κείμενο του Ωσηέ (b)· στη συναγωγή όπου φυλάσσεται και διαβάζεται ο νόμος και όπου μπορείτε ερευνώντας αυτόν να μάθετε αυτό, το οποίο σας λέω.
Ή, πιο πιθανή ερμηνεία, όπως το συνηθίζουμε και εμείς, το «πηγαίνετε» είναι σύμβολο ενέργειας και κίνησης πνευματικής, εργαστείτε δηλαδή νοερά, εξετάστε και συλλογιστείτε (δ). Πρόκειται για τρόπο έκφρασης σημιτικό (L) συνηθισμένου στους ραββίνους στα παλαιά μισδραχίμ (S).
(2)   «Αυτό το έλεγε κατηγορώντας τους για την άγνοια των Γραφών που είχαν» (Χ). «Πηγαίνετε λέει να μάθετε· δηλαδή, επειδή μέχρι τώρα δεν μάθατε, έστω και από τώρα πηγαίνετε και μάθετε» (Θφ).
(3)   Ποια έννοια έχει (δ). «Τους πείθει από γραφή προφητική» (Ζ). Η παράθεση από το Ωσηέ στ 6 σύμφωνα με το εβραϊκό κείμενο διότι η μετάφραση των Ο΄γράφει «ή θυσίαν» (L).
(4)   Οι Ο΄συνηθέστερα χρησιμοποιούν το ουδέτερο το έλεος, όπως στο Ωσηέ στ 4. Μερικές φορές όμως χρησιμοποιούν και το αρσενικό (ο έλεος) όπως οι αρχαίοι Έλληνες (Ησ. ξ 10,ξγ 7,Δαν. α 9,θ 20,Ψαλμ. ρ 1,Α΄Μακ. β 57,γ 44 και ειδικά στους μικρούς προφήτες Ιω. β 9,Μιχ. στ 8,Ζαχ. ζ 9,Ωσηέ ιβ 6). Έτσι ο έλεος συναντιέται στο παρόν χωρίο, στα Ματθ. ιβ 7,κγ 23,Εβρ. δ 16. Αλλά και το έλεος συναντιέται συχνά στον Λουκά, τον Παύλο, τον Ιάκωβο, τον Ιωάννη και τον Ιούδα. Είναι πράξη ελέους το να τρώει κάποιος με τους αμαρτωλούς για πνευματική τους ωφέλεια (b).
«Και εγώ ελεώντας αυτούς που είναι άρρωστοι από τις αμαρτίες, έρχομαι σε αυτούς ως γιατρός και τους συναναστρέφομαι και τους θεραπεύω με κάθε τρόπο» (Ζ). «Δεν είναι εμποδισμένο έργο το να διορθώνει κάποιος τους αμαρτωλούς, αλλά είναι και νομοθετημένο» (Σχ).
(5)   Το θυσία πιθανώς χρησιμοποιήθηκε με ευρεία έννοια, για να περιλάβει οποιαδήποτε συμμόρφωση με τις τυπικές διατάξεις του νόμου, και ειδικότερα εδώ την αποφυγή επαφής με τους αμαρτωλούς (S)· την εξωτερική δικαιοσύνη του να τηρεί τον εαυτό του χωρισμένο από τους αμαρτωλούς (p).
«Δεν είπε Έλεον θέλω και θυσίαν, αλλά έλεον θέλω και ου θυσία, δηλαδή το μεν ένα το ενέκρινε, ενώ το άλλο το απέρριψε, και απέδειξε ότι όχι μόνο δεν είναι απαγορευμένο αυτό για το οποίο κατηγορούνταν, αλλά και διδάσκεται από το νόμο και μάλιστα είναι ανώτερο από τη θυσία. Παρουσιάζει δηλαδή και την Παλαιά Διαθήκη ότι συμφωνεί με αυτά που λέει και περιλαμβάνει αυτά σε νόμο» (Χ).
(6)   Εσείς μεν φροντίστε να μάθετε την έννοια του προφητικού λόγου· εγώ όμως την καταλαβαίνω και την εξασκώ· διότι δεν ήλθα… (δ).
(7)   Δες και ε 17. Υπονοεί την θεία αποστολή (a). Δεν ήλθα από τον ουρανό (b).
(8)   «Όπως είστε εσείς που δικαιώνετε τον εαυτό σας» (Ζ). «Τα είπε αυτά με ειρωνεία προς αυτούς» (Χ). Η λέξη υπονοεί την δικαιοσύνη που επιτυγχάνεται με την υπακοή στο νόμο. Μόνο όταν οι δίκαιοι αυτοί, όπως στην περίπτωση του Παύλου, θα αισθάνονταν την ανεπάρκεια της δικαιοσύνης τους και θα έπαυαν να επιδιώκουν να στήσουν τη δική τους δικαιοσύνη, που επιτυγχανόταν με τις γραμμές της ορθόδοξης ιουδαϊκή διδασκαλίας, όπως αυτοί νόμιζαν, μόνο τότε μπορούσαν να εκτιμήσουν την από το Χριστό κλήση σε μετάνοια και να αισθανθούν την ανάγκη της μέσω του Χριστού σωτηρίας. Δες Γαλ. β 17 (βρεθήκαμε και οι ίδιοι αμαρτωλοί)(a).
(9)   Το «εις μετάνοιαν» αποσιωπάται από τους κώδικες σιναϊτικό και βατικανό και άλλους. Υπάρχει όμως στο Λουκ. ε 32. «Δεν ήλθα ώστε να παραμείνετε αμαρτωλοί, αλλά για να μεταβληθείτε και να γίνετε καλύτεροι» (Χ).

Στίχ. 14-17. Ερώτηση σχετικά με τη νηστεία.

Ματθ.9,14 Τότε(1) προσέρχονται αὐτῷ οἱ μαθηταὶ Ἰωάννου(2) λέγοντες(3)· διατί(4) ἡμεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι νηστεύομεν πολλά(5), οἱ δὲ μαθηταί(6) σου οὐ νηστεύουσι;
Ματθ.9,14 Ήρθαν τότε και τον βρήκαν οι μαθητές του Ιωάννη και του λένε: «Γιατί εμείς κι οι Φαρισαίοι νηστεύουμε συχνά, ενώ οι μαθητές σου δε νηστεύουν;»
(1)   Κατά τη διάρκεια του φαγητού (b). Η ερώτηση προκλήθηκε με αφορμή το γεύμα στο σπίτι του Ματθαίου, το οποίο μπορεί να συνέπεσε με μία από τις δύο ημέρες της εβδομάδας, κατά τις οποίες οι Φαρισαίοι και οι μαθητές του Ιωάννου νήστευαν.
(2)   «Ο μεν Λουκάς λέει ότι οι Φαρισαίοι είπαν· ενώ αυτός ότι οι μαθητές του Ιωάννη· είναι λογικό όμως ότι και οι δύο είπαν αυτά. Διότι αφού κυριεύτηκαν από απορία (οι Φαρισαίοι), όπως ήταν εύλογο, παίρνουν με το μέρος τους και τους μαθητές του Ιωάννη, πράγμα που έκαναν και ύστερα με τους Ηρωδιανούς» (Χ). «Πρώτα μεν εκείνοι είπαν αυτό, έπειτα έσπρωξαν και τους μαθητές του Βαπτιστή, διότι και αυτοί ζήλευαν το Χριστό» (Ζ).
(3)   «Αυτό που λένε σημαίνει το εξής· ας υποθέσουμε, λένε, ότι εσύ τα κάνεις αυτά ως γιατρός· γιατί οι μαθητές σου όμως αφήνοντας τη νηστεία ασχολούνται με τέτοιου είδους τραπέζια;» (Χ). «Γιατί δεν διατάζεις τους μαθητές σου να νηστεύουν και να μην απολαμβάνουν;» (Ζ).
(4)   Το γιατί αναφέρεται κυρίως στη δεύτερη πρόταση της ερώτησης. Αυτοί που ρωτούσαν γνώριζαν γιατί νήστευαν και όλος ο τόνος της ερώτησης πέφτει στο δεύτερο μέρος=Γιατί οι μαθητές σου δεν νηστεύουν την ώρα που εμείς νηστεύουμε; Ο τρόπος της έκφρασης είναι σημιτικός (L).
(5)   Νηστεύουμε πολύ, λένε· διότι συνεχώς νήστευαν σε ορισμένες ημέρες της εβδομάδας, όπως και οι Φαρισαίοι. Δες Λουκ. ιη 12 (δ). Ο λόγος λοιπόν γίνεται για προαιρετικές νηστείες.
(6)   «Επειδή αποστομώθηκαν από τον Σωτήρα (οι Φαρισαίοι) μετέφεραν την κατηγορία στους μαθητές, και αφού πλησίασαν κατηγορούσαν αυτούς» (Ζ).

Ματθ.9,15 καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς(1)· μὴ δύνανται οἱ υἱοὶ τοῦ νυμφῶνος(2) πενθεῖν(3) ἐφ᾿ ὅσον(4) χρόνον μετ᾿ αὐτῶν ἐστιν ὁ νυμφίος(5); ἐλεύσονται δὲ ἡμέραι ὅταν ἀπαρθῇ ἀπ᾿ αὐτῶν ὁ νυμφίος(6), καὶ τότε νηστεύσουσιν(7).
Ματθ.9,15 Ο Ιησούς τούς είπε: «Μπορούν οι φίλοι του γαμπρού να πενθούν όσον καιρό είναι μαζί τους ο γαμπρός; Θα έρθουν όμως μέρες που θα τους πάρουν από κοντά τους το γαμπρό, και τότε θα νηστέψουν.
(1)   «Πρόσεξε την επιείκεια του Χριστού, πώς δεν τους έλεγξε ως αλαζόνες, αλλά με παραβολή απολογήθηκε σε αυτούς με γλυκύτητα» (Ζ).
(2)   «Γιους του νυμφώνα ονομάζει τους γνωστούς του γάμου» (Ζ), «τους αποστόλους» (Θφ), αυτούς που συνοδεύουν το νυμφίο (b). Νυμφώνας είναι το δωμάτιο με το κρεβάτι του νυμφίου, ο νυφικός θάλαμος (Ιωήλ β 16, Τωβ. στ 17), ενώ υιοί του νυμφώνα σύμφωνα με τον εβραϊκό τρόπο έκφρασης είναι οι φίλοι του νυμφίου και οι παράνυμφοι, αυτοί που τον βοηθούν και συνοδεύουν τη νύφη από το πατρικό της σπίτι σε αυτό του νυμφίου (δ).
«Προηγουμένως μεν ονόμασε τον εαυτό του γιατρό, ενώ εδώ νυμφίο, αποκαλύπτοντάς μας τα απόρρητα μυστήρια με τα ονόματα αυτά» (Χ). Ταυτίζει τον εαυτό του με τον θείο Νυμφίο της Π.Δ. (Ησ. ξβ 5,Ωσηέ β 21), που είναι ήδη παρών μαζί με τους μαθητές του και αποτελεί τη γαμήλια ομάδα. «Ονομάζει τον εαυτό του νυμφίο διότι παντρεύει με τον εαυτό του τη νέα συναγωγή» (Θφ).
Είναι ο νυμφίος, που ήλθε να παραλάβει τη νύφη του εκκλησία στη μυστική μαζί του κοινωνία, αφού αγιάσει και καθαρίσει αυτήν (δ).
(3)   Δεν αλλάζει το θέμα της συζήτησης, διότι η νηστεία των Σημιτών, είχε τον χαρακτήρα πένθους (L). Δες Α Βασ. α 7, κ 34,Β΄Βασ. α 12,ιβ 16,Γ΄Βασ. κβ 27,Δαν. ι 2,3 κλπ.
(4)   Το «όσο» μπήκε αναγκαστικά, για να υποδηλώσει, ότι στους Ιουδαίους οι γαμήλιες διασκεδάσεις διαρκούσαν για κάποιες μέρες (a).
(5)   «Αυτά τα είπε υπενθυμίζοντας σε αυτούς τα λόγια του Ιωάννου που είπε, ότι αυτός που έχει τη νύφη είναι νυμφίος· και ο φίλος του νυμφίου χαίρεται με τη φωνή του νυμφίου (Ιω. γ 29)(Ζ). Η παραβολή λοιπόν του Νυμφίου θα ήταν κατανοητή ειδικά στους μαθητές του Ιωάννη, αφού αυτός είχε χρησιμοποιήσει αυτήν σε σχέση με το Χριστό και τον Πρόδρομό του.
«Η έννοια των ρητών είναι η εξής: ότι ήλθα να παντρευτώ και να συνδέσω με τον εαυτό μου μέσω της πίστης, την Εκκλησία των πιστών· αυτός όμως ο καιρός του γάμου δεν είναι καιρός πένθους, αλλά χαράς. Και επομένως δεν μπορούν να νηστεύουν οι οικείοι του γάμου» (Ζ).
(6)   «Προϋπαινίσσεται τον λόγο σχετικά με το πάθος» (Χ) και «υπαινίχθηκε, ότι θα φονευτεί» (Ζ). Εάν ο Βαπτιστής ήταν ήδη στη φυλακή, το γεγονός αυτό θα έκανε τη νηστεία των μαθητών του τελείως φυσική συνέπεια (S).
(7)   «Μετά από αυτό θα νηστέψουν πολύ και θα κακοπαθήσουν» (Ζ). Σοβαρή η παρατήρηση σύμφωνα με την οποία το θα νηστέψουν δεν αναφέρεται μόνο στη νηστεία για τις ημέρες του πάθους και της ταφής του, αλλά σε ολόκληρο τον μετά από αυτά βίο των μαθητών, ως προφητεία για τις κακοπάθειες και τις θλίψεις που τους αναμένουν (δ).

Ματθ.9,16 οὐδεὶς(1) δὲ ἐπιβάλλει(2) ἐπίβλημα(3) ῥάκους(4) ἀγνάφου(5) ἐπὶ ἱματίῳ παλαιῷ(6)· αἴρει γὰρ(7) τὸ πλήρωμα(8) αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ ἱματίου(9), καὶ χεῖρον σχίσμα(10) γίνεται(11).
Ματθ.9,16 Κανένας δε βάζει για μπάλωμα σε παλιό ρούχο ένα καινούριο κομμάτι ύφασμα. Γιατί το μπάλωμα θα τραβήξει το παλιό ύφασμα και το άνοιγμα θα γίνει μεγαλύτερο.
(1)   «Πάλι από τα καθημερινά παραδείγματα κατασκευάζει το λόγο» (Χ). Ίσως η παραβολή της γαμήλιας χαράς έδωσε αφορμή για τις παραβολές που τώρα ακολουθούν σχετικά με την επιδιόρθωση του παλαιού ρούχου και του κρασιού (p).
(2)   Αυτό που γίνεται συνήθως αναφέρεται ως απόδειξη αυτού που πρέπει να γίνει=κανείς δεν πρέπει να βάζει (δ).
(3)   Επίρραμα (=μπάλωμα)· ό,τι ράβεται πάνω σε ρούχο για συγκράτηση του σχισίματος σε αυτό (g).
(4)   Από το ρήσσω=σχίζω, τεμάχιο οποιουδήποτε υφάσματος (δ).
(5)   «Δηλαδή καινούργιου» (Ζ). Από το α και γνάπτω=λειαίνω, λέγεται για το μαλλί που έχει λειανθεί. Άγναφο ή άγναμπτον είναι αυτό που δεν έχει λειανθεί και επομένως το σκληρό (δ).
(6)   Η έννοια της όλης πρότασης: «Κανείς που φτιάχνει παλαιό χαλασμένο ρούχο, δεν ράβει από πάνω κομμάτι υφάσματος αγνάφου δηλαδή καινούργιου, πάνω σε μέρος παλαιό» (Ζ).
(7)   «Έπειτα λέει και την αιτία» (Ζ).
(8)   Το συμπλήρωμα· εκείνο με το οποίο συμπληρώνεται το σχίσιμο (g). Το επίβλημα και μπάλωμα, με το οποίο συμπληρώνεται το σχίσιμο παλαιού ρούχου.
(9)   Παίρνει από το ρούχο= «Σχίζει περισσότερο από το ρούχο που είναι χαλασμένο» (Ζ). Το νέο ύφασμα λόγω του βάρους και της συστολής έχει την ιδιότητα να αποσπά και το μέρος εκείνο, πάνω στο οποίο ράφτηκε και έτσι γίνεται μεγαλύτερη από πριν η τρύπα του ρούχου (δ).
(10)   Σχίσιμο (g).
(11)   Η έννοια της παραβολής:
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία: «Δεν έγιναν ακόμη ισχυροί οι μαθητές, αλλά χρειάζονται ακόμη πολλή συγκατάβαση» (Χ). «Επομένως λοιπόν ούτε και εγώ τώρα, θεραπεύοντας την αδυναμία των μαθητών, βάζω πάνω σε αυτήν δυνατά πράγματα και βάρος νηστείας, για να μην καταστραφεί περισσότερο, μη μπορώντας να βαστάξει αυτό που τοποθετήθηκε πάνω της» (Ζ). Ή, πιο σωστά. Το παλαιό ρούχο ήταν η διδασκαλία των Φαρισαίων, το νέο η διδασκαλία του Χριστού (b).
Εξηγεί λοιπόν εδώ ο Κύριος, γιατί δεν ενσωματώνει τη διδασκαλία του στο παλαιό και φθαρμένο θρησκευτικό σύστημα των Φαρισαίων· γιατί με άλλα λόγια δεν ενισχύει το σύστημα των θρησκευτικών τύπων, όπως διδάσκονταν αυτοί από τους ορθόδοξους Ιουδαίους. Και τονίζει κυρίως τα ολέθρια αποτελέσματα τα οποία η διδασκαλία του μπορούσε να παραγάγει πάνω στον Ιουδαϊσμό (a).
Σε παλαιωμένους και γερασμένους εξωτερικούς τύπους, σκιές και σύμβολα των πνευματικών πραγμάτων, όπως ήταν οι τελετουργικές διατάξεις του νόμου, δεν μπορούν να κολλήσουν οι εσωτερικές και πνευματικές ηθικές διατάξεις της χριστιανικής πίστης (δ).

Ματθ.9,17 (1)οὐδὲ βάλλουσιν οἶνον νέον(2) εἰς ἀσκοὺς(3) παλαιούς(4)· εἰ δὲ μήγε(5), ῥήγνυνται(6) οἱ ἀσκοί, καὶ ὁ οἶνος ἐκχεῖται καὶ οἱ ἀσκοὶ ἀπολοῦνται(7)· ἀλλὰ οἶνον νέον εἰς ἀσκοὺς βάλλουσι καινούς, καὶ ἀμφότεροι(8) συντηροῦνται(9).
Ματθ.9,17 Ούτε βάζουν καινούριο κρασί σε παλιά ασκιά· γιατί τα ασκιά θα σκάσουν, θα χυθεί το κρασί και θα καταστραφούν και τα ασκιά. Αλλά το καινούριο κρασί το βάζουν σε καινούρια ασκιά, κι έτσι διατηρούνται και τα δύο».
(1)   «Αναφέρει και άλλη παραβολή» (Ζ). «Είδες που τα παραδείγματα που φέρνει μοιάζουν με αυτά της Παλαιάς Διαθήκης; Το ρούχο, τους ασκούς; Διότι και ο Ιερεμίας ονομάζει τον λαό περίζωμα (=ζώνη), και επίσης αναφέρει ασκούς και κρασί. Επειδή δηλαδή η συζήτηση ήταν για την γαστριμαργία και το τραπέζι, από την περιοχή αυτών παίρνει και τα παραδείγματα» (Χ).
(2)   Κρασί νέο ονομάζει αυτό που δεν πέρασε ακόμη το στάδιο της βράσης, τον μούστο· τα αγγεία που περιέχουν αυτόν οφείλουν να αντέχουν, διότι η βράση μπορεί να σχίσει τα παλιά και φθαρμένα (δ).
(3)   Ασκούς ονομάζει αυτούς που και σήμερα συνηθίζουμε να έχουμε από κατσικίσιο δέρμα για να μπαίνει μέσα ο μούστος (δ).
(4)   Οι οποίοι από τη χρήση έχουν κάπως φθαρεί και δεν αντέχουν στη βράση (δ).
(5)   Αν θα έκαναν αυτό (δ).
(6)   «Μη μπορώντας να αντέξουν τη δύναμη του νέου κρασιού» (Ζ). «Σε αυτούς που δεν έχουν ακόμη μέσω του Πνεύματος αναγεννηθεί για μία καινούργια ζωή και γνώση μαζί, δεν ταιριάζουν τα νέα διδάγματα των ευαγγελικών κηρυγμάτων και δεν μπορούν κατά κάποιο τρόπο να χωρέσουν τα μυστήρια για την Αγία Τριάδα» (Κ).
(7)   Αυθεντική γραφή απόλλονται. Έτσι ώστε δεν μπορούν ούτε το νέο κρασί να κρατήσουν ούτε κάποιο άλλο κρασί στη συνέχεια (b).
(8)   «Το κρασί δηλαδή και το ασκί, το μεν κρασί που βαστάζεται, το δε ασκί που βαστάει» (Ζ).
(9)   Η έννοια της παραβολής:
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία: «Κρασί νέο ονομάζει την αυστηρότητα και την ορμητικότητα των εντολών· κρασί μεν διότι ευφραίνει τις ψυχές των τελείων και νέο διότι είναι ασυνήθιστο στους αγύμναστους. Και πάλι ασκούς παλαιούς ονομάζει τους μαθητές· ασκούς μεν διότι χωράνε μέσα τους την διδασκαλία, αλλά παλαιούς διότι είναι ασθενείς» (Ζ).
Ή, πιο σωστά. Οι παλαιοί ασκοί είναι οι Φαρισαίοι, οι νέοι, οι μαθητές· νέο κρασί το ευαγγέλιο (b). «Ασκοί παλαιοί είναι αυτοί που έχουν την ποιότητα του τρόπου ζωής του μωσαϊκού νόμου, ενώ νέο κρασί είναι η χάρη του Χριστού» (Ω).
«Οι Φαρισαίοι, μοιάζοντας με ένδυμα σχισμένο ή με ασκούς παλαιούς, δεν μπορούν να δεχτούν τη νέα διδασκαλία» (Κ).
Ο στίχος αυτός αναφέρεται στην ίδια ιδέα του προηγούμενου, αλλά από νέα οπτική. Το να ενσωματώσει κάποιος τον Χριστιανισμό στον Ιουδαϊσμό, ενώ θα αύξανε τα σχισίματα του τελευταίου, θα ήταν καταστρεπτικό και για τον Χριστιανισμό, ο οποίος περιοριζόμενος στους τύπους του Ιουδαϊσμού, θα έσχιζε αυτούς και θα διαλυόταν σαν κρασί που χύνεται στο έδαφος (a).
Θα είναι ολέθριο να εξαναγκάσει κάποιος το σύνολο ενός συστήματος νέου και αυξανομένου σε παλαιές μορφές και τύπους ενός παλαιού. Το νέο σύστημα πρέπει να βρει την ιδιαίτερή του έκφραση σε νέες μορφές και τύπους· και χρειάζεται νέες και δροσερές φύσεις, όχι προσκολλημένες σε παραδόσεις που περιορίζουν, αλλά ελεύθερες να δεχτούν νέες ιδέες και νέες μεθόδους (p).

Στίχ. 18-26. Η ανάσταση της κόρης του Ιαείρου και η θεραπεία της αιμορροούσης.

Ματθ.9,18 (1)Ταῦτα αὐτοῦ λαλοῦντος(2) αὐτοῖς ἰδοὺ ἄρχων(3) εἷς(4) προσελθὼν προσεκύνει αὐτῷ λέγων ὅτι ἡ θυγάτηρ μου ἄρτι ἐτελεύτησεν(5)· ἀλλὰ ἐλθὼν ἐπίθες τὴν χεῖρά σου(6) ἐπ᾿ αὐτὴν καὶ ζήσεται(7).
Ματθ.9,18 Ενώ τους τα έλεγε αυτά ο Ιησούς, έρχεται ένας άρχοντας, τον προσκυνάει και του λέει: «Η θυγατέρα μου μόλις πέθανε· έλα όμως να βάλεις το χέρι σου πάνω της, και θα ζήσει».
(1)   Ο Ματθαίος επανέρχεται τώρα στην παρουσίαση παραδειγμάτων από τα θαύματα που έγιναν από τον Μεσσία, από τα οποία παρουσιάζει τρίτη τριάδα (18-33), εάν την αφήγηση που αναφέρεται στην κόρη του Ιαείρου και την αιμορροούσα την πάρουμε σαν μία. Είναι δυνατόν, αντί για 3 τριάδες ο Ματθαίος να είχε σχέδιο να σχηματίσει σύνολο από 10 θαύματα. Αλλά αυτό είναι λιγότερο πιθανό. Οι άλλες δύο τριάδες έχουν σαφώς σημειωθεί (p).
Τα δύο γεγονότα έχουν συνενωθεί σε όλους τους συνοπτικούς με τον ίδιο τρόπο, όπου η θεραπεία της αιμορροούσας εξιστορείται ως επεισόδιο που παρεμβλήθηκε. Το σημείο αυτό έπρεπε να είναι πολύ καθορισμένο στην παράδοση. Υπάρχει συμφωνία μεταξύ του Ματθαίου και του Μάρκου και με τον Λουκά σχετικά με τον τόπο, όπου έγιναν τα θαύματα κατά την επιστροφή από την Περαία. Μόνο αντί να βάλει αυτό κατά την αποβίβαση, όπως ο Μάρκος και ο Λουκάς, ο Ματθαίος τοποθετεί αυτό μετά την ίαση του παραλυτικού, την κλήση του Ματθαίου και την περί νηστείας συζήτηση. Συνέδεσε μάλιστα στενά την παρέμβαση του Ιαείρου με την απάντηση του Ιησού για τη νηστεία με τη φράση «ενώ αυτός έλεγε αυτά» (L).
Ως προς τη διαφορά αυτή πρέπει να έχουμε υπ’ όψη, εφόσον δεν είχαν όλοι οι ευαγγελιστές την πρόθεση να εκθέσουν τα γεγονότα με τη σειρά που χρονολογικά αυτά συνέβησαν, δεν μπορεί να προκύψει ζήτημα που να συγκρούεται με τη θεοπνευστία. Η θεοπνευστία εκτείνεται στα όρια των προθέσεων του θεόπνευστου συγγραφέα.
(2)   Η φράση αποτελεί τρόπο μετάβασης συνηθισμένο στον Ματθαίο. Δες ιβ 46,ιζ 5,κστ 47 (L).
(3)   Λέξη πιο γενική από αυτήν του Μάρκου «ένας από τους αρχισυναγώγους». Ο τελευταίος αυτός τίτλος δήλωνε τον προϊστάμενο της λατρείας στις συναγωγές (δες Λουκ. ιγ 14,Πράξ. ιγ 15,κλπ). Η λέξη άρχοντας, παρόλο που μερικές φορές χρησιμοποιούνταν και για τους αρχισυναγώγους, σήμαινε περισσότερο κάποιο εξέχον θρησκευτικό πρόσωπο (όπως κάποιος Φαρισαίος αρχηγός ή αρχιερέας) ή σπουδαίο μέλος της κοινότητας, όχι όμως αναγκαστικά θρησκευτικό αρχηγό (S).
(4)   Το εἷς=κάποιος. Δες η 19. Είναι παράδοξο, ότι ο Ματθαίος αποσιωπά το όνομα του άρχοντα (p). Ολοφάνερα στην αφήγησή του ο Ματθαίος παρουσιάζει ανεξαρτησία από την αφήγηση του Μάρκου μέχρι σημείου ώστε ο Allen, ο οποίος υποστηρίζει την άμεση εξάρτηση του Ματθαίου από τον Μάρκο, να υποθέτει εδώ, ότι ο Ματθαίος αφηγείται εδώ τα γεγονότα από μνήμης.
(5)   «Ο μεν Μάρκος λέει ότι αυτό είπε, ότι δηλαδή η κόρη μου είναι στα τελευταία της (Μάρκ. ε 23), ενώ ο Λουκάς ότι, και αυτή πέθαινε (Λουκ. η 42). Επομένως το «πριν από λίγο πέθανε» (Ζ) του Ματθαίου εξηγείται: Ή, ο Ιάειρος «το είπε αυτό εικάζοντας· διότι θεώρησε, ότι μέχρι τότε οπωσδήποτε θα είχε πεθάνει» (Ζ)· ο κίνδυνος δηλαδή τον οποίο διέτρεχε η κόρη του ήταν έσχατος μέχρι σημείου ώστε ο Ιάειρος συμπερασματικά να πει, ότι: «από τον χρόνο της οδοιπορίας» (Χ) θα πέθανε αυτό.
Ή, ο άρχοντας βλέποντας την κόρη του να είναι στα τελευταία της, έτρεξε προς τον Σωτήρα και ανέφερε σε αυτόν αυτό που αναφέρουν οι Μάρκος και Λουκάς, ότι η κόρη του πέθαινε· αμέσως όμως μετά από λίγο, ενώ ήταν ακόμη ο άρχοντας στο σπίτι με τον Σωτήρα, τού αναγγέλθηκε από κάποιον από τους δικούς του ο θάνατος της κόρης και τότε απευθύνοντας πάλι το λόγο προς τον Σωτήρα, είπε και αυτά που λέει ο Ματθαίος «ότι η κόρη μου πριν λίγο πέθανε» (δ). Και οι δύο εκδοχές σοβαρές.
(6)   Το να βάλει κάποιος το χέρι πάνω σε κάποιον, ήταν και στην Π.Δ. σύμβολο γενικά της μεταδόσεως θείας ευλογίας και χάρης (Γεν. μη 14,Αριθμ. κζ 18,Ιεζ. α 3 κλπ)· εδώ ο άρχοντας έλαβε αφορμή να ζητήσει αυτό λόγω των δύο προηγουμένων θαυμάτων του Σωτήρα στην ίδια πόλη, τη θεραπεία δηλαδή του λεπρού και της πεθεράς του Πέτρου, τις οποίες ενήργησε με το να απλώσει το χέρι και να αγγίξει (δ).
(7)   Δεν λέει θα αναστηθεί, αλλά θα ζήσει· «το οποίο ήταν σημάδι ότι ο Ιάειρος άφησε την κόρη του ενόσω ανέπνεε ακόμη» (Χ).

Ματθ.9,19 καὶ ἐγερθεὶς(1) ὁ Ἰησοῦς ἠκολούθησεν αὐτῷ(2) καὶ οἱ μαθηταί(3) αὐτοῦ.
Ματθ.9,19 Ο Ιησούς σηκώθηκε και τον ακολούθησε μαζί με τους μαθητές του.
(1)   Αφού σηκώθηκε από το τραπέζι (δ).
(2)   Ακολούθησε τον άρχοντα, ώστε να κάνει σε αυτόν σύμφωνα με την πίστη του (δ).
(3)   «Και ο μεν Μάρκος λέει, ότι πήρε τους τρεις μαθητές, και ο Λουκάς· ενώ αυτός απλώς λέει τους μαθητές» (Χ).

Ματθ.9,20 Καὶ ἰδοὺ γυνή(1), αἱμοῤῥοοῦσα(2) δώδεκα ἔτη, προσελθοῦσα ὄπισθεν(3) ἥψατο τοῦ κρασπέδου(4) τοῦ ἱματίου αὐτοῦ.
Ματθ.9,20 Μια γυναίκα, που υπέφερε από αιμορραγία δώδεκα χρόνια, τον πλησίασε τότε από πίσω και άγγιξε την άκρη από το ρούχο του.
(1)   Ο Ευσέβιος (Εκκλ. Ιστορ. VΙΙ 18) διηγείται, ότι το άγαλμα της γυναίκας αυτής και του Κυρίου που την θεραπεύει υπήρχε ακόμη στα χρόνια του (b).
(2)   Πάσχοντας από αιμορραγία.
(3)   «Για ποιο λόγο δεν τον πλησίασε με θάρρος; Ντρεπόταν για την ασθένειά της νομίζοντας ότι είναι ακάθαρτη… διότι θεωρούνταν από το νόμο μεγάλη ακαθαρσία αυτή η ασθένεια. Για αυτό αποφεύγει την προσοχή και κρύβεται· διότι ούτε και αυτή βεβαίως είχε ακόμη την πρέπουσα και ολοκληρωμένη γνώμη σχετικά με τον Κύριο· διαφορετικά δεν θα νόμιζε ότι δεν θα γινόταν αντιληπτή» (Χ).
(4)   «Κράσπεδο είναι το άκρο του ρούχου, το οποίο περιτυλιγμένο στα πόδια ακουμπά στη γη κατά το βάδισμα» (Ζ). Κράσπεδο από το κροσσός ή κέρας και πέδον, ή μάλλον από το κρηπίς, ονομάζεται το κάτω άκρο οποιουδήποτε πράγματος (ρούχου, γιαλού, βουνού, στρατοπέδου κλπ.)· στους Ο΄ μεταφράζεται έτσι εβραϊκή λέξη που σημαίνει κροσσός, θύσανος (φούντα)(Αριθμ. ιε 38,39)· είχαν οι Ιουδαίοι τέτοιες φούντες ή κροσσούς από κλωστή υακίνθου σύμφωνα με την εντολή του Θεού, για να θυμούνται τις εντολές του Θεού και να εκπληρώνουν αυτές (δ). Ο Κύριός μας τηρούσε και την εντολή αυτή του νόμου (b).(Δες Αρ. ιε 38,Δευτ. κβ 12).

Ματθ.9,21 ἔλεγε γὰρ(1) ἐν ἑαυτῇ, ἐὰν μόνον(2) ἅψωμαι τοῦ ἱματίου αὐτοῦ, σωθήσομαι(3).
Ματθ.9,21 Γιατί έλεγε από μέσα της: «Και μόνο ν’ αγγίξω το ρούχο του, θα σωθώ».
(1)   Ο λόγος για τον οποίο άγγιξε το κράσπεδο (δ).
(2)   «Είχε πολλή πίστη» (Ζ). «Διότι ούτε αμφέβαλλε, ούτε είπε μέσα της· άραγε θα απαλλαχτώ από την ασθένεια; Μήπως δεν θα απαλλαχτώ; Αλλά έχοντας θάρρος για την υγεία της, έτσι πλησίασε» (Χ).
(3)   Το σώζω εδώ με την έννοια του κάνω υγιή, αποκαθιστώ την υγεία σε κάποιον, σώζω αυτόν που πάσχει άσχημα, για να μην πεθάνει από τη νόσο (g).

Ματθ.9,22 ὁ δὲ Ἰησοῦς ἐπιστραφεὶς(1) καὶ ἰδὼν αὐτὴν εἶπε(2)· θάρσει(3), θύγατερ(4)· ἡ πίστις(5) σου σέσωκέ σε(6). καὶ ἐσώθη(7) ἡ γυνὴ ἀπὸ τῆς ὥρας ἐκείνης(8).
Ματθ.9,22 Ο Ιησούς γύρισε, την είδε και της είπε: «Θάρρος, κόρη μου, η πίστη σου σε έσωσε». Κι από την ώρα εκείνη θεραπεύτηκε η γυναίκα.
(1)   «Επειδή αγαπά τη συντομία ο Ματθαίος, προσπέρασε τα ενδιάμεσα και ανήγγειλε μόνο το θαύμα· ενώ ο Λουκάς όλα τα εξιστόρησε για ακρίβεια» (Ζ).
(2)   «Δεν την άφησε να περάσει απαρατήρητη, αλλά τη φέρνει στη μέση και την κάνει φανερή για πολλούς λόγους… Πρώτον διαλύει το φόβο της γυναίκας, για να μη ζει με αγωνία πιεζόμενη από τη συνείδησή της, σαν, κατά κάποιο τρόπο, να είχε κλέψει τη δωρεά. Δεύτερον την διορθώνει, επειδή νόμιζε ότι θα διέφευγε της προσοχής του. Τρίτον φανερώνει σε όλους την πίστη της, ώστε και οι άλλοι να την μιμηθούν· και επίσης από το θαύμα του ότι σταμάτησε τις πηγές του αίματος παρέχει όχι μικρότερο θαύμα, το να δείξει δηλαδή ότι ξέρει τα πάντα» (Χ). «Δείχνει επίσης ότι κανείς από αυτούς που έχουν αρρώστια χωρίς τη θέλησή τους, δεν είναι ακάθαρτος για το Θεό. Για αυτό και ο Κύριος προσκαλεί εκείνην που έπασχε από αιμορραγία, για να μεταβάλλει τον τυπικό νόμο και να του προσδώσει πνευματικό νόημα» (Κ).
(3)   Μόνο στον Ματθαίο υπάρχει το «θάρσει». Μη φοβάσαι πλέον τίποτα ως ακάθαρτη (δ). Ή, «της λέει να έχει θάρρος, διότι φοβήθηκε ότι έκλεψε την δωρεά» (Θφ). Η δεύτερη αυτή ερμηνεία πιο σοβαρή.
(4)   Η στοργική προσφώνηση συναντιέται σε όλους τους συνοπτικούς. Δεν λέει κανένα θεραπευτικό λόγο, διότι γνωρίζει, ότι αυτή έχει ήδη θεραπευτεί (p). «Την ονομάζει κόρη του, ως πιστή» (Θφ).
(5)   Πίστη εδώ εννοείται η πεποίθηση στη θεραπευτική δύναμη του Χριστού (a). Με αυτό δείχνει ο Κύριος, ότι γνωρίζει την ύπαρξη και την έκταση της πίστης της γυναίκας, και επαινεί και επιδοκιμάζει την πίστη αυτή (b).
(6)   Επικυρώνει την δωρεά και παραγγέλλει να γίνει αυτή μόνιμη, και κατά την ίδια ώρα υπονοεί, ότι εάν άλλοι έμειναν αβοήθητοι, μόνη αιτία είναι η απιστία τους (b).
(7)   «Με την έννοια του: έγινε υγιής. Ο Λουκάς είπε ιάθηκε» (Ζ).
(8)   «Όχι από τη στιγμή που είπε ο Χριστός σε αυτήν το «έχε θάρρος κόρη μου», αλλά από τη στιγμή που άγγιξε το κράσπεδο, όπως εξιστόρησαν ο Μάρκος και ο Λουκάς» (Ζ). Η φράση από την ώρα εκείνη δεν ισοδυναμεί με το: την ώρα εκείνη, αλλά=από την ώρα εκείνη και μετά, όπου εννοείται από μόνο του το «και ύστερα» (δ).

Ματθ.9,23 Καὶ ἐλθὼν ὁ Ἰησοῦς εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἄρχοντος καὶ ἰδὼν τοὺς αὐλητὰς(1) καὶ τὸν ὄχλον(2) θορυβούμενον(3), λέγει αὐτοῖς·
Ματθ.9,23 Όταν έφτασε ο Ιησούς στο σπίτι του άρχοντα και είδε τους μουσικούς, που ήρθαν για την κηδεία, και τον κόσμο ταραγμένο, τους είπε:
(1)   «Ήταν συνήθεια σε τέτοιου είδους συμφορές να φέρνουν αυλητές, που προκαλούσαν θρήνο» (Ζ). Μόνος ο Ματθαίος από όλους τους συνοπτικούς αναφέρει τους επαγγελματίες αυλητές, μολονότι αποσιωπά την αναγγελία του θανάτου της κόρης και το προνόμιο που παραχωρήθηκε στον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη (L).
Ως Ιουδαίος ο Ματθαίος γνωρίζει, ότι τέτοιοι έπρεπε να είναι εκεί, διότι και οι φτωχότεροι Ιουδαίοι έπαιρναν τουλάχιστον δύο αυλητές για να κλάψουν το θάνατο της συζύγου (δες Ιωσήπου Ιουδ. Πολιτ. ΙΙΙ,ΙΧ,5). Η συνήθεια ήταν πολύ διαδεδομένη. Η συμμετοχή αυλητών στις ρωμαϊκές κηδείες συνηθιζόταν τόσο πολύ ώστε ο δέκατος νόμος των 12 πινάκων περιόριζε τον αριθμό αυτών σε δέκα (p). Οι αυλητές αυτοί προκαλούσαν με το θρηνητικό μέλος τους την λύπη και τα δάκρυα αυτών που έρχονταν και παρακολουθούσαν (δ).
(2)   Των συγγενών και γνωρίμων (δ).
(3)   Να συγκινείται με δάκρυα (δ).

Ματθ.9,24 ἀναχωρεῖτε(1)· οὐ γὰρ ἀπέθανε τὸ κοράσιον, ἀλλὰ καθεύδει(2), καὶ κατεγέλων αὐτοῦ(3)·
Ματθ.9,24 «Φύγετε, γιατί το κοριτσάκι δεν πέθανε αλλά κοιμάται». Και τον περιγελούσαν.
(1)   Δηλαδή δεν χρειάζεστε εδώ. Ο Κύριος προχωρεί χωρίς δισταγμό για να συντελέσει το θαύμα. Δες ιδ 19 (b). Διώχνει αυτούς διότι με το θόρυβο και την αταξία γίνονταν εμπόδιο στην επιτέλεση του θαύματος (δ).
(2)   «Όπως ακριβώς και στη θάλασσα μαλώνει τους μαθητές πρώτα, έτσι λοιπόν και εδώ βγάζει τον θόρυβο από τη διάνοια των παρόντων, δείχνοντας ταυτόχρονα ότι είναι εύκολο σε αυτόν να αναστήσει τους νεκρούς και διδάσκοντας μαζί να μη φοβόμαστε το θάνατο· διότι αυτός δεν είναι θάνατος, αλλά έχει μεταβληθεί πλέον σε ύπνο» (Χ).
«Δείχνει ότι δεν είναι φοβερός ο θάνατος από εδώ και μπρος» (Σχ.π.). Ο Ιησούς είπε αυτό πριν ακόμη μπει εκεί όπου κείτονταν η νεκρή. Οι νεκροί όλοι ζουν για το Θεό. Δες Λουκ. κ 38. Και το κορίτσι, λόγω της ανάστασής του, η οποία επρόκειτο να γίνει γρήγορα, με ασφάλεια και εύκολα, δεν έπρεπε να συμπεριληφθεί μεταξύ εκείνων, οι οποίοι θα αναστηθούν μετά από αυτά, αλλά μεταξύ αυτών που κοιμούνται (b).
(3)   Ο Λουκάς ο αγαπητός ιατρός προσθέτει, ότι αυτοί που άκουσαν αυτό γνώριζαν, ότι το κορίτσι πέθανε (p). Η ασθένεια της κοπέλας διήρκεσε κάποιο χρόνο. Και για αυτό όλοι είχαν σχηματίσει την πεποίθηση, ότι πέθανε.
Για αυτό και γελούσαν εις βάρος του (S), «επειδή έλεγε ότι κοιμάται η πεθαμένη. Ήθελε όμως και αυτός να τον περιγελάσουν, έτσι ώστε και οι αυλητές και ο περίγελως και τα παρόμοια να είναι σαφής απόδειξη του ότι πέθανε το κορίτσι και να μην μπορεί κανείς ύστερα να λέει ότι δεν πέθανε» (Ζ).

Ματθ.9,25 ὅτε δὲ ἐξεβλήθη(1) ὁ ὄχλος, εἰσελθὼν(2) ἐκράτησε τῆς χειρὸς(3) αὐτῆς, καὶ ἠγέρθη(4) τὸ κοράσιον.
Ματθ.9,25 Όταν έβγαλαν έξω τον κόσμο, μπήκε μέσα, την έπιασε από το χέρι της και το κοριτσάκι σηκώθηκε.
(1)   Ο Κύριος με το «αναχωρείτε» παράγγειλε να βγουν αυτοί που θρηνούσαν από το δωμάτιο της κόρης, και έπειτα ο οικοδεσπότης εκτελώντας την παραγγελία έβγαλε αυτούς ήπια από το δωμάτιο (δ).
(2)   Στο δωμάτιο όπου ήταν ξαπλωμένη η νεκρή.
(3)   «Πιάνει το χέρι της, πληροφορώντας τους θεατές, ώστε να προετοιμάσει με την όψη την πίστη της ανάστασης» (Χ).
(4)   «Θαυματουργεί όχι φέρνοντας άλλη ψυχή, αλλά γυρνώντας πίσω αυτήν την ίδια που βγήκε, και την σηκώνει σαν ακριβώς από ύπνο» (Χ). Ο Ιησούς ανέστησε νεκρούς από το κρεβάτι, από το φέρετρο, από τον τάφο. Τέτοια παραδείγματα δες στα Λουκ. ζ 14,Ιω. ια 44. Θα ήταν αδιάκριτο, να σχηματίζει κάποιος θεωρίες για την κατάσταση των ψυχών, οι οποίες πρόσκαιρα χωρίστηκαν από τα σώματα (b).

Ματθ.9,26 καὶ ἐξῆλθεν ἡ φήμη(1) αὕτη εἰς ὅλην τὴν γῆν ἐκείνην(2).
Ματθ.9,26 Και η φήμη του διαδόθηκε σ’ όλη την περιοχή εκείνη.
(1)   Δηλαδή ο λόγος για αυτό το μεγάλο θαύμα (δ).
(2)   Την χώρα, στην οποία βρισκόταν η Καπερναούμ, δηλαδή την Γαλιλαία και τα γύρω από τη θάλασσα της Τιβεριάδας (δ). Το ίδιο επαναλαμβάνει ο ευαγγελιστής μετά το αμέσως επόμενο θαύμα (σ. 31), και σχετική παρατήρηση σημειώνει και μετά το τρίτο θαύμα (σ.33)(p).

Στιχ. 27-31. Η θεραπεία των δυο τυφλών.

Ματθ.9,27 (1)Καὶ παράγοντι ἐκεῖθεν(2) τῷ Ἰησοῦ ἠκολούθησαν αὐτῷ δύο τυφλοὶ(3) κράζοντες(4) καὶ λέγοντες· ἐλέησον ἡμᾶς(5), υἱὲ Δαυΐδ(6).
Ματθ.9,27 Όταν προχώρησε πιο πέρα ο Ιησούς, τον ακολούθησαν δύο τυφλοί, που φώναζαν κι έλεγαν: «Σπλαχνίσου μας, Υιέ του Δαβίδ!»
(1)   Υποτέθηκε από κάποιους ότι και η αφήγηση αυτή σχηματίστηκε από υλικό που πάρθηκε από το κατά Μάρκον. Ο Μάρκος δύο φορές μιλά για τη θεραπεία ε ν ό ς τυφλού και στις δύο περιπτώσεις (η 22,ι 46). Ο Ματθαίος δύο φορές αναφέρει θεραπείες δύο τυφλών, εδώ και στο κεφ. κ 30. Η παρούσα αφήγηση σχηματίστηκε από επηρεασμό από το Μάρκ. η 22; Ο Zahn απορρίπτει αυτήν την εκδοχή και τις όμοιες με αυτήν ως ανόητες και δεν αμφιβάλλει ότι η αφήγηση αυτή του Mατθαίου είναι ανεξάρτητη και τελείως δοαφορετική από κάθε άλλη αφήγηση του Μάρκου (p).
Εδώ ο Ματθαίος παρεμβάλλει δύο θαύματα, τα οποία εμφανίζουν τη δύναμη του Χριστού να αναζωογονήσει φυσικές αισθήσεις χαλασμένες που δεν λειτουργούν (a) όπου δίνεται πίσω η όραση μεν σε δύο τυφλούς, ενώ η ακοή σε κουφό δαιμονισμένο.
(2)   =Προχωρώντας από εκεί, δηλαδή από το σπίτι του αρχισυναγώγου (δ).
(3)   «Αφού έμαθαν για όσα θαυματουργούσε και αφού πίστεψαν ότι αυτός είναι ο προσδοκώμενος Χριστός, έρχονται και ακολουθούν κράζοντας» (Ζ). «Δεν είναι όμως αυτό μικρή κατηγορία για τους Ιουδαίους, όταν δηλαδή αυτοί μεν (οι τυφλοί) παρόλο που τα μάτια τους ήταν κατεστραμμένα, μόνο από την ακοή δέχονται την πίστη, ενώ εκείνοι (οι Ιουδαίοι) αν και έβλεπαν τα θαύματα και είχαν ως μάρτυρα των όσων συνέβαιναν τα ίδια τους τα μάτια, κάνουν όλα τα αντίθετα» (Χ).
(4)   «Πρόσεξε λοιπόν και την προθυμία τους και από την κραυγή και από την παράκλησή τους· διότι δεν τον πλησίασαν απλώς και μόνο, αλλά φωνάζοντας δυνατά, και δεν πρόβαλλαν τίποτα άλλο παρά μόνο να τους ελεήσει» (Χ).
(5)   Εκφραστική αίτηση που περιέχει ομολογία αθλιότητας και ικεσία για παροχή μεγαλόδωρου ελέους (b). «Ελέησε, δηλαδή θεράπευσε» (Ζ). Σπλαχνίσου και θεράπευσε την τύφλωσή μας (δ).
(6)   Δηλαδή Χριστέ (b). Ο τίτλος είναι μεσσιανικός. Εκφράζει την ιδέα εθνικού Μεσσία των Ιουδαίων (S). Η επίκληση του Ιησού ως υιού του Δαβίδ δείχνει, ότι η ιδέα ότι αυτός είναι ο Μεσσίας ολοένα δυνάμωνε. Για πρώτη φορά τώρα απευθύνονται προς τον Ιησού ως Υιό του Δαβίδ. Δες και ιβ 23,ιε 22,κ 30,31,κα 9,15.

Ματθ.9,28 ἐλθόντι δὲ εἰς τὴν οἰκίαν(1) προσῆλθον αὐτῷ οἱ τυφλοί, καὶ λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· πιστεύετε(2) ὅτι δύναμαι(3) τοῦτο(4) ποιῆσαι; λέγουσιν αὐτῷ· ναί, Κύριε(5).
Ματθ.9,28 Κι όταν έφτασε στο σπίτι, πήγαν κοντά του οι τυφλοί, και ο Ιησούς τους λέει: «Πιστεύετε πως μπορώ να το κάνω αυτό;» Του λένε: «Ναι, Κύριε».
(1)   Στο σπίτι του Ματθαίου όπως και στο σ. 10, όχι βεβαίως στο δικό του, διότι ο Σωτήρας δεν είχε τέτοιο (δ). Ή, «είναι λογικό ότι το σπίτι στο οποίο διανυκτέρευσε ήταν κάποιου πιστού» (Ζ). Οι τυφλοί επέμεναν να ικετεύουν (b).
«Για ποιο λόγο τέλος πάντων τους κάνει να ακολουθούν ενώ εκείνοι φωνάζουν; Με σκοπό πάλι να μας διδάξει ότι πρέπει να αποφεύγουμε τη δόξα από τους πολλούς. Επειδή δηλαδή ήταν κοντά το σπίτι, οδηγεί αυτούς εκεί, για να τους θεραπεύσει κατ’ ιδίαν. Και αυτό είναι φανερό από το ότι τους έδωσε εντολή να μην το πουν σε κανέναν» (Χ).
Ο Χριστός περιμένει μέχρις ότου απαλλαχτεί από την δημοσιότητα (p), «για να μη δώσει την εντύπωση στους φιλοκατήγορους ότι ορμούσε στις θαυματουργίες ως φιλόδοξος» (Ζ).
(2)   Αντί να ρωτήσει: Τι θέλετε να σας κάνω, ο Ιησούς θέλει να πετύχει θετική εκδήλωση της πίστης τους (L).
«Διότι ήξερε μεν ότι πιστεύουν ότι μπορεί· διότι διαφορετικά πώς θα τον παρακαλούσαν ακολουθώντας; Ρωτά όμως για να φανερωθεί και αυτών η πίστη και να ελκυστούν μέσω αυτών και άλλοι. Διότι τα θαύματα δεν τα έκανε μόνο για αυτούς που θεραπεύονταν, αλλά και κατ’ εξοχήν για όσους έβλεπαν και άκουγαν» (Ζ).
(3)   «Δεν είπε, ότι πιστεύετε ότι μπορώ να παρακαλέσω τον Πατέρα μου, ότι μπορώ να προσευχηθώ, αλλά ότι εγώ μπορώ να κάνω αυτό» (Χ).
(4)   «Δηλαδή αυτό που ζητάτε» (Ζ).
(5)   Με το «Κύριε» αναγνωρίζουν αυτόν ως τον Μεσσία, που έχει μέσα του θεία δύναμη. Δες η 2 (δ).

Ματθ.9,29 τότε ἥψατο(1) τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν λέγων· κατὰ τὴν πίστιν ὑμῶν(2) γενηθήτω(3) ὑμῖν.
Ματθ.9,29 Τότε άγγιξε τα μάτια τους και είπε: «Όπως το πιστεύετε να σας γίνει».
(1)   Άγγιξε. Δες η 15 για το χέρι, κ 34 για τα μάτια, Μάρκ. ζ 33 για την γλώσσα (a).
(2)   «Αποδίδει την θεραπεία στην πίστη τους» (Ζ).
«Διότι δεν είπε, ας ανοίξουν τα μάτια σας, αλλά σύμφωνα με την πίστη σας ας γίνει· πράγμα που λέει σε πολλούς από εκείνους που τον πλησίασαν, σπεύδοντας να καταστήσει γνωστή την πίστη της ψυχής τους πριν από τη θεραπεία των σωμάτων τους, ώστε και εκείνους να κάνει περισσότερο ευδόκιμους και άλλους να κάνει περισσότερο σπουδαίους» (Χ).
(3)   Ας γίνει, ας συμβεί (δ).

Ματθ.9,30 καὶ ἀνεῴχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί. καὶ ἐνεβριμήσατο(1) αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς λέγων· ὁρᾶτε μηδεὶς γινωσκέτω(2).
Ματθ.9,30 Κι ανοίχτηκαν τα μάτια τους. Τότε ο Ιησούς τους πρόσταξε λέγοντας: «Προσέξτε να μην το μάθει κανένας».
(1)   Αυθεντική γραφή ενεβριμήθη. «Δεν διατάζει απλώς και μόνο, αλλά με πολλή σφοδρότητα» (Χ). «Τους κοίταξε αυστηρά και συνοφρυώθηκε (σούφρωσε τα φρύδια) και τους κούνησε απειλητικά το κεφάλι» (Ζ). Από το εν και βριμάομαι (από το βρίμη)=συγκινούμαι από οργή (g). Το ρήμα χρησιμοποιείται για άλογα που φυσούν με τα ρουθούνια τους (Αισχύλ. Θηβ. 461), για ανθρώπους οργισμένους ή λυπημένους (Λουκιανού Νεκρολ. 20). Βρίσκεται δύο φορές στον Μάρκο (α 43,ιδ 5) και στον Ματθαίο μόνο εδώ. Και με διαφορετική έννοια δύο φορές στον Ιωάννη (ια 33,38). Εδώ όπως στο Μάρκ. α 43 σημαίνει δίνω εντολή με έμφαση (a).
(2)   Κανείς να μη μάθει αυτό που έγινε σε εσάς· λόγος της απαγόρευσης αυτής ήταν η αποφυγή κάθε επίδειξης (δ).
«Αν όμως αλλού φαίνεται να λέει· Πήγαινε και να διηγείσαι τη δόξα του Θεού (Λουκ. η 39), δεν είναι εκείνο αντίθετο με αυτό, αλλά και πάρα πολύ σύμφωνο. Διότι διδάσκει εμείς μεν οι ίδιοι να μη λέμε τίποτα για τον εαυτό μας, αλλά και αυτούς που θέλουν να μας εγκωμιάζουν να τους εμποδίζουμε· αν όμως η δόξα αναφέρεται στο Θεό, όχι μόνο να μην το εμποδίζουμε, αλλά και προστάζει να το κάνουμε αυτό» (Χ).

Ματθ.9,31 οἱ δὲ ἐξελθόντες διεφήμισαν(1) αὐτὸν ἐν ὅλῃ τῇ γῇ ἐκείνῃ.
Ματθ.9,31 Αυτοί όμως, μόλις βγήκαν έξω, διέδωσαν τη φήμη του σ’ όλη την περιοχή εκείνη.
(1)   Διαφήμισαν αυτόν ως θαυματουργό και ως υιό του Δαβίδ (L). Διαφήμισαν=διέσπειραν τη φήμη του. Συναντιέται στο Μάρκ. α 45 και στο Ματθ. κη 15 (a). Το αίσθημα της ευγνωμοσύνης υπερίσχυσε του καθήκοντος της προς τον Σωτήρα υπακοής· άλλωστε και καταλάβαιναν την εντολή αυτή που δόθηκε από μετριοφροσύνη, ότι δεν τους δέσμευε και για αυτό για το συμφέρον του ευαγγελίου έσπευσαν να διαφημίσουν (δ).

Στιχ. 32-34. Η θεραπεία του κωφαλάλου.

Ματθ.9,32 (1)Αὐτῶν(2) δὲ ἐξερχομένων ἰδοὺ προσήνεγκαν(3) αὐτῷ ἄνθρωπον κωφὸν(4) δαιμονιζόμενον(5)·
Ματθ.9,32 Ενώ έβγαινε έξω οι δύο τυφλοί, του έφεραν έναν κωφάλαλο δαιμονισμένο.
(1)   Μετά την ανάσταση της κόρης του Ιαείρου και την θεραπεία των τυφλών έχουμε ως τρίτο θαύμα της τρίτης τριάδας την θεραπεία του δαιμονισμένου κωφού. Κύρίως η επιστροφή της ακοής και της λαλιάς και όχι τόσο η εκδίωξη του δαιμονίου –διότι εκδίωξης δαιμονίων έδωσε ήδη παράδειγμα ο ευαγγελιστής- είναι το ειδικό χαρακτηριστικό του θαύματος αυτού.
Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι, για να μπει το θαύμα αυτό εδώ. Και μάλιστα: α) το θαύμα αυτό αύξησε ακόμη πιο πολύ τη φήμη του Μεσσία και υποβοήθησε στο να διευρυνθεί το πεδίο της δράσης του με την αποστολή σε περιοδεία κηρύγματος των Δώδεκα. β) Σημείωσε νέο στάδιο στην ολοένα αυξανόμενη εχθρότητα των Φαρισαίων. Φθάνουν αυτοί μέχρι το σημείο να πουν, ότι με τον άρχοντα των δαιμονίων βγάζει τα δαιμόνια (p).
(2)   Των τυφλών που ξαναείδαν.
(3)   «Αυτό που έπασχε δεν ήταν φυσικό αλλά ήταν η κακία του δαίμονα· για αυτό και χρειαζόταν άλλους να τον οδηγήσουν στο Χριστό. Διότι δεν μπορούσε να παρακαλέσει από μόνος του, αφού ήταν άφωνος, ούτε άλλους να ικετεύσει αφού ο δαίμονας του είχε δέσει τη γλώσσα και μαζί με τη γλώσσα και την ψυχή του δέσμευσε. Για αυτό δεν απαιτεί πίστη από αυτόν, αλλά αμέσως διορθώνει το νόσημα» (Χ).
(4)   «Κωφό λέει εδώ τον άλαλο. Διότι λέγεται κωφός όχι μόνο αυτός που δεν ακούει, αλλά και αυτός που δεν μιλά» (Ζ). Δες Λουκ. α 22. Πιθανώς ο ασθενής είχε χάσει και την ακοή.
(5)   «Δεν ήταν από τη φύση μουγγός, αλλά ο δαίμονας έδεσε τη γλώσσα του» (Ζ).

Ματθ.9,33 καὶ ἐκβληθέντος τοῦ δαιμονίου ἐλάλησεν ὁ κωφός(1), καὶ ἐθαύμασαν(2) οἱ ὄχλοι λέγοντες ὅτι οὐδέποτε ἐφάνη οὕτως(3) ἐν τῷ Ἰσραήλ(4).
Ματθ.9,33 Και μόλις έδιωξε το δαιμόνιο, μίλησε ο κωφάλαλος. Κι ο κόσμος θαύμασε και είπε: «Ποτέ ως τώρα δεν είδαν οι Ισραηλίτες τέτοια πράγματα!»
(1)   «Ο Σωτήρας έβγαλε αμέσως τον δαίμονα και όταν εκδιώχτηκε, λύθηκαν μεν τα δεσμά, και συνήλθε και μίλησε ο άνθρωπος» (Ζ). Ο Σωτήρας μαζί με την εκδίωξη του δαιμονίου επανέφερε και την υγιή κατάσταση του εγκεφάλου και των φωνητικών οργάνων (ακόμη και της ακοής), και για αυτό ταυτόχρονα με το διώξιμο του δαίμονα μίλησε ο κωφός (δ).
(2)   Η ταυτόχρονη θεραπεία και από τον δαίμονα και από την κώφωση, που συντελέστηκε με τέτοια εξουσία και έτσι ραγδαία, προκάλεσαν το θαυμασμό του όχλου.
(3)   «Με την έννοια ότι ποτέ δεν φάνηκαν τέτοια παράδοξα» (Ζ).
(4)   Στο έθνος δηλαδή, στο οποία τόσα πολλά παράδοξα φάνηκαν (b).
«Τον έβαζαν πιο ψηλά από όλους τους θαυματουργούς που φάνηκαν από αιώνες· διότι θεράπευε κάθε νόσημα και ταχύτατα και με εξουσία· και άλλοτε μεν με λόγια, άλλοτε δε με άγγιγμα, άλλοτε πάλι και με άγγιγμα και με λόγια, και για να μιλήσουμε απλά, όπως ήθελε, δείχνοντας με όλα την παντοδυναμία του» (Ζ).

Ματθ.9,34 (1)οἱ δὲ Φαρισαῖοι ἔλεγον· ἐν τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων(2) ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια(3).
Ματθ.9,34 Οι Φαρισαίοι όμως έλεγαν: «Με τη δύναμη του άρχοντα των δαιμονίων διώχνει τα δαιμόνια».
(1)   Ο στίχος αυτός μπαίνει από τον Hort εντός [ ] και αποσιωπάται από τους κώδικες Dak, την συριακή μετάφραση του Σινά, τον Ιλάριο και τον Τατιανό. Μαρτυρείται όμως από όλους τους άλλους κώδικες. Επιπλέον το χωρίο αυτό είναι κατά πάντα όμοιο με το Λουκ. ια 14 και εξής, όπου αμέσως μετά τη θεραπεία του κωφού εμφανίζονται κάποιοι να λένε ότι με τον Βεελζεβούλ τον άρχοντα των δαιμονίων βγάζει τα δαιμόνια (L).
(2)   Με τη βοήθεια του άρχοντα των δαιμονίων τον οποίο οι ίδιοι Φαρισαίοι παρακάτω (Ματθ. ιβ 24) ονομάζουν Βεελζεβούλ (δ). Οι Φαρισαίοι δεν μπορούσαν να αρνηθούν το μέγεθος των θαυμάτων του Κυρίου· για αυτό αποδίδουν αυτά σε μεγάλο παράγοντα, αν και πονηρό (b).
(3)   «Δεν ντρέπονταν να φλυαρούν πράγματα που εύκολα ελέγχονταν. Διότι αυτός που έχει φίλο τον άρχοντα των δαιμονίων, κάνει πράγματα φιλικά σε εκείνον· αγαπητό όμως στο δαίμονα είναι το να βλάπτει πάντα τους ανθρώπους, το να διδάσκει κάθε αμαρτία, το να απομακρύνει όλους από το Θεό· ο Χριστός όμως έκανε τα αντίθετα από αυτά, ευεργετώντας πάντα τους ανθρώπους, διδάσκοντας κάθε αρετή, φέρνοντας όλους στο Θεό» (Ζ).
Και «δεν έβγαλε μόνο δαιμόνια, αλλά και λεπρούς καθάρισε, και νεκρούς ανέστησε, και θάλασσα χαλιναγώγησε, και αμαρτήματα εξαφάνιζε, και βασιλέια κήρυττε και στον Πατέρα έφερνε· πράγματα τα οποία ο δαίμονας ούτε θα μπορούσε ποτέ να προτιμήσει ούτε θα ήταν δυνατόν ποτέ να πραγματοποιήσει. Ο δαίμονας όταν υβρίζεται δεν ευεργετεί, αφού μάλιστα και όταν δεν υβρίζεται βλάπτει αυτούς που πιστεύουν σε αυτόν και τον τιμούν. Ο Χριστός όμως κάνει το αντίθετο» (Χ).

Στιχ. 35-38. Ανάγκη ποιμένων και διδασκάλων.

Ματθ.9,35 Καὶ(1) περιῆγεν ὁ Ἰησοῦς τὰς πόλεις πάσας καὶ τὰς κώμας διδάσκων ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν καὶ κηρύσσων τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας(2) καὶ θεραπεύων πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν ἐν τῷ λαῷ(3).
Ματθ.9,35 Ο Ιησούς περιόδευε σ’ όλες τις πόλεις και στα χωριά, δίδασκε στις συναγωγές τους, κήρυττε το χαρμόσυνο μήνυμα για τον ερχομό της βασιλείας του Θεού και γιάτρευε κάθε ασθένεια και κάθε αδυναμία στο λαό.
Αφού ο ευαγγελιστής τελείωσε τα παραδείγματα από τη διδασκαλία του Χριστού (κεφ. ε-ζ) και από τα θαύματά του (κεφ. η-θ 34), έχει την πρόθεση τώρα να δείξει, πώς η δημόσια αυτή δράση του Κυρίου διευρύνθηκε με την αποστολή των δώδεκα αποστόλων. Η φήμη του Ιησού διαδόθηκε σε όλη τη χώρα του Ισραήλ (θ 26-31) και παντού οι άνθρωποι επιθυμούσαν να τον δουν. Στέλνει λοιπόν τους 12, για να επεκτείνουν το έργο του (a).
(1)   Πριν δώσει σε μας παραδείγματα από τη διδασκαλία και από τις θαυματουργικές θεραπείες του Μεσσία, παρουσίασε στα προηγούμενα ο ευαγγελιστής περίληψη του έργου του ως συνόλου (δ 23-25). Εδώ δίνει και πάλι σε μας μία παρόμοια περίληψη (σ. 35). Και αναφέρει δεύτερη περιοδεία του Σωτήρα στη Γαλιλαία, στην οποία δίδασκε το λαό και θεράπευε τους αρρώστους του (δ).
(2)   Εννοείται του Θεού (b).
(3)   Αυθεντική γραφή χωρίς αυτό=Κάθε νόσο και κάθε ασθένεια, εννοείται όλων, όσων έφερναν σε αυτόν (b). «Ο παρών ευαγγελιστής τα είπε αυτά και στην αρχή του τετάρτου κεφαλαίου και ερμηνεύτηκαν σε εκείνο» (Ζ).

Ματθ.9,36 Ἰδὼν δὲ τοὺς ὄχλους ἐσπλαγχνίσθη(1) περὶ αὐτῶν, ὅτι ἦσαν ἐκλελυμένοι(2) καὶ ἐῤῥιμμένοι(3) ὡς(4) πρόβατα μὴ ἔχοντα ποιμένα(5).
Ματθ.9,36 Όταν είδε ο Ιησούς τον κόσμο, τους σπλαχνίστηκε, γιατί ήταν ταλαιπωρημένοι και εγκαταλειμμένοι σαν πρόβατα που δεν έχουν ποιμένα.
(1)   Συναντιέται 4 φορές στον Ματθαίο, 4 στον Μάρκο, 3 στον Λουκά και στους Ο΄ σπάνια (a). Εκτός από τις παραβολές (Ματθ. ιη 27,Λουκ. ι 33,ιε 20) χρησιμοποιείται πάντοτε για μόνο το Χριστό (p). Ετυμολογείται η λέξη από το σπλάγχνα, που είναι έδρα των τρυφερών αισθημάτων, και σημαίνει δείχνω, έχω συμπάθεια, οίκτο, έλεος για κάποιον (δ). Η διάθεση του Ιησού ήταν κατ’ εξοχήν καρποφόρα σε έργα ελέους (b).
(2)   Αυθεντική γραφή εσκυλμένοι. Το σκύλλω στον Αισχύλο και στην Ανθολογία με την έννοια του γδέρνω ή ξεσχίζω. Στην Κ.Δ. με την έννοια του ενοχλώ ή όπως συνήθως λέμε φορτώνομαι κάποιον (Μάρκ. ε 35,Λουκ. ζ 6,η 49). Χρησιμοποιούμενο εδώ για τον απλό λαό, περιγράφει τις θρησκευτικές τους συνθήκες. Ο λαός είχε κακουχηθεί, ενοχληθεί, μπερδευτεί από εκείνους οι οποίοι τον είχαν διδάξει· εμποδιζόμενος από το να μπει στη βασιλεία των ουρανών (Ματθ. κγ 13) είχε επιφορτιστεί με δυσβάστακτα φορτία, τα οποία οι Φαρισαίοι επέβαλλαν σε αυτόν (κγ 4)(a).
Αποδίδει η λέξη εσκυλμένοι έννοια πολύ ταιριαστή, που σημαίνει ταλαιπωρημένοι, βασανισμένοι, σε άθλια πνευματική κατάσταση, εξαιτίας της έλλειψης διδασκαλίας αληθινής. Η γραφή εκλελυμένοι σημαίνει τελείως κουρασμένοι, αποκαμωμένοι εννοείται εδώ πνευματικά (δ).
(3)   Σημαίνει ανθρώπους πεσμένους κάτω και ξαπλωμένους στο έδαφος είτε λόγω μέθης είτε λόγω θανάσιμων τραυμάτων (a). Εδώ σημαίνει τους απεριμμένους, κοινώς παραπεταμένους, δηλαδή παραμελημένους, στερημένους από κάθε φροντίδα και περιποίηση πνευματική, διδασκαλία και οδηγία (δ)· εγκαταλελειμμένους, καταβεβλημένους από τον κόπο.
Τα πρόβατα χωρίς ποιμένα απειλούνται από κινδύνους, από τους οποίους προσπαθούν να διαφύγουν με τη φυγή, τρέχοντας τα μεν κατόπιν των άλλων, για να συνενωθούν· ή αναζητούν τόπους βοσκής, τους οποίους δεν μπορούν να βρουν, έως ότου πέφτουν κουρασμένα. Με έλλειψη πνευματικών αρχηγών ζηλωτών και αφιλοκερδών, αληθινών ποιμένων, οι Ισραηλίτες εξαντλούνταν από απόπειρες όπως αυτή του Ιούδα του Γαλιλαίου, που κατέληγαν σε αποθάρρυνση (L). Τα πρόβατα «είναι παραπεταμένα, δηλαδή κουρασμένα διότι δεν υπάρχει αυτός που θα τα φροντίσει» (Ζ). Και όμως μία τέτοια άθλια κατάσταση αποτελούσε το προοίμιο βοήθειας που πλησίαζε (b).
(4)   Αυθεντική γραφή Ωσεί.
(5)   Παρομοίωση που συναντιέται και στην Π.Δ. Δηλαδή αυτοί που έχουν διάθεση να δεχτούν το ευαγγέλιο και να σωθούν είναι πολλοί, αλλά οι πνευματικοί εργάτες που θα υπηρετήσουν στο πνευματικό αυτό έργο είναι λίγοι. Δες Αριθμ. κζ 17,Γ΄Βασ. κβ 17,Ιεζ. λδ 5 (a).
«Αυτή είναι η κατηγορία για τους άρχοντες των Ιουδαίων, ότι δηλαδή, αν και ήταν ποιμένες, έδειχναν τα γνωρίσματα των λύκων· διότι όχι μόνο δεν διόρθωναν το πλήθος, αλλά και κατέστρεφαν την προκοπή τους. Εκείνοι δηλαδή θαύμαζαν και έλεγαν ότι ουδέποτε φάνηκε κάτι τέτοιο στο Ισραήλ και αυτοί έλεγαν τα αντίθετα, ότι με τον άρχοντα των δαιμονίων βγάζει τα δαιμόνια» (Χ).

Ματθ.9,37 τότε λέγει τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ(1)· ὁ μὲν θερισμὸς(2) πολύς(3), οἱ δὲ ἐργάται(4) ὀλίγοι(5).
Ματθ.9,37 Τότε λέει στους μαθητές του: «Ο θερισμός είναι πολύς, οι εργάτες όμως λίγοι.
(1)   Ο λόγος που ακολουθεί είναι παροιμία και ο θερισμός χρησιμοποιήθηκε με μεταφορική έννοια στην προχριστιανική γραμματεία. Στα αποκαλυπτικά χωρία της Π.Δ. (Ιωήλ δ 13, δες Ησ. ιζ 5-11) όπως και στις ιουδαϊκές αποκαλύψεις ο θερισμός είναι συνώνυμος με την κρίση (δες και Ματθ. ιγ 30,39 «ο θερισμός είναι η συντέλεια του αιώνος»)· αλλά στο παρόν χωρίο η εικόνα εφαρμόζεται διαφορετικά, με την ευκαιρία δηλαδή που παρέχεται στον θεριστή, μετά από κόπους που προηγήθηκαν, να μαζέψει καλή σοδειά (S).
Θερισμός στην Κ.Δ. διότι στην Π.Δ. ήταν ο καιρός της σποράς. Δες Ιω. δ 35,36. Και πάλι ο παρών καιρός είναι η εποχή της σποράς και η συντέλεια του κόσμου ο θερισμός (b).
(2)   Δεν σημαίνει εδώ την πράξη του θερισμού όπως στο Ματθ. ιγ 30,Μάρκ. δ 29, αλλά τα στάχυα του σιταριού τα ώριμα για θερισμό (Αποκ. ιδ 15)(L).
«Θερισμό ονομάζει τώρα αυτούς που πρόκειται να πιστέψουν, διότι είναι έτοιμοι για συγκομιδή… Και είπε θερισμό δείχνοντας την ευκολία αυτής της υπηρεσίας, διότι ο μεγαλύτερος κόπος προηγήθηκε και συντελέστηκε από τους προφήτες, οι οποίοι, σαν κάποια σπέρματα πίστης έριξαν από πριν στους Ιουδαίους τα σχετικά με το Χριστό» (Ζ).
(3)   Ο συγκινητικός πόθος του λαού, που ήταν γεμάτος με την προσδοκία του ερχόμενου Μεσσία, τον έκανε κατά τρόπο ειδικό επιδεκτικό να δεχτεί το ευαγγέλιο της Βασιλείας, αρκεί να βρίσκονταν αρκετοί κήρυκες (S).
(4)   Κατάλληλα πρόσωπα, στα οποία θα ανετίθετο το έργο (b). Τέτοια λοιπόν «λέει τους μαθητές του, τους οποίους ήθελε να στείλει για να κάνουν την συγκομιδή αυτών των στάχυων» (Ζ).
(5)   «Λέγοντας τώρα θερισμό και εργάτες, υπενθύμισε σε αυτούς και τα λόγια του Βαπτιστή» (Ζ). Δες Ματθ. γ 12.

Ματθ.9,38 δεήθητε(1) οὖν τοῦ κυρίου τοῦ θερισμοῦ(2) ὅπως ἐκβάλῃ(3) ἐργάτας εἰς τὸν θερισμόν αὐτοῦ.
Ματθ.9,38 Γι’ αυτό παρακαλέστε τον κύριο του χωραφιού να στείλει εργάτες για το θερισμό του».
(1)   Δες πόσο μεγάλη αξία έχουν οι προσευχές. Ο ίδιος ο Κύριος του θερισμού επιθυμεί και ο ίδιος να παρακινηθεί από προσευχές (b). «Παρακαλέστε, είπε, όχι διότι είχε ανάγκη να τον παρακαλέσουν… αλλά για να διδάξει τους μαθητές, να ικετεύουν το Θεό για αυτούς που βρίσκονται στην πλάνη» (Ζ).
(2)   Ή, «κύριο του θερισμού λέει τον εαυτό του διότι για αυτόν φυλάγεται αυτός ο θερισμός και προς αυτόν πρόκειται να γίνει η συγκομιδή και επειδή έχει εξουσία να κάνει τον θερισμό» (Ζ), «και έμμεσα φανερώνει ότι αυτός είναι που έχει το κύρος… ότι αυτός είναι ο γεωργός, αυτός ο Κύριος του θερισμού, αυτός ο δεσπότης των προφητών» (Χ).
Ή, πιο σωστά, ο Θεός, ο Κύριος του Ισραήλ (L), ο ιδιοκτήτης του αλωνιού (εκκλησίας) και του σιταριού (των πιστών), και συγκύριος είναι και ο γιος του (δ).
(3)   Το εκβάλλω εδώ έχει την έννοια του στέλνω με αποστολή, μοναδική περίπτωση στην Κ.Δ. (L).

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι’ (10)

Στιχ. 1-4. Οι δώδεκα μαθητές.

Ματθ.10,1 (1)Καὶ (2)προσκαλεσάμενος(3) τοὺς δώδεκα(4) μαθητὰς αὐτοῦ ἔδωκεν(5) αὐτοῖς ἐξουσίαν(6) πνευμάτων ἀκαθάρτων(7) ὥστε ἐκβάλλειν αὐτὰ(8) καὶ θεραπεύειν(9) πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν(10).
Ματθ.10,1 Ο Ιησούς κάλεσε τότε τους δώδεκα μαθητές του και τους έδωσε την εξουσία πάνω στα δαιμονικά πνεύματα, για να μπορούν να τα διώχνουν, και να μπορούν να θεραπεύουν κάθε ασθένεια και κάθε αδυναμία.
(1)   Οι οπαδοί των δύο πηγών κριτικοί υποστηρίζουν, ότι η περικοπή αυτή του Ματθαίου συντάχθηκε με βάση τον Μάρκο. Από την άλλη είναι σαφές ότι ο Ματθαίος δεν εξαρτάται από τον Μάρκο ούτε ως προς την στον κατάλογο σειρά των ονομάτων των αποστόλων ούτε ως προς το χρόνο και τόπο αυτής της πρώτης αποστολής τους (L).
(2)   Αυτό σαφώς συνδέεται με το τέλος του ενάτου κεφαλαίου (b).
(3)   Ο Σωτήρας σε διάφορους καιρούς είχε καλέσει αυτούς τους 12. Δες Ιω. α 41 και εξής, Ματθ. δ 18-22,θ 9, για την κλήση των επτά· για την εποχή και τον τρόπο της κλήσης των υπόλοιπων 5 τίποτα δεν αναφέρουν οι ευαγγελιστές· αλλά γενικά μόνο αναφέρει ο Λουκάς ότι διάλεξε αυτούς πριν την επί του όρους ομιλία (Λουκ. στ 13)· αλλά ο Λουκάς έχει την επί του όρους ομιλία σε τελείως διαφορετική από τον Ματθαίο σειρά, μετά την κλήση του Ματθαίου (λουκ. ε 27). Το μόνο βέβαιο είναι ότι κατά την δεύτερη αυτή περιοδεία στη Γαλιλαία είχε ήδη καλέσει όλους τους 12. Εδώ λοιπόν προσκάλεσε αυτούς για να τους στείλει στο κήρυγμα. Πρόκειται λοιπόν όχι για την κλήση στο αποστολικό αξίωμα η οποία είχε γίνει προηγουμένως, αλλά για την ιδιαίτερη πρόσκληση για μετάδοση οδηγιών στους ήδη καλεσμένους αποστόλους (δ).
Είχε έλθει ο καιρός να σταλθούν στο έργο από τον Διδάσκαλο, έτσι ώστε να δημιουργηθούν περισσότερα από ένα κέντρα κηρύγματος. Τώρα έγιναν 7 κεντρα, δηλαδή, αυτός και τα 6 ζευγάρια των αποστόλων. Ο Ματθαίος αποσιωπά ότι στάλθηκαν ανά δύο, αλλά στον κατάλογο αριθμεί αυτούς κατά ζεύγη. Ο στενός αυτός κύκλος των μαθητών είχε ήδη λάβει κάποια εκπαίδευση από αυτόν, και κάποιοι από αυτούς είχαν μαθητεύσει πριν και στον Βαπτιστή. «Πρόσεξε, σε παρακαλώ, και τον κατάλληλο χρόνο της αποστολής· διότι δεν τους έστειλε από την αρχή, αλλά όταν είχαν απολαύσει αρκετά να τον ακολουθούν, και είδαν και νεκρό να ανασταίνεται, και θάλασσα να μαλώνεται, και δαίμονες που διώχτηκαν, και παράλυτο που θεραπεύτηκε, και αμαρτήματα που συγχωρέθηκαν, και λεπρό που καθαρίστηκε και αφού έλαβαν αρκετή πείρα της δύναμής του και με έργα και με λόγια, τότε τους στέλνει» (Χ).
(4)   Από το Ματθ. ιθ 28 γίνεται σαφές, ότι ο αριθμός ήταν συμβολικός και ανταποκρινόταν στις 12 φυλές, από τις οποίες κατά τρόπο ιδανικό αποτελούνταν ακόμη το έθνος (S).
«Διαλέγει δώδεκα μαθητές σύμφωνα με τον αριθμό των δώδεκα φυλών» (Θφ).
Είναι αξιοσημείωτο ότι πολύ λίγα γνωρίζουμε και για το μετέπειτα έργο των ανδρών αυτών, οι οποίοι διακρίθηκαν με το μεγάλο όνομα του αποστόλου. Γνωρίζουμε όχι πάρα πολλά για τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, πολύ λίγα για έναν ή δύο από τους άλλους. Αλλά για τους υπόλοιπους μόνο ονόματα γνωρίζουμε. Και όμως μέγα έργο πρέπει να συντελέστηκε από αυτούς, όπως φαίνεται από την ταχύτητα, με την οποία ο ρωμαϊκός κόσμος επέστρεψε, αποτέλεσμα το οποίο προϋποθέτει εξαντλητικότατους κόπους στην αποστολική και στην αμέσως μετά από αυτήν εποχή.
Αλλά στην Κ.Δ. δοξάζεται το έργο και όχι οι εργάτες. Το ευαγγέλιο είναι το παν, ενώ δευτερεύουσας σημασίας αυτοί που το κήρυξαν. Η ιστορία λίγα λέει σε μας για τα κατορθώματα των αποστόλων. Είναι περισσότερο από αρκετό να γνωρίζουμε, ότι στην επουράνια πόλη το τείχος έχει «δώδεκα θεμέλια και πάνω σε αυτά δώδεκα ονόματα των δώδεκα αποστόλων του αρνίου»(Αποκ. κα 14).
(5)   «Πώς αφού ήταν λίγοι οι μαθητές δεν πρόσθεσε και άλλους; Πρόσθεσε σε αυτούς αλλά όχι σε άριθμό, αλλά σε δύναμη. Διότι έδωσε σε αυτούς, λέει, εξουσία» (Ζ).
(6)   Ο Χριστός δεν είχε μόνο τη δύναμη να εργάζεται θαύματα αλλά μπορούσε να μεταδώσει αυτήν και σε άλλους (ο). Μεγάλη η εξουσία αυτού που δίνει εξουσία (b). Αυτό ήταν άνευ προηγουμένου στην ιουδαϊκή ιστορία. Ούτε ο Μωϋσής ούτε ο Ηλίας έδωσαν δύναμη θαυματουργική στους μαθητές τους. Στον Ηλία επιτράπηκε να μεταβιβάσει τις δυνάμεις του στον Ελισσαίο, αλλά μόνο όταν απομακρύνθηκε οριστικά από τη γη.
(7)   Είναι αντικείμενο του «έδωσε εξουσία» το οποίο συντάσσεται ή με απλό απαρέμφατο ή και απλώς με γενική. Έτσι και εδώ, εξουσίαν πνευμάτων ακαθάρτων= δύναμη και εξουσία, ώστε να περιορίζουν αυτά. Η διαφορετική γραφή κατά πνευμάτων= εναντίον, για βλάβη και εκδίωξή τους (δ).
(8)   «Πώς λοιπόν έβγαζαν τα πνεύματα; Από την δική του προσταγή, από την εξουσία» (Χ)· «με το όνομα του Χριστού» (Ζ).
(9)   Αυτό προφανώς αποδίδεται στη λέξη εξουσία ως δεύτερο αντικείμενο=εξουσία πνευμάτων ακαθάρτων (ώστε να βγάζουν αυτά) και εξουσία να θεραπεύουν… (δ).
(10)   «Τους δίνει τη δύναμη να θαυματουργούν, έτσι ώστε προκαλώντας την κατάπληξη με τα θαύματα, να έχουν υπάκουους τους ακροατές και στη διδασκαλία» (Θφ).

Ματθ.10,2 Τῶν δὲ δώδεκα ἀποστόλων(1) τὰ ὀνόματά(2) εἰσι ταῦτα· πρῶτος(3) Σίμων(4) ὁ λεγόμενος(5) Πέτρος καὶ Ἀνδρέας(6) ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, Ἰάκωβος(7) ὁ τοῦ Ζεβεδαίου(8) καὶ Ἰωάννης ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ,
Ματθ.10,2 Τα ονόματα των δώδεκα αποστόλων του Ιησού είναι τα εξής: Πρώτος ο Σίμων, που λέγεται Πέτρος, κι ο αδερφός του ο Ανδρέας, ο Ιάκωβος, γιος του Ζεβεδαίου, κι ο αδερφός του ο Ιωάννης·
(1)   Το μόνο χωρίο όπου ο Ματθαίος χρησιμοποιεί τη λέξη απόστολος. Πριν όμως δώσει τα ονόματα των Δώδεκα, λέει πώς ο Μεσσίας εφοδίασε αυτούς: Έδωσε σε αυτούς εξουσία… (p). Ο Σωτήρας αφού στάλθηκε από τον Πατέρα στον κόσμο (Ιω. ε 36) έστειλε και εκείνος τους 12 μαθητές προς τους ανθρώπους (Ιω. ιζ 18, κ 21) για να επιστρέψουν αυτούς σε αυτόν. Για αυτό πήραν το όνομα απόστολοι, το οποίο δηλώνει τον απεσταλμένο. Ο ίδιος επίσης ο Σωτήρας κάλεσε ύστερα από αυτά και τον Παύλο, στον οποίο έδωσε ειδική εντολή της επιστροφής των εθνών (Πραξ. κστ 17).
Αυτοί λοιπόν είναι οι κυρίως απόστολοι, ενώ από τους υπόλοιπους μαθητές μόνος ο Βαρνάβας (Πράξ. ιδ 4 και 14) καταχρηστικά ονομάζεται απόστολος, εξαιτίας της από το Άγιο Πνεύμα αποστολής στο κήρυγμα (Πράξ. ιγ 2), ενώ ήταν κυρίως ευαγγελιστής, όπως οι Ο΄(70 απόστολοι) (δ).
(2)   «Επειδή ανέφερε σε εμάς δύο ζευγάρια αποστόλων, του Πέτρου δηλαδή και του Ιωάννη, και μετά από αυτά έδειξε ότι κλήθηκε ο Ματθαίος, αλλά για την κλήση και τα ονόματα των άλλων αποστόλων, δεν μας είπε τίποτα, εδώ αναγκαστικά αναφέρει τον κατάλογο και τον αριθμό τους και κάνει φανερά τα ονόματα» (Χ), «και για να γνωρίζουμε αυτούς και για να τους διακρίνουμε από τους ψευδαποστόλους. Διότι εμφανίστηκαν πολλοί ψευδαπόστολοι» (Ζ).
(3)   Εννοεί, πρέπει να αριθμηθεί (δ). Η λέξη είναι απροσδόκητη σε κατάλογο όπως αυτός που ακολουθεί. Μπορεί μόνο να σημαίνει, ότι ο Πέτρος ήταν ο περισσότερο εξέχων μεταξύ των μελών του αποστολικού κύκλου (a). Η λέξη δηλώνει την υπεροχή του Πέτρου (p).
«Πρώτος από όλους και κορυφαίος ο αγράμματος και απλός άνθρωπος του λαού» (Χ).
Πρώτος εξαιτίας της έξοχης και διακεκριμένης θέσης, την οποία μετά την ανάληψη με την εργασία του ιδίως από την πεντηκοστή κατέλαβε στους αποστόλους· διότι πρωτεία σε κανέναν από τους αποστόλους δεν απένειμε ο Σωτήρας· αλλά μόνο με τους ακούραστους αποστολικούς του μόχθους κατέλαβε ο Πέτρος όπως και ο Παύλος, εξαιρετική ανάμεσά τους θέση… διότι μόνο τα προσωπικά πρωτεία εργασίας και καρπών και στους αποστόλους και στους διαδόχους τους αναγνωρίζονται στην εκκλησία (δ).
Η σειρά που ακολουθεί στον κατάλογό του ο Ματθαίος συμφωνεί κατεξοχήν με αυτήν του Λουκά, ενώ του Μάρκου με αυτήν των Πράξεων (S). Ο Ματθαίος στον κατάλογό του μερικές φορές μεταβάλλει την σειρά του Μάρκου (γ 16-19). Στον όμιλο των 4 πρώτων βάζει τους αδελφούς κατά ζευγάρια, αντί να βάλει τον Ανδρέα τέταρτο, όπως ο Μάρκος. Στον δεύτερο όμιλο από 4 ο Ματθαίος βάζει τον εαυτό του μετά τον Θωμά και όχι πριν από αυτόν όπως στον κατάλογο του Μάρκου (p).
«Ο μεν Μάρκος λοιπόν, τούς βάζει σύμφωνα με την αξία τους, (διότι μετά τους δύο κορυφαίους τότε αριθμεί τον Ανδρέα), ενώ αυτός δεν κάνει έτσι, αλλά αδιαφορώντας για την αξία, αναφέρει πριν από τον εαυτό του και τον Θωμά που ήταν κατά πολύ κατώτερός του» (Χ).
Παρόλ’ αυτά στους τρεις καταλόγους των συνοπτικών και στον κατάλογο των Πράξεων ο Πέτρος κατέχει πάντοτε την πρώτη θέση και ο Ιούδας την τελευταία· και στους 4 αυτούς καταλόγους βρίσκουμε 3 ομίλους που περιέχουν τα ίδια ονόματα, αδιάφορο αν η σειρά των ονομάτων είναι διαφορετική· παντού ο Πέτρος, ο Φίλιππος και ο Ιάκωβος ο μικρός μπαίνουν μπροστά στους ομίλους αυτούς (F).
(4)   Εξελληνισμένος τύπος του εβραϊκού Συμεών (S).
(5)   Ο οποίος ονομαζόταν από τους μαθητές και ακόλουθους του Σωτήρα Πέτρος, διότι έτσι τον ονόμασε ο Σωτήρας (Ιω. α 43) και με αυτό πλέον το όνομα έγινε γνωστός στην εκκλησία (δ).
(6)   Σε καθέναν από τους πρώτους δύο ομίλους, που αποτελούνται από 4 ονόματα, υπάρχει ανά ένα ελληνικό όνομα, Ανδρέας το ένα, Φίλιππος το άλλο (p). Είναι ενδιαφέρον να θυμηθούμε, ότι η Βηθσαϊδά, από την οποία κατάγονταν ο Πέτρος και ο Ανδρέας και ο Φίλιππος (Ιω. α 44) ήταν ελληνιστική πόλη (S).
(7)   «Έβαλε τον Ιάκωβο πρώτο διότι ήταν πιο μεγάλος στην ηλικία από τον Ιωάννη. Διότι στην αρετή ο Ιωάννης διέφερε» (Ζ).
(8)   Έτσι διακρίνει αυτόν από τον Ιάκωβο το γιο του Αλφαίου (b).

Ματθ.10,3 Φίλιππος καὶ Βαρθολομαῖος(1), Θωμᾶς(2) καὶ Ματθαῖος ὁ τελώνης(3), Ἰάκωβος(4) ὁ τοῦ Ἀλφαίου(5) καὶ Λεββαῖος ὁ ἐπικληθεὶς Θαδδαῖος(6),
Ματθ.10,3 ο Φίλιππος κι ο Βαρθολομαίος, ο Θωμάς κι ο Ματθαίος ο τελώνης, ο Ιάκωβος, γιος του Αλφαίου, και ο Λεββαίος, που επονομάστηκε Θαδδαίος·
(1)   Γενικώς ταυτίζεται με τον Ναθαναήλ. Δες Ιω. α 46 (S). Και εδώ και στο Ιω. α 44 αναφέρεται μαζί με τον Φίλιππο, διότι κλήθηκαν αμέσως μετά τα πρώτα 2 ζευγάρια. Ξεκάθαρα χαρακτηρίζεται στο Ιω. κα 2 ως ένας από τους 12 αυτός ο Ναθαναήλ. Είναι επίσης ο μόνος στους συνοπτικούς ο οποίος χαρακτηρίζεται όχι με το κύριο, αλλά με το πατρωνυμικό του όνομα=γιος Θαλεμά (δηλαδή του γενναίου) ή, όπως οι Ο΄ μεταφράζουν, του Θολμί, ή σύμφωνα με τον Ιώσηπο του Θολομαίου. Ήταν λοιπόν, όπως φαίνεται, το πατρωνυμικό αυτό όνομα το συνηθέστερο και γνωστότερο και για αυτό οι τρεις συνοπτικοί με αυτό χαρακτηρίζουν αυτόν (δ).
(2)   «Οι μεν Μάρκος και Λουκάς τον Ματθαίο τον έβαλαν πριν το Θωμά διότι έγινε μαθητής πριν από αυτόν. Ο Ματθαίος όμως τώρα μετριοφρονώντας υποβίβασε τον εαυτό του» (Ζ).
(3)   Ταπεινή ομολογία του ευαγγελιστή για τον εαυτό του. Δεν ονομάζει τον Πέτρο, τον Ανδρέα και τους υπόλοιπους ψαράδες· ονομάζει όμως τον εαυτό του τελώνη (b). «Ονόμασε τον εαυτό του τελώνη για να ταπεινώσει τον εαυτό του» (Ζ).
(4)   Οι 4 απόστολοι που ονομάζονται μετά το Ματθαίο είχαν κληθεί πρόσφατα, κατά την τελευταία περιοδεία του Σωτήρα στη Γαλιλαία (Ματθ. θ 35 και εξής). Στη σειρά της απαρίθμησής τους ο Μάρκος ακολουθεί τον Ματθαίο· μόνος ο Λουκάς έβαλε πιο πριν τον Σίμωνα τον Ζηλωτή από τον Ιούδα του Ιακώβου, πιθανώς για να φέρει τους δύο συνονόματους (Ιούδας) τελευταίους (δ).
(5)   «Διότι ήταν, όπως προανέφερα, και ο Ιάκωβος του Ζεβεδαίου» (Χ). Ο Ιάκωβος ο γιος του Αλφαίου ή Κλωπά (Ιω. ιθ 25). Δεν είναι ο ίδιος με τον αδελφόθεο. Ούτε ο Αλφαίος ταυτίζεται με τον πατέρα του Λευΐ ή Ματθαίου (Μάρκ. β 14), διότι τότε, εάν ο Ιάκωβος και ο Ματθαίος ήταν αδελφοί θα έμπαινε στον κατάλογο μαζί το τρίτο αυτό ζευγάρι των αδελφών (δ).
(6)   Σύμφωνα με τους κώδικες σιναϊτικό και βατικανό: ο του Αλφαίου και Θαδδαίος. Παραλείπουν το: Λεββαίος ο επικληθείς. Ο Θαδδαίος που είναι στους καταλόγους του Ματθαίου και του Μάρκου μπορεί ασφαλώς να ταυτιστεί με τον Ιούδα (υιό) Ιακώβου που είναι στον κατάλογο του Λουκά (στο ευαγγέλιο και στις Πράξεις), και τον «Ιούδα όχι τον Ισκαριώτη» που αναφέρει ο Ιωάννης. Η αρχή του ονόματιος Θαδδαίος, όπως και του Λεββαίος αποτελεί άλυτο πρόβλημα (p).
Πάντως το μεν Λεββαίος δηλώνει τον θαρραλέο, τον εύψυχο, και φαίνεται ότι ήταν το πρώτο του επώνυμο πριν κληθεί μαθητής, και έπειτα ονομάστηκε Θαδδαίος όχι από την εβραϊκή λέξη που σημαίνει τον μαστό αλλά από τη λέξη που σημαίνει εξομολόγηση, διότι πιθανώς εξομολογήθηκε τις αμαρτίες του, όταν ήλθε στον Σωτήρα (δ).

Ματθ.10,4 Σίμων ὁ Κανανίτης(1) καὶ Ἰούδας(2) ὁ Ἰσκαριώτης(3) ὁ καὶ παραδοὺς(4) αὐτόν.
Ματθ.10,4 ο Σίμων ο Κανανίτης κι ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, αυτός που τον πρόδωσε.
(1)   Υπάρχει και η γραφή Καναναίος. Ο Λουκάς αντί του Κανανίτης έχει ο ζηλωτής, λέξη που σημαίνει την έννοια της εβραϊκής λέξης Κανανίτης. Εάν όμως το ζηλωτής σημαίνει, ότι ο Σίμων υπήρξε μέλος της φανατικής μερίδας των ζηλωτών, είναι αμφίβολο. Πιθανώς αποτελεί περιγραφική λέξη, που αναφέρεται σε κάποιο γνώρισμα του χαρακτήρα του και αποδόθηκε σε αυτόν από τον Ιησού ή τους μαθητές (S).
Πάντως το όνομα Κανανίτης ή Καναναίος δεν έχει έννοια τοπική, που σημαίνει αυτόν που κατάγεται από την πόλη Κανά (διότι τότε άρμοζε Καναναίος ή Κανίτης) ή από τη Χαναάν (οπότε θα ονομάζονταν Χαναναίος και δεν θα μπορούσε να συγκαταλεχθεί στους αποστόλους αφού θα ήταν Συροφοίνιξ και όχι Ιουδαίος)(δ).
(2)   «Έρχεται στον προδότη και όχι σαν κάποιος εχθρός και αντίπαλος, αλλά σαν κάποιος που γράφει ιστορία, έτσι διηγήθηκε. Δεν είπε ο μιαρός (=βρωμερός) και μιαρώτατος, αλλά τον ονόμασε από την πόλη» (Χ).
(3)   Ότι το Ισκαριώτης σημαίνει άνθρωπος από την πόλη Κεριώθ είναι πιθανό, αλλά όχι βέβαιο. Και η τοποθεσία της Κεριώθ είναι αβέβαιη (p). Η δήλωση ανθρώπου από το μέρος της καταγωγής του (δες Ιω. α 44,κα 2) είναι συνηθισμένη στους ραββίνους. Η πλειονότητα των επιστημόνων προσκλίνει προς την εκδοχή, ότι πρόκειται για την Κεριώθ-Εζρών ή Ασώρ, για την οποία γίνεται λόγος στο Ιησ. Ναυή ιε 25 (S). Η Κεριώθ σύμφωνα με αυτά ήταν πόλη στη φυλή του Ιούδα, και φαίνεται, ότι ο Ιούδας καταγόταν από εκεί και μετακόμισε στη Γαλιλαία (δ).
(4)   Ο μεν αόριστος παραδούς εδώ δηλώνει αυτό που έγινε μία φορά· ενώ ο ενεστώτας παραδιδούς, το οποίο συνήθως χρησιμοποιεί ο Ματθαίος (κστ 25,46,48) δηλώνει τον προδότη όπου η λέξη λαμβάνεται αντί για ουσιαστικό (δ). «Ο και παραδούς αυτόν». Καταπληκτικό γεγονός, το οποίο αναφέρεται πάλι και πάλι, και αφήνεται να μιλήσει από μόνο του, χωρίς κάποιο σχόλιο· ότι δηλαδή ένας, τον οποίο ο Χριστός διάλεξε απόστολό του –ένας από τους 12- παρέδωσε αυτόν στους εχθρούς του.
Δεν χωρά αμφιβολία, ότι ο Κύριος διέκρινε στον Ιούδα τα αναγκαία προσόντα για το αξίωμα του αποστόλου. Είναι προφανές επίσης ότι ο Ιούδας ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του Χριστού και ακολούθησε αυτόν με επίγνωση του τι επέβαλλε σε αυτόν η κλήση αυτή. Η προδοσία του Ιούδα είναι απόδειξη, ότι κανένα αξίωμα στην εκκλησία, οσοδήποτε υψηλό, παρέχει ασφάλεια· ολέθρια πτώση είναι δυνατή και για αυτούς που βρίσκοντα πάρα πολύ κοντά στο Χριστό.

Στιχ. 5-31. Το έργο και η εξουσία των δώδεκα μαθητών.

Ματθ.10,5 Τούτους(1) τοὺς δώδεκα ἀπέστειλεν ὁ Ἰησοῦς παραγγείλας αὐτοῖς λέγων(2)· εἰς ὁδὸν ἐθνῶν(3) μὴ ἀπέλθητε καὶ εἰς πόλιν Σαμαρειτῶν(4) μὴ εἰσέλθητε(5)·
Ματθ.10,5 Αυτούς τους δώδεκα τους έστειλε ο Ιησούς να κηρύξουν, και τους έδωσε τις εξής παραγγελίες: «Μην πάρετε το δρόμο για την περιοχή που κατοικούν ειδωλολάτρες και μην μπείτε σε πόλη Σαμαρειτών.
(1)   «Αυτούς· ποιους; Τους ψαράδες, τους απλούς ανθρώπους του λαού, τους τελώνες» (Θφ).
(2)   Οι εντολές που δίνονται στους 12 παρουσιάζονται πολύ μακρότερες στον Ματθαίο από ότι στον Μάρκο και τον Λουκά, και μεγάλο μέρος τους ταυτίζεται με τις οδηγίες που σύμφωνα με τον Λουκά δόθηκαν στους 70 αποστόλους. Κάποια τμήματα είναι κατάλληλα για την πρώτη αυτή αποστολή, άλλα όμως αναφέρονται σαφώς στην μετά την Ανάληψη περίοδο (p).
Παρόλο που η περιοδεία αυτή είναι πολύ περιορισμένη σε σύγκριση με αυτές που έγιναν από τους αποστόλους μετά τον θάνατο του Κυρίου, οι δοσμένες για αυτήν οδηγίες και παραγγελίες ήταν τέτοιες, ώστε να χρησιμεύσουν σε αυτούς σε όλη τη ζωή τους και να τους μείνουν αλησμόνητες (ο).
(3)   Σε δρόμο ο οποίος οδηγεί προς τα έθνη. Αναφέρεται στους πολυπληθείς εθνικούς κατοίκους της Παλαιστίνης (a). Η φράση σημαίνει: Μη βγείτε από το ιουδαϊκό έδαφος σε χώρες ελληνιστικές (S). Δεν ήλθε ακόμη ο καιρός, ώστε οι θησαυροί του ευαγγελίου να ξεχυθούν και στα έθνη (ο).
(4)   Οι απόστολοι ήταν κάποιες φορές αναγκασμένοι να περνούν από τους δρόμους των Σαμαρειτών κατά τις οδοιπορίες τους, δεν υπήρχε όμως ανάγκη και να μπαίνουν ή να παραμένουν στις πόλεις τους (b). Είναι αξιοσημείωτο, ότι οι Σαμαρείτες διακρίνονται προσεχτικά από τους εθνικούς και από την άποψη αυτή ο τόνος των λόγων αντιτίθεται με την αδιάλλακτη εχθρότητα των φανατικών Ιουδαίων, οι οποίοι κατά τα ταξίδια τους τα μεταξύ της Γαλιλαίας και Ιουδαίας, προτιμούσαν να περάσουν μέσω της ελληνιστικής χώρας που ήταν πέρα από τον Ιορδάνη και κατοικούνταν από εθνικούς, για να μην περάσουν από το έδαφος των Σαμαρειτών (S).
Οι Σαμαρείτες ήταν λαός μιγάδας από Εβραίους και εθνικούς μετά την καταστροφή των βασιλείου των 10 φυλών. Δες Δ΄Βασ. ιζ 24. Από το τέλος της αιχμαλωσίας βρίσκονταν αυτοί σε διαρκή αγώνα με τους Ιουδαίους. Μίσος αδιάλλακτο, φυλετικό και θρησκευτικό χώριζε τις δύο φυλές και αυτού την απήχηση συναντούμε σε πολλά σημεία της Κ.Δ. (F).
Ήταν απόγονοι εκείνων των εθνικών αποίκων τους οποίους ο βασιλιάς των Ασσυρίων Σαλαμανασάρ (Δ΄Βασ. ιζ 24) απέστειλε στη Σαμάρεια μετά την από αυτήν αιχμαλωσία και εκτόπιση των Ισραηλιτών. Οι άποικοι αυτοί αναμίχτηκαν με κάποιους Ισραηλίτες και έτσι προήλθαν οι Σαμαρείτες (ο).
(5)   «Φρόντισα πρώτα αυτούς να διορθώσω (τους Ιουδαίους), και απομακρύνοντας από όλους τους άλλους, σάς στέλνω διδασκάλους και γιατρούς σε αυτούς. Και όχι μόνο σας απαγορεύω να κηρύξετε προς άλλους πριν από αυτούς, αλλά ούτε σας επιτρέπω να πλησιάσετε οδό που οδηγεί προς αυτούς και ούτε να μπείτε σε κάποια πόλη αυτών» (Χ).
Η απαγόρευση του να μεταβούν στα έθνη ή τους Σαμαρείτες ήταν προσωρινή και ίσως περιορισμένη, μόνο για την πρώτη αποστολική περιοδεία των 12. Οι Ιουδαίοι είχαν πρώτοι δικαιώματα να τύχουν του ευαγγελισμού, αλλά και οι 12 δεν ήταν ακόμη καταρτισμένοι παρά μόνο για τους Ιουδαίους.
Όταν όμως οι απόστολοι απέκτησαν πείρα στο στενότερο αυτό πεδίο και οι Ιουδαίοι απαρνήθηκαν τα προνόμιά τους, τότε οι απόστολοι στράφηκαν προς τα έθνη και έγιναν διδάσκαλοι όλου του κόσμου. Ο Χριστός τόσο με τον λόγο του, όσο και με το παράδειγμά του έδειξε, ότι οι Σαμαρείτες (Ιω. δ 4-42,Λουκ. θ 52) και τα έθνη (Ματθ. ιε 28) δεν θα αποκλείονταν για πάντα.

Ματθ.10,6 πορεύεσθε δὲ μᾶλλον(1) πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα(2) οἴκου Ἰσραήλ(3).
Ματθ.10,6 Προτιμήστε να πάτε στους Ισραηλίτες που έχουν πλανηθεί.
(1)   Με το μάλλον δείχνει ο Σωτήρας ότι δεν είναι απολύτως επίμεμπτο το άλλο (να πάνε σε δρόμο εθνών και να μπουν σε πόλη Σαμαρειτών), αλλά ότι είναι πιο σκόπιμο τώρα να πορευτούν προς τα πρόβατα τα χαμένα του Ισραήλ. Επομένως το μάλλον=καλύτερο, ως σκοπιμότερο (δ), για να μην έχουν ποτέ βάσιμη δικαιολογία οι Ιουδαίοι λέγοντας, ότι ο ίδιος ο Κύριος απέρριψε αυτούς, επειδή έστειλε τους αποστόλους προς τα έθνη και τους Σαμαρείτες (Ιε).
(2)   «Ονόμασε αυτούς πρόβατα χαμένα, πολύ λογικά· πρόβατα μεν, διότι από παλιά ποιμαίνονταν από το Θεό· Διότι λέει ο Ψαλμός, Εσύ που ποιμαίνεις τον Ισραήλ, πρόσεξέ μας (Ψαλμ. οθ 1), χαμένα όμως, επειδή είναι αυτοί κουρασμένοι και παραμελημένοι, όπως ειπώθηκε» (Ζ).
Πρόβατα χαμένα ονομάζει τους Ισραηλίτες σύμφωνα με το Ιερεμ. κζ 6 («πρόβατα χαμένα έγινε ο λαός μου» δες και Ψαλμ. ριη 176,Ησ. νγ 6 κλπ), διότι κατά κανόνα ήταν σε τέτοια ηθική κατάσταση, ώστε ο Θεός, που ποιμαίνει τον Ισραήλ, δεν ήξερε που βρίσκονται, μιας και απαξιούσε να γνωρίσει τους δρόμους τους αφού απομακρύνθηκαν από αυτόν (δ). Πρόβατα τα οποία πνευματικά είναι νεκρά (L), πλανημένα μακριά από την πνευματική λατρεία του Θεού και παραδομένα στην τήρηση μάταιων εξωτερικών τύπων (ο).
(3)   «Από τον οίκο (=γενιά) του Ισραήλ ονόμασε αυτούς επειδή ήταν Ισραηλίτες» (Ζ). Φράση της Π.Δ. που σπάνια συναντιέται στην Κ.Δ. Δες Ματθ. ιε 24,Πράξ. β 36,ζ 42,Εβρ. η 8,10 (L)=του γένους του Ισραήλ, απόγονοι της οικογένειας Ισραήλ (g).

Ματθ.10,7 πορευόμενοι(1) δὲ κηρύσσετε λέγοντες(2) ὅτι ἤγγικεν(3) ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν(4).
Ματθ.10,7 Όπου πάτε, να κηρύττετε λέγοντας πως έφτασε η βασιλεία του Θεού.
(1)   Ανταποκρίνεται στο πορεύεσθε του σ. 6 (b). Εκεί που θα πηγαίνετε. Ή, καθώς πηγαίνετε. Και αυτό αποτελεί άλλη ένδειξη για την προσωρινότητα του χαρακτήρα των οδηγιών αυτών. Οι απόστολοι τώρα πρόκειται να είναι περιοδευτές κήρυκες, κινούμενοι από τόπο σε τόπο. Δεν πρόκειται να επιχειρήσουν προς το παρόν κάποια μόνιμη οργάνωση. Τα πρόβατα είναι όλα διασκορπισμένα και το πρώτο πράγμα, το οποίο πρέπει να γίνει είναι να αφυπνιστεί μέσα τους ο πόθος απόκτησης ποιμένα και ποίμνης. Ο Μεσσίας και η βασιλεία του είναι έτοιμα, όταν και τα πρόβατα αυτά ετοιμαστούν.
(2)   Το κύριο θέμα του Ιωάννη (Ματθ. γ 2) και του ίδιου του Ιησού (Ματθ. δ 17)(L).
(3)   «Δηλαδή είναι κοντά σας, εάν θέλετε να την αποκτήσετε» (Ζ).
(4)   Προαναγγέλλεται η προσεχής σύσταση της εκκλησίας για εγκαινιασμό ζωής σύμφωνα με τον ουράνιο τύπο (δ).

Ματθ.10,8 ἀσθενοῦντας θεραπεύετε(1), λεπροὺς καθαρίζετε(2), νεκροὺς ἐγείρετε(3), δαιμόνια ἐκβάλλετε· δωρεὰν ἐλάβετε(4), δωρεὰν δότε(5).
Ματθ.10,8 Να θεραπεύετε τους αρρώστους, να γιατρεύετε τους λεπρούς να ανασταίνετε τους νεκρούς, να κάνετε καλά τους δαιμονισμένους. Δωρεάν τα λάβατε, δωρεάν και να τα δίνετε.
(1)   «Έδωσε σε αυτούς χάρη θεραπειών, ώστε αυτοί που δεν θα πείθονταν από το κήρυγμα, θα πείθονταν από τα θαύματα» (Ζ). Και «κάνοντας αυτούς αξιόπιστους, λέει· Να θεραπεύετε τους ασθενείς…» (Χ).
(2)   Διακρίνονται εδώ και στο ια 5 οι λεπροί από τους υπόλοιπους ασθενείς ως ιδιαίτερη τάξη που ζούσε έξω από την κοινωνία των ανθρώπων (δ).
(3)   Η εξουσία να ανασταίνουν νεκρούς είναι καταπληκτική. Καμία τέτοια εξουσία δεν αναφέρεται από τον Μάρκο ή τον Λουκά και οι λέξεις αυτές αποσιωπούνται και εδώ από πολλούς κώδικες. Αλλά οι κώδικες αυτοί είναι πολύ μεταγενέστεροι, ενώ οι παλαιότεροι αναφέρουν αυτές και για αυτό δεν μπορούν να απορριφθούν ως παρείσακτες.
Πιθανότερο είναι, ότι αποσιωπήθηκαν από τους μεταγενέστερους αντιγραφείς, επειδή κανένα παράδειγμα ανάστασης νεκρού από τους μαθητές κατά την περίοδο αυτή δεν αναφέρεται στα ευαγγέλια και οι άλλοι δύο συνοπτικοί δεν μιλούν εδώ για τέτοια εξουσιοδότηση, και για αυτό θεωρήθηκε από τους αντιγραφείς ως μεταγενέστερη προσθήκη. Αλλά ο ευαγγελιστής εδώ θέλησε να δείξει, ότι ο Μεσσίας παραχώρησε στους αποστόλους του πλήρες το μέτρο της ευεργετικής δύναμης, την οποία αυτός ο ίδιος ασκούσε (p).
(4)   «Δωρεάν πήρατε από εμένα την χάρη αυτή των θεραπειών, χωρίς καθόλου οι ίδιοι να κοπιάσετε» (Ζ). «Για να μην υπερηφανευτούν από τα θαύματα που θα γίνονταν, λέει, δωρεάν την πήρατε. Δηλαδή δεν τα πήρατε αυτά ως μισθό ούτε επειδή κοπιάσατε, διότι είναι δική μου η χάρη» (Θεοδ. Μοναχ.).
(5)   «Δωρεάν δώστε αυτά στους ανθρώπους, χωρίς να ζητάτε από αυτούς τίποτα βιοτικό» (Ζ). Εάν οι απόστολοι δέχονταν αμοιβή για τα θαύματα, το αποτέλεσμα από αυτά θα εξασθενούσε (L). Η παραγγελία αυτή δεν συγκρούεται με αυτήν στο σ. 10 «είναι άξιος ο εργάτης του μισθού του». Το να δέχονται τροφή από εκείνους χάριν των οποίων μοχθούσαν, επιτρεπόταν και ήταν καθήκον εκείνων, για τους οποίους μοχθούσαν οι απόστολοι, να παρέχουν τα προς το ζην αναγκαία σε αυτούς. Αλλά το να μεταβάλλουν σε υπόθεση εμπορίου τις θαυματουργικές τους δυνάμεις δεν επιτρεπόταν για κανένα λόγο (p).
Οι απόστολοι αρνούνταν να καρπωθούν επίγεια οφέλη από τη διακονία τους (Β Κορ. ια 7. Δες Α΄Κορ. θ 18,Β΄Κορ. ιβ 13-18, Α΄Θεσ. β 9,Πράξ. κ 33-35). Η Διδαχή (ΧΙ-ΧΙΙΙ) εφιστά ομοίως την προσοχή για την παράβαση της παραπάνω αρχής (S).

Ματθ.10,9 μὴ κτήσησθε(1) χρυσὸν μηδὲ ἄργυρον μηδὲ χαλκὸν(2) εἰς τὰς ζώνας(1) ὑμῶν,
Ματθ.10,9 Μην πάρετε στο ζωνάρι σας χρυσό ή ασημένιο ή χάλκινο νόμισμα
(1)   Μη κτήσησθε… στις ζώνες σας=μην αποκτήσετε και βάλετε μέσα στις ζώνες σας (δ). «Διότι συνήθιζαν οι οδοιπόροι να κουβαλάνε βαλάντια (πουγγιά) κρεμασμένα στις ζώνες, μέσα στα οποία είχαν τα χρήματα» (Ζ).
Ή, μάλλον εννοεί τη ζώνη, η οποία επειδή ήταν κοίλη χρησίμευε για να μπαίνουν σε αυτήν νομίσματα (g). Οι οδοιπόροι συνήθως φύλαγαν τα χρήματά τους στις ζώνες, φορώντας σαν ζώνη αυτό που στα τουρκικά λέγεται κεμέρ (δ). «Δεν είπε πάντως μην πάρετε μαζί σας χρυσό, αλλά μην έχετε ως κτήμα σας» (Σχ).
(2)   Χρυσός, άργυρος, χαλκός, λέγονται και τα νομίσματα από χρυσό, άργυρο, χαλκό (δ). Τα νομίσματα του Ηρώδη ήταν κατασκευασμένα κυρίως από χαλκό. Τα αργυρά και χρυσά νομίσματα, κοπής ρωμαϊκής ή ελληνικής, ήταν σπάνια. Προτρέπει εδώ να μην προβαίνουν σε κάποια προμήθεια για το περαιτέρω ταξίδι τους. Να πηγαίνετε, λέει, στους αδελφούς σας που μένουν σε γειτονικές χώρες και ο καλύτερος τρόπος του να κατακτήσετε τις καρδιές τους και την εμπιστοσύνη τους είναι το να επαφίεστε εξ’ ολοκλήρου στην φιλοξενία τους (S).
«Νομοθετεί λοιπόν στους μαθητές τέλεια ακτημοσύνη. Πρώτα μεν διότι τους θέλει να είναι όχι μόνο υπεράνω υποψίας (χρηματισμού), αλλά και θαυμαστούς· διότι τίποτα δεν κάνει τόσο θαυμαστούς, όσο βίος απέριττος και ολιγαρκής· κατόπιν τους απαλλάσσει από κάθε φροντίδα, που συνηθίζει πολλές φορές να εμποδίζει· έπειτα θέλει να δείξει ότι η δική του δύναμη είναι αρκετή σε αυτούς για τα πάντα. Για αυτό και ύστερα έλεγε ότι, όταν σας έστειλα χωρίς βαλάντιο και σακούλι, μήπως στερηθήκατε κάτι;» (Ζ).

Ματθ.10,10 μὴ πήραν(1) εἰς ὁδὸν(2) μηδὲ δύο χιτῶνας(3) μηδὲ ὑποδήματα μηδὲ ῥάβδον(4)· ἄξιος(5) γάρ ἐστιν ὁ ἐργάτης(6) τῆς τροφῆς(7) αὐτοῦ.
Ματθ.10,10 ούτε σακίδιο για το δρόμο ούτε διπλά ρούχα ούτε υποδήματα ούτε ραβδί. Στον εργάτη πρέπει να του δοθεί η τροφή που του αξίζει.
(1)   «Πήρα λέει το σακκούλι, που χρησιμοποιούσαν στο δρόμο βάζοντας μέσα ψωμί» (Ζ). Το δισάκκι, στο οποίο έμπαινε ψωμί και άλλα αναγκαία για τροφή και ενδυμασία (δ). Σύμφωνα με τον Deissmann πρόκειται όχι για σακκούλι ψωμιού, αλλά για σακκούλι συλλογής για επαιτεία, οπότε η έννοια θα ήταν: Μη ζητιανεύετε όπως οι εθνικοί ιερείς, οι οποίοι έκαναν εκδρομές για επαιτεία (S). Η έννοια όμως αυτή αποκλείεται από το ακόλουθο «για το δρόμο».
(2)   Το εις οδόν σημαίνει για το δρόμο, την οδοιπορία (δ).
(3)   Άλλον δηλαδή εκτός από εκείνον τον οποίο φοράτε (δ).
(4)   «Αξίζει να αναζητήσουμε πώς ο μεν Ματθαίος και ο Λουκάς λένε ότι διατάχτηκαν αυτοί να μην έχουν ούτε υποδήματα ούτε ραβδί, ενώ ο Μάρκος λέει ότι επιτράπηκαν αυτά μόνα σε αυτούς;» (Ζ).
Ή, οι διαφορές αυτές οι ελαφρές δεν πρέπει να μας ανησυχούν, διότι η γενική έννοια και στους τρεις συνοπτικούς είναι η ίδια: μην προβαίνετε σε επίπονες προετοιμασίες, αλλά πηγαίνετε όπως είστε. Δεν πρέπει να μοιάζετε με πρόσωπα που ταξιδεύουν για αναψυχή ή για εμπόριο, αλλά πηγαίνετε με κάθε απλότητα (p).
Σύμφωνα με την παρατήρηση του Αυγουστίνου (de Cons. Evang ΙΙ 2,3) για να εξηγήσουμε τις λεπτές αυτές διαφορές πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μάλλον το πνεύμα και την πρόθεση αυτού που μιλά παρά τις διάφορες μορφές, με τις οποίες μας διασώθηκαν τα λόγια του (F).
Ή, το κείμενο του Μάρκου παρουσιάζει την αρχική μορφή της εντολής, αλλά αργότερα η αυστηρότητα αυξήθηκε (S).
Ή, «αρχικά μεν έτσι διέταξε (ο Κύριος), όπως είπαν ο Ματθαίος και ο Λουκάς. Ύστερα όμως επέτρεψε σε αυτούς να φορούν μόνο σανδάλια και να έχουν ραβδί, και για να προφυλάσσουν τα πόδια τους και για να στηρίζουν το σώμα τους, δείχνοντας συγκατάβαση στην ασθένειά τους λόγω της ταλαιπωρίας από την οδοιπορία, όπως ο Μάρκος έγραψε» (Ζ).
Από τις τρεις ερμηνείες η πρώτη πιο σοβαρή.
(5)   «Για να μην πουν όμως: Από πού λοιπόν θα τραφούμε, αν δεν κουβαλάμε τίποτα, λέει, διότι είναι άξιος ο εργάτης της τροφής του» (Ζ), «κάνοντας φανερό ότι έπρεπε αυτοί να τρέφονται από τους μαθητές, έτσι ώστε ούτε αυτοί να υπερηφανεύονται εις βάρος των μαθητών τους, με την πρόφαση ότι όλα τα παρείχαν σε αυτούς χωρίς τίποτα να παίρνουν από αυτούς, ούτε εκείνοι πάλι να απομακρυνθούν εξαιτίας της περιφρόνησης εκ μέρους των αποστόλων» (Χ).
(6)   Παροιμιακός λόγος που ενσωματώνει την δίκαιη αρχή, ότι κάθε υπηρεσία δικαιούται αμοιβής, από εκείνον στον οποίον προσφέρεται (ο). «Άξιος όμως όχι απλώς ο καθένας, αλλά ο εργάτης της τροφής του» (Β).
«Δείχνει ότι αυτό το πράγμα είναι οφειλή αποκαλώντας και αυτούς εργάτες και ονομάζοντας αυτό που δίνεται μισθό. Μη δηλαδή νομίσετε, λέει, ότι επειδή η εργασία σας γίνεται με λόγια ότι είναι μικρή η ευεργεσία που προσφέρετε· διότι αυτό το πράγμα έχει κόπους πολλούς· και ό,τι τυχόν δώσουν οι διδασκόμενοι, δεν το δίνουν κάνοντάς σας χάρη, αλλά αποδίδοντας αμοιβή» (Χ).
(7)   Η λέξη αυτή περιλαμβάνει όλα όσα απαριθμούνται στους σ. 9,10 (b). «Της τροφής όμως είπε, όχι της απόλαυσης» (Θφ). Δεν επιτρεπόταν να πάρουν παραπάνω ρούχα ή τροφές, αλλά δικαιούνταν να αναμένουν τα προς συντήρησή τους αναγκαία από αυτούς που εξυπηρετούνταν από αυτούς στα πνευματικά (ο).

Ματθ.10,11 (1)εἰς ἣν δ᾿ ἂν πόλιν ἢ κώμην εἰσέλθητε, ἐξετάσατε(2) τίς ἐν αὐτῇ ἄξιός(3) ἐστι, κἀκεῖ(4) μείνατε ἕως ἂν ἐξέλθητε(5).
Ματθ.10,11 Σ’ όποια πόλη ή χωριό κι αν μπείτε, εξετάστε ποιος είναι άξιος εκεί να σας δεχτεί, και μείνετε εκεί ώσπου να φύγετε.
(1)   Το «άξιος ο εργάτης της τροφής του» ετοιμάζει την μετάβαση στα λεγόμερνα στο σ. 11, όπου αναφέρεται, ποια πρέπει να είναι η στάση των αποστόλων σε αυτούς που τους φιλοξενούν (L).
«Επειδή είπα, λέει, άξιος ο εργάτης της τροφής του, δεν σας άνοιξα τις πόρτες όλων, αλλά και εδώ διατάζω να δείξετε πολλή ακρίβεια. Διότι αυτό θα σας ωφελήσει και για να αποκτήσετε καλή φήμη και για να βρίσκετε την τροφή σας» (Χ).
«Το να αναζητούν τους άξιους σε κάθε πόλη, σημαίνει το να μην περιδιαβαίνουν τις πόρτες όλων» (Σχ).
(2)   Ρωτώντας άλλους και με πνευματική εξέταση (b).
(3)   «Ζητά να είναι ένας ο άξιος να τους υποδεχτεί, δηλαδή ο πιο σεμνός, ο πιο θεοσεβούμενος» (Ζ), «για να μην ντροπιάζεται το αξίωμα του κηρύγματος από την αναξιότητα αυτού που υποδέχεται» (Ιε) «και για να μην τους κατηγορούν επειδή αναμίχτηκαν με ανάξιους» (Θφ). Άξιος να γίνει φιλοξενητής σας (b).
(4)   Στο σπίτι του ανθρώπου αυτού (b).
(5)   Έως ότου αναχωρήσετε από την πόλη (b), «ώστε, με το να αλλάζουν σπίτια, να μην λυπούν αυτόν που τους υποδέχτκε και να μην δίνουν την εντύπωση ότι είναι λαίμαργοι» (Ζ), «για να μην κατηγορούνται ως λαίμαργοι και φανούν ότι υβρίζουν αυτούς που πρώτοι τους υποδέχτηκαν» (Θφ) και να μην εμφανίζονται ότι επιζητούν ανετότερο σπίτι (S), ή να παρέχουν την εντύπωση ανθρώπων ασταθών, ελαφρών που επιζητούν την καλοπέρασή τους (F).

Ματθ.10,12 εἰσερχόμενοι δὲ εἰς τὴν οἰκίαν(1) ἀσπάσασθε(2) αὐτὴν(3) λέγοντες· εἰρήνη τῷ οἴκῳ τούτῳ.
Ματθ.10,12 Όταν μπαίνετε σ’ ένα σπίτι, να χαιρετάτε με τα λόγια “ειρήνη σ’ αυτό το σπίτι”.
(1)   Στο σπίτι αυτού που σας σύστησαν ως άξιο (δ).
(2)   Το ασπάζομαι όπως και στο Ματθ. ε 47 σημαίνει χαιρετίζω. Χαιρετίστε αυτό «λέγοντας ειρήνη σε αυτό το σπίτι» όπως προσθέτουν ο σιναϊτικός και κάποιοι άλλοι κώδικες. Αυτός ήταν ο συνηθισμένος στους Ιουδαίους χαιρετισμός. Ότι και εδώ αυτόν τον χαιρετισμό εννοεί, φαίνεται από τον επόμενο στίχο («ας έλθει η ειρήνη σας…»)(δ).
Ο Κύριός μας αποδέχτηκε τους ήδη χρησιμοποιούμενους χαιρετισμούς και τις εθιμοτυπίες, δίνοντας σε αυτούς υψηλότερη έννοια (b). Ο χαιρετισμός αυτός δείχνει το σκοπό της εισόδου των αποστόλων, ώστε με το κήρυγμα του ευαγγελίου να φέρουν την ειρήνη στο σπίτι με την συμφιλίωση με το Θεό (δ).
(3)   Ο χαιρετισμός αυτός θα γινόταν ασχέτως του αν το σπίτι αποδεικνυόταν στη συνέχεια ανάξιο, θα έμενε όμως χωρίς αποτέλεσμα, εάν ο ιδιοκτήτης αποδείκνυε τον εαυτό του ανάξιο (S).

Ματθ.10,13 ἐὰν μὲν ᾖ ἡ οἰκία ἀξία(1), ἐλθέτω ἡ εἰρήνη ὑμῶν(2) ἐπ᾿ αὐτήν· ἐὰν δὲ μὴ ᾖ ἀξία, ἡ εἰρήνη ὑμῶν πρὸς ὑμᾶς ἐπιστραφήτω(3).
Ματθ.10,13 Κι αν το σπίτι το αξίζει, ο χαιρετισμός σας “ειρήνη” θα πάει σ’ αυτούς· αν δεν το αξίζουν, η “ειρήνη” που θα πείτε ας επιστρέψει σ’ εσάς.
(1)   Το άξιος του σ. 11 πρέπει να το θεωρήσουμε ότι σημαίνει την συνηθισμένη καλή υπόληψη, το δεύτερο όμως αυτό ότι δηλώνει και τη διάθεση του να δεχτούν οι ένοικοι το ευαγγέλιο (L). Σπίτι άξιο του ευαγγελίου με τη μετάνοια και την πίστη που δείχνει (δ).
(2)   Η ειρήνη, της οποίας εσείς υπήρξατε αγγελειοφόροι (b)· «η ειρήνη που δόθηκε από εσάς» (Ζ). Η λέξη ειρήνη υπονοεί εδώ ευτυχία, ευδαιμονία, κάθε είδος αγαθού (ο). Ελθέτω (ας έλθει). Η αρχαία ευλογία, όπως και η κατάρα θεωρούνταν ότι κατέχει κάποιο είδος αντικειμενικής ύπαρξης από μόνη της, αμέσως μόλις απαγγελόταν, και η δύναμή της ποίκιλλε ανάλογα με τον βαθμό της προσωπικής σοβαρότητας αυτού που μιλούσε. Έτσι εξηγείται και η γλώσσα που χρησιμοποιείται εδώ (ας έλθει, ας επιστρέψει). Δες Ησ. με 23,νε 11,Ζαχ. ε 3 (S). «Μάθε λοιπόν από εδώ, ότι κατεξοχήν τα έργα μας μάς ευλογούν» (Θφ).
(3)   «Δηλαδή ας μην ενεργήσει τίποτα, αλλά αφού πάρετε αυτήν μαζί σας, βγείτε» (Ζ).
Ας επιστρέψει σε σας η ειρήνη με την πληροφορία ότι εκτελέσατε ένα καθήκον, όπως και με άυξηση της ηρεμίας και πνευματικής δύναμης. Ό,τι μία φορά βγήκε από τον πλούτο του Θεού, δεν βγήκε μάταια, αλλά ασφαλώς βρίσκει κάποιον για να φτάσει μέχρις αυτόν. Αυτό είναι παρηγοριά για τους λειτουργούς, οι οποίοι φαίνονται στους εαυτούς τους ότι δεν παράγουν κάποια ωφέλεια. Ο Κύριος λέει σε αυτούς έτσι: Το περιφρόνησαν αυτό· ας το έχετε εσείς οι ίδιοι (b).

Ματθ.10,14 καὶ ὃς(1) ἐὰν μὴ δέξηται ὑμᾶς μηδὲ ἀκούσῃ τοὺς λόγους ὑμῶν, ἐξερχόμενοι(2) ἔξω τῆς οἰκίας ἢ τῆς πόλεως ἐκείνης ἐκτινάξατε τὸν κονιορτὸν(3) τῶν ποδῶν ὑμῶν.
Ματθ.10,14 Όποιος δεν σας δεχτεί και δεν ακούσει τα λόγια σας, όταν βγείτε έξω απ’ αυτό το σπίτι ή από κείνη την πόλη, τινάξτε και τη σκόνη ακόμη από τα πόδια σας.
(1)   Οικοδεσπότης ή άρχοντας πόλης (b).
(2)   Ανακόλουθος ο λόγος· αντί να πει «βγείτε από το σπίτι του και τινάξτε» μετέβαλε την σύνταξη και ως κύριο ρήμα έβαλε το «εκτινάξτε», οπότε η κανονική έκφραση θα ήταν «και αν δεν σας δεχτούν, ούτε ακούσουν τα λόγια σας, βγαίνοντας τινάξτε» (δ).
(3)   «Δήλωνε αυτό το τίναγμα, ότι όχι μόνο δεν πήραν τίποτα από εκεί, αλλά και την σκόνη από εκεί την τινάζουν από τα πόδια τους, σαν να είναι είναι και αυτή βέβηλη για αυτούς» (Ζ).
«Η φράση τινάξτε τη σκόνη από τα πόδια σας σημαίνει το εξής: ή το λέει για να δείξει ότι τίποτα δεν πήραν από αυτούς ή για να γίνει ως φανερή μαρτυρία σε αυτούς της μακράς οδοιπορίας, την οποία βάδισαν για αυτούς» (Σχ), «και δεν τους ωφέλησαν» (Θφ).
Η πράξη αυτή είναι συμβολική (δες Πράξ. ιγ 51) και εκφράζει πλήρη χωρισμό των μερών. Τον ανάξιο οικοδεσπότη πρέπει να τον μεταχειριστούν ως εθνικό (S).

Ματθ.10,15 ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἀνεκτότερον(1) ἔσται γῇ Σοδόμων καὶ Γομόῤῥας(2) ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως(3) ἢ τῇ πόλει ἐκείνῃ(4).
Ματθ.10,15 Σας βεβαιώνω πως την ημέρα της κρίσεως ο Θεός θα δείξει μεγαλύτερη επιείκεια για τα Σόδομα και τα Γόμορρα, παρά για την πόλη εκείνη».
(1)   Θα είναι πιο ανεκτή η τύχη (g). Θα είναι επιεικέστερη δηλαδή η κρίση του Θεού για την γη Σοδόμων και Γομόρρων (δ). Θα υπάρχει λοιπόν διαβάθμιση και στην τιμωρία των αμαρτωλών στο μέλλον. Θα είναι πιο επιεικής «διότι τα Σόδομα και τα Γόμορρα ούτε θαύματα είδαν, όπως αυτοί αναρίθμητα, ούτε προς τη γη τους στάλθηκαν μαθητές από τον Σωτήρα» (Ζ).
(2)   «Η θεόσταλτη τιμωρία αυτών φαινόταν σε όλους ως η πιο φοβερή από κάθε άλλη, διότι η περιοχή εκείνη μέχρι και τώρα φαίνεται καμμένη και διακηρύττει τη συμφορά που έπαθε» (Ζ). Τα Σόδομα για πολύ καιρό προβλήθηκαν ως τυπικό παράδειγμα εκδίκησης της θείας κρίσης και στην Π.Δ. (Ησ. α 9) και στην Κ.Δ. (Ματθ. ια 23,24,Λουκ. ιζ 29,Ρωμ. θ 29,Ιούδα 7)(S).
(3)   Σημαίνεται η μελλοντική ημέρα της Κρίσεως (S). Με αυτό «δήλώσε, ότι και στη μέλλουσα ζωή οι Σοδομίτες και Γομορρίτες θα τιμωρηθούν. Και από εδώ είναι φανερό ότι κάποιες αμαρτίες τιμωρούνται και εδώ και εκεί» (Ζ).
(4)   Στους κατοίκους της πόλης εκείνης, οι οποίοι απέρριψαν το ευαγγέλιο (ο). Είναι λοιπόν χειρότερο το να μην πιστεύει κάποιος στο ευαγγέλιο παρά το να μιμείται τους ανθρώπους των Σοδόμων (b). Η απιστία είναι μεγαλύτερη από κάθε κακία, διότι εμποδίζει τη μετάνοια και άφεση των αμαρτιών, στις οποίες όλοι οι άνθρωποι υπόκεινται (δ).

Ματθ.10,16 ἰδοὺ(1) ἐγὼ(2) ἀποστέλλω(3) ὑμᾶς ὡς πρόβατα(4) ἐν μέσῳ(5) λύκων(6)· γίνεσθε οὖν(7) φρόνιμοι(8) ὡς οἱ ὄφεις(9) καὶ ἀκέραιοι(10) ὡς αἱ περιστεραί(11).
Ματθ.10,16 Σας στέλνω σαν πρόβατα ανάμεσα στους λύκους. Να έχετε τη σύνεση που έχουν τα φίδια και την ακεραιότητα που έχουν τα περιστέρια.
(1)   Χρησιμοποιείται συχνά για δήλωση πράγματος παρόντος (b).
(2)   «Εγώ που μπορώ τα πάντα» (Ζ). Εγώ ο Κύριός σας· μη διστάζετε (b). «Εγώ ο ισχυρός και δυνατός, το οποίο αρκεί για παρηγοριά, αρκεί στο να θαρρείτε και να μην φοβάστε τίποτα από όσα έρχονται εναντίον σας» (Ισ.Πηλ.) «Επομένως έχετε θάρρος. Διότι θα είστε ανίκητοι» (Θφ).
(3)   «Αφού τους ενθάρρυνε με όσα παρήγγειλε και τους έκανε σταθερούς και αδαμάντινους, τώρα λοιπόν προλέγει και αυτά που θα τους συμβούν, όχι μόνο τα ύστερα από λίγο, αλλά και τα ύστερα από πολύ καιρό… έτσι ώστε έχοντας ακούσει από πριν ότι θα κακοπαθήσουν, πιο εύκολα τότε να τα υπομείνουν» (Ζ).
(4)   «Δηλαδή πράους και χαλαρούς» (Κ). «Φανερώνει την ημερότητά τους την οποία πρέπει να έχουν όταν διδάσκουν» (Σχ.π).
(5)   «Όχι απλώς προς λύκους, αλλά ανάμεσα σε λύκους» (Χ). «Όπως όμως είναι αδύνατον ένα πρόβατο ανάμεσα σε λύκους να μην πάσχει, έτσι και εσείς ανάμεσα στους Ιουδαίους» (Θφ). Το εν μέσω λύκων πρέπει να συνδεθεί όχι με το αποστέλλω αλλά με την από έξω εννοουμένη μετοχή όντας ή εσομένους ως πρόβατα εν μεσω λύκων (δ).
(6)   Η εικόνα αυτή χαρακτηρίζει από το περισσότερο το σύνολο αυτών προς τους οποίους επρόκειτο να κηρύξουν οι απόστολοι· διότι ο λύκος σε αντίθεση με το πρόβατο, είναι ο σαρκικός και ψυχικός άνθρωπος, που δεσπόζεται από τα άγρια εγωιστικά πάθη της σάρκας και ζητά να αρπάξει και να κατασπαράξει για κορεσμό τους· ενώ το πρόβατο είναι ο πνευματικός άνθρωπος, ο πράος και ήρεμος που δεν βλάπτει κανέναν (δ).
«Να δείχνετε την ημερότητα των προβάτων και αυτά αν και πρόκειται να πάτε σε λύκους… Διότι έτσι κατ’ εξοχήν θα δείξω τη δύναμή μου, όταν πρόβατα νικούν λύκους και ενώ είναι ανάμεσα σε λύκους και δέχονται αναρίθμητα δαγκώματα, όχι μόνο δεν αφανίζονται, αλλά και τους λύκους μεταβάλλουν (και ακριβώς αυτή η μεταστροφή της γνώμης τους και η μεταβολή της διάνοιάς τους είναι πολύ πιο θαυμαστή και σπουδαία από το να τους φονεύσουν) και αυτά, την ώρα που είναι μόνο δώδεκα, ενώ η οικουμένη είναι γεμάτη από λύκους» (Χ).
«Πώς θα γίνει αυτό; Η δική μου δύναμη θα κάνει το παν, αλλά και η δική σας πραότητα θα καταπραΰνει στο μεγαλύτερο βαθμό το άγριο και φονικό των απίστων. Διότι η θρασύτητα δεν συνηθίζει να μαλακώνει με τη θρασύτητα αλλά με την επιείκεια» (Ζ).
«Διότι αν γίνουμε λύκοι, χάνουμε· διότι απομακρύνεται από εμάς η βοήθεια του Ποιμένα· διότι δεν ποιμαίνει λύκους, αλλά πρόβατα και σε αφήνει και αναχωρεί» (Χ).
(7)   Επειδή λοιπόν η θέση σας είναι πολύ σοβαρή, να γίνεστε, βαθμιαία να γίνεστε τέλειοι (δ).
(8)   «Για να μη νομίσεις δηλαδή, ακούγοντας ότι είναι πρόβατα, ότι ο Χριστιανός πρέπει να είναι ηλίθιος, λέει ότι πρέπει να είναι και συνετός, και να ξέρει πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ανάμεσα σε πολλούς εχθρούς» (Θφ).
(9)   «Είναι συνετό το φίδι· διότι όταν το χτυπάνε, το μεν άλλο σώμα το αφήνει, αλλά φυλάει μόνο το κεφάλι, γνωρίζοντας ότι μόνο σε αυτό θα είναι καίρια η πληγή» (Ζ).
«Εκείνος με σύνεση κάνει το πονηρό, εμείς με σύνεση ας κάνουμε το αγαθό» (Κλήμεντος). Το φίδι στην Π.Δ. (Γεν. γ 1) ανακηρύσσεται το πιο συνετό από τα ζώα, διότι από ένστικτο κάνει ό,τι υπαγορεύει ο νους στον άνθρωπο· η φρόνησή του εδώ αναφέρεται στην σοφία που εκδηλώνεται στους κινδύνους, με την οποία εφευρίσκει τα κατάλληλα κάθε φορά της προφύλαξης μέσα (δ). Η φρόνηση των αποστόλων.
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, «όπως το φίδι αφήνει τα πάντα, και ακόμα και αν πρέπει να κατακοπεί το σώμα του, δεν προβάλλει μεγάλη αντίσταση για αυτό, προκειμένου να διατηρήσει το κεφάλι του, έτσι και εσύ, λέει, εκτός από την πίστη όλα να τα θυσιάζεις, ακόμη και τα χρήματα, ακόμη και το σώμα, ακόμα και αν χρειάζεται και τη ζωή σου να θυσιάσεις. Διότι εκείνο είναι η κεφαλή και η ρίζα, και αν εκείνη διατηρηθεί, ακόμα και αν όλα τα χάσεις, όλα θα τα αποκτήσεις ξανά με μεγαλύτερη λαμπρότητα» (Χ).
Ή, πιο σωστά, να μιμείστε το φίδι, το οποίο ενώ διώκεται από όλους προφυλάγεται με σύνεση, χωρίς ποτέ να εκθέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο. Έτσι και εσείς μην εκθέτετε τους εαυτούς σας σε κινδύνους, αλλά και να μεταχειρίζεστε όλα τα μέσα για αποσόβηση αυτών, προφυλάσσοντας τους εαυτούς σας, για να εκπληρώσετε το σκοπό της αποστολής σας. Και αυτού του είδους της σοφίας πρότυπο ήταν ο Κύριος, που πολλές φορές κρύφτηκε από τους Ιουδαίους, διότι δεν είχε έλθει ακόμη η ώρα τους (δ).
Υπάρχει πολύ έργο για επιτέλεση και για αυτό είναι πολύτιμη η ζωή κάθε ιεραποστόλου. Όταν διώκονται σε κάποια σφαίρα του έργου, πρέπει να ζητούν άλλη. Μερικές φορές συμβαίνει ώστε να απαιτείται μεγαλύτερος ηρωισμός για αποφυγή του κινδύνου παρά για παραμονή και αντιμετώπισή του. Το να μείνει κάποιος και να αντιμετωπίσει ανωφελή κίνδυνο, μόνο και μόνο για να μην κατηγορηθεί για δειλία, αποτελεί μία από τις λεπτότερες μορφές της δειλίας· και η επιθυμία του να θεωρηθεί κάποιος ως ανδρείος, δεν είναι υψηλό ελατήριο για γενναία πράξη. Του μάρτυρα το στεφάνι δεν αποκτιέται παρά μόνο εάν κάποιος νόμιμα αγωνιστεί (p).
(10)   Από το α και κεράννυμι, ο αμιγής, ο καθαρός όπως το κρασί και τα μέταλλα. Για ψυχές, όπως εδώ, ο άπειρος δόλου, στον οποίο κανένα κακό δεν αναμίχτηκε, ο αθώος, ο απλός (g). Σύμφωνα με τον μεγάλο ετυμολόγο, με έννοια ηθική δηλώνει «αυτόν που δεν έχει αναμιχτεί με κακά, αλλά είναι απλός και όχι σύνθετος». Δες και Ευριπ. Ορεστ. 922 όπου το ακέραιος μπαίνει παράλληλα με το «αυτός που ασκεί ακατηγόρητη ζωή».
(11)   Το περιστέρι στην Π.Δ. ήταν σύμβολο της καθαρότητας και αθωότητας (Άσμα α 15,δ 1,ε 12,Ψαλμ. νστ 1 σύμφωνα με το εβραϊκό πρωτότυπο). Προτρέπονται οι απόστολοι, ώστε μόνο στη φρόνηση να μιμούνται τα φίδια, όχι όμως και στην κακία, αλλά να μιμούνται το αθώο και άκακο περιστέρι και να μην σκέφτονται, ούτε να λένε, ούτε να κάνουν το κακό (δ).
«Επειδή ακριβώς τα περιστέρια, όταν τους αφαιρέσουν τα παιδιά, δεν μνησικακούν σε αυτούς που τα πήραν, αλλά και δέχονται αυτούς πάλι, ακόμη και αν πολλές φορές τα πάρουν, διατάζει να μιμούνται την ακακία αυτών, με το να μη μνησικακούν σε αυτούς που τους αδικούν, αλλά και να δέχονται αυτούς και να τους αγαπούν. Και πρόσεξε σοφία!» (Ζ).
«Διότι δεν παράγγειλε να είναι κανείς απλός και αφελής, ούτε μόνο συνετός, αλλά ανέμειξε αυτά τα δύο, ώστε να γίνουν αυτά αρετή. Την μεν σύνεση του φιδιού την πήρε για να μη δεχόμαστε πλήγματα σε καίρια σημεία, ενώ το άδολο και άκακο του περιστεριού για να μην προβάλλουμε αντίσταση σε αυτούς που μας αδικούν ούτε να τιμωρούμε αυτούς που μας επιβουλεύονται. Διότι βέβαια σε τίποτα δεν ωφελεί η φρόνηση, αν δεν συνυπάρχει με αυτήν και το άκακο του περιστεριού» (Χ). Η συνετή απλότητα αποτελεί ιδανικό που δύσκολα κατορθώνεται (F).

Ματθ.10,17 (1)Προσέχετε(2) δὲ(3) ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων· παραδώσουσι γὰρ ὑμᾶς εἰς συνέδρια(4) καὶ ἐν ταῖς συναγωγαῖς(5) αὐτῶν μαστιγώσουσιν(6) ὑμᾶς·
Ματθ.10,17 Φυλαχτείτε από τους ανθρώπους· γιατί θα σας παραδώσουν σε δικαστήρια και θα σας μαστιγώσουν στις συναγωγές τους·
Η περικοπή αυτή δεν έχει ανάλογη στον Μάρκο και το Λουκά. Πράγματι οι προβλέψεις περί διωγμών, και μάλιστα από εθνικούς, υπερβαίνουν τον ορίζοντα της πρώτης αυτής αποστολής. Ο Ματθαίος φίλος των μακρών συνθετικών λόγων συνέθεσε έτσι τον λόγο του Κυρίου, συμπεριλαμβάνοντας ίσως και τμήματα, τα οποία ειπώθηκαν αργότερα από τον Κύριο (L).
Δεν αποκλείεται όμως να «τα είπε αυτά σε αυτούς και πάλι, όταν πλησίαζε το σταυρικό πάθος, όταν τον ρώτησαν οι μαθητές για τη συντέλεια του κόσμου» (Ζ), όπως αναφέρεται στους άλλους δύο συνοπτικούς.
(1)   «Προαναγγέλλει σε αυτούς τους μελλοντικούς πειρασμούς, παρακινώντας τους στους αγώνες» (Ζ). Αφού είπε, ότι πρέπει να είναι συνετοί και ακέραιοι αναφέρει τώρα σε ποια σχέση οφείλουν να είναι με τους ανθρώπους, τους ως επί το πλείστον σαρκικούς και γήινους (δ).
(2)   «Προσέχετε από τους ανθρώπους, με την έννοια του φυλάγεστε από τους ανθρώπους, δηλαδή να προσδοκάτε δεινά από αυτούς» (Ζ). Η φράση «γίνεσθε φρόνιμοι» εξηγείται τώρα (b). Η προσοχή λοιπόν αυτή και φύλαξη απαιτεί, να μην δίνουν όσο περνά από το χέρι τους την ελάχιστη αφορμή για καταδίωξη είτε μαχόμενοι και φερόμενοι απότομα είτε απ’ ευθείας προσβάλλοντας τις λανθασμένες τους δοξασίες, αλλά να συμπεριφέρονται με επιείκεια και χωρίς μάχες (δ).
(3)   Σύνδεσμος μεταβατικός και όχι αντιθετικός.
(4)   Αναφέρει πρώτα τους διωγμούς από τους Ιουδαίους. Συνέδρια, τα κατά τόπους τέτοια. Το μέγα συνέδριο στα Ιεροσόλυμα, ενώ στις άλλες πόλεις επταμελή αντίστοιχα, που έχουν δύο από τα μέλη τους Λευΐτες (Ιωσηπ. Ιουδ. Αρχ. 4,8,14) ή σύμφωνα με το Ταλμούδ αποτελούνταν από 23 μέλη (δ).
(5)   Μετά την κρίση από τα συνέδρια η ποινή που τους κατηγορήθηκε θα εκτελεστεί στις συναγωγές τους (δ). Στα συνέδρια συγκεντρώνονται οι άρχοντες, στις συναγωγές ο λαός. Θα θεωρούν την ενέργεια τόσο άγια, ώστε μπορεί αυτή να εκτελείται και στις ίδιες τις συναγωγές (b).
(6)   Η δικαιοδοσία των κατά τόπους συνεδρίων ήταν να επιβάλλουν την ποινή της μαστίγωσης (σαράντα παρά μία μαστιγώσεις), όπως αναφέρει ο παρών στίχος (δ). Σκληρά πράγματα προλέγονται, τα οποία παρόλ’ αυτά δέχτηκαν και υπέμειναν οι απόστολοι (b).
«Δεν είπε, να ανταποδίδετε και εσείς τα χτυπήματα και να αντιστέκεστε σε αυτούς που θέλουν να σας κάνουν κακό, αλλά τους είπε μόνο ότι θα πάθουν τα χειρότερα κακά. Πω-πω!... Πόση είναι η φιλοσοφία αυτών που τα ακούνε! Διότι αξίζει πάρα πολύ να θαυμάζει κανείς, πώς αυτοί που τα άκουγαν δεν αποσκίρτησαν από κοντά του, άνθρωποι τρομερά δειλοί και που ουδέποτε είχαν απομακρυνθεί από τη λίμνη εκείνη στην οποία ψάρευαν» (Χ).

Ματθ.10,18 καὶ(1) ἐπὶ ἡγεμόνας(2) δὲ(3) καὶ βασιλεῖς(4) ἀχθήσεσθε(5) ἕνεκεν ἐμοῦ(6) εἰς μαρτύριον(7) αὐτοῖς(8) καὶ τοῖς ἔθνεσιν(9).
Ματθ.10,18 θα σας οδηγήσουν μπροστά σε άρχοντες και βασιλιάδες εξαιτίας μου, για να δώσετε μαρτυρία για μένα σ’ αυτούς και στους ειδωλολάτρες.
(1)   Και=Επιπλέον επίσης (ο). «Αφού είπε αυτά που θα υποστούν από τους Ιουδαίους, λέει λοιπόν και αυτά που θα πάθουν και από τα άλλα έθνη» (Ζ).
«Διότι με όλα αυτά τους προανήγγειλε όχι μόνο για την Παλαιστίνη και τα κακά σε αυτήν, αλλά τους αποκάλυψε και τους πολέμους εναντίον τους ολόκληρης της οικουμένης λέγοντας· Θα οδηγηθείτε σε βασιλιάδες και ηγεμόνες, δείχνοντας ότι μετά από αυτά επρόκειτο να στείλει αυτούς κήρυκες και στα έθνη» (Χ).
(2)   Ο άρχοντας ο απεσταλμένος από τον Καίσαρα, ο οποίος εξ’ ονόματός του και με την εξουσία του διοικούσε κάποια επαρχία. Στην Κ.Δ. είναι ο επίτροπος του Καίσαρα, που διοικούσε την Ιουδαία μαζί με τον ανθύπατο της Συρίας. Έτσι ονομάζονται στους συνοπτικούς και στις Πράξεις ο Πιλάτος, ο Φήλιξ και ο Φήστος (g).
(3)   Χρησιμοποιείται εδώ με έμφαση για να σημάνει περαιτέρω βήμα σε σχέση με αυτό που αναγγέλθηκε πριν (b).
(4)   Βασιλιάδες εδώ μπορεί να εννοούνται οι καταγόμενοι από τον Ηρώδη, δηλαδή Ηρώδης ο Αντίπας (Ματθ. ιδ 9), Ηρώδης ο Αγρίππας Α΄(Πράξ. ιβ 1) Ηρώδης ο Αγρίππας Β΄(Πράξ. κε 13)(S). Ή, όπως φαίνεται από το ακόλουθο «στα έθνη», ξένοι βασιλιάδες (L).
(5)   Οι απόστολοι δεν θα έρχονταν από δική τους πρωτοβουλία στους ηγεμόνες, αλλά θα οδηγούνταν (b).
(6)   Διότι δηλαδή είστε ακόλουθοί μου και κήρυκες του λόγου μου (ο). «Δεν είναι μικρή παρηγοριά αυτό, το ότι πάσχουν αυτά για το Χριστό» (Χ).
(7)   Η δίκη των μαθητών θα έδινε σε αυτούς την ευκαιρία να δώσουν μαρτυρία, και στους ξένους άρχοντες να ακούσουν το κήρυγμά τους (S). Επομένως η φράση «εις μαρτύριον» καταλήγει να σημαίνει «για έλεγχο, για να μην μπορούν να λένε ύστερα, ότι δεν άκουσαν το κήρυγμα. Διότι τόσο πολύ θα ακούσουν, ώστε και τους κήρυκες να τους υποβάλλουν σε αμέτρητα κακά» (Ζ).
(8)   Δηλαδή στους Ιουδαίους, σε αντίθεση από τους εθνικούς, οι οποίοι αναφέρονται ευθύς αμέσως (b).
(9)   Το κεφάλαιο αυτό λοιπόν αφορά σε υποθέσεις μάλλον απομακρυσμένες, και αναφέρεται στην αποστολική διακονία την μετά την ανάληψη του Κυρίου (b).

Ματθ.10,19 ὅταν δὲ παραδώσωσιν(1) ὑμᾶς, μὴ μεριμνήσητε(2) πῶς ἢ τι(3) λαλήσετε· δοθήσεται(4) γὰρ ὑμῖν ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ(5) τί λαλήσετε.
Ματθ.10,19 Κι όταν σας σύρουν στα δικαστήρια, μην αγωνιάτε για το τι θα πείτε ή πώς θα το πείτε. Ο Θεός θα σας φωτίσει εκείνη την ώρα τι να πείτε,
(1)   Υπάρχει και η γραφή παραδιδώσι= ο ενεστώτας εκφράζει την ταυτόχρονη με τη σύλληψη φροντίδα σχετικά με την απολογία. Ο αόριστος ή ο μέλλοντας (=γραφή παραδώσουσιν ή παραδώσωσι) εκφράζει την μετά τη σύλληψη φροντίδα (δ).
(2)   Μην κυριευτείτε από αγωνιώδεις σκέψεις, όπως συμβαίνει στον κατηγορούμενο, που περιμένει να προσαχθεί μπροστά στους δικαστές του (F). Μόνη σας φροντίδα ας είναι να είστε αμέριμνοι (b). «Για να μην πουν ότι, και πώς άνθρωποι του λαού και αγράμματοι θα μπορέσουμε να πείσουμε ρήτορες και φιλοσόφους; Θεραπεύει από πριν και αυτήν τους την απορία λέγοντας· Μη μεριμνήσετε, πώς ή τι θα πείτε» (Ζ) «και τους προστάζει να έχουν θάρρος για την απολογία» (Χ).
(3)   Ούτε για τον τρόπο, με τον οποίο θα μιλήσετε, ούτε για το τι θα πείτε (L). Ούτε εάν θα μιλήσετε συμβουλευτικά ή ελεγκτικά ή ειρηνικά, ούτε για το περιεχόμενο και την ύλη και τα γενικότερα επιχειρήματα του λόγου σας (δ). Το πώς αναφέρεται στη μορφή, το τι στο περιεχόμενο και τις ιδέες (F).
(4)   Από το Θεό Πατέρα (Ιω. ιστ 13) και εμένα (Λουκ. κα 15) μέσω του Αγίου Πνεύματος. (δες τον επόμενο σ.). Ο Τριαδικός Θεός θα σας κάνει με το Άγιο Πνεύμα θεόπνευστους (δ).
(5)   Την ώρα της παράδοσης και της προσαγωγής σας στους βασιλιάδες.

Ματθ.10,20 οὐ γὰρ(1) ὑμεῖς ἐστε οἱ λαλοῦντες(2), ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα(3) τοῦ πατρὸς ὑμῶν(4) τὸ λαλοῦν ἐν ὑμῖν(5).
Ματθ.10,20 γιατί δε θα είστε εσείς που θα μιλάτε, αλλά το Πνεύμα του Πατέρα σας που θα μιλάει μέσα σας.
(1)   Επεξηγείται και αιτιολογείται το «θα σας δοθεί». Θα σας δοθεί τι θα πείτε, διότι όταν μιλάτε ως κήρυκες του ευαγγελίου κατά την εκπλήρωση της αποστολικής διακονίας που σας ανατέθηκε, δεν είστε εσείς που μιλάτε, αλλά το Πνεύμα του Πατέρα σας (δ).
(2)   Δεν αναφέρεται στη φυσική λειτουργία της ομιλίας, αλλά στα αισθήματα και τα νοήματα και τα επιχειρήματα που εκφράζονται με την ομιλία και τα οποία το Πνεύμα το Άγιο θα ενέπνεε σε αυτούς (ο).
(3)   Ο Μάρκος γράφει το Άγιο Πνεύμα. Έτσι και ο Λουκάς στο ιβ 12. Ο Ματθαίος ουδέποτε χρησιμοποιεί τη φράση Άγιο Πνεύμα (S).
(4)   Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Κύριος μιλώντας προς τους μαθητές του ουδέποτε λέει ο Πατέρας μας, αλλά ή ο Πατέρας μου ή ο Πατέρας σας. Δεν αφήνει δηλαδή ποτέ να υπονοηθεί, ότι ο Θεός είναι με την ίδια έννοια Πατέρας του και Πατέρας μας (ο). Το Πνεύμα του Θεού, του οποίου γίνατε κατά χάριν παιδιά μέσω της πίστης σε μένα (δ). Να έχετε λοιπόν παιδική εμπιστοσύνη προς αυτόν (F).
(5)   Σαν μέσα από όργανα (b)=μέσα από εσάς. Υπάρχει μέσα σας το Πνεύμα και μιλά μέσα από εσάς σαν από ενσυνείδητα όργανά του. «Τους ανεβάζει στο αξίωμα των Προφητών» (Χ). «Η μεν ομολογία λοιπόν θα είναι δική σας, αλλά η σοφή απολογία θα είναι του Θεού» (Θφ).

Ματθ.10,21 Παραδώσει δὲ ἀδελφὸς ἀδελφὸν(1) εἰς θάνατον καὶ πατὴρ τέκνον(1), καὶ ἐπαναστήσονται(2) τέκνα ἐπὶ γονεῖς(3) καὶ θανατώσουσιν(4) αὐτούς·
Ματθ.10,21 Θα παραδώσει ο αδερφός τον αδερφό στο θάνατο, κι ο πατέρας το παιδί, και θα ξεσηκωθούν τα παιδιά να θανατώσουν τους γονείς.
(1)   «Αυτοί που δεν πίστεψαν, αυτούς που πίστεψαν» (Ζ). Οι κατεξοχήν κοντινοί ευκολότατα διχάζονται (b).
(2)   Επανάσταση είναι η εξέγερση εναντίον της πατρικής εξουσίας (δ).
(3)   «Και αυτοί ομοίως. Και με αυτούς τους πιο αγαπημένους, υποδήλωσε και τις άλλες συγγένειες και στενές σχέσεις» (Ζ).
(4)   Με σκληρό θάνατο, και με την ενέργεια των αρχόντων (b). «Όταν είπε τη δύναμη που θα τους δοθεί («Το Πνεύμα του πατέρα σας το οποίο μιλά μέσα από εσάς»), τότε πρόσθεσε και τα δεινά, τους φόνους και τις σφαγές» (Χ).

Ματθ.10,22 (1)καὶ ἔσεσθε μισούμενοι(2) ὑπὸ πάντων(3) διὰ τὸ ὄνομά μου(4)· ὁ δὲ ὑπομείνας(5) εἰς τέλος(6), οὗτος σωθήσεται(7).
Ματθ.10,22 Κι όλοι θα σας μισούν εξαιτίας μου. Όποιος όμως μείνει σταθερός ως το τέλος, αυτός θα σωθεί.
(1)   Μετά τους άρχοντες και τους συγγενείς θα έχουν διώκτες και τον όχλο (δ).
(2)   Η περίφραση έσεσθε μισούμενοι δηλώνει τη διαρκή σχέση του μίσους αυτών προς τους μαθητές (δ).
(3)   «Αντί να πει «από τους περισσότερους». Διότι πολλοί τους αγάπησαν. Είναι και αυτό ένα ιδίωμα της γραφής, να λέει δηλαδή όλους και τους πολλούς» (Ζ). Σύμφωνα με λαϊκή υπερβολή ονομάζει όλους τους πάρα πολλούς (δ).
(4)   Το όνομα σύμφωνα με ιδίωμα σημιτικό (στην Π.Δ. και στη ραββινική γραμματεία) συχνά βρίσκεται αντί για το πρόσωπο. Το δια το όνομά μου λοιπόν= για μένα. Δες Ματθ. ιθ 29,Πράξ. θ 16,ιε 26 κλπ. (S). «Έβαλε μέσα τους πολλή παρηγοριά και προθυμία» (Ζ).
(5)   «Υπάρχει ανάγκη όχι μόνο της δικής του βοήθειας, αλλά και της δικής τους καρτερίας, ώστε τα κατορθώματα να μην είναι μόνο δικά του, αλλά και δικά τους» (Ζ).
(6)   Ή, μέχρι το τέρμα, το οποίο έχει οριστεί σε αυτά τα δεινά (g)· μέχρι τέλους των διωγμών (S). Ή, όποιος υπομείνει μέχρι τέλους της ζωής του, θα σωθεί (δ). «Επειδή δηλαδή συνηθίζουν οι πολλοί στην αρχή μεν να είναι ενθουσιώδεις, μετά όμως από αυτά να χαλαρώνουν, για αυτό λέει, ότι το τέλος ζητώ. Διότι ποιο είναι το όφελος σπερμάτων που στην αρχή μεν ανθίζουν, αλλά ύστερα από λίγο μαραίνονται. Για αυτό απαιτεί από αυτούς διαρκή την υπομονή» (Χ).
(7)   Απολαμβάνοντας τη μεσσιανική σωτηρία (S) στη βασιλεία των ουρανών. Θα πάρει το στεφάνι της ζωής, όπως λέει ο θείος Ιάκωβος (α 12)(F).

Ματθ.10,23 ὅταν δὲ διώκωσιν ὑμᾶς ἐν τῇ πόλει ταύτῃ(1), φεύγετε εἰς τὴν ἄλλην(2)· ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν, οὐ μὴ τελέσητε(3) τὰς πόλεις τοῦ Ἰσραὴλ ἕως ἂν ἔλθῃ(4) ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου.
Ματθ.10,23 Όταν σας καταδιώκουν σε μια πόλη, φύγετε στην άλλη. Σας βεβαιώνω πως δε θα προλάβετε να τελειώσετε με τις πόλεις του Ισραήλ, και θα έρθει ο Υιός του Ανθρώπου.
(1)   Σε αυτήν την πόλη, δηλαδή σε οποιαδήποτε πόλη τύχει να βρίσκεστε (ο).
(2)   «Προστάζει να φεύγουν όχι επειδή είναι δειλοί, αλλά επειδή διώκονται. Ο θεολόγος Γρηγόριος ερμηνεύοντας αυτό λέει, ότι το κάνουν διότι λυπούνται τους διώκτες και τους πιο αδύναμους· και δεν λέει να φεύγουν μακριά, αλλά από αυτήν την πόλη σε εκείνην, για να μην παραλείψουν κάποια στην οποία δεν θα πάνε» (Ζ). Μετά τη φράση φεύγετε εις την άλλην, ο Ωριγένης, η συριακή μετάφραση του Σινά, ο κώδικας του Βέζα και κάποιοι άλλοι προσθέτουν «και αν από αυτήν σας διώχνουν, φεύγετε στην άλλη».
(3)   Δεν θα ολοκληρώσετε την φυγή, την οδό ανά τις πόλεις. Λέγεται με την ίδια έννοια που λέει ο Πολύβιος «διανύω τους τόπους ή τα έλη» (g). Δεν θα διανύσετε τις πόλεις. Δεν θα εξαντλήσετε τους τόπους της καταφυγής (L). «Δεν θα προλάβετε να περιοδεύσετε την Παλαιστίνη» (Χ). «Προτού να περάσουν από όλες τις πόλεις των Ιουδαίων, προτού να περιοδεύσουν όλη την Παλαιστίνη» (Ζ).
(4)   Ή, σημαίνει τη συνάντησή του με τους αποστόλους μετά την περιοδεία εκείνη. Έτσι ερμηνεύουν οι Χ. Ζ. δ. (Αυτό «τότε και το έκανε, όπως υποσχέθηκε» (Ζ). «Διότι αρκούσε για παρηγοριά τους μόνο το να τον δουν» (Χ).
Ή, πιο σωστά, εφόσον στους στίχους 22,23 προλέγει «αυτά που θα συμβούν μετά το σταυρό και την ανάσταση και την ανάληψη» (Χ), η έννοια του έως ότου έλθει ο Υιός του ανθρώπου είναι εσχατολογική. Αλλά η έλευση αυτή δεν είναι αναγκαστικά η παρουσία, η οποία θα συμπέσει με τη συντέλεια του κόσμου. Ο υιός του ανθρώπου έρχεται, όταν ασκεί κάποια μεγάλη κρίση τέτοια, όπως η καταστροφή των Ιεροσολύμων (L).
«Παρουσία λέει όχι τη λαμπρή και ένδοξη, τη γενική συντέλεια, αλλά την επίσκεψη σε διάφορους καιρούς, μέσω της οποίας γινόμενος ορατός, θα δώσει τη βοήθειά του» (Ω).
«Δεν λέει τη δεύτερη έλευσή του, αλλά την παρηγοριά των ψυχών που θα γίνεται σε διάφορους καιρούς» (Θεοδ. Ηρακλ.). Αναφέρεται σε κάποια ειδική φανέρωση της υπέρτατης δικαιοσύνης του και από το θάνατο του Κυρίου δεν υπήρξε άλλη πιο πασιφανής από εκείνη, η οποία κατέληξε στην καταστροφή των Ιεροσολύμων (F) και η οποία είναι κάποιος τύπος της τελικής του έλευσης, κατά την οποία θα τιμωρήσει τους εχθρούς του (ο).
Και σύμφωνα με τον Schanz: Η έλευση του Υιού του ανθρώπου αρχίζει από την ανάστασή του και τελειώνει κατά τη Δευτέρα παρουσία του.

Ματθ.10,24 Οὐκ ἔστι μαθητὴς ὑπὲρ τὸν διδάσκαλον(1) οὐδὲ δοῦλος ὑπὲρ τὸν κύριον(2) αὐτοῦ.
Ματθ.10,24 Δεν υπάρχει μαθητής πιο πάνω από το δάσκαλο ούτε δούλος πιο πάνω από τον κύριό του.
Τα λόγια του Κυρίου σε αυτούς τους σ. εφαρμόστηκαν κυρίως κατά τη δράση τους μετά το θάνατο του Χριστού. Τότε το κρυμμένο μυστήριο επρόκειτο να αποκαλυφθεί και τότε οι απόστολοι θα απειλούνταν με θάνατο, εάν επέμεναν να ομολογούν το Χριστό. Για αυτό συμπέραναν κάποιοι, ότι τα λόγια αυτά δεν λέχθηκαν κατά την πρώτη αυτή αποστολή των μαθητών, αλλά αργότερα, και η αυθεντικότητά τους μαρτυρείται και από το Λουκά και το Μάρκο. Ο Ματθαίος συγκέντρωσε αυτά εδώ σε ένα, διότι ήταν φίλος των μεγάλων συνθέσεων, κατά τις οποίες γύρω από το κύριο θέμα συναρμόζονταν και άλλα λόγια του Σωτήρα, που λέχθηκαν σε διάφορες περιστάσεις (L).
Είναι πιθανό παρόλ’ αυτά, τα λόγια στους σ. 24,25 να εκφωνήθηκαν επανειλημμένα σε διάφορους χρόνους και με διαφορετική έννοια. Εδώ η έννοια είναι ότι οι μαθητές δεν πρέπει να αναμείνουν για τους εαυτούς τους μεταχείριση καλύτερη από αυτήν του διδασκάλου τους. Παρόμοια είναι και η έννοια των λόγων στο Ιω. ιε 20 που λέχθηκαν σε διαφορετική περίπτωση. Στο Λουκ. στ 40 η έννοια φαίνεται να είναι ότι οι μαθητές δεν είναι πιθανόν να βρίσκονται πλησιέστερα προς την αλήθεια από όσο οι δάσκαλοί τους. Στα Λουκ. κβ 27 και Ιω. ιγ 16 η έννοια είναι ότι οι μαθητές δεν πρέπει να βάζουν τους εαυτούς τους πάνω από το δάσκαλό τους.
Είναι δύσκολο να δεχτεί κάποιος, ότι οι διάφορες αυτές εφαρμογές έγιναν, εάν τα λόγια αυτά ειπώθηκαν μόνο μία φορά. Και η υπόθεση ότι τα λόγια αυτά λέχθηκαν επανειλημμένα, καμία δυσκολία δεν παρουσιάζει. Αντιθέτως παρουσιάζεται πολύ πιθανόν, ότι λόγια τόσο ωφέλιμα και τόσο κατάλληλα για ποικίλες εφαρμογές, θα ήταν συνηθισμένα στον Κύριο (p). Η έννοια της όλης περικοπής είναι περίπου τέτοια: Οι απόστολοι θα είναι εκτεθειμένοι σε συκοφαντίες όπως ο διδάσκαλός τους.
Αλλά οι συκοφαντίες αυτές δεν πρέπει να τους εμποδίσουν από του να αποκαλύπτουν τη διδασκαλία, η οποία κατ’ ιδίαν θα τους παραδοθεί. Τότε οι αντίπαλοι θα καταφύγουν στις απειλές του θανάτου. Αλλά ούτε και αυτό πρέπει να εμποδίσει τους αποστόλους από του να ομολογούν τον Ιησού. Η Θεία Πρόνοια επαγρυπνεί πάνω τους και ο θάνατός τους δεν είναι αδιάφορος στο Θεό, διότι και οι τρίχες τους ακόμη είναι μετρημένες (L).
(1)   «Όσο χρόνο εξακολουθεί να είναι μαθητής και δούλος, δεν είναι ανώτερος ως προς τη φύση αυτής της τιμής» (Χ)· «ούτε μαθητής ανώτερος του δασκάλου του, ούτε δούλος ανώτερος του κυρίου του… Διότι είναι ελάττωση και το να διδάσκεται κάποιος και το να είναι δούλος, και ως προς αυτό οπωσδήποτε είναι κατώτεροι. Επομένως λοιπόν ούτε εσείς είστε πάνω από εμένα, το διδάσκαλό σας και κύριο» (Ζ).
(2)   Λαϊκή φράση ή παροιμία. Και στο Βαβυλωνιακό Ταλμούδ (Berak 58β) παρόμοιες λέξεις παρατίθενται με μορφή παροιμίας: Είναι αρκετό στον δούλο, εάν είναι όπως ο κύριός του (S).

Ματθ.10,25 ἀρκετὸν τῷ μαθητῇ ἵνα γένηται(1) ὡς ὁ διδάσκαλος(2) αὐτοῦ, καὶ τῷ δούλῳ(3) ὡς ὁ κύριος αὐτοῦ. εἰ τὸν οἰκοδεσπότην(4) Βεελζεβοὺλ(5) ἐκάλεσαν(6), πόσῳ μᾶλλον τοὺς οἰκιακοὺς(7) αὐτοῦ;
Ματθ.10,25 Είναι αρκετό για το μαθητή να γίνει όπως ο δάσκαλός του, και για το δούλο όπως ο κύριός του. Αν αποκάλεσαν τον οικοδεσπότη Βεελζεβούλ, πολύ περισσότερο θα το κάνουν για τους δικούς του.
(1)   Εβραϊκός τρόπος έκφρασης=να έχει την ίδια τύχη, να τύχει της ίδιας και όχι χειρότερης υποδοχής από τον διδάσκαλό του (δ).
«Αρκεί σε σας τους μαθητές για παρηγοριά, το να βλασφημείστε όπως εγώ ο διδάσκαλός σας, και είναι σπουδαιο για σας το να εξισωθείτε με μένα και σε αυτά τα πράγματα» (Ζ). Η έννοια εδώ εφαρμόζεται καλά στα προηγούμενα («Και θα είστε μισητοί»). Οι μαθητές θα μισούνται από όλους χάριν του Χριστού και δεν πρέπει να εκπλήσσονται για αυτό. Πρέπει μάλλον να καυχιούνται γι αυτό, διότι και ο ίδιος ο Χριστός έτυχε τέτοιας μεταχείρισης (p).
(2)   Ο Επιφάνιος αναφέρει, ότι οι Εβιωνίτες (ιουδαιοχριστιανική αίρεση του 2ου αιώνα μ.Χ.) χρησιμοποιούσαν το λόγο «είναι αρκετό στο μαθητή να γίνει όπως ο δάσκαλός του» για να υποστηρίξουν την περιτομή. Αυτό δείχνει, ότι ο λόγος αυτός υπήρχε και στο ευαγγέλιό τους (S).
(3)   «Πρέπει να συνδέσουμε και με το ρητό αυτό πάλι το· Είναι αρκετό να γίνει» (Ζ). Υπάρχει και η γραφή «τω δούλω» που δεν μαρτυρείται αρκετά. Η ονομαστική (ο δούλος) προέρχεται από κακή μετάφραση στο ελληνικό (L).
(4)   Ο Ιησούς ήταν πράγματι ο οικοδεσπότης και ανέθρεψε μεγάλη οικογένεια μαθητών, παρέχοντας το τελειότατο παράδειγμα υπηρέτη του σπιτιού. Είναι επίσης δεσπότης της οικογένειας της όλης εκκλησίας (b).
(5)   Οι κώδικες σιναϊτικός και βατικανός γράφουν Βεελζεβούλ, η βουλγάτα και οι συριακές μεταφράσεις γράφουν Βεελζεβούβ. Βεελζεβούλ είναι η πιο μαρτυρημένη γραφή.=Βάαλ-ζεβούλ, το οποίο πιθανώς σημαίνει ο κύριος της κατοικίας δηλαδή σύμφωνα με τους Ιουδαίους των χρόνων της Κ.Δ. ο κύριος του καταχθονίου κόσμου (S). Το όνομα του μισητού αυτού θεού των εθνικών (Βάαλ) χρησιμοποιούσαν οι Ιουδαίοι για δήλωση του άρχοντα των πονηρών πνευμάτων, επειδή φρονούσαν ότι οι θεοί των εθνών είναι δαιμόνια· και άρχοντάς τους ήταν ο Βάαλ που πιστευόταν από τα έθνη που ήταν γύρω τους ως ο πατέρας των ανδρών και των θεών (δ).
Το Βεελζεβούβ μπορεί να προέρχεται από κακοφωνία αντί για το Βεελζεβούλ (S). Ο Ιερώνυμος παρόλ’ αυτά ερμήνευσε αυτό, κύριος των μυγών, θεωρώντας αυτό ότι σημαίνει το θεό Ακκαρών τον Βααλμυίαν (Δ΄Βασ. α 2)(δ), θεότητα των Φιλισταίων που ονομάστηκε έτσι, διότι θεωρούνταν ότι προστατεύει τους λάτρεις της εναντίον των μυγών, που ήταν τρομερή μάστιγα των μερών εκείνων (F).
Πάντως το Βεελζεβούλ ή Βεελζεβούβ χρησιμοποιείται προφανώς εδώ ως λέξη της χειρότερης μομφής, αλλά πώς κατέληξε στην έννοια αυτή και ποια είναι η αληθινή παραγωγή της λέξης παραμένουν προβλήματα ακόμη άλυτα (p).
(6)   Αυθεντική γραφή επεκάλεσαν. «Αναφέρει και το ίδιο το είδος της ύβρεως, ότι δηλαδή τον ονόμασαν Βεελζεβούλ» (Χ). «Αλλά και αν ξεκάθαρα δεν έχει γραφτεί ότι οι Ιουδαίοι ονόμασαν το Χριστό Βεελζεβούλ, αλλά είναι εύλογο και αυτό να βλασφήμησαν εναντίον του» (Ζ).
(7)   «Και δεν λέει, πόσο μάλλον τους δούλους, αλλά τους οικιακούς του, φανερώνοντας την μεγάλη συγγένειά του με αυτούς. Και σε άλλο σημείο πάλι έλεγε, δεν σας ονομάζω πια δούλους· εσείς είστε φίλοι μου» (Ιω. ιε 15)(Χ). Επιχείρημα από το ισχυρότερο (ο).

Ματθ.10,26 μὴ οὖν(1) φοβηθῆτε(2) αὐτούς(3)· οὐδὲν γάρ(4) ἐστι κεκαλυμμένον ὃ οὐκ ἀποκαλυφθήσεται, καὶ κρυπτὸν ὃ οὐ γνωσθήσεται(5).
Ματθ.10,26 Μην τους φοβηθείτε λοιπόν. Δεν υπάρχει τίποτε καλυμμένο που δε θα ξεσκεπαστεί και τίποτα κρυφό που δε θα μαθευτεί.
(1)   Το οὖν (=λοιπόν) αναφέρεται στα προηγούμενα. Ο φόβος προέρχεται από αβεβαιότητα. Μη φοβάστε λοιπόν, διότι είναι βέβαιο, ότι θα σας διώξουν, όπως διώκουν εμένα. Σας προειδοποιώ για αυτό και είστε προετοιμασμένοι (p). Φοβάται κάποιος το άγνωστο και απροσδόκητο, όχι όμως το γνωστό και αναμενόμενο. Πιο κυριολεκτικός θα ήταν εδώ ο σύνδεσμος «αλλά»· και ο οὖν όμως εκφέρει συλλογιστικά την πρόταση αυτή (δ).
(2)   Το μη φοβηθείτε επαναλαμβάνεται 3 φορές (στους σ. 26,28,31). Ο Λουκάς έχει παρόμοιους λόγους (ιβ 2-9). Ακόμη μία φορά έχουμε λόγο, τον οποίο ο Χριστός φαίνεται να είπε περισσότερες από μία φορές και με διάφορες εφαρμογές. Ίσως ήταν και πριν σε χρήση ως παροιμία. Δες Μάρκ. δ 22, Λουκ. η 17,ιβ 2.
Στο Μάρκο φαίνεται, ότι αναφέρονται τα λόγια αυτά στη διδασκαλία με παραβολές· το ευαγγέλιο είναι κατ’ αρχάς μυστήριο, αλλά αυτό θα γίνει γνωστό σε όλο τον κόσμο. Με την ίδια έννοια ίσως και στο Λουκ. η 17. Στο Λουκ. ιβ 2 η έννοια είναι ότι η υποκρισία είναι ανόητη όσο και κακή, διότι η αλήθεια είναι βέβαιο ότι θα γίνει γνωστή. Εδώ η εφαρμογή των λόγων φαίνεται να είναι: οι Απόστολοι πρέπει να διδάσκουν δημόσια ό,τι κατ’ ιδίαν ο Χριστός διδάσκει αυτούς, διότι όπως και κάθε άλλο μυστήριο, είναι βέβαιο ότι και το ευαγγέλιο θα αποκαλυφθεί (p).
(3)   «Όταν σας κοροϊδεύουν και σας διακωμωδούν» (Ζ).
(4)   Φέρνει και δεύτερο λόγο για να μη φοβούνται (δ).
(5)   «Φαίνεται μεν ότι είναι γενικός ο λόγος, αλλά είναι ειδικός» (Ζ). Πώς αυτό που γενικά αληθεύει εφαρμόζεται εδώ;
Ή, «για την αρετή λέει των αποστόλων, ότι είναι αδύνατον να κρυφτεί αυτή. Διότι αν και τώρα έχει καλυφθεί και για αυτό σας κοροϊδεύουν, αλλά θα αποκαλυφθεί στον κατάλληλο χρόνο και τότε θα τιμηθείτε από όλους» (Ζ), «και όλοι θα σας ονομάσουν σωτήρες και ευεργέτες της οικουμένης· διότι ο χρόνος αποκαλύπτει όλα τα κρυφά» (Χ).
Ή, πιο σωστά, προφανώς λέγεται για το ευαγγέλιο, του οποίου η εσωτερική αξία είναι αδύνατον να μείνει για πολύ κρυμμένη, όπως και κάθε άλλου μυστηρίου στον κόσμο (δ), και κατά φυσική συνέπεια τότε θα γίνει εμφανής και η αγνότητα των προθέσεων των κηρύκων του ευαγγελίου (F). Η αλήθεια είναι ισχυρή και τελικά θα υπερισχύσει (ο).

Ματθ.10,27 ὃ λέγω ὑμῖν ἐν τῇ σκοτίᾳ(1), εἴπατε ἐν τῷ φωτί(2), καὶ ὃ εἰς τὸ οὖς(3) ἀκούετε, κηρύξατε ἐπὶ τῶν δωμάτων(4).
Ματθ.10,27 Αυτό που σας λέω στα σκοτεινά, πέστε το στο φως· κι αυτό που ακούτε ψιθυριστά στ’ αυτί, διακηρύξτε το από τους εξώστες.
(1)   «Με τη φράση «στο σκοτάδι» ονόμασε το κατ’ ιδίαν» (Ζ).
(2)   «Δημόσια» (Ζ). «Παρόλο βεβαίως που δεν ήταν σκοτάδι, όταν έλεγε αυτά… αλλά χρησιμοποιεί το λόγο με υπερβολή. Επειδή δηλαδή συζητούσε με αυτούς μόνους και σε μικρή γωνία της Παλαιστίνης, για αυτό είπε, στο σκοτάδι και στο αυτί, για να διακρίνει τον τρόπο εκείνης της συνομιλίας του από τη μελλοντική παρρησία τους, την οποία επρόκειτο να τους δώσει» (Χ).
(3)   ««Στο αυτί» δηλαδή «όταν ήσασταν μόνοι»» (Ζ). Η λέξη στον ενικό σημαίνει εμπιστευτική ανακοίνωση πολύ μυστική (L)=που ψιθυρίζεται στο αυτί (S). Ακούω κάτι που ανακοινώνεται με λόγο γνωστό, ενώ αποκλείονται οι άλλοι από τον κύκλο αυτού που αποτελεί τη συναναστροφή (g).
(4)   «Με τη φράση στις ταράτσες (εννοεί) το σε όλους» (Ζ). «Στις ταράτσες λέει εννοώντας σε όλη την οικουμένη» (Σχ.π.). Δώματα είναι τα κοινώς λεγόμενα ηλιακά ή ηλιακωτά (δ), από τα οποία γίνονται δημόσιες ανακοινώσεις (S).
Η έννοια του όλου σ. Σας δίνω τη διδασκαλία μου κατ’ ιδίαν και αφανώς. Αλλά επιθυμώ να γίνετε οι παράγοντες οι οποίοι θα κάνετε αυτήν παντού δημόσια. Η ιδέα που εκφράζεται στο παράλληλο χωρίο του Λουκά (ιβ 3) είναι μάλλον η επόμενη: Η υποκρισία είναι ουσιαστικά ανόητη και μάταιη, αφού κάθε κρυμμένο στο τέλος αποκαλύπτεται και τα μυστικά σας λόγια μία ημέρα θα γίνουν δημόσια (a).

Ματθ.10,28 καὶ μὴ φοβηθῆτε(1) ἀπὸ(2) τῶν ἀποκτεννόντων(3) τὸ σῶμα(4), τὴν δὲ ψυχὴν(5) μὴ δυναμένων(6) ἀποκτεῖναι(7)· φοβήθητε δὲ μᾶλλον τὸν δυνάμενον(8) καὶ ψυχὴν καὶ σῶμα ἀπολέσαι(9) ἐν γεέννῃ(10).
Ματθ.10,28 Μη φοβηθείτε αυτούς που σκοτώνουν το σώμα, αλλά δεν μπορούν να σκοτώσουν την ψυχή. Αντίθετα, να φοβηθείτε όποιον μπορεί να καταστρέψει ψυχή και σώμα στην κόλαση.
(1)   Η σύνδεση έχει ως εξής: Εκείνον ο οποίος δημόσια κηρύττει κρυμμένες αλήθειες, αυτόν ο κόσμος θα καταδιώξει. Αλλά ο φοβούμενος το Θεό κανέναν άλλον δεν πρέπει να φοβάται παρά μόνο αυτόν. Αυτός που δεν φοβάται το Θεό, φοβάται όλα τα άλλα εκτός από το Θεό (b). Στο έργο σας να διακηρύξετε δημόσια τη διδασκαλία μου, θα αντιμετωπίσετε διωγμό. Μη φοβάστε το φυσικό θάνατο, αλλά την οργή του Θεού (a).
(2)   Η πρόθεση δεν επαναλαμβάνεται και πιο κάτω. Το φοβάμαι κάποιον είναι εντονότερο από το φοβάμαι από κάποιον (b). Το φοβάμαι όταν πρόκειται για ανθρώπους, συντάσσεται με την πρόθεση «από», που υποδηλώνει και την απομάκρυνση. Δεν χρησιμοποιεί όμως την ίδια σύνταξη με το «από» όταν πρόκειται για το Θεό. Έτσι και στους Ο΄ ουδέποτε το φοβούμαι με την πρόθεση «από», όταν πρόκειται για το Θεό. Ο φόβος του Θεού πρέπει να οδηγεί τον άνθρωπο στο Θεό, ενώ ο φόβος των ανθρώπων υπονοεί φυγή από αυτούς (L).
(3)   Αλεξανδρινός τύπος του ενεστώτα (δ).
«Τους πείθει να περιφρονούν όχι μόνο τη φροντίδα και τις κακολογίες, όχι μόνο τους κινδύνους και τις επιβουλές, αλλά και αυτόν το θάνατο που θεωρείται από όλους ότι είναι φοβερός, και όχι απλώς το θάνατο αλλά και το βίαιο θάνατο. Και δεν είπε ότι θα θανατωθείτε, αλλά και αυτό το υπαινίχθηκε με όλη τη μεγαλοπρέπεια που αρμόζει σε αυτόν, λέγοντας «μη φοβηθείτε από αυτούς που θανατώνουν το σώμα…αλλά φοβηθείτε μάλλον αυτόν που μπορεί να ρίξει στη γέεννα και την ψυχή και το σώμα», πράγμα που το κάνει πάντοτε, στρέφοντας το λόγο στην αντίθετη κατεύθυνση» (Χ).
(4)   «Μη φοβάστε αυτούς που σκοτώνουν το σώμα, ούτε για αυτό να αφήσετε το να κυρύττετε, αλλά φοβηθείτε αυτόν που σας έστειλε σε αυτήν την διακονία και κάντε αυτό που διαταχτήκατε» (Ζ).
(5)   Η λέξη έχει διάφορες σημασίες στην Κ.Δ.. Σημαίνει α) τη ζωτική αρχή, την κοινή στους ανθρώπους και τα ζώα και η οποία μπορεί να φονευτεί (Μάρκ. γ 4), β) Την έδρα της σκέψης και των συναισθημάτων, γ) Κάτι πιο υψηλό από τις παραπάνω ιδέες και το οποίο αποτελεί το πραγματικό εγώ. Έτσι λέγεται εδώ και στο ιστ 26. Δες και Λουκ. θ 25 (S). Σημαίνει εδώ την ψυχή ως ουσία που διαφέρει από το σώμα και δεν διαλύεται από το θάνατο (g).
(6)   «Και αν ακόμη βέβαια πρόκειται να σας φονεύσουν, δεν θα μπορέσουν όμως να καταστρέψουν το καλύτερο μέρος σας (την ψυχή), έστω και αν μεταχειριστούν αμέτρητα μέσα. Για αυτό δεν είπε «που δεν φονεύουν την ψυχή», αλλά «που δεν μπορούν να την φονεύσουν». Εάν δηλαδή το θελήσουν, δεν θα το πετύχουν» (Χ). Φονεύω την ψυχή=φέρνω σε αυτήν τον αιώνιο θάνατο (ο).
(7)   «Δεν υπόσχεται σε αυτούς απαλλαγή από το θάνατο, αλλά αφήνει να πεθάνουν… και τους κάνει ανώτερους από τους κινδύνους και με σύντομο λόγο εμπεδώνει μέσα τους το δόγμα για την αθανασία της ψυχής» (Χ). Οι πιο σκληροί διώκτες φονεύουν το σώμα· αλλά η ψυχή επιζεί του σώματος κατακτώντας αιώνιες αμοιβές (F).
(8)   Όχι το σατανά, αλλά το Θεό. Πουθενά δεν παραγγελόμαστε να φοβόμαστε το σατανά. «Το Θεό να φοβάστε, να αντιστέκεστε στο διάβολο» διδάσκει η Γραφή. Ο σατανάς προσπαθεί να μας ρίξει στη γέεννα, αλλά καμία εξουσία δεν έχει να μας κάνει να χαθούμε εκεί. Ο φόβος του Θεού και όχι ο φόβος του διαβόλου δίνει δύναμη στο μαθητή να υπερνικήσει το φόβο των ανθρώπων (p). «Με φόβο διώξτε το φόβο, με το φόβο του Θεού το φόβο των ανθρώπων, και με το μεγαλύτερο το μικρότερο» (Ζ).
(9)   Φοβηθείτε εκείνον, ο οποίος μπορεί να καταδικάσει και ψυχή και σώμα σε καταστροφή στη γέεννα (p). Δεν λέει να φονεύσει διότι η ψυχή είναι αθάνατη (b), αλλά να απολέσει δηλαδή να ρίξει στον Άδη («να βάλει στη γέεννα» Λουκ. ιβ 5)(S), να την κάνει δυστυχή και άθλια (L).
(10)   Δες Ματθ. ε 22,29. Δύο αλήθειες διακηρύσσονται με την τελευταία φράση: ότι δηλαδή η ψυχή και το σώμα θα ενωθούν πάλι στη μελλοντική ζωή και ότι η γέεννα, για την οποία μιλά εδώ, πρέπει να είναι στον αόρατο κόσμο, αφού στην πρόσκαιρη γέεννα μόνο το σώμα μπορεί να ριχτεί (ο).

Ματθ.10,29 οὐχὶ(1) δύο στρουθία(2) ἀσσαρίου(3) πωλεῖται(4); καὶ(5) ἓν(6) ἐξ αὐτῶν οὐ πεσεῖται ἐπὶ τὴν γῆν(7) ἄνευ τοῦ πατρὸς(8) ὑμῶν(9).
Ματθ.10,29 Ένα ζευγάρι σπουργίτια δεν πουλιέται για ένα μόνο ασσάριο; Κι όμως, ούτε ένα απ’ αυτά δεν πέφτει στη γη χωρίς το θέλημα του Πατέρα σας.
(1)   «Για να μη νομίσουν ότι όταν φονεύονται και σφάζονται το παθαίνουν αυτό επειδή τους εγκαταλείπει ο Θεός, πάλι εισάγει το λόγο σχετικά με την πρόνοια του Θεού» (Χ). Βεβαιώνεται εδώ η απόλυτη πρόνοια του Θεού. Ο θάνατος του πιο ασήμαντου από τα δημιουργήματα δεν περνά απαρατήρητος από τον Πατέρα σας (S).
(2)   Στο Λουκ. ιβ 6 γίνεται λόγος για 5 στρουθία που πωλούνται για δύο ασσάρια, όπου έτσι παρουσιάζεται ακόμη πιο ασήμαντη η αξία του σπουργιτιού.
(3)   Το ένα δέκατο της δραχμής (g). Ρωμαϊκό νόμισμα (As) του οποίου η αξία ήταν το 1/16 του δηναρίου δηλαδή κάτι λιγότερο από τη μισή αγγλική χρυσή πέννα (a). «Δεν είναι τόσο χαμηλής αξίας τα σπουργίτια ώστε να πωλούνται δύο στην τιμή του ενός ασσαρίου;» (Ζ).
(4)   Πωλούνται για φαγητό, τρώγονται αυτά και σήμερα στις χώρες της Μεσογείου (S).
(5)   Εναντιωματικός σύνδεσμος= «Και όμως» (Ζ).
(6)   «Ούτε ένα από αυτά» (Ζ).
(7)   Δεν θα πέσει στο εδαφος για να πεθάνει (b). Για τον τύπο της έκφρασης δες Αμώς γ 5 («είναι δυνατόν να πέσει πουλί στη γη χωρίς την ιξόβεργα»)(S). Υπάρχει και η γραφή «δεν θα πέσει σε παγίδα» στον Ωριγένη και τον Χρυσόστομο= «ούτε εκείνα θα συλληθφούν» (Χ)· «ούτε ένα από αυτά πιάνεται ως θήραμα» (Ζ).
(8)   Χωρίς το θέλημα του Πατέρα σας. Αυτή είναι η γραφή που συναντιέται στους Ειρηναίο, Τερτυλλιανό, Νοουατινό, Κυπριανό, Ιλάριο, Αυγουστίνο, Κασσιόδωρο και στις μεταφράσεις Ιταλική, Κοπτική, Αραβική, Γοτθική και Περσική (b). Με αυτήν ερμηνεύεται και συμπληρώνεται η φράση. Χωρίς τον Πατέρα σας= «χωρίς το Θεό όχι με την έννοια του ότι συνεργεί, αλλά ότι παραχωρεί» (Ζ). «Διότι δεν λέει αυτό, ότι με τη δική του ενέργεια πέφτουν σε παγίδα, διότι αυτό είναι ανάξιο του Θεού, αλλά ότι τίποτα από αυτά που γίνονται δεν διαφεύγει της προσοχής του» (Χ).
(9)   Όχι του Πατέρα τους (b), αλλά του δικού σας Πατέρα.

Ματθ.10,30 ὑμῶν(1) δὲ καὶ αἱ τρίχες(2) τῆς κεφαλῆς πᾶσαι ἠριθμημέναι(3) εἰσί.
Ματθ.10,30 Όσο για σας, ο Θεός έχει μετρημένες και τις τρίχες της κεφαλής σας.
(1)   «Εσείς όμως τόσο πολύ είστε πολύτιμοι, ώστε και όλες σας οι τρίχες να είναι μετρημένες από το Θεό» (Ζ).
(2)   Η έμφαση είναι μάλλον στο τρίχες παρά στο «σας» (a). Οι τρίχες, για τις οποίες και εσείς οι ίδιοι λίγο φροντίζετε. Ποιος φροντίζει για τρίχες που βγήκαν από τη χτένα; Λαϊκή παροιμία που αναφέρεται σε πολύ μικρό πράγμα (b). Και το μικρότατο τμήμα του σώματός σας δεν θα πέσει χωρίς το θέλημα του Θεού (a). «Πόσες είναι οι τρίχες του κεφαλιού; Μία από αυτές δεν είναι ξεχασμένη. Βλέπεις το θείο μάτι, ότι τίποτα ούτε από τα πιο μικρά δεν διαφεύγει της προσοχής του;» (Β).
(3)   «Αυτό βεβαίως το έλεγε, όχι επειδή ο Θεός μετρά τις τρίχες, αλλά για να φανερώσει την ακριβή γνώση και την πολλή πρόνοια για αυτούς» (Χ). «Είστε πάρα πολύ γνωστοί σε αυτόν και ξέρει με λεπτομέρεια όλα τα σχετικά με σας, λόγω της πολύ στενής σχέσης που έχει μαζί σας» (Ζ). Αφού και οι τρίχες σας είναι μετρημένες γιατί λοιπόν να φοβάστε για τα σπουδαιότερα μέρη του σώματός σας και ειδικά για την ψυχή σας την ασυγκρίτως πολυτιμότερη από τον ζωικό κόσμο; (ο).

Ματθ.10,31 μὴ οὖν(1) φοβηθῆτε(2)· πολλῶν(3) στρουθίων διαφέρετε ὑμεῖς(4).
Ματθ.10,31 Μη φοβηθείτε, λοιπόν, γιατί εσείς αξίζετε περισσότερο από πολλά σπουργίτια».
(1)   «Εάν από τα τόσο ασήμαντα σπουργίτια ούτε ένα δεν πιάνεται ως θήραμα χωρίς αυτόν… πολύ περισσότερο εσείς οι πολύτιμοι δεν θα πεθάνετε, χωρίς να το επιτρέψει αυτός. Και επομένως δεν πρέπει να φοβάστε» (Ζ). «Αν λοιπόν δεν αγνοεί τίποτα από αυτά που συμβαίνουν και σας αγαπά πιο γνήσια και από πατέρα και τόσο σας αγαπά ώστε και τις τρίχες να έχει μετρημένες, δεν πρέπει να φοβάστε» (Χ).
(2)   Αυθεντική γραφή φοβείσθε. Είναι και καταλληλότερη, διότι αναφέρεται στους εκάστοτε κινδύνους (δ).
(3)   Αντιτίθεται στο «ένα» του σ. 29.
(4)   Ως πνευματικά και λογικά όντα και εικόνα του Θεού (δ). Οτιδήποτε λοιπόν και να σας συμβεί, ακόμη και αυτός ο θάνατος, δεν είναι έξω από τη θεία Πρόνοια (S).

Στιχ. 32-42. Να ομολογούμε την πίστη μας στο Χριστό.

Ματθ.10,32 Πᾶς οὖν(1) ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοὶ(2) ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων(3), ὁμολογήσω κἀγὼ ἐν αὐτῷ(4) ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου(5) τοῦ ἐν οὐρανοῖς(6).
Ματθ.10,32 Όποιος ομολογήσει μπροστά στους ανθρώπους ότι ανήκει σ’ εμένα, θα τον αναγνωρίσω κι εγώ για δικόν μου μπροστά στον ουράνιο Πατέρα μου.
(1)   Οι σ. 32-33 συνοψίζουν τη γενική σκέψη της καρτερίας στο διωγμό, ο οποίος είναι το θέμα των σ. 17-31 (S). «Αφού έβγαλε το φόβο και την αγωνία που ταρακουνούσε την ψυχή τους, και με τα επόμενα λόγια δίνει θάρρος πάλι, βγάζοντας με φόβο το φόβο… αλλά και με την ελπίδα μεγάλων επάθλων και με πολλή εξουσία απειλεί» (Χ). Η αντίθεση που ακολουθεί στους σ. 32,33 είναι ανάμεσα στο κριτήριο των ανθρώπων διωκτών και στο κριτήριο του Θεού (p).
(2)   Θα ομολογήσει εν εμοι= σημαίνει ή «δείχνει ότι αυτός που ομολογεί, ομολογεί όχι με τη δική του δύναμη, αλλά βοηθούμενος από την ουράνια χάρη, ενώ για αυτόν που αρνείται δεν είπε «εν εμοί», αλλά «εμέ» (=εμένα)· δηλαδή αφού έμεινε έρημος από την δωρεά του Θεού, έτσι αρνείται» (Χ)· σύμφωνα λοιπόν με αυτήν την εκδοχή το εν εμοι= βοηθούμενος από εμένα.
Ή, «το εν εμοί λέγεται αντί για το εμοί (=εμένα)· και το ἐν αὐτῷ λέγεται αντί για το αὐτῷ (=αυτόν)» (Ζ).
Ή, πιο σωστά, σύμφωνα με συριακό ιδιωματισμό= όταν γίνεται δίκη για κάποιον, δίνω ομολογία (g)· όταν εγερθεί ζήτημα σχετικά με μένα (b)· δηλαδή ομολογώ κάποιον κύριό μου (g). «Καθένας που θα μαρτυρήσει τη θεότητά μου μπροστά στους ανθρώπους… ο οποίος θα με ανακηρύξει Θεό» (Ζ).
(3)   Μιλά ειδικά για διώκτες ανθρώπους (b) και αντιτίθεται στην ομολογία με απλό λόγο και χωρίς να υπάρχει κάποια αντίδραση (ο).
(4)   Θα ομολογήσω αυτόν λάτρη δικό μου (g) «θα τον ανακηρύξω αυτόν και εγώ πιστό» (Ζ).
(5)   «Έχεις το πλεονέκτημα, λέει, επειδή πρώτος με ομολόγησες εδώ; Θα φανώ, λέει, και εγώ απέναντί σου με μεγαλύτερο πλεονέκτημα, με το να σου δώσω μεγαλύτερα και ανείπωτα μεγαλύτερα· διότι θα σε ομολογήσω εκεί» (Χ).
(6)   Αντιτίθεται με την ομολογία στη γη και τον εκεί διωγμό. Και «άνοιξε τους ουρανούς σε αυτόν και έβαλε μπροστά του το φοβερό εκείνο δικαστήριο και το πλήθος των αγγέλων έδειξε σε αυτόν, καθώς και την απονομή των στεφάνων μπροστά σε αυτούς» (Χ).
Αναφέρονται αυτά στον καιρό της δευτέρας παρουσίας, όταν ο Σωτήρας μπροστά στο Θεό Πατέρα και τους αγίους αγγέλους θα κρίνει τον κόσμο και θα αναγνωρίσει τους δικούς του και θα αρνηθεί τους άπιστους και άνομους (Ματθ. ζ 23, κε 34,41)(δ).

Ματθ.10,33 ὅστις δ᾿ ἂν ἀρνήσηταί με(1) ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἀρνήσομαι αὐτὸν κἀγὼ(2) ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς.
Ματθ.10,33 Όποιος όμως με απαρνηθεί μπροστά στους ανθρώπους, θα τον απαρνηθώ κι εγώ μπροστά στον ουράνιο Πατέρα μου».
(1)   Η άρνηση εδώ σημαίνει το να απορρίπτει κάποιος και να μη δέχεται τον Ιησού ως το Μεσσία και Λυτρωτή και γενικώς το να αρνείται υπακοή και αποδοχή των εντολών του ευαγγελίου (ο).
(2)   Η σειρά αυτή των λέξεων εκφράζει ακριβέστατα το νόμο της με τα ίσα τιμωρίας ή ταυτοπαθείας jus talionis (b).

Ματθ.10,34 (1)Μὴ νομίσητε(2) ὅτι ἦλθον βαλεῖν(3) εἰρήνην(4) ἐπὶ τὴν γῆν· οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην, ἀλλὰ μάχαιραν(5).
Ματθ.10,34 Μη νομίσετε πως ήρθα για να επιβάλω αναγκαστική ομόνοια μεταξύ των ανθρώπων. Δεν ήρθα να φέρω τέτοια ομόνοια αλλά διαίρεση.
(1)   Η προφητεία στο σ. 21, ότι στην έξαψη του θρησκευτικού μίσους οι πολύ κοντινοί συγγενείς θα καταδιώξουν τους συγγενείς τους, διασαφηνίζεται με άλλα λόγια του Κυρίου που αναφέρονται στις οξείες διαφωνίες, τις οποίες το Ευαγγέλιο θα προκαλέσει στην κοινωνία (p). Στα προηγούμενα ο Ιησούς προείπε στους αποστόλους του διωγμούς και θλίψεις. Τώρα κάνει γνωστή την αιτία, για την οποία οι άνθρωποι θα μεταχειριστούν αυτούς έτσι. Η νέα θρησκεία λόγω της φύσης της θα προκαλέσει μίση βίαια (F).
(2)   Η φράση όπως και στο ε 17 υπονοεί ότι ήταν πιθανό κάποιοι να νομίσουν αυτό. Πράγματι γενική προσδοκία των Ιουδαίων ήταν, ότι ο Μεσσίας θα εγκαθίδρυε βασιλεία ειρήνης (p).
(3)   Ή, να επιβάλλω ειρήνη=αλλά η ειρήνη δεν επιβάλλεται με τη βία. Μόνο απροκάλυπτη εχθρότητα είναι δυνατόν να εγκαθιδρυθεί με τη βία. Η ειρήνη μπορεί να έλθει μόνο με θεληματική και εκούσια συγκατάθεση (p).
Ή, πιο σωστά, το ρήμα αυτό πιθανώς χρησιμοποιήθηκε μαζί με το ειρήνη διότι εκλέχτηκε έξυπνα λόγω του μαχαιριού που ακολουθεί (L). Θα ερμηνεύσουμε λοιπόν: ξαφνικά και πέρα από κάθε προσδοκία φέρνω μαχαίρι στη γη και δεν βάζω ειρήνη σε αυτήν (g).
(4)   Σιαλώμ=ειρήνη ήταν μία από τις ονομασίες του Μεσσία σύμφωνα με το Ησ. θ 6 και άλλα χωρία, τα οποία παρουσίαζαν το Μεσσία βασιλιά ειρηνικό (Ζαχ. θ 10,Ψαλμ. οα 7 κλπ). Και ο ίδιος ο Ιησούς ήλθε για να δώσει την ειρήνη (Λουκ. β 14), και ήταν για τους πρώτους Χριστιανούς ο παράγοντας της ειρήνης και η ίδια η ειρήνη (Εφεσ. β 14). Και παρόλ’ αυτά λέει εδώ, ότι δεν ήλθε να δώσει ειρήνη. Αυτό αποδεικνύει άριστα με ποιο σεβασμό τα λόγια του Κυρίου διασώθηκαν, χωρίς να καταβάλλεται υπερβολική φροντίδα να τα εναρμονίσουν μεταξύ τους. Ο Ιησούς δημιουργούσε την ειρήνη των ανθρώπων με το Θεό, αλλά μεταξύ των ανθρώπων ο λόγος του ήταν μαχαίρι (L).
Ήλθε στον κόσμο ως άρχοντας της ειρήνης, θα εγκαθίδρυε όμως αυτήν πάνω στα ερείπια των ανθρώπινων παθών, αυτά όμως δεν καταστρέφονται, χωρίς να αντιτάξουν ζωηρή αντίσταση (F). Υπεύθυνος για το διχασμό και την διαίρεση αυτή είναι η κακία των ανθρώπων και όχι το ευαγγέλιο (ο).
(5)   «Τι είναι λοιπόν το μαχαίρι; Η τομή του λόγου, που διαιρεί το χειρότερο από το καλύτερο και διχοτομεί τον πιστό και τον άπιστο» (Γ). Μαχαίρι λοιπόν είναι το ευαγγέλιο, και εφόσον οι θελήσεις των ανθρώπων αντιτίθενται σε αυτό, δεν μπορεί να υπάρχει ειρήνη (p). Ή, μαχαίρι=βίαιος διχασμός, που ονομάζεται στο Λουκ. ιβ 51 διαμερισμός, που προέρχεται από τη διχόνοια των οικογενειών που αναφέρεται στο σ. 35 (b).
«Δεν είπε πόλεμο, αλλά αυτό που ήταν χειρότερο από αυτό, δηλαδή μαχαίρι» (Χ).
Το μαχαίρι, πολεμικό όπλο, λέγεται εδώ αντί για τον πόλεμο, δηλαδή αντί για τους αγώνες και τους διαχωρισμούς, με τους οποίους η ειρήνη χάνεται (g). Δεν πρέπει παρόλ’ αυτά να λησμονείται ότι μερικές φορές η μόνη οδός για την ειρήνη είναι ο πόλεμος (p). «Διότι δεν είναι παντού η ομόνοια καλό. Και στον πύργο εκείνο (της Βαβέλ) την κακή ειρήνη η καλή διαφωνία την σταμάτησε και έφερε την ειρήνη» (Χ).
Εδώ λοιπόν «έπρεπε πρώτα να αποκοπεί το αθεράπευτο, και έπειτα το υπόλοιπο να ειρηνεύσει και με τον εαυτό του και με το Θεό» (Ζ).
«Διότι αυτό κατεξοχήν είναι ειρήνη, όταν το άρρωστο κόβεται, όταν αυτό που επαναστατεί χωρίζεται… Αυτό το πράγμα λοιπόν δεν οφείλεται στην πρόθεση αυτού (του Χριστού), αλλά ο πόλεμος προέρχεται από τη γνώμη εκείνων· διότι αυτός μεν ήθελε όλοι να ομονοούν στο λόγο της ευσέβειας· επειδή όμως εκείνοι στασίαζαν, γίνεται πόλεμος» (Χ).

Ματθ.10,35 ἦλθον γὰρ(1) διχάσαι(2) ἄνθρωπον κατὰ τοῦ πατρὸς(3) αὐτοῦ καὶ θυγατέρα κατὰ τῆς μητρὸς(3) αὐτῆς καὶ νύμφην(4) κατὰ τῆς πενθερᾶς αὐτῆς(5)·
Ματθ.10,35 Πράγματι, ο ερχομός μου έφερε το διχασμό του ανθρώπου με τον πατέρα του, της θυγατέρας με τη μάνα της, της νύφης με την πεθερά της.
(1)   Εξηγεί το «ήλθα να βάλω μαχαίρι» (δ). «Αφού τους παρουσίασε το είδος του πολέμου, δείχνει ότι ο πόλεμος αυτός είναι πολύ χειρότερος από τον εμφύλιο… Διότι όχι μόνο φίλοι, ούτε πολίτες μόνο, αλλά και συγγενείς θα βρεθούν αντιμέτωποι ο ένας εναντίον του άλλου και η φύση θα σχιστεί η ίδια με τον εαυτό της» (Χ).
Δες το χωρίο του Μιχαίου ζ 6: «Διότι ο γιος ατιμάζει τον πατέρα, η κόρη θα επαναστατήσει εναντίον της μητέρας της, η νύφη εναντίον της πεθεράς της, και εχθροί κάθε άνδρα θα είναι αυτοί που βρίσκονται στο σπίτι του».
(2)   Διαιρώ σε δύο. Εδώ μεταφορικά οδηγώ κάποιον σε διάσταση εναντίον άλλου (g). Προϋποτίθεται, ότι αυτοί μέχρι τότε βρίσκονταν σε συμφωνία και ενότητα. Ο διχασμός όμως επήλθε με την επιστροφή του ενός από αυτούς στο ευαγγέλιο (ο).
(3)   «Με αυτούς τους πολύ αγαπητούς υποδήλωσε κάθε συγγένεια. Πολύ σωστά λοιπόν είπε άνθρωπο, δηλαδή ο γιος να διχαστεί εναντίον του πατέρα του και η κόρη εναντίον της μητέρας της· διότι είναι πιο αγαπητοί ο γιος μεν στον πατέρα και η κόρη στη μητέρα, λόγω της ομοιότητας της φύσης» (Ζ).
(4)   «Διότι οι νύφες παρείχαν στις πεθερές πολύ σεβασμό και τιμή και φροντίδα. Με τη νύφη όμως δήλωσε και το γαμπρό που διχάζεται εναντίον του πεθερού» (Ζ).
(5)   «Πιο πριν μεν (στο σ. 21) έκανε απλή απαρίθμηση λέγοντας, ότι θα παραδώσει αδελφός αδελφό σε θάνατο και πατέρας το παιδί του. Εδώ όμως απαρίθμησε με άλλο τρόπο πιο φυσικό και πιο σχετικό» (Ζ).

Ματθ.10,36 καὶ(1) ἐχθροὶ τοῦ ἀνθρώπου οἱ οἰκιακοὶ(2) αὐτοῦ.
Ματθ.10,36 Κι έτσι εχθροί του ανθρώπου είναι οι δικοί του».
(1)   «Αυτό το ρητό είναι του προφήτη και ειπώθηκε παλιά εναντίον των Ιουδαίων, όταν διχάστηκαν μεταξύ τους. Ο Χριστός όμως στην κατάλληλη ευκαιρία το προσάρμοσε αυτό στην παρούσα περίσταση, δηλώνοντας ότι όλοι οι συγγενείς αυτού που πρόκειται να πιστέψει, θα γίνουν εχθροί του» (Ζ). Συμπληρώνεται η παράθεση από τον Μιχαία.
(2)   Οι συγγενείς του, οι υπηρέτες του και οι οικιακοί φίλοι του (b)· οι άνθρωποι του σπιτιού του· αυτός που βρίσκεται πλησιέστερα στον πιστό επειδή έχει στενότερη σχέση, πρώτος θα γίνει εχθρός και θα τον διώξει (δ).

Ματθ.10,37 Ὁ φιλῶν(1) πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ(2) οὐκ ἔστι μου ἄξιος(3)· καὶ ὁ φιλῶν υἱὸν ἢ θυγατέρα(4) ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος(5)·
Ματθ.10,37 Όποιος αγαπάει τον πατέρα του ή τη μάνα του παραπάνω από μένα, δεν είναι άξιος για μαθητής μου. Κι όποιος αγαπάει το γιο του ή τη θυγατέρα του παραπάνω από μένα, δεν είναι άξιος για μαθητής μου.
(1)   Η διαφορά μεταξύ φιλέω και αγαπώ είναι η διαφορά αγάπης φυσικής από την αγάπη της εκτίμησης. Η διάκριση αυτή τηρείται στον Δίωνα τον Κάσσιο 44,48 «εφιλήσατε αυτόν ως πατέρα και αγαπήσατε ως ευεργέτη». Παρόλο όμως που η διάκριση αυτή δεν τηρείται πάντοτε στη χρήση των δύο αυτών ρημάτων, παρόλ’ αυτά το φιλέω αρμόζει κυρίως για τη βαθειά στοργή, που προέρχεται από ένστικτο, των γονέων και των παιδιών. Το φιλέω δεν χρησιμοποιείται για το Θεό ούτε στους Ο΄ ούτε στην Κ.Δ., αλλά μόνο για τη θεία σοφία στο Παροιμ. η 17 και Σοφ. Σολομ. η 2 (Mc Neile).
(2)   Κάθε αληθινός μαθητής του Χριστού αισθάνεται ακατανίκητη στοργή για τον Διδάσκαλο, μεγαλύτερη από αυτή του γιου προς τον πατέρα του (McNeile). «Επειδή ήλθα για να φέρω μεγάλα αγαθά, μεγάλη απαιτώ και την υπακοή και τη διάθεση» (Χ).
(3)   Δεν είναι άξιος μαθητής του Σωτήρα (δ)· δεν βρίσκεται στο επίπεδο, το οποίο απαιτούν οι σχέσεις με το Σωτήρα (L). «Διότι όταν μεν έχουν ευσέβεια οι γονείς, είναι καλό να τους αγαπάμε· είναι όμως πάντοτε κακό το να τους αγαπάμε πάνω από το Θεό» (Ζ).
(4)   Σκάλα που ανεβαίνει: Προτιμάει το Χριστό πάνω από τους γονείς, πάνω από τα παιδιά, πάνω από τον εαυτό (b). Η φυσική στοργή των γονέων προς τα τέκνα είναι εντονότερη από τη φυσική στοργή των τέκνων προς τους γονείς.
(5)   «Είδες αξίωμα διδασκάλου; Είδες πώς αποδεικνύει τον εαυτό του γνήσιο Υιό αυτού που τον γέννησε, αφού προστάζει όλα να τα αφήνουμε κάτω και να προτιμάμε τη δική του αγάπη;» (Χ).
Ένας διδάσκαλος μπορεί να φτάσει μέχρι του να πει: Θυσιάστε στην αλήθεια την αγάπη των στενών συγγενών σας. Τίποτα όμως δεν του δίνει το δικαίωμα να προσθέσει: Αγαπήστε με περισσότερο από εκείνους (L). Να η διαφορά μεταξύ του Κυρίου και των υπόλοιπων ανθρώπων διδασκάλων!

Ματθ.10,38 (1)καὶ ὃς οὐ λαμβάνει(2) τὸν σταυρὸν(3) αὐτοῦ(4) καὶ ἀκολουθεῖ ὀπίσω μου(5), οὐκ ἔστι μου ἄξιος.
Ματθ.10,38 Επίσης όποιος δεν παίρνει το σταυρό του και δε με ακολουθεί, δεν είναι άξιος για μαθητής μου.
(1)   Το νόημα του όλου στίχου: «Διότι τι μου λες τους γονείς, λέει, και αδελφούς και αδελφές και γυναίκα; Διότι τίποτα δεν είναι πιο αγαπητό σε μας από την ψυχή μας· αλλά» «ακόμα και αν την ψυχή (=τη ζωή) σου προτιμήσεις από την αγάπη μου, στέκεσαι μακριά από τους μαθητές μου» (Χ). Αυτά εδώ τα λόγια επαναλαμβάνονται από τον Ματθ. στο ιστ 24,25. Δες και Μάρκ. η 34,35 και Λουκ. θ 23,24. Τα λεγόμενα στο Λουκ. ιδ 27 φαίνονται διαφορετικά και από τα δύο αυτά. Έτσι έχουμε τρεις διαφορετικές εκδόσεις αυτού του ρητού, το οποίο είναι δυνατόν να ειπώθηκε από τον Κύριο περισσότερες από μία φορές. Ένας τέτοιος λόγος επίσης θα εντυπωνόταν στη μνήμη των ακροατών και για αυτό έγινε δυνατόν να διασωθεί με τις διάφορες μορφές του (p).
(2)   Δηλαδή αυτοπροαίρετα (b).
(3)   «Αυτό σημαίνει το να είναι έτοιμοι για θάνατο» (Σχ.π.). «Δεν είπε απλώς ότι πρέπει να παραταχτούν σε θάνατο, αλλά και σε θάνατο βίαιο· και όχι μόνο βίαιο, αλλά και ταπεινωτικό» (Χ).
Μέχρι τη στιγμή αυτή ο Κύριος δεν είχε ακόμη μιλήσει για το πάθος του. Δεν υπαινίσσεται λοιπόν συγκεκριμένα το πάθος του, αλλά χρησιμοποιεί γνωστή εικόνα από την ποινή του σταυρικού θανάτου (L). Ήταν συνήθεια στους Ρωμαίους να αναγκάζεται ο κατάδικος, να μεταφέρει το σταυρό του στον τόπο της εκτέλεσης. Εδώ υπάρχει και η έννοια ότι ο καθένας από τους ακόλουθους του Χριστού θα υποχρεωθεί να βαστάξει και βαρύ φορτίο, από το οποίο πολλοί κάμφθηκαν. Δάκρυα, κακομεταχειρίσεις, απειλές, διώξιμο από την οικογένεια, διωγμοί ακόμη μέχρι θανάτου, υπήρξαν συχνά η αναπόφευκτη συνέπεια του να ακολουθεί κάποιος το Χριστό (ο).
Λιγότερο πιθανή η ερμηνεία: «Σταυρό λέει τον θάνατο όσον αφορά τα βιοτικά… Διότι πρέπει αυτός που πρόκειται να ακολουθεί το Χριστό, να νεκρωθεί προς τις κοσμικές ηδονές, όπως εκείνος» (Ζ). Σωστή ερμηνεία από μόνη της, αλλά δεν συμφωνεί με τα συμφραζόμενα, στα οποία γίνεται λόγος για διωγμούς.
(4)   Ο καθένας έχει το δικό του σταυρό, τον οποίο κανείς άλλος δεν μπορεί να σηκώσει αντί για αυτόν (p).
(5)   «Ακολουθεί πίσω του, καθένας που βαδίζει στα ίχνη της ζωής του» (Ζ). Δες Α΄Πέτρ. β 21.

Ματθ.10,39 (1)ὁ εὑρὼν(2) τὴν ψυχὴν(3) αὐτοῦ ἀπολέσει(4) αὐτήν, καὶ ὁ ἀπολέσας(5) τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἕνεκεν ἐμοῦ(6) εὑρήσει(7) αὐτήν(8).
Ματθ.10,39 Όποιος προσπαθήσει να σώσει τη ζωή του θα τη χάσει, κι όποιος χάσει τη ζωή του για μένα, θα τη σώσει».
(1)   Το να αρνηθεί κάποιος να σηκώσει το σταυρό του, δεν εξασφαλίζει αυτόν από τη θλίψη και τα δεινά (p).
(2)   Αυτός που στον κίνδυνο ζήτησε να σώσει και έτσι βρήκε (δ). «Αντί να πει αυτός που την κέρδισε σε καιρό μαρτυρίου και δεν την έχασε με το να φονευτεί» (Ζ).
(3)   Η ψυχή θεωρείται εδώ ως αιτία και αρχή της φυσικής ζωής, αλλά και κάποιας άλλης ζωής, η οποία είναι η αληθινή ζωή (L). Άλλοτε λοιπόν σημαίνει την εδώ φυσική ζωή, άλλοτε πάλι την πνευματική και αιώνια ζωή του μέλλοντος (F).
(4)   Θα χάσει την υψηλότερη ζωή της ψυχής, στην οποία θα έμπαινε με το μαρτύριο (a). «Θα χάσει αυτήν στον μελλοντικό αιώνα, δηλαδή θα την βάλει στην κόλαση, επειδή πρόδωσε την πίστη» (Ζ).
(5)   «Αυτός που οι άπιστοι του την αφαίρεσαν για μένα» (Ζ).
(6)   «Αυτός που πεθαίνει όχι όπως ο ληστής ή πνίγοντας τον εαυτό του, αλλά για χάρη του Χριστού» (Θφ). Πολλοί χάνουν την ψυχή τους χάριν του κόσμου (b). Για εμένα= για χάρη της πίστης στη διδασκαλία μου (b) και της ομολογίας του ονόματός μου. Και εδώ έχουμε αξίωση η οποία θα ήταν τερατώδης, εάν αυτός που την προβάλλει δεν είχε τη συνείδηση ότι είναι Θεός. Και οι βαρυσήμαντοι αυτοί λόγοι λέγονται χωρίς να υποδηλώνεται κάπως, ότι αυτός που τους ξεστόμισε είχε έστω και κάποια σκιά αμφιβολίας για την αλήθειά τους και για το ότι οι ακροατές δεν θα δέχονταν αμέσως αυτούς (p).
(7)   Θα βρει αυτήν στην ευτυχία και χαρά των ουρανών (ο). «Γιατί δεν θέλεις να περιφρονήσεις την ψυχή σου; Επειδή την αγαπάς; Επομένως για αυτό περιφρόνησέ την, και τότε θα την ωφελήσεις τα μέγιστα και θα ενεργήσεις όπως ακριβώς ενεργεί αυτός που αγαπά» (Χ).
(8)   Τα συμφραζόμενα εδώ δείχνουν ότι η αρχική έννοια του χωρίου είναι ότι ο ομολογητής, ο οποίος θα υποστεί θάνατο, είναι πολύ ευτυχέστερος από τον αποστάτη, ο οποίος διαφέυγει αυτόν. Αλλά οι λόγοι αυτοί του Κυρίου έχουν και πολλές άλλες εφαρμογές. Γενικώς εκείνοι, των οποίων μόνος σκοπός είναι να κερδίσουν την υλική ευδαιμονία, χάνουν τη μόνη ζωή, η οποία αξίζει να λέγεται ζωή. Και αυτοί που θυσιάζουν την υλική ευδαιμονία στην υπηρεσία του Χριστού, εξασφαλίζουν στους εαυτούς τους την υψηλότερη αυτή ζωή (p).
«Επειδή οι εντολές ήταν βαριές αφού τους προέτρεψε να έλθουν σε σύγκρουση με γονείς και παιδιά και τη φυσική τάξη και τους συγγενείς και την οικουμένη και με την ίδια την ψυχή τους, αναφέρει και την ωφέλεια που είναι μέγιστη. Διότι αυτά, λέει, όχι μόνο δεν θα σας βλάψουν, αλλά και θα σας ωφελήσουν τα μέγιστα, ενώ τα αντίθετα θα σας βλάψουν» (Χ).

Ματθ.10,40 (1)Ὁ δεχόμενος(2) ὑμᾶς ἐμὲ δέχεται(3), καὶ ὁ ἐμὲ δεχόμενος δέχεται τὸν ἀποστείλαντά(4) με.
Ματθ.10,40 Όποιος δέχεται εσάς δέχεται εμένα, και όποιος δέχεται εμένα δέχεται αυτόν που μ’ έστειλε στον κόσμο.
(1)   «Αναφέρει και άλλο μισθό, δείχνοντας ότι φροντίζει περισσότερο για αυτούς που φιλοξενούν, παρά για του φιλοξενουμένους» (Χ). Τα λόγια αυτά αναφέρονται σε αυτούς που δέχονται το ευαγγέλιο και όχι σε αυτούς που αντιτίθενται σε αυτό (p).
(2)   Ο Ιησούς προβάλλει τώρα αξιώσεις και για την αποστολή του παρουσιάζοντας την αρχή της ως εξόχως θεία. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται εδώ μπορεί να συγκριθεί με αυτήν του δ ευαγγελίου. Δες Ιω. ιβ 44,48,ιγ 20,κ 21 (S). Το να δέχεται κάποιος έναν απόστολο δεν σημαίνει μόνο να παρέχει φιλοξενία, αλλά και ότι αποδέχεται τη διδασκαλία του (L).
(3)   Αυτοί που δέχονται τους αποστόλους και τη διδασκαλία τους, δέχονται το Χριστό, διότι τη διδασκαλία του Χριστού οι απόστολοι μεταβιβάζουν (a).
(4)   Δέχεται το Θεό, ο οποίος τον έστειλε. Η ιδέα της αποστολής του Χριστού από το Θεό κρύβεται ήδη στο «ήλθα», το οποίο λέει για τον εαυτό του ο Χριστός στο Ματθ. ε 17 και θ 13 (a). «Τι θα μπορούσε να γίνει ίσο με το να υποδεχτεί κάποιος τον Πατέρα και τον Υιό;» (Χ). «Ποιος δεν θα τους φιλοξενούσε με μεγάλη χαρά, αφού θα επρόκειτο μέσω αυτών (των αποστόλων) να υποδεχτεί τον υιό και μέσω του υιού τον πατέρα;» (Ζ).

Ματθ.10,41 ὁ δεχόμενος(1) προφήτην(2) εἰς ὄνομα(3) προφήτου μισθὸν προφήτου(4) λήψεται, καὶ ὁ δεχόμενος δίκαιον(5) εἰς ὄνομα δικαίου(6) μισθὸν δικαίου λήψεται(7).
Ματθ.10,41 Όποιος δέχεται έναν προφήτη, επειδή τον πιστεύει για προφήτη, θ’ ανταμειφθεί σαν να ήταν ο ίδιος προφήτης. Επίσης όποιος δέχεται έναν ευσεβή, γιατί τον πιστεύει για ευσεβή, αυτός θ’ ανταμειφθεί σαν να ήταν ο ίδιος ευσεβής.
(1)   Αυτός που δέχεται τη διδασκαλία του προφήτη (a) και με συμπάθεια, προσευχή και ελεημοσύνη υποστηρίζει και βοηθά κάποιο προφήτη (p).
(2)   Προφήτης εδώ=ο διδάσκαλος που αναδείχτηκε από το Θεό και ερμηνευτής του θείου θείου θελήματος (ο). Και προφήτης μεν είναι αυτός που μιλά, ενώ δίκαιος αυτός που πράττει στο όνομα του Θεού (b).
(3)   Λόγω των προφητικών του ιδιοτήτων (α). «Για το γεγονός ότι όνομάζεται και είναι αυτός προφήτης» (Ζ). «Εάν τον δεχτεί όχι για βιοτική προστασία ή για κάτι άλλο από τα πρόσκαιρα, αλλά επειδή είναι ή προφήτης ή δίκαιος» (Χ).
(4)   Ή, μισθό «τον οποίο είναι φυσικό να πάρει αυτός που δέχτηκε προφήτη ή δίκαιο» (Χ)· μισθό που ανήκει σε αυτούς που υποδέχονται προφήτη ή δίκαιο. Ή, πιο σωστά, «μισθό, τον οποίο εκείνος (ο προφήττης ή δίκαιος) πρόκειται να λάβει» (Χ)· θα πάρουν τον ίδιο μισθό, τον οποίο και ο προφήτης ή δίκαιος (a).
(5)   Αυτοί που στην πράξη εφαρμόζουν τη δικαιοσύνη, την οποία ο Κύριος δίδαξε, Ματθ. στ 1-18, δες και ε 20 (a). Περιλαμβάνονται στην ονομασία αυτή οι πιστοί Χριστιανοί, που δεν ανήκουν στην τάξη των προφητών (S). «Λέγοντας για προφήτη και για δίκαιο, έδειξε, ότι οι μαθητές θα γίνουν και προφήτες και δίκαιοι» (Ζ).
(6)   «Για αυτό πρόσθεσε, στο όνομα μαθητή και προφήτη και δικαίου, για να μάθεις, ότι καθορίζει τον μισθό όχι από την αξία του φιλοξενουμένου, αλλά και από τη διάθεση αυτού που φιλοξενεί» (Χ).
(7)   Ο Χριστός δεν παραβλέπει τις υπηρεσίες που γίνονται και στον πιο ταπεινό από τους ακολούθους του (ο).

Ματθ.10,42 καὶ ὃς ἐὰν ποτίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν(1) τούτων ποτήριον ψυχροῦ(2) μόνον εἰς ὄνομα μαθητοῦ, ἀμὴν λέγω ὑμῖν, οὐ μὴ ἀπολέσῃ τὸν μισθὸν αὐτοῦ(3).
Ματθ.10,42 Κι όποιος δώσει σ’ έναν απ’ αυτούς τους άσημους ένα ποτήρι κρύο νερό επειδή είναι μαθητής μου, αλήθεια σας λέω, θα λάβει την αμοιβή του».
(1)   Ή, «μικρούς ονόμασε τους μαθητές» (Ζ), τους οποίους έδειχνε με το χέρι του (τούτων) και τους οποίους ονομάζει έτσι βλέποντας τη θέση τους στον κόσμο, αφού είναι τα μωρά (ανόητα) του κόσμου σε αντίθεση με αυτούς που φαίνονταιμ ότι είναι μεγάλοι και σοφοί (δ).
Ή, μικρούς ονόμασε την ευρεία τάξη των απλών πιστών, οι οποίοι ούτε προφήτες ούτε εξόχως δίκαιοι ήταν, αλλά αποτελούσαν τους μικρούς στην εκκλησία (S). Η πρώτη εκδοχή πιο σοβαρή, διότι τα συμφραζόμενα παρουσιάζουν τους μικρούς αυτούς να χρησιμοποιούνται σε ιεραποστολή (L).
(2)   Το οποίο δεν απαιτεί κάποια δαπάνη και μπορεί να γίνει και στο δρόμο (b). «Για να μην προβάλλει κάποιος ότι είναι φτωχός» (Θφ). Το ποτήρι κρύο νερό είναι έμβλημα της πιο μικρής εξυπηρέτησης (F). «Κανείς λοιπόν ας μην προφασίζεται αδυναμία στο ζήλο για τα καλά έργα· διότι τίποτα αδύνατο δεν προστάζει ο Θεός. Τι είναι πιο εύκολο από αυτήν την εντολή; Και ο μισθός του εύκολου αυτού έργου είναι ουράνιος» (Γν).
(3)   Η ανταμοιβή εδώ δεν είναι ανταμοιβή μαθητή, αλλά η ανταμοιβή που είναι άξια της πράξης (L).

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΑ’ (11)

Ματθ.11,1 (1)Καὶ ἐγένετο ὅτε ἐτέλεσεν(2) ὁ Ἰησοῦς διατάσσων(3) τοῖς δώδεκα μαθηταῖς αὐτοῦ μετέβη ἐκεῖθεν(4) τοῦ διδάσκειν καὶ κηρύσσειν(5) ἐν ταῖς πόλεσιν αὐτῶν(6).
Ματθ.11,1 Μόλις τέλειωσε ο Ιησούς με τις εντολές στους δώδεκα μαθητές του, έφυγε από ’κει για να διδάξει και να κηρύξει στις πόλεις της περιοχής.
(1)   Ο στίχος αυτός ούτε το συμπέρασμα των προηγουμένων αποτελεί, ούτε την αφετηρία των ακόλουθων. Αποτελεί στίχο μετάβασης. Αρχίζει με τη φράση η οποία τελειώνει τις μακρές διδασκαλίες του Κυρίου, όπως στα Ματθ. ζ 28,ιγ 53,ιθ 1, κστ 1, και σημειώνει αλλαγή τόπου, αλλά πολύ αόριστα. Θα μπορούσε κάποιος να πει, ότι ο Κύριος αφού έστειλε τους αποστόλους του, επιδόθηκε και αυτός στο έργο. Για την επιστροφή των μαθητών δεν γίνεται πλέον λόγος στον Ματθαίο, σαν ο ευαγγελιστής να κυριεύτηκε από το αίσθημα, ότι η φάλαγγα αυτή του Κυρίου άνοιγε ήδη στο κήρυγμα ορίζοντες απεριόριστους. Θα ξαναβρούμε τους μαθητές στην αρχή του επομένου κεφαλαίου (L).
(2)   Και εγένετο ότε. Εβραϊκή φράση=Και όταν ολοκλήρωσε, τελείωσε (δ).
(3)   «Αντί να πει: να δίνει παραγγελίες, εντολές» (Ζ).
(4)   «Αφού έστειλε αυτούς, απομακρύνθηκε λοιπόν ο ίδιος, δίνοντας σε αυτούς χώρο και ευκαιρία να κάνουν όσα πρόσταξε» (Χ). «Διότι αν αυτός θεράπευε με το να είναι παρών, δεν θα έρχονταν κάποιοι στους μαθητές» (Θφ). Δεν έπαυσε παρόλ’ αυτά ο Κύριος να κοπιάζει και να κηρύττει κατά το χρόνο αυτό της απουσίας των αποστόλων (ο).
(5)   Η διδασκαλία γινόταν αναμφίβολα στα σπίτια, ενώ το κήρυγμα στις συναγωγές και τα δημόσια μέρη (L).
(6)   «Δηλαδή των Ιουδαίων» (Ζ).

Στιχ. 2-15. Το μεγαλείο του Ιωάννου του Βαπτιστού.

Ματθ.11,2 Ὁ δὲ Ἰωάννης ἀκούσας ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ(1) τὰ ἔργα(2) τοῦ Χριστοῦ(3), πέμψας δύο(4) τῶν μαθητῶν αὐτοῦ
Ματθ.11,2 Ο Ιωάννης, που βρισκόταν στη φυλακή, άκουσε για τα έργα του Χριστού, κι έστειλε δύο από τους μαθητές του
(1)   Στη φυλακή του, στο φρούριο Μαχαιρούς, κοντά στο βορειοανατολικό άκρο της Νεκράς θάλασσας, ο Ιωάννης άκουσε για τα έργα του Μεσσία. Ο Ηρώδης Αντίπας είχε φυλακίσει αυτόν εν μέρει μεν για πολιτικούς λόγους, λόγω της εξέγερσης την οποία το κήρυγμά του προκαλούσε στο λαό, εν μέρει δε λόγω του μίσους, το οποίο η Ηρωδιάδα έτρεφε εναντίον του. Όταν όμως ο Ηρώδης εξασφάλισε τον εαυτό του, δεν κακομεταχειριζόταν τον Ιωάννη. Κάποιες φορές συνομιλούσε μαζί του και επέτρεπε στους μαθητές του να τον επισκέπτονται. Ήταν λοιπόν εύκολο στον Ιωάννη να ακούσει για τη δράση και τα έργα του Ιησού (p).
(2)   Κυρίως για τα θαύματα που τελούσε ο Χριστός, με τα οποία διέγειρε την πίστη την οποία έπρεπε να έχουν προς αυτόν οι άνθρωποι και ετοίμαζε την σωτηρία τους (g).
(3)   =Του Μεσσία. Εκφράζει τη γνώση του Ματθαίου για τον Ιησού που αποκτήθηκε κάτω από το φως των μετέπειτα γεγονότων (S). Με γλώσσα χριστιανική, την οποία συνήθως αποφεύγουν στις διηγήσεις τους οι ευαγγελιστές (L). Δες Ματθ.α 16.
(4)   Αυθεντική γραφή «δια των μαθητών». Πιθανόν να προήλθε και από παραφθορά του δύο σε διο και έπειτα σε διά. Ενδέχεται όμως και η γραφή διά να αντικαταστάθηκε από τη γραφή δύο σύμφωνα με το Λουκ. ζ 19. Η γραφή διά παρουσιάζει τους μαθητές του Ιωάννη ως όχι πρωτεύοντα πρόσωπα στη σκηνή και το ερώτημα που τίθεται στον Κύριο εμφανίζεται περισσότερο ότι τίθεται από τον ίδιο τον Ιωάννη.

Ματθ.11,3 εἶπεν αὐτῷ· σὺ(1) εἶ ὁ ἐρχόμενος(2) ἢ ἕτερον(3) προσδοκῶμεν(4);
Ματθ.11,3 να τον ρωτήσουν: «Εσύ είσαι ο Μεσσίας που πρόκειται να έρθει ή να περιμένουμε κανέναν άλλο;»
(1)   Με ισχυρή έμφαση σε αντίθεση με τον άλλον υποτιθέμενο ερχόμενο, τον οποίο θα έπρεπε να περιμένουν.
(2)   Ο ερχόμενος είναι ο Μεσσίας (Μαρκ. ια 9,Λουκ. ιγ 35,ιθ 38,Εβρ. ι 37,Δαν. ζ 13). «Δηλαδή αυτός που αναμένεται στις Γραφές ότι θα έλθει με σώμα» (Θφ). Ο ενεστώτας εκφράζει το βέβαιο, το αναμφισβήτητο αυτής της έλευσης (δ). Λιγότερο πιθανή ερμηνεία: «Εσύ είσαι αυτός που πρόκειται να έλθει, δηλαδή στον Άδη» (Χ)· «θα έλθεις» δηλαδή «στον κάτω κόσμο, όπου ετοιμαζόταν να πάει ο Ιωάννης» (Ω).
(3)   Αναγνωρίζεται ως βέβαιο γεγονός, ότι θα ερχόταν κάποιος (b).
(4)   Υποτακτική έγκλιση=η ανάγκη να αναμένουμε άλλο Μεσσία (δ). «Χρειάζεται πολλή έρευνα αυτό που είπε· Εσύ είσαι που έρχεσαι ή άλλον να προσδοκούμε; Διότι αυτός που των αναγνώρισε πριν τα θαύματα, αυτός που έμαθε από το Πνεύμα, αυτός που άκουσε από τον Πατέρα, αυτός που τον διακήρυξε σε όλους, τώρα στέλνει μαθητές για να μάθει αν είναι αυτός ή όχι;» (Χ). Κλονίστηκε λοιπόν η πίστη του Ιωάννου προς το Χριστό; Ο Ωριγένης πρώτος και σύμφωνα με αυτόν οι Χ., Αυ., Ιε., Θφ., Ζ., και πολλοί από τους νεώτερους εξηγούν:
«Επειδή γνώριζε (ο Ιωάννης) ότι οι μαθητές του ζήλευαν το Χριστό… αφού ενώ πολλές φορές τους συμβούλευσε δεν τους έπεισε, μιας και επρόκειτο να πεθάνει, αφού διάλεξε δύο από τους πιο συνετούς, στέλνει αυτούς προς το Χριστό, με την πρόφαση μεν να ρωτήσουν αν αυτός είναι ο ερχόμενος, στην πραγματικότητα όμως για να δουν τα θαύματα που κάνει και να πειστούν. Διότι ήξερε ότι η απόδειξη από τα γεγονότα είναι πιο αξιόπιστη και ανύποπτη» (Ζ).
Επομένως σύμφωνα με την εκδοχή αυτή έστειλε ο Ιωάννης τους μαθητές στον Ιησού, διότι «επιθυμούσε να στηρίξει αυτούς στην πίστη προς τον Ιησού και να παραχωρήσει αυτούς σε αυτόν» (b)· φροντίζει ώστε οι μαθητές του, όταν αυτός πεθάνει, να μη μείνουν αποκομμένοι από το Χριστό. Ο ίδιος (ο Ιωάννης) βεβαίως φρόντιζε και από την αρχή να οδηγήσει σε αυτόν όλους τους μαθητές του. Επειδή όμως δεν έπειθε, πεθαίνοντας δείχνει μεγαλύτερη προθυμία» (Χ) έτσι ώστε να μην «προστεθούν σε άλλο διδάσκαλο μετά το θάνατό του» (Κ).
Λιγότερο πιθανή η ερμηνεία που προτάθηκε από τον Τερτυλλιανό (Marcion IV 18), σύμφωνα με την οποία ο Ιωάννης βλέποντας τον εαυτό του εγκαταλελειμμένο στα χέρια του τυράννου και τον Σωτήρα να ασχολείται με άλλα, έπαθε κάτι ανθρώπινο και κλονίστηκε στιγμιαία στην πεποίθησή του για αυτόν ως Μεσσία. Για αυτό και έστειλε και ζήτησε από αυτόν εξηγήσεις για το αν αυτός είναι πράγματι ο Μεσσίας. Ο Πρόδρομος ολιγοψύχησε προς στιγμήν, όπως ο Μωϋσής, ο Ηλίας και άλλοι από τους αγίους άνδρες, για να μάθουμε την ασθένεια της φύσης μας και να καταλάβουμε, ότι μόνη η χάρη του Θεού και δύναμη ανυψώνει τον άνθρωπο στην τελειότητα της πίστης, αγάπης και ελπίδας (δ).
Αρκετά σοβαρή και αξιόλογη μία ενδιάμεση ερμηνεία που έχει ως εξής: Ο Ιωάννης είχε λάβει τέτοιες πειστικές αποδείξεις για το ότι ο Ιησούς ήταν ο Μεσσίας, ώστε δεν ήταν δυνατόν να αμφιβάλλει τώρα. Διότι εάν αμφέβαλλε, γιατί τότε να στείλει στον Ιησού για να πληροφορηθεί από αυτόν; Ένας ψεύτικος Μεσσίας θα ήταν απατεώνας και αναξιόπιστος.
Πιθανότερο είναι ότι η υπομονή του Ιωάννη κλονίστηκε και όχι η πίστη του. Επιθυμούσε να προχωρήσει ο Ιησούς πιο δημόσια και αποφασιστικά ως Μεσσίας. Είναι σαν να έλεγε ο Ιωάννης στον Ιησού: Εάν τέτοια έργα επιτελείς, φανέρωσε τον εαυτό σου στον κόσμο. Το να πράττει τα έργα του Μεσσία από τη μία και να μην αξιώνει τη θέση και το αξίωμα του Μεσσία από την άλλη, φαινόταν στον Ιωάννη ως μάταιη ασυνέπεια (p).

Ματθ.11,4 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· πορευθέντες ἀπαγγείλατε Ἰωάννῃ ἃ ἀκούετε καὶ βλέπετε(1)·
Ματθ.11,4 Ο Ιησούς τους αποκρίθηκε: «Να πάτε και να πείτε στον Ιωάννη αυτά που ακούτε και βλέπετε:
(1)   «Τους αφήνει να μάθουν από τα γεγονότα» (Χ). «Διότι αμέσως την ίδια εκείνη ώρα έκανε πολλά θαύματα, όπως λέει ο Λουκάς» (Ζ). «Διότι εάν μεν έλεγε, ότι εγώ είμαι… θα νόμιζαν, ακόμη και αν δεν το έλεγαν, αυτό που έλεγαν προς αυτόν οι Ιουδαίοι· Εσύ μαρτυρείς για τον εαυτό σου (Ιω. η 13). Για αυτό ο ίδιος μεν δεν λέει αυτό, αλλά τους αφήνει να τα μάθουν όλα από τα θαύματα, καθιστώντας τη διδασκαλία του υπεράνω υποψίας και πιο σαφή» (Χ).
Πού συνίσταται η δύναμη του επιχειρήματος; Κατά την αντίληψη των τότε συγχρόνων -εάν κρίνουμε από τα απόκρυφα και από τα μεταγενέστερα ραββινικά συγράμματα- το χάρισμα της θαυματουργίας από μόνο του δεν θεωρούνταν ως χαρακτηριστικό του Μεσσία. Αλλά ο Ιησούς βάζοντας σε σειρά τα θαύματά του σύμφωνα με τις λέξεις, τις οποίες χρησιμοποιούσαν οι μεσσιανικές προφητείες, καλεί τον Ιωάννη και τους ακολούθους του να μελετήσουν αυτά και να κρίνουν (L).
Ο Σωτήρας απαντά δείχνοντας ότι το έργο του είναι η εκπλήρωση των χριστολογικών προφητειών της Π.Δ. και ιδίως των μεσσιανικών χωρίων του Ησαΐου (δ). Ο Ιησούς με την απάντησή του αυτή φαίνεται, ότι απέβλεπε στο να ρίξει στη διάνοια του Βαπτιστή το σπέρμα διαφορετικής αντίληψης για τη δράση του Μεσσία. Ο Ιησούς ουδέποτε θεωρούσε τον εαυτό του Μεσσία σύμφωνα με την κοινή ιουδαϊκή αντίληψη (S).

Ματθ.11,5 (1)τυφλοὶ ἀναβλέπουσι(2) καὶ χωλοὶ περιπατοῦσι(3), λεπροὶ καθαρίζονται(4) καὶ κωφοὶ ἀκούουσι(5), νεκροὶ ἐγείρονται(6) καὶ πτωχοὶ(7) εὐαγγελίζονται(8)·
Ματθ.11,5 Τυφλοί ξαναβλέπουν και κουτσοί περπατούν, λεπροί καθαρίζονται και κουφοί ακούν, νεκροί ανασταίνονται και φτωχοί ακούνε το χαρμόσυνο άγγελμα.
(1)   Και το μέρος αυτό της απάντησης πρέπει να το πάρουμε κατά γράμμα, και έχουν μπει σε σειρά τα απαριθμούμενα έργα σε τρία ζεύγη. Αξιοσημείωτο, ότι όλα αυτά είναι έργα ευσπλαχνίας, και κανένα από αυτά έργο απλής δύναμης και επίδειξης, τέτοια σαν αυτά που οι Ιουδαίοι ανέμεναν ο Μεσσίας να δώσει ως θαύματα.
Ομοίως αξιοσημείωτο είναι, ότι ο ευαγγελισμός των φτωχών συνδέεται με την ανάσταση νεκρών ως η ισχυρότερη απόδειξη από όλες. Ο ευαγγελισμός των φτωχών ήταν σαφώς έργο του Μεσσία (Ησ. ξα 1), όπως ο ίδιος ο Κύριος διακήρυξε στη Ναζαρέτ (Λουκ. δ 18-21). Ήταν κάτι καινούργιο οι φτωχοί, οι οποίοι συνήθως παραμελούνταν και περιφρονούνταν ως άνευ αξίας και αμαθείς, να καλούνται στη βασιλεία.
(2)   Δες Ησ. ξα 1 («να κηρύξω στους τυφλούς ότι θα ξαναδούν») και λε 5 («τότε θα ανοιχτούν μάτια τυφλών»).
(3)   Δες Ησ. λε 6 («τότε θα πηδάει σαν ελάφι ο κουτσός»).
(4)   Χωρίς να αναφέρεται στον προφήτη το πρόσθεσε ο Σωτήρας, για να συμπεριλάβει με τους υπόλοιπους και την πολύ δύσκολη αυτή τάξη, την αφορισμένη από την κοινωνία των ανθρώπων (δ).
(5)   Δες Ησ. λε 5 («και αυτιά κουφών θα ακούσουν»).
(6)   Δες Ησ. κστ 19,Ιεζ. λζ 1,Δαν. ιβ 2. Συγχρόνως σχεδόν με την πρεσβεία αυτή του Ιωάννη έγινε η ανάσταση του γιου της χήρας της Ναΐν. Δες Λουκ. ζ 11 (F).
(7)   Ή, με πνευματική έννοια οι άθλιοι, οι δυστυχείς, διότι ζούσαν μέσα στις αμαρτίες και ήταν στερημένοι από τη θεία χάρη που πλούτιζε τους πιστούς (δ).
Ή, πιο σωστά, όπως παραπάνω και ο p.: οι στερημένοι πλούτου, εξουσίας, δόξας και τιμών· οι ταπεινοί και άσημοι και καταθλιβομένοι (g). Όλοι αδιακρίτως και όχι μόνο οι απόστολοι όπως ερμηνεύουν οι Ζ και b, διότι όλοι θεωρήθηκαν άξιοι της προσοχής και της φροντίδας και της κλήσης του Σωτήρα.
(8)   Παθητικής φωνής.

Ματθ.11,6 (1)καὶ μακάριός ἐστιν ὃς ἐὰν μὴ σκανδαλισθῇ(2) ἐν ἐμοί(3).
Ματθ.11,6 Και μακάριος είναι όποιος δε χάσει την εμπιστοσύνη του σ’ εμένα».
(1)   «Τους έλεγξε κρυφά· επειδή δηλαδή σκανδαλίζονταν με αυτόν, τους αποκαλύπτει το πάθος τους και αφήνει αυτήν την αποκάλυψη μόνο στη συνείδησή τους, χωρίς να υπάρχει κανείς άλλος μάρτυρας αυτού του ελέγχου, παρά μόνο εκείνοι που γνώριζαν αυτά, και έτσι και με αυτόν τον τρόπο, τούς προσείλκυε περισσότερο κοντά του» (Χ) «δείχνοντας στους μαθητές του Ιωάννη, ότι δεν του είναι κρυφά αυτά που σκέφτονται» (Θφ).
(2)   Με μέση διάθεση=ο οποίος δεν θα δώσει στον εαυτό του αφορμή για πτώση· το «με μένα»= για μένα, εξαιτίας μου με εβραϊκό τρόπο έκφρασης (δ). Σκανδαλίζομαι με κάποιον=νομίζω, ότι έχω λόγο να αποδοκιμάσω άλλον και ο οποίος λόγος με εμποδίζει να αναγνωρίσω το κύρος του (g).
(3)   Η έννοια της φράσης=εκείνος, του οποίου η συμπεριφορά του Ιησού δεν θα μειώσει ή δεν θα εξαλείψει την πίστη (F). Οι ταπεινές συνθήκες, με τις οποίες εμφανίστηκε ο Ιησούς ήταν τόσο αντίθετες με τις προσδοκίες των Ιουδαίων για τον Μεσσία, ώστε γινόταν ο Ιησούς πέτρα σκανδάλου σε πολλούς (ο).
Ο χαρακτήρας του Μεσσία είναι αυτό ακριβώς, ότι με αυτόν πολλοί θα σκανδαλίζονται (b). Το να παραγνωρίζεται κάποιος ακόμη και από τους αγαπητούς του, είναι το πικρό ποτήρι και ο σταυρός της ζωής. Αυτό έμελλε να θλίψει συχνότατα την καρδιά του Υιού του ανθρώπου. Και ο ίδιος ο Θεός, και προπαντός αυτός, είναι ο μεγάλος παραγνωριζόμενος, ο υπέρτατα ακατανόητος (Amiel).

Ματθ.11,7 Τούτων δὲ πορευομένων(1) ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς λέγειν τοῖς ὄχλοις(2) περὶ Ἰωάννου· τί ἐξήλθετε εἰς τὴν ἔρημον θεάσασθαι(3); Κάλαμον(4) ὑπὸ ἀνέμου(5) σαλευόμενον(6);
Ματθ.11,7 Ενώ έφευγαν οι απεσταλμένοι του Ιωάννη, ο Ιησούς άρχισε να μιλάει γι’ αυτόν στον κόσμο: «Τι βγήκατε να δείτε στην έρημο; Ένα καλάμι που το πάει πέρα δώθε ο άνεμος;
(1)   Αφού αναχώρησαν αυτοί. Διαφορετικά ήταν δυνατόν οι μαθητές του Ιωάννη να κυριεύονταν από κομπασμό. Ο κόσμος επαινεί όταν είναι μπροστά ο άλλος, ενώ υβρίζει όταν είναι απών. Η θεία αλήθεια πράττει το αντίθετο (b). «Γιατί δεν μιλά για τον Ιωάννη όταν είναι παρόντες αυτοί; Για να μη δώσει την εντύπωση ότι κολακεύει» (Ζ).
(2)   «Ο πολύς όχλος από την ερώτηση των μαθητών του Ιωάννη, θα υποπτευόταν πολλά άτοπα… Και ήταν φυσικό να σκέφτονται μέσα τους και να λένε· αυτός που έδωσε τόσες μαρτυρίες, μεταπείστηκε τώρα και αμφιβάλλει αν είναι αυτός ή άλλος ο ερχόμενος;… Διορθώνοντας λοιπον το λαό… φέρνει τη λύση για τους λογισμούς που τους θορυβούσαν στη διάνοια» (Χ).
Η μαρτυρία η οποία από τέτοια χείλη δόθηκε για τον Ιωάννη, είναι μοναδική και θα μπορούσε μάλιστα να ονομαστεί ο επικήδειος του Βαπτιστή, διότι όχι πολύ ύστερα η Ηρωδιάδα πέτυχε το θάνατό του (p).
(3)   «Γιατί, αφήνοντας τις πόλεις και τα σπίτια, μαζευτήκατε όλοι στην έρημο;» (Χ). Βγήκατε να δείτε κάποιον οικτρό και εύκολο άνθρωπο;… Δεν δείχνει αυτό ο ζήλος εκείνος και το ότι όλοι έτρεξαν στην έρημο. Διότι δεν θα ξεχυνόταν τότε στην έρημο τόσος λαός και τόσες πόλεις με τέτοια προθυμία, παρά μόνο αν προσδοκούσατε να δείτε κάποιον μεγάλο και θαυμαστό και πιο σταθερό από την πέτρα» (Χ).
(4)   Οι όχθες του Ιορδάνη είχαν πλήθος από αυτά. Θα επιθυμούσαν εκείνοι ο Ιωάννης να είναι τέτοιος στη συμπεριφορά, όπως αρέσκονταν να είναι αυτοί. Ζητούσαν άνθρωπο υποχωρητικό, έτοιμο να υποχωρεί στις επιθυμίες τους (b). Αλλά ίσως αναφέρεται και στις τωρινές σκέψεις του πλήθους για τον Ιωάννη. Ο Ιωάννης είχε αναγνωρίσει τον Ιησού ως τον Χριστό. Τώρα το μήνυμά του τον εμφάνιζε στους επιπόλαιους ότι ταλαντεύεται τάχα και αμφιβάλλει για το αν δεν αναμενόταν και κάποιος ισχυρότερος (a).
(5)   Τον άνεμο της εύνοιας και των επαίνων, όταν υπέθεταν οι όχλοι ότι αυτός ήταν ο Μεσσίας, ή του διωγμού (b), όταν ο Ηρώδης φυλάκιζε αυτόν.
(6)   «Δεν βγήκατε βεβαίως να δείτε καλάμι που κουνιέται από τον άνεμο» (Χ) «δηλαδή ελαφρό και ασταθή άνθρωπο και ευμετάβλητο στη γνώμη σαν το καλάμι» (Ζ).
«Διότι οι εύκολοι και αυτοί που παρασύρονται εύκολα και που τώρα μεν λένε αυτά, ύστερα δε εκείνα και δεν παραμένουν στεθεροί σε τίποτα, αυτοί κατεξοχήν μοιάζουν με καλάμι» (Χ), «αλλά βγήκατε σαν σε κάποιο μεγάλο και σταθερό άνθρωπο» (Θφ). Με αυτήν τους την έννοια, οι λέξεις καλάμι που κουνιέται από τον άνεμο, αποκλείουν κάθε αμφιβολία για την ακλόνητη πίστη του Ιωάννη στο μεσσιανικό αξίωμα του Ιησού (ο).

Ματθ.11,8 ἀλλὰ τί ἐξήλθετε ἰδεῖν(1); ἄνθρωπον ἐν μαλακοῖς ἱματίοις(2) ἠμφιεσμένον; ἰδοὺ οἱ τὰ μαλακὰ φοροῦντες ἐν τοῖς οἴκοις τῶν βασιλέων(3) εἰσίν.
Ματθ.11,8 Ή μήπως βγήκατε να δείτε κανέναν ντυμένον με πολυτελή ρούχα; Αυτοί που φορούν τα πολυτελή ρούχα βρίσκονται στα ανάκτορα.
(1)   Η έννοια του στίχου: Δεν βγήκατε στην έρημο για να δείτε κάποιον που θέλει την κοσμική τρυφή (a). Η ερώτηση μαζί με τον αντιθετικό σύνδεσμο (αλλά)= Εάν αρνείστε ότι βγήκατε να δείτε καλάμι που κουνιέται από τον άνεμο, τι βγήκατε να δείτε; (ο).
(2)   Η ενδυμασία είναι σύμβολο και δείγμα του βίου του ανθρώπου. Επομένως η φράση με μαλακά ρούχα=μαλθακό και λάτρη της καλοπέρασης (δ). Βγήκατε να δείτε άνθρωπο «της απόλαυσης, έστι ώστε και με αυτό να δίνει την εντύπωση ότι είναι χαύνος και ευμετάβλητος; Ή μάλλον αντιθέτως, άνθρωπο σκληραγωγημένο όπως διαβεβαίωναν και η στολή του και η τροφή του;» (Ζ).
(3)   «Διότι αν ήθελε να φοράει μαλακά, δεν θα κατοικούσε στην έρημο, ούτε στο δεσμωτήριο, αλλά στα βασίλεια. Διότι μπορούσε, αν σιωπούσε μόνο, να απολαύσει άπειρη τιμή· Διότι αν και ενώ τον έλεγξε και ενώ ήταν δεμένος τόσο πολύ τον σεβόταν ο Ηρώδης, πολύ περισσότερο αν σιωπούσε, θα τον κολάκευε» (Χ).

Ματθ.11,9 ἀλλὰ τί ἐξήλθετε ἰδεῖν; προφήτην(1); ναὶ λέγω ὑμῖν, καὶ περισσότερον(2) προφήτου.
Ματθ.11,9 Εσείς όμως τι βγήκατε να δείτε; Κανέναν προφήτη; Ναι, σας βεβαιώνω μάλιστα πως αυτός είναι περισσότερο από προφήτης,
(1)   Για πολύ καιρό δεν είχαν οι Ιουδαίοι προφήτες (b). Και τα πλήθη βεβαίως βγήκαν στην έρημο, διότι πίστευαν, ότι ο Θεός ακόμη μια φορά έστειλε προφήτη στο λαό του (p). Σχηματίζεται κλιμακωτό· πρώτα καλάμι, δεύτερον άνθρωπο, εδώ προφήτη και τον μεγαλύτερο από τους προφήτες (ο).
(2)   Προφανώς είναι γένους ουδετέρου, όπως και το «τι» που προαναφέρθηκε· δηλαδή όταν βγήκατε, είδατε κάτι περισσότερο (b). Ήλθατε να δείτε πνευματικό ηγέτη. Και ό,τι είδατε ξεπέρασε την προσδοκία σας. Είδατε προφήτη και προφήτη όχι συνηθισμένο (a). Με το να προσθέσει την προφητεία του Μαλαχία «δείχνει» ο Κύριος «και ως προς τι είναι ανώτερος» ο Ιωάννης από τους υπόλοιπους προφήτες.
«Ως προς τι λοιπόν ήταν ανώτερος; Διότι ήταν πολύ κοντά σε εκείνον που επρόκειτο να έλθει… Διότι όπως ακριβώς στους βασιλιάδες, αυτοί που βαδίζουν κοντά στην βασιλική άμαξα, αυτοί είναι λαμπρότεροι από τους άλλους, έτσι λοιπόν και ο Ιωάννης φαίνεται να βαδίζει κοντά στην παρουσία του Κυρίου» (Χ), «αφού είδε με τα μάτια του αυτόν τον οποίο προφήτευε, τον οποίο οι πριν από αυτόν τον είδαν αινιγματικά, και όχι μόνο τον είδε, αλλά και τον βάπτισε» (Ζ).
Για αυτό και οι προφητείες και διακηρύξεις του Ιωάννη για τον ερχόμενο είναι σαφέστερες και υψηλότερες από αυτές των προηγούμενων προφητών και η αποστολή του ανώτερη από την αποστολή εκείνων (ο).

Ματθ.11,10 οὗτος γάρ(1) ἐστι περὶ οὗ γέγραπται(2)· ἰδοὺ ἐγὼ(3) ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν(4) μου πρὸ προσώπου σου(5), ὃς κατασκευάσει τὴν ὁδόν(6) σου ἔμπροσθέν σου(7).
Ματθ.11,10 γιατί είναι αυτός για τον οποίο λέει η Γραφή: Εγώ στέλνω τον αγγελιοφόρο μου πριν από σένα, για να προετοιμάσει το δρόμο σου.
(1)   Αιτιολογεί τη φράση «περισσότερο από προφήτη». Γιατί περισσότερο από προφήτη; Διότι…
(2)   Εφαρμόζει στον Ιωάννη την προφητεία του Μαλαχ. γ 1, η οποία γενικώς θεωρούνταν ως μεσσιανική (p). «Αφού πρώτα τοποθέτησε τη μαρτυρία των Ιουδαίων ο Κύριος, τότε εφαρμόζει και τη μαρτυρία των προφητών· ή μάλλον μετά την ιουδαϊκή μαρτυρία, αναφέρει το βίο του άνδρα… και τους αποστομώνει από παντού» (Ω).
Σύμφωνα με τους Ο΄ η προφητεία είχε ως εξής: Ιδού εγω εξαποστέλλω τον άγγελόν μου και επιβλέψεται οδόν προ προσώπου μου. Οι 3 συνοπτικοί συμφωνούν μεταξύ τους γράφοντας διαφορετικά από τους Ο΄: α) αποστέλλω αντί για το εξαποστέλλω, β) προ προσώπου σου προστίθεται αμέσως μετά το τον άγγελόν μου, γ) αντί για το «και» μπαίνει το «ος» δ) αντί για το επιβλέψεται το κατασκευάσει ε) και αντί για το προ προσώπου μου μπαίνει το έμπροσθέν σου. Από αυτά φαίνεται ότι η παράθεση κυκλοφορούσε μεταξύ των χριστιανικών κύκλων με μορφή ελαφρά διαφορετική από αυτήν των Ο΄ (a).
(3)   «Λέγεται από τον Πατέρα και Θεό προς τον Υιό και Θεό» (Ζ).
(4)   Ο Ιωάννης στάλθηκε από το Θεό ως άγγελος μετά τον οποίο ήλθε ο Άγγελος της Διαθήκης (b), άγγελος της μεγάλης βουλής. «Ο Θεός ονόμασε τον Ιωάννη άγγελό του επειδή ανάγγειλε στο λαό αυτά που ειπώθηκαν σχετικά με το Χριστό» (Ζ).
(5)   Αμέσως πριν από εσένα (b). «Με την έννοια του: μπροστά σου θα οδεύει πριν από σένα… ο οποίος και μπροστά από εσένα θα ετοιμάσει το δρόμο σου» (Ζ). Η διαφορά και υπεροχή του Ιωάννη σε σχέση με τους άλλους είναι ότι εκείνους μεν προηγουμένως στους εστειλε μόνους, ως δούλους και υπηρέτες· αυτόν όμως τον φύλαξε τελευταίο ως αρχιυπηρέτη, προπορευόμενο αμέσως μπροστά από το Βασιλιά (δ).
(6)   Κατασκευάζω το δρόμο=αφαιρώ τα εμπόδια από το δρόμο και τον κάνω ευθύ (g). «Δρόμος του Χριστού είναι οι ψυχές των ανθρώπων, πάνω στις οποίες επρόκειτο να πορευτεί ο λόγος» (Ζ). «Κατασκεύασε το δρόμο του Χριστού με το να δίνει μαρτυρία για αυτόν και με το να βαπτίζει για μετάνοια. Διότι μετά τη μετάνοια είναι η άφεση αμαρτιών, την οποία άφεση δίνει ο Χριστός» (Θφ).
(7)   Ούτε το εβραϊκο κείμενο ούτε οι Ο΄ γράφουν προσώπου σου, αλλά προσώπου μου (p). Η έλευση του Πατέρα και του Υιού ταυτίζονται, και έτσι και η γλώσσα που εφαρμόζεται σε αυτούς. Είναι ένα από τα ισχυρότερα επιχειρήματα υπέρ της θεότητας του Χριστού, το ότι αυτά που λέγονται στην Κ.Δ. για το Χριστό, αποδίδονται στην Π.Δ. αποκλειστικά στο Θεό (b).

Ματθ.11,11 ἀμὴν λέγω ὑμῖν, οὐκ ἐγήγερται(1) ἐν γεννητοῖς γυναικῶν(2) μείζων(3) Ἰωάννου(4) τοῦ βαπτιστοῦ(5)· ὁ δὲ μικρότερος(6) ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν(7) μείζων(8) αὐτοῦ ἐστιν.
Ματθ.11,11 Σας βεβαιώνω πως μάνα δε γέννησε ως τώρα άνθρωπο πιο μεγάλο από τον Ιωάννη το Βαπτιστή. Ο πιο μικρός όμως στη βασιλεία του Θεού είναι μεγαλύτερός του.
(1)   Δηλώνει όπως και στο Ματθ. γ 9: έχει δημιουργηθεί, πήρε ύπαρξη από το Θεό (δ). Ή, κανείς άλλος δεν εμφανίστηκε μεγαλύτερος στη σκηνή της ιστορίας (S). Ήλθε δημόσια, εμφανίστηκε (g). «Δεν έχει εμφανιστεί. Είναι παρελθοντικού χρόνου, όχι μελλοντικού· για να μην υποπτευθεί κάποιος από τους αποστόλους τους μετέπειτα ότι οι προηγούμενοι προφήτες είναι ανώτεροι από τον Ιωάννη» (Σχ.π). «Το «εμφανίστηκε» το είπε διότι η αξία του είναι μεγάλη και υψωμένη όπως σε έναν ένδοξο βασιλιά ή σε ένα φυτό που αυξάνεται καλά» (Κ).
(2)   «Δεν έχει γεννηθεί ανάμεσα στους ανθρώπους που γεννήθηκαν από γυναίκες» (Ζ). Σεμνή περίφραση για όλο το γένος των ανθρώπων. Δες Ιώβ ιδ 1,ιε 14,κε 4 (p). Έχει την ίδια σημασία με το: μεταξύ των θνητών ανθρώπων (α). «Λέγοντας όμως γυναικών εξαίρεσε τον εαυτό του. Διότι ο ίδιος ο Χριστός ήταν γεννημένος από παρθένα, όχι από γυναίκα, που ήλθε δηλαδή σε γάμο» (Θφ).
(3)   «Δεν γέννησε γυναίκα ανώτερο από αυτόν» (Χ), ακόμα και αν συγκριθεί με τον Ενώχ, τον Μωϋσή και τον Ηλία (b).
(4)   Του Ιωάννη η αποστολή και το αξίωμα ήταν υψηλότερα από το αξίωμα και την αποστολή οποιουδήποτε από τους προκατόχους του. Δεν προφήτευσε απλώς για τον Μεσσία, αλλά υπήρξε ο κήρυκάς του και τον έδειξε, όταν ήλθε (p).
(5)   Είχε ήδη διακριθεί με το επώνυμο αυτό λόγω του καινούργιου και μεγάλου της υπηρεσίας, την οποία πρόσφερε στο Μεσσία· δεν διακρίθηκε κατόπιν για να μην συγχέεται με τον απόστολο Ιωάννη (b).
(6)   Το συγκριτικό έναρθρο έχει την έννοια του υπερθετικού (b). Ποιος είναι αυτός;
Ή, λέει αυτό ο Κύριος για τον εαυτό του= ο «μικρότερος όσον αφορά την ηλικία και την άποψη των πολλών» (Χ). «Λέει τον εαυτό του μικρότερο, διότι έτσι νόμιζαν οι Ιουδαίοι. Διότι θεωρούσαν τον Ιωάννη ανώτερο από αυτόν, επειδή από βρέφος ήταν στην έρημο… ενώ το Χριστό επειδή ζούσε όπως και οι άλλοι, τον υποβίβαζαν» (Ζ). Σύμφωνα με την εκδοχή αυτή η ακόλουθη φράση «στη βασιλεία των ουρανών» θα συνδεθεί στενά με τα επόμενα, έτσι ώστε η έννοια του ημιστιχίου θα είναι: «Ο μικρότερος, αυτός που θεωρείται κατώτερος από αυτόν, είναι ανώτερός του διότι βασιλεύει στους ουρανούς» (Ζ).
Ή, πιο σωστά: Ο ελάχιστος σε εκείνην τη βασιλεία θα είναι περισσότερο προνομιούχος από όσο ο κήρυκάς της Ιωάννης (α). Ο Ιωάννης δεν γνώριζε ακόμη όλα εκείνα, τα οποία τώρα και αυτοί οι κατηχούμενοι γνωρίζουν από το σύμβολο της πίστης (b).
«Λέει ανώτερο από τον Ιωάννη τον πιστό, που ξαναγεννήθηκε με το λουτρό (βάπτισμα)· αυτήν την κατάσταση ονομάζει βασιλεία των ουρανών διότι είναι η βασιλεία που δίνεται στους πιστούς, της οποίας δεν είχε τύχει ακόμη ο βαπτιστής. Αυτός λοιπόν που μόνο βαπτίστηκε, έστω και αν δεν έχει ακόμη ενάρετο βίο, είναι πάνω από τον Ιωάννη» (Κ).
Ο Ιωάννης δεν ήταν μέσα στη βασιλεία, την οποία προανήγγειλε. Στη βασιλεία λοιπόν αυτή τα πιο ταπεινά μέλη είναι υψηλότερα από εκείνους οι οποίοι δεν είναι μέλη. Όσον αφορά τα πνευματικά προνόμια και τη γνώση οι Χριστιανοί είναι υπεράνω του Ιωάννη. Ο Ιωάννης ήταν ο φίλος του Νυμφίου· οι Χριστιανοί είναι η νύφη του.
(7)   Η βασιλεία αυτή όπως φαίνεται από τον επόμενο στίχο, παρουσιάζεται ότι είναι παρούσα και έχει αρχίσει, διότι τέθηκαν τα θεμέλιά της από το Χριστό και οι δωρεές της ξεχύνονται σε αυτούς που πιστεύουν στο Χριστό (g). Ονομάζεται λοιπόν έτσι η βασιλεία του Θεού την οποία ο Χριστός ήλθε να θεμελιώσει με το αίμα του και πάνω στη γη, δηλαδή η εκκλησία του (δ). «Βασιλεία ουρανών ονομάζει τα πνευματικά· η πίστη στο Χριστό μέσω του βαπτίσματος είναι η βασιλεία του Θεού, η οποία άρχισε από το κήρυγμα του Ιωάννη που υπέδειξε το Χριστό» (Σχ).
(8)   Ο άνθρωπος ο πιο μικρός από όλους όσον αφορά την πίστη και τα χαρίσματα στην εκκλησία του Χριστού είναι μεγαλύτερος από τον Πρόδρομο, όπως ο ναύτης στο θωρηκτό είναι μεγαλύτερος από όλους τους ναυάρχους των αρχαίων ιστιοφόρων (δ).
«Ο μικρότερος στη βασιλεία των ουρανών λέει ότι είναι μεγαλύτερος και από αυτόν τον Ιωάννη, δηλαδή και αυτός που πρόσφατα βαπτίστηκε και δεν έχει ακόμη κάποια εξαιρετική αρετή, σε αυτό μόνο είναι μεγαλύτερος, στο ότι ο μακάριος βαπτιστής ήταν ακόμη μεν γεννημένος από γυναίκα, ενώ αυτός γεννήθηκε από το Θεό και έγινε κοινωνός της θείας φύσης» (Κ).

Ματθ.11,12 (1)ἀπὸ δὲ τῶν ἡμερῶν Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ(2) ἕως ἄρτι ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται(3), καὶ βιασταὶ(4) ἁρπάζουσιν(5) αὐτήν.
Ματθ.11,12 Από τότε που εμφανίστηκε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής ως τώρα, η βασιλεία του Θεού κερδίζεται με προσπάθεια, και την κατακτούν αυτοί που αγωνίζονται.η βασιλεία του Θεού... αγωνίζονται.
(1)   Διάφορες προτάθηκαν ερμηνείες του στίχου. Πιο φυσική η των Χ. Ζ. δ. Σύμφωνα με αυτήν, η βασιλεία των ουρανών «βίαια αρπάζεται από τους ανθρώπους, με το να βιάζουν τους εαυτούς τους και να νικούν την ανάγκη των οποιωνδήποτε παθών ή και την τυραννία της απιστίας» (Ζ). «Όλοι εκείνοι που πλησιάζουν με ζήλο» (Χ), οι βιαστές την αρπάζουν.
Λιγότερο πιθανές ερμηνείες: Αφ’ ότου ο ευαγγελιστής εγκαινίασε την αποστολή του, τα παλαιά εμπόδια, τα οποία υψώνονταν γύρω από τη Βασιλεία, καταρρίφθηκαν. Ο Ιωάννης αποκήρυξε την κατά σάρκα καταγωγή από τον Αβραάμ ότι δεν έχει πραγματική αξία. Συνεπώς από τότε η είσοδος στην βασιλεία παραβιάστηκε, ώστε να μπαίνουν σε αυτήν και άνθρωποι τους οποίους η παλαιά ιουδαϊκή ορθοδοξία απέκλειε. Κυριεύεται αυτή με έφοδο από ενθουσιώδη λαό, όπως αυτός των τελωνών και πορνών (S).
Ή, η βασιλεία των ουρανών από τις μέρες του Ιωάννη μέχρι τώρα τυγχάνει βίαιης μεταχείρισης και άνθρωποι βίαιοι κακομεταχειρίζονται αυτήν δηλαδή διώκουν τους αντιπροσώπους της (Dalman).
(2)   Οι ημέρες του Ιωάννη κλείνουν την εποχή της Π.Δ. και εγκαινιάζουν την της Κ.Δ.· διότι το κήρυγμα της μετανοίας και το βάπτισμά του παρέπεμπε τους ανθρώπους στο Χριστό, ο οποίος είναι αυτός που ήλθε να εγκαινιάσει τη βασιλεία του Θεού στη γη (δ).
(3)   Με τη βία κερδίζεται (δ), με θερμότατο ζήλο και με κάθε ένταση των δυνάμεων επιζητείται η κληρονομία της βασιλείας των ουρανών (g).
(4)   Αυτοί που με κάθε προθυμία και ένταση επιθυμούν και επιζητούν την κληρονομία της βασιλείας (g). «Αυτός που στο πνεύμα του βράζει, που είναι σφριγηλός στις πράξεις της ευσέβειας και βρίσκεται στην ακμή όλων των δυνάμεών του για έργα αγαθά», αυτόν «το ευαγγέλιο τον ονομάζει βιαστή» (Β). Δεν υπάρχει εδώ μομφή σαν να επρόκειτο για εχθρική βία (b).
(5)   =Με επιθυμία και ζήλο διεκδικούν για τους εαυτούς τους (g), ώστε συλλαμβάνοντας αυτήν με συντονισμένη δύναμη και καταρρίπτοντας όλα τα εμπόδια, να μπορούν να πετύχουν τις ευλογίες που προσφέρονται σε αυτούς (b).

Ματθ.11,13 πάντες γὰρ(1) οἱ προφῆται(2) καὶ ὁ νόμος(3) ἕως Ἰωάννου προεφήτευσαν(4).
Ματθ.11,13 Γιατί όλοι οι προφήτες και ο νόμος προφήτεψαν ως τον Ιωάννη.
(1)   Η λογική σχέση του σ. με τους προηγούμενους: Οι προφήτες και ο νόμος έδειχναν προς τη νέα εποχή, η οποία άρχισε μαζί με τον Ιωάννη, δηλαδή τον εγκαινιασμό της Μεσσιανικής εποχής. Ο Ιωάννης έκλεισε μία εποχή και άνοιξε άλλη. Από μία άποψη ανήκει στην παλαιά τάξη, από άλλη άποψη στέκεται στο κατώφλι της νέας (S).
Ο Σωτήρας εξηγεί εδώ το λόγο του χαρακτηρισμού των ημερών του Ιωάννη ως αρχής της νέας εποχής της εργασίας για την είσοδο στη βασιλεία του Θεού (δ). Ήδη εκπληρώθηκε ό,τι προφητεύτηκε μέχρι τα χρόνια του Ιωάννη (b).
«Εγώ είμαι ο ερχόμενος. Διότι όλοι οι προφήτες έχουν εκπληρωθεί. Δεν θα εκπληρώνονταν όμως, εάν δεν ερχόμουν εγώ. Μην περιμένετε λοιπόν τίποτα παραπέρα» (Θφ).
(2)   Βάζει πρώτους τους προφήτες, διότι οι προφητείες σε αυτούς είναι σαφέστερες και λεπτομερέστερες των πιο γενικών και τυπικών του νόμου (δ).
(3)   «Νόμο λέει την παλαιά νομοθεσία. Διότι και σε αυτήν πολλά προειπώθηκαν σχετικά με το Χριστό και κυρίως στους νόμους για τις θυσίες, οι οποίοι προτύπωναν και προμήνυαν αυτόν που επρόκειτο να θυσιαστεί για χάρη του κόσμου» (Ζ).
(4)   «Μέχρι τον Ιωάννη αυτές ήταν προφητείες· όταν ήρθε αυτός όμως δεν έμειναν πλέον προφητείες, αλλά έγιναν πραγματικότητα. Διότι και αυτός ο ίδιος είδε την εκπλήρωση αυτών» (Ζ). Οι ημέρες του Ιωάννη είναι ημέρες, στις οποίες αρχίζει η εκπλήρωση όλων των υποσχέσεων του Θεού στην Π.Δ., και των νεώτερων στους προφήτες και των παλαιότερων στο νόμο (δ).

Ματθ.11,14 καὶ εἰ θέλετε(1) δέξασθαι(2), αὐτός ἐστιν Ἠλίας(3) ὁ μέλλων ἔρχεσθαι(4).
Ματθ.11,14 Κι αν θέλετε να το παραδεχτείτε, αυτός είναι ο Ηλίας, που έμελλε να ’ρθει.
(1)   Υποδηλώνει μεγάλη απροθυμία. Παρόλο τον ενθουσιασμό τους να εμφανιστεί κάποιος νέος προφήτης, δεν εκτίμησαν τον Ιωάννη (Μάρκ. θ 13). Η αυστηρή προτροπή του για μετάνοια και για διαγωγή άξια της μετανοίας δεν άρεσε σε πολλούς (p). «Και σωστά είπε. Αν θέλετε να το δεχτείτε, δείχνοντας το αβίαστο· διότι δεν σας εξαναγκάζω, λέει» (Χ). Πρόκειται για κρυμμένο νόημα της Γραφής (L).
Δεν είναι σαφής η προφητεία, ώστε με ευκρίνεια να βγαίνει συμπέρασμα ότι αναφέρεται ξεκάθαρα στον Ιωάννη. «Αλλά εάν εξετάζετε τα γεγονότα με καλή διάθεση» (Χ), θα δεχτείτε, ότι αυτός είναι ο Ηλίας ο οποίος πρόκειται να έλθει. Το «αν θέλετε να δεχτείτε» λοιπόν.=όχι αν θέλετε να πιστέψετε στην αποστολή του Ιωάννη, αλλά εάν θέλετε να καταλάβετε, να παραδεχτείτε ό,τι σας πω. Σαν κατά κάποιο τρόπο ο Κύριος να ζητά την άδεια για την συμβολική παρομοίωση, την οποία πρόκειται να κάνει (F).
(2)   Αλλά αν δέχονταν τον Ιωάννη ως τον Ηλία, αυτό θα συνεπαγόταν και την αναγνώριση στον Ιωάννη της εξουσίας να διακηρύττει τις ανεπιθύμητες σε αυτούς αλήθειες (p).
(3)   «Υπάρχει προφητεία του Μαλαχίου (δ 4-5) που λέει, θα αποστείλω σε εσάς τον Ηλία τον Θεσβίτη, ο οποίος θα αποκαταστήσει την καρδιά του πατέρα προς το γιο» (Ζ). Δεν ήξεραν όμως οι Ιουδαίοι, ότι η προφητεία αυτή εκπληρώθηκε στον Βαπτιστή (δ) ο οποίος ήλθε με το πνεύμα και τη δύναμη του Ηλιού (Λουκ. α 17). Αυτός είναι ο Ηλίας «ο οποίος εκτελεί την ίδια υπηρεσία με αυτόν» διότι «προηγούμενος της πρώτης μου παρουσίας θα επιστρέψει σε εμένα τις καρδιές των Ιουδαίων που πρόκειται να πιστέψουν» (Ζ).
(4)   Η φράση «ο οποίος πρόκειται να έλθει» σημαίνει: αυτός που πρόκειται να έλθει σύμφωνα με την προφητική προαναγγελία του Μαλαχίου σε σύγκριση με την εποχή που αυτή γράφτηκε (δ). Η Γραφή είχε προαναγγείλει, ότι ο Ηλίας θα ερχόταν πριν τα χρόνια του Μεσσία (Μαλ. δ 4. Δες και Σοφ. Σειραχ μη 10 και εξής), και επικρατούσε και μία τέτοια ιδέα στους σύγχρονους Ιουδαίους. Αλλά το όνομα Ηλίας δεν έπρεπε να το πάρει κάποιος κατά γράμμα.
Η αποστολή του προδρόμου και προετοιμαστή του έργου του Μεσσία εκπληρώθηκε από τον Ιωάννη (L), ο οποίος έτσι ήταν ο πράγματι προαναγγελμένος όμοιος με τον Ηλία προφήτης. Ο Olshausen παίρνοντας κατά γράμμα την προφητεία του Μαλαχίου φρονεί, ότι μία μερική τουλάχιστον εκπλήρωσή της έγινε στη Μεταμόρφωση όταν εμφανίστηκε μαζί με τον Μωϋσή και ο Ηλίας, αλλά η τέλεια επαλήθευσή της θα γίνει στο μέλλον (ο).

Ματθ.11,15 (1)ὁ ἔχων ὦτα(2) ἀκούειν ἀκουέτω(3).
Ματθ.11,15 Όποιος έχει αυτιά για να ακούει, ας ακούει».
(1)   «Δείχνοντας ότι χρειάζεται σύνεση, πρόσθεσε, όποιος έχει αυτιά για να ακούει, ας ακούει» (Χ). Αποτελεί αυτό απειλητική προειδοποίηση για όσους αμελούν να εξακριβώσουν την εκπλήρωση της προφητείας.
(2)   «Εννοεί τώρα αυτιά πνευματικά· διότι αυτιά αισθητά είχαν όλοι οι ακροατές. Λέει λοιπόν, ότι, αυτός που έχει αυτιά για να καταλαβαίνει, ας καταλάβει αυτό που ειπώθηκε, δηλαδή το πώς ο Ιωάννης είναι Ηλίας» (Ζ). «Το «αυτός που έχει αυτιά» με την έννοια, αυτός που έχει λογική διάνοια ας καταλάβει, ακούγοντας με τα αυτιά της διάνοιας» (Σεβήρου).
(3)   Η σημασία η μεγάλη της κατανόησης της προφητείας σχετικά με τον Ιωάννη ως Ηλία βρισκόταν στο ότι, αυτός «που απέδειξε ότι ο Ιωάννης είναι Ηλίας, απέδειξε μαζί με αυτό, ότι ήλθε ο Χριστός» (Ζ).

Στιχ. 16-24. Ο Κύριος προλέγει την τιμωρία των πόλεων της Γαλιλαίας, διότι δεν πίστεψαν.

Ματθ.11,16 Τίνι δὲ ὁμοιώσω(1) τὴν γενεὰν(2) ταύτην; ὁμοία ἐστὶ παιδίοις(3) καθημένοις ἐν ἀγοραῖς(4), ἃ προσφωνοῦντα τοῖς ἑταίροις(5) αὐτῶν λέγουσιν·
Ματθ.11,16 Με τι να την παρομοιάσω αυτή τη γενιά; Μοιάζει με παιδιά που κάθονται στην αγορά, κι η μια ομάδα λέει στην άλλη τραγουδώντας:
(1)   «Λέει ομοιώσω, αντί για το παρομοιώσω» (Ζ). Με ποια παραβολή να κάνω ολοφάνερη την πώρωση αυτής της γενιάς; (δ).
(2)   Ο Ιησούς χρησιμοποιεί συνήθως τη λέξη με ταπεινωτική έννοια. Ανάλογες είναι και οι φράσεις στην Π.Δ. γενιά πονηρή και διεστραμμένη (Δευτ. λβ 5,Ψαλμ. 94,10). Ο Ιησούς απευθύνει τη λέξη στους ακροατές του ως αντιπροσώπους της τότε ζωντανής γενιάς (S).
(3)   «Παρομοίασε τους Ιουδαίους με παιδιά λόγω της ανοησίας τους» (Ζ)· με ομάδα ανόητων παιδιών, τα οποία δεν έχουν καμία πνευματική τάση και δαπανούν τον πολύτιμο χρόνο τους στην απόλαυση του σαρκικού βίου (δ).
(4)   «Αγορά είναι τόπος δημόσιος, στον οποίο συρρέουν τα πλήθη από παντού για εμπόριο» (Ζ). Μεγάλη πόλη έχει συνήθως πολλές αγορές (b). Στα παλαιά χρόνια οι αγορές ήταν όχι μόνο τόποι διαξαγωγής εμπορίου αλλά και κέντρα διασκεδάσεων για τους νέους (ο).
(5)   «Δηλαδή στους φίλους» (Ζ). Οι φίλοι αυτοί εκπροσωπούν τον Κύριο «και τον Βαπτιστή Ιωάννη, στους οποίους φώναζαν, δηλαδή με τους οποίους συνομιλούσαν οι Ιουδαίοι» (Ζ). Έτσι ερμηνεύει και ο p. Το προσφωνώ μπορούμε να το πάρουμε και με την έννοια του φωνάζω ονομαστικά (ο).

Ματθ.11,17 (1)ηὐλήσαμεν(2) ὑμῖν, καὶ οὐκ ὠρχήσασθε, ἐθρηνήσαμεν(3) ὑμῖν, καὶ οὐκ ἐκόψασθε(4).
Ματθ.11,17 “Σας παίξαμε με τη φλογέρα χαρούμενα τραγούδια, μα εσείς δε χορέψατε. Σας τραγουδήσαμε μοιρολόγια, μα εσείς δε θρηνολογήσατε”.
(1)   Οι λόγοι σε αυτόν τον σ. είναι των φίλων ή των παιδιών που τους μιλούν; Σύμφωνα με αυτούς που δέχονται αυτούς ως λόγους αυτών που προσφωνούν, δηλαδή της γενιάς των Ιουδαίων, η έννοια έχει ως εξής: Ο Βαπτιστής έρχεται με την αυστηρότητά του και ζητούν από αυτόν τα παιδιά που κάθονται στην αγορά να παίξει πανηγυρικά και χαρμόσυνα. Ο Ιησούς έρχεται συμμετέχοντας στην κοινωνική χαρά και αξιώνουν από αυτόν να παίξει θλιβερά και επικίνδυνα (p).
Οι ανόητοι άνθρωποι της γενιάς εκείνης έλεγαν στον Βαπτιστή και τον Σωτήρα: Και τι φταίμε εμείς; Σας παίξαμε με τον αυλό και δεν χορέψατε, δηλαδή προσπαθήσαμε να κάνουμε τον Βαπτιστή πιο χαρούμενο και κοσμικό, για να αποδεχτούμε τη διδασκαλία του και δεν θέλησε να συμμορφωθεί· και επιχειρήσαμε επίσης να κάνουμε τον Ιησού αυστηρότερο και ασκητικότερο, και δεν θέλησε να συμμορφωθεί. Επομένως είναι δικό τους σφάλμα, αν δεν πιστέψαμε (δ). Σύμφωνα με την άλλη εκδοχή αυτοί που μιλούν είναι ο Κύριος και ο Ιωάννης με την επόμενη έννοια:
«Εγώ και ο Ιωάννης ήλθαμε βαδίζοντας ο καθένας από τους δυο μας αντίθετο δρόμο και κάναμε το ίδιο πράγμα, όπως λόγου χάριν όταν μερικοί κυνηγοί κυνηγούν ένα ζώο που δύσκολα συλλαμβάνεται, επειδή πρόκειται από δύο δρόμους να πέσει στις παγίδες, αφού ο καθένας αναλάβει από έναν δρόμο τρέχει εναντίον του ζώου βρισκόμενος απέναντι από τον άλλον, ώστε να πέσει αυτό οπωσδήποτε σε μία από τις δύο παγίδες… Σας παίξαμε με τον αυλο και δεν χορέψατε, δηλαδη σας παρουσίασα τον όχι αυστηρό τρόπο ζωής και δεν πιστέψατε· και θρηνήσαμε και δεν κλάψατε, δηλαδή ο Ιωάννης έζησε με τρόπο σκληρό και δύσκολο και δεν τον προσέξατε» (Χ).
«Σας δείξαμε τρόπο ζωής ευκολοπλησίαστο και δεν σας άρεσε· και δυσκολοπλησίαστο, και πάλι δεν σας άρεσε. Διότι το παίξιμο με αυλούς είναι ευκολοπλησίαστο, ενώ ο θρήνος δυσκολοπλησίαστο» (Ζ).
Ή, και με διαφορετικό τρόπο: «Σας παραδώσαμε μαθήματα για τη χαρά και την βασιλεία των ουρανών και δεν τα δεχτήκατε με χαρά. Και πάλι σας απειλήσαμε τα σκυθρωπά και την κόλαση και δεν μετανοήσατε για τις αμαρτίες σας» (Ω). «Και δεν λέει ότι εκείνος (ο Ιωάννης) έζησε με αυτόν τον τρόπο και εγώ με άλλον, αλλά επειδή και οι δύο είχαν την ίδια γνώμη, παρόλο που οι εκδηλώσεις τους ήταν διαφορετικές, για αυτό λέει ότι οι πράξεις τους ήταν κοινές· Διότι και το ότι ο Κύριος ακολούθησε τον αντίθετο δρόμο, αυτό συνέβη εξαιτίας της μεγάλης τους συμφωνίας και απέβλεπε σε έναν σκοπό» (Χ).
Και οι δύο ερμηνείες σοβαρές. Σύμφωνα με τον Wellhausen η προσφώνηση αυτή αποτελεί μέρος παιχνιδιού, στο οποίο οι φίλοι και τα παιδιά στην αγορά χωρισμένα σε δύο χορούς αντιφωνικούς τραγουδούν ρυθμικούς στίχους, όπου ο ένας χορός αρχίζει τον πρώτο στίχο και ο άλλος απαντά με τον δεύτερο. Λεπτομέρειες του παιχνιδιού δεν δίνονται άλλες, αλλά ο Κύριος από αυτό παίρνει μόνο τους δύο στίχους. Εάν γίνει δεκτή η εκδοχή αυτή, τότε απλώς με τους στίχους αυτούς παρουσιάζεται με αρκετή ειρωνεία η επιπολαιότητα των Ιουδαίων στις κρίσεις τους για τον Κύριο και τον Πρόδρομο, που με παιδαριώδη ελαφρότητα αντιμετώπισαν τόσο κρίσιμα για τη σωτηρία τους γεγονότα (S).
Η ερμηνεία σύμφωνα με την τελευταία αυτή εκδοχή θα ήταν κατά λέξη ως εξής: Σας προκαλέσαμε σε χαρμόσυνο παιχνίδι και αυλήσαμε σαν να επρόκειτο για γάμους και άλλα πανηγύρια και όμως δεν συμμετείχατε στο παιχνίδι μας. Παίξαμε πένθιμη σκηνή, σαν να επρόκειτο για κάποια κηδεία και όμως και πάλι δεν ενδιαφερθήκατε (ο).
(2)   Ο αυλός είναι μουσικό όργανο σε χρήση στους αρχαίους λαούς τόσο για διέγερση χαράς, όσο και λύπης. Εδώ αναφέρεται ως όργανο χαράς, όπως καθορίζεται από το «χορέψατε» που ακολουθεί.
(3)   Το θρηνώ εδώ λέγεται για να δηλώσει αυτούς που τραγουδούν επικήδεια άσματα, των θρηνωδών (g) αυτών που μοιρολογούν.
(4)   Χτυπώ το στήθος και το κεφάλι με θρήνο (g).

Ματθ.11,18 ἦλθε γὰρ(1) Ἰωάννης μήτε ἐσθίων μήτε πίνων(2), καὶ λέγουσι· δαιμόνιον ἔχει(3).
Ματθ.11,18 Το ίδιο κάνει κι ετούτη η γενιά· ήρθε ο Ιωάννης, που δεν έτρωγε και δεν έπινε, και είπαν: “είναι δαιμονισμένος”.
(1)   Αρχίζει την εφαρμογή της εικόνας του προηγούμενου στίχου. Ο Ιωάννης επειδή ήταν ασκητικός και αυστηρός μετά από όλες τις μουσικές με αυλούς των εύθυμων Ιουδαίων, δεν ήξερε να χορέψει, δηλαδή να μεταβάλλει τον αυστηρό βίο του. Από αυτό προήλθε και η δυσμενής κρίση των Ιουδαίων αυτών ότι έχει δαιμόνιο (δ).
(2)   Όπως οι υπόλοιποι άνθρωποι, που δεν απέχουν από τίποτα και δεν έχουν μέτρο στο φαγητό και στο ποτό. Έτρωγε μόνο ακρίδες και μέλι άγριο. Ως προς το «έπινε» πρέπει να μνημονεύσουμε την προς τον Ζαχαρία προφητεια του αγγέλου για τον Ιωάννη, ότι «κρασί και άλλα δυνατά ποτά δεν θα πιει» (Λουκ. α 15).
(3)   «Για τον Ιωάννη που δεν έτρωγε και δεν έπινε κρασί έλεγαν ότι έχει δαιμόνιο» (Ζ). Σύμφωνα με τη διδασκαλία των Ιουδαίων για τα δαιμόνια, πονηρά και ακάθαρτα πνεύματα περιπλανιόντουσαν σε ξερούς και έρημους τόπους ανήσυχα (δες και Ματθ. ιβ 43). Η αποχώρηση λοιπόν του Ιωάννη στην έρημο φαινόταν στους διεστραμμένους από τους Ιουδαίους ως αποτέλεσμα δαιμονικής επήρειας (ο).

Ματθ.11,19 ἦλθεν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐσθίων καὶ πίνων(1), καὶ λέγουσιν· ἰδοὺ ἄνθρωπος φάγος καὶ οἰνοπότης(2), τελωνῶν φίλος καὶ ἁμαρτωλῶν(3). καὶ ἐδικαιώθη(4) ἡ σοφία(5) ἀπὸ τῶν τέκνων αὐτῆς(6)!
Ματθ.11,19 Ήρθε ο Υιός του Ανθρώπου, που τρώει και πίνει, και λένε: “φαγάς και οινοπότης είν’ αυτός, κάνει παρέα με τελώνες κι αμαρτωλούς”. Και όμως δικαιώθηκε η σοφία του Θεού στο πρόσωπο των απεσταλμένων της».Κι όμως... απεσταλμένων της. Ή: Και όμως δικαιώθηκε το σοφό σχέδιο του Θεού στο πρόσωπο αυτών που το αποδέχτηκαν.
(1)   Ο Σωτήρας χωρίς καμία διάκριση έτρωγε και έπινε τις συνηθισμένες τροφές και ποτά των ανθρώπων κάθε ηθικής κατάστασης, με τους οποίους συναναστρεφόταν, για να τους κάνει δικούς του και να τους χειραγωγήσει στην αληθινή δικαιοσύνη (δ).
«Η διατροφή του Χριστού ήταν ευκολοπλησίαστη και ομαλή. Δηλαδή τι έκανε; Έτρωγε ψωμί και έπινε κρασί» (Ζ). Δηλαδή ζούσε όπως και οι υπόλοιποι άνθρωποι, μη ασκώντας αυστηρή δίαιτα (ο).
(2)   Φαγάς, αρεσκόμενος στο να τρώει, και οινοπότης. Αλλά ο χαρακτηρισμός αυτός των Φαρισαίων καθόλου δεν αληθεύει. Ο Σωτήρας ουδέποτε ξεπερνούσε το μέτρο της λιτότητας και εγκράτειας, αλλά συγκρινόμενος με τον ασκητικότατο Πρόδρομο θεωρούνταν τέτοιος σύμφωνα με την φιλοκατήγορη υπερβολή των Φαρισαίων (δ). «Αλλά ο Κύριος δεν παραμέλησε ούτε το σκληρό τρόπο διαβίωσης, όταν έμεινε στην έρημο μαζί με τα θηρία και νήστευσε σαράντα ημέρες» (Ζ).
(3)   «Επειδή ήξερε ο Κύριος ότι είναι αδύναμοι οι άνθρωποι, έκανε συγκατάβαση, για να τους κερδίσει περισσότερο με αυτόν τον τρόπο. Για αυτό και πήγαινε στα τραπέζια κάνοντας υποχώρηση και σε όσους τον κατηγορούσαν απολογούνταν, λέγοντας την αιτία· Δεν ήλθα να καλέσω τους δίκαιους αλλά τους αμαρτωλούς σε μετάνοια» (Ζ). Η συναναστροφή του Ιησού με τους τελώνες και αμαρτωλούς θεωρούνταν από τους άπιστους από τους Ιουδαίους ως έγκλημα πιο βαρύ από το να είναι φαγάς και οινοπότης (ο).
(4)   «Με την έννοια του ότι λογαριάστηκε ως δίκαιη, δηλαδή θαυμάστηκε… διότι έπραξε κάθετί που έπρεπε και χρησιμοποίησε κάθε τρόπο για σωτηρία των ανθρώπων» (Ζ). Η σοφία, η οποία είχε φανεί, ότι απέτυχε στις μεθόδους της, όσον αφορά τους σύγχρονους του Χριστού Ιουδαίους, που κατέκριναν τον Βαπτιστή και τον υιό του ανθρώπου, δικαιώθηκε και επιδοκιμάστηκε και αποδείχτηκε πράγματι σοφή στο σχέδιο της ενέργειάς της, τόσο από εκείνους από τους συγχρόνους, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν στη διδασκαλία του Βαπτιστή και του Κυρίου, όσο και στην ιστορία της χριστιανικής εκλησίας (a).
(5)   Η θεία σοφία, από την οποία στάλθηκαν ο Πρόδρομος και ο Μεσσίας (p). «Η σοφία του Θεού, που σχεδίασε να βαδίσουν ο Ιωάννης και ο Χριστός αντίθετους δρόμους ζωής για την ίδια ωφέλεια των ανθρώπων» (Ζ).
(6)   Παιδιά της σοφίας, σύμφωνα με τον εβραϊκό τρόπο ομιλίας είναι οι μέτοχοι αυτής της σοφίας, αυτοί που έχουν πνεύμα σοφίας (δ)· «οι συνετοί» (Ζ). «Παιδιά της σοφίας ονομάζει αυτούς που έχουν μορφωθεί με τη θεογνωσία» (Β).
Η γενιά η σύγχρονη του Κυρίου ως σύνολο ή στο μεγαλύερο μέρος της δεν ωφελήθηκε από το κήρυγμα του Προδρόμου ή του Υιού του ανθρώπου. Υπήρξαν όμως και εξαιρέσεις ανάμεσά τους και αυτοί είναι οι γιοι της σοφίας. Αυτοί άκουσαν πρόθυμα το κήρυγμα και ανταποκρίθηκαν σε αυτό. Έτσι λοιπόν δικαίωσαν τις μεθόδους και τους απεσταλμένους της Θείας Σοφίας (a), αφού αναγνώρισαν ότι και ο Πρόδρομος και ο Μεσσίας στάλθηκαν από τη θεία Σοφία και με θεία Σοφία και οι δύο εφάρμοσαν διαφορετικούς τρόπους ζωής και δράσης. Ο ασκητισμός του Ιωάννη και η ζωή του Ιησού στην κοινωνία υπήρξαν το ίδιο ορθά στις διαφορετικές περιπτώσεις. Υπάρχει και αυθεντική γραφή «από των έργων αυτης»=και στις δύο περιπτώσεις, και του Προδρόμου και του Μεσσία, η μέθοδος της ενέργειας δικαιώθηκε από τα αποτελέσματά της (p).
Τα έργα της, η οικονομία της σωτηρίας, την οποία σχεδίασε, μαρτυρούν για αυτήν, όσο και αν επαναστατούν με άθλια αντίθεση οι αντίπαλοι (L). «Αν και δεν πιστέψατε εσείς, όμως δεν μπορείτε λοιπόν να με κατηγορείτε… Διότι ο Θεός… εκπληρώνει όλα όσα εξαρτώνται από αυτόν, ώστε σε αυτούς που θέλουν να είναι αναίσχυντοι να μην αφήνει ούτε καν σκιά αχάριστης αμφιβολίας» (Χ).

Ματθ.11,20 Τότε ἤρξατο(1) ὀνειδίζειν(2) τὰς πόλεις ἐν αἷς ἐγένοντο(3) αἱ πλεῖσται(4) δυνάμεις αὐτοῦ, ὅτι οὐ μετενόησαν·
Ματθ.11,20 Τότε άρχισε να κατακρίνει τις πόλεις που έγιναν τα πιο πολλά θαύματά του, γιατί δε μετανόησαν:
Οι λόγοι αυτοί του Κυρίου εναντίον των παραλιμνίων πόλεων λέχθηκαν πιθανότατα όταν η αποστολή των 12 στη Γαλιλαία βρισκόταν στο τέλος της. Εδώ έχουν τοποθετηθεί καλά ως προς τα συμφραζόμενα. Διότι αν έγινε λόγος για βιαστές, οι οποίοι μπαίνουν στη βασιλεία των ουρανών, η λέξη βιαστές δείχνει μάλλον μικρό αριθμό, και συνεπώς ολόκληρη η σύγχρονη τότε γενιά γινόταν άξια ελέγχου (L). Η απιστία, την οποία έδειξαν προς τον Ιωάννη και τον Κύριο, για την οποία μίλησε αμέσως παραπάνω, παρουσιάζει επίκαιρο τον ταλανισμό που ακολουθεί (S).
(1)   Εισαγωγική φράση. Δες Ματθ. δ 17.
(2)   Εδώ «με την έννοια του ελεεινολογώ» (Ζ), μαλώνω, κατηγορώ. Αυτού του είδους ο έλεγχος είναι έλεγχος δριμύς για διόρθωση και όχι ύβρη για περιφρόνηση (δ). «Τότε λοιπόν ελέγχει τις πόλεις, όταν δικαιώθηκε η σοφία, όταν απέδειξε ότι όλα είχαν εκπληρωθεί. Επειδή δηλαδή δεν τους έπεισε, στη συνέχεια τους ταλανίζει (=ελεεινολογεί), το οποίο είναι πιο έντονο από το να φοβίσει» (Χ). «Αφού πρώτα έδειξε ότι έκανε όλα όσα έπρεπε και έμειναν αμετανόητοι, τότε λοιπόν ελέγχει» (Θφ).
(3)   Με έννοια υπερσυντέλικου= είχαν γίνει (L).
(4)   Το μεγαλύτερο μέρος των θαυμάτων ή τα πολυάριθμα θαύματά του· τίποτα παρόλ’ αυτά δεν αναφέρεται στα ευαγγέλια για τη Χοραζίν. Και από αυτό φαίνεται, ότι η στα ευαγγέλια εξιστόρηση των θαυμάτων του Χριστού δεν περιλαμβάνει όλα ή τα περισσότερα από τα θαύματά του (S).

Ματθ.11,21 οὐαί(1) σοι, Χοραζίν(2), οὐαί σοι, Βηθσαϊδά(3)· ὅτι εἰ ἐν Τύρῳ καὶ Σιδῶνι(4) ἐγενήθησαν αἱ δυνάμεις αἱ γενόμεναι ἐν ὑμῖν, πάλαι ἂν ἐν σάκκῳ(5) καὶ σποδῷ(6) καθήμεναι μετενόησαν.
Ματθ.11,21 Αλίμονό σου, Χοραζίν· αλίμονό σου Βηθσαϊδά! Γιατί, αν γίνονταν στην Τύρο και στη Σιδώνα όσα θαύματα έγιναν σ’ εσάς, οι κάτοικοί τους θα είχαν μετανοήσει από καιρό, φορώντας ρούχα πένθιμα και βάζοντας στάχτη στα μαλλιά τους.
(1)   Επιφώνημα λύπης και αγανάκτησης=δυστυχία και βέβαιη τιμωρία και όλεθρος πνευματικός (δ). «Διότι πράγματι παρουσίασε σε αυτούς και την με λόγια διδασκαλία και την θαυματουργία με τα θαύματα. Επειδή όμως παρέμειναν στην απιστία τους, τούς ελέγχει λοιπόν» (Χ).
(2)   Δεν γνωρίζουμε κάτι για τη Χοραζίν, εκτός από το ό,τι λέγεται εδώ και στο παράλληλο χωρίο του Λουκά. Ο ακριβής τύπος του ονόματος και η παραγωγή του είναι αβέβαια (p). Σύμφωνα με τον Ιερώνυμο (in Onom.) απείχε 2 μίλια ρωμαϊκά από την Καπερναούμ, στα ερείπια του σημερινού Tell Hum ή πιθανότερο στα ερείπια της Kerazeh που απέχει περίπου μία ώρα από το Tell Hum (g).
(3)   Ονομασία που μεταφράζεται τόπος κυνηγιού ή αλιείας. Δύο κωμοπόλεις είχαν το όνομα αυτό· η μία βρισκόταν στη δυτική όχθη της λίμνης Γεννησαρέτ και η άλλη στην κάτω Γαυλωνίτιδα, στην ανατολική όχθη της Γεννησαρέτ, όχι μακριά από το σημείο, στο οποίο ο Ιορδάνης εξέβαλλε στη λίμνη και η οποία εις τιμην της κόρης του Αυγούστου Ιουλίας είχε ονομαστεί Ιουλιάς (g).
Πιο πιθανή η πρώτη εκδοχή αν και ο S. προτιμά τη δεύτερη.
«Για να μάθεις ότι δεν ήταν αυτοί τέτοιοι από τη φύση τους, αναφέρει το όνομα της πόλης, από την οποία προήλθαν πέντε απόστολοι· διότι και ο Φίλιππος και τα δύο εκείνα ζευγάρια των κορυφαίων μαθητών (Πέτρος-Ανδρέας,Ιάκωβος-Ιωάννης) κατάγονταν από εκεί» (Χ).
(4)   Αναφέρει τις δύο αυτές εθνικές πόλεις, «επειδή ήταν διαβόητες για την ειδωλολατρεία τους» (Ζ), τις οποίες συχνά οι προφήτες της Π.Δ. είχαν κατακρίνει. Δες Ησ. κγ (S), και οι οποίες ήταν διαβόητες για τρυφή και ασωτεία, για τα οποία και τιμωρήθηκαν· διότι και ο Ναβουχοδονόσορ πολιόρκησε και κυρίευσε την Τύρο και ο Σαλμανάσαρ την Σιδώνα (Ιωσήπ. Ιουδ. Αρχ. 9,14,2) και ο Αλέξανδρος πάλι την Τύρο (Διοδ. Σικελ. 17,40. Ιωσήπ. ο.π. 11,8,3)(δ).
(5)   Τρίχινο χοντρό σκούρο και μονοκόμματο ρούχο, χωρίς σχισμές και πτυχές, το οποίο έδεναν με σχοιχιά στη μέση (Ησ. γ 24). «Ρούχο πένθιμο» (Ιώσηπος). «Ο σάκκος ήταν σύμβολο μετάνοιας και το να πασπαλίζουν το κεφάλι με στάχτη και σκόνη το βλέπουμε σε αυτούς που πενθούν» (Θφ). Για αυτά ως σύμβολα λύπης δες Ιωνά γ 6, Δαν. θ 3,Ησ. νη 5 (a).
(6)  Με σάκκο και στάχτη κάθομαι=κάθομαι ντυμένος σάκκο και καλυμμένος με στάχτη. Δες Ιωνά γ 6,Ιερεμ. στ 26,Εσθ. δ 1,3. Α Μακ. γ 47)(g).

Ματθ.11,22 πλὴν(1) λέγω ὑμῖν, Τύρῳ καὶ Σιδῶνι ἀνεκτότερον(2) ἔσται ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἢ ὑμῖν.
Ματθ.11,22 Γι’ αυτό σας βεβαιώνω πως ο Θεός θα δείξει μεγαλύτερη επιείκεια την ημέρα της κρίσεως για την Τύρο και τη Σιδώνα παρά για σας.
(1)   Εκφέρει εναντιωματικά το συμπέρασμα της σύγκρισης των πόλεων αυτών της Γαλιλαίας=Σας εκπλήσσει αυτού του είδους η σύγκριση. Αλλά σας λέω… (δ).
(2)   Ανεκτότερη θα είναι η τύχη τους (g), μικρότερη η τιμωρία τους. Διότι ήταν λιγότερο αμετανόητοι και θα είχαν μετανοήσει, αλλα και επιπλέον ήδη τιμωρήθηκαν και στην παρούσα ζωή (b).

Ματθ.11,23 καὶ σὺ Καπερναούμ, ἡ ἕως τοῦ οὐρανοῦ ὑψωθεῖσα(1), ἕως ᾅδου(2) καταβιβασθήση· ὅτι εἰ ἐν Σοδόμοις(3) ἐγενήθησαν αἱ δυνάμεις αἱ γενόμεναι ἐν σοί, ἔμειναν(4) ἂν μέχρι τῆς σήμερον.
Ματθ.11,23 Κι εσύ Καπερναούμ, που υψώθηκες ως τα ουράνια, θα κατεβείς στα τρίσβαθα του άδη. Γιατί, αν τα θαύματα που έγιναν σ’ εσένα γίνονταν στα Σόδομα, θα είχαν διατηρηθεί ίσαμε σήμερα.
(1)   «Η Καπερναούμ έγινε ένδοξη επειδή κατοίκησε σε αυτήν ο Χριστός και επιτέλεσε εκεί πολλά από τα θαύματά του» (Ζ). Υψώθηκε μέχρι τον ουρανό, διότι ο Κύριος από τον ουρανό ήλθε και διέμεινε εκεί και έτσι έφερε εκεί τον ουρανό (b).
«Επειδή πολλά θαύματα έκανε ο Χριστός στην Καπερναούμ φάνημε ότι υψώθηκε μέχρι τον ουρανό, η οποία λόγω της απιστίας αφού έπεσε με πτώση εξαίσια έφθασε μέχρι τον άδη» (Θεόδωρος Ηρακλείας).
(2)   Ουρανός και Άδης (όχι γέεννα) συμβολίζουν το ύψος της δόξας και το βάθος της ντροπής. Δες Ησ. ιδ 13-15 (p). «Εσύ που μέχρι τον ουρανό υψώθηκες στη δόξα, μέχρι τον άδη θα κατέβεις στην ατιμία» (Ζ). «Διότι αν και είχε τέτοιο κάτοικο, τίποτα δεν ωφελήθηκε από αυτόν» (Θφ).
(3)   Η Καπερναούμ ευλογήθηκε πολύ περισσότερο από τη Χοραζίν και τη Βηθσαϊδά, λόγω όμως της αμαρτίας της έγινε αθλιότερη. Για αυτό συγκρίνεται με τα Σόδομα και όχι με την Τύρο και Σιδώνα (b).
«Και τα Σόδομα όμως δεν τα προσθέτει σε αυτούς χωρίς λόγο, αλλά για να αυξήσει την κατηγορία· διότι πράγματι είναι πάρα πολύ μεγάλη η απόδειξη της κακίας τους, όταν αποδεικνύονται ότι είναι χειρότεροι όχι μόνο από τους συγχρόνους τους, αλλά και από τους πονηρούς όλων των εποχών» (Χ).
Η αμαρτία των κατοίκων αυτών των πόλεων που κάποτε ανθούσαν δεν ήταν αγριότητα ή σαρκολατρεία, αλλά αδιαφορία. Δεν έχουμε κάποια ένδειξη, ότι αντιτίθονταν στο Χριστό ή ότι κορόιδευαν και ειρωνεύονταν αυτόν. Το έργο του όμως δεν προκαλούσε την πρέπουσα εντύπωση σε αυτούς. Ίσως έδειχναν κάποιο ασθενές ενδιαφέρον για τα θαύματά του και τη διδασκαλία του· αλλά η ευεργετική του δράση ουδέποτε έθιξε βαθύτερα τις καρδιές τους και η διδασκαλία του δεν επέφερε κάποια μεταβολή στη ζωή τους.
(4)   Και δεν θα ήταν κατεστραμμένες (b).

Ματθ.11,24 πλὴν λέγω(1) ὑμῖν(2) ὅτι γῇ(3) Σοδόμων ἀνεκτότερον ἔσται ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἢ σοί(4).
Ματθ.11,24 Γι’ αυτό σας βεβαιώνω πως ο Θεός θα δείξει μεγαλύτερη επιείκεια την ημέρα της κρίσεως για τα Σόδομα παρά για σένα».
(1)   Η βεβαιότητα με την οποία ο Ιησούς εκφέρει την κρίση του συνυπονοεί ότι αυτή ταυτίζεται με τη θεία κρίση.
(2)   «Αυτό ειπώθηκε προς τους πολίτες εκείων των πόλεων» (Ζ).
(3)   Αυτούς που κατοίκησαν στη γη Σοδόμων (δ). «Αν όμως κάποιος θα έλεγε και γιατί δεν έγιναν θαύματα στα Σόδομα; Θα πούμε ότι ο Χριστός σχεδίασε το κατάλληλο πράγμα για κάθε καιρό· τώρα σαρκώθηκε ο Λόγος και έκανε τα θαύματα, αλλ’ όμως από κάθε γενιά θα ζητηθούν οι ευθύνες κατά αναλογία» (Θεόδωρος Ηρακλείας).
(4)   «Το «σε σένα» ειπώθηκε προς την πόλη» (Ζ).

Στιχ. 25-27. Οι θείες αλήθειες φανερώνονται στους ταπεινούς.

Ματθ.11,25 (1)Ἐν ἐκείνῳ τῷ καιρῷ(2) ἀποκριθεὶς(3) ὁ Ἰησοῦς εἶπεν· ἐξομολογοῦμαί(4) σοι, πάτερ(5), κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς(6), ὅτι ἀπέκρυψας(7) ταῦτα(8) ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν(9), καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις(10)·
Ματθ.11,25 Εκείνο τον καιρό, είπε ο Ιησούς: «Σ’ ευχαριστώ, Πατέρα, Κύριε του ουρανού και της γης, γιατί αυτά τα έκρυψες από τους σοφούς και τους συνετούς και τα φανέρωσες στους ταπεινούς.
Αποτελεί η περικοπή ένα από τα πολυτιμότερα μαργαριτάρια του Ματθαίου. Αυτός ο μικρός λόγος διαιρείται σε 3 μέρη: 1) Ευχαριστίες του Ιησού προς τον Πατέρα (σ. 25-28). 2) Κεντρικό σημείο σχετικά με τη γνώση του Υιού και του Πατέρα (σ. 27). 3) Πρόσκληση προς τις ψυχές (σ. 28-30)(L).
(1)   Από το Λουκά οι λόγοι αυτοί του Κυρίου τοποθετούνται μετά την επιστροφή των εβδομήντα από την περιοδεία τους, όταν ο Κύριος με αγαλλίαση ευχαρίστησε τον Πατέρα του για την προτίμηση που έδειξε προς τους νηπίους (p).
(2)   Στον καιρό, κατά τον οποίο μίλησε έτσι εναντίον των απίστων Γαλιλαίων (δ).
(3)   =Αφού πήρε το λόγο (δ). Εβραϊκός τρόπος έκφρασης (F). Δεν υπονοεί, ότι τα ακόλουθα λόγια αποτελούν απάντηση σε ερώτηση που προβλήθηκε. «Δεν προηγήθηκε δηλαδή ερώτηση» (Ζ).
(4)   «Το εξομολογούμαι εδώ σημαίνει ευχαριστώ» (Ζ). Κατά γράμμα σημαίνει αναγνωρίζω ξεκάθαρα προς τιμήν σου (Γεν. κθ 35, Β΄Βασ. κβ 50, Ψαλμ. κθ 5 και ειδικά Σοφ. Σειρ. να 1,11)(p).
(5)   Συχνά τον Κύριο του ουρανού και της γης ονομάζει ο Ιησούς Πατέρα του, μερικές φορές και Θεό του, ουδέποτε όμως Κύριό του, αλλά Κύριο του ουρανού και της γης (b).
(6)   Δες για τη φράση Τωβ. ζ 17 και Ιουδείθ θ 12 (S). Ονομάζει τον Πατέρα του Κύριο του ουρανού και της γης επειδή έχει την εξουσία και το κράτος σε όλο τον κόσμο (δ) και ως κυβερνήτη του κόσμου (g). «Λέει τον Θεό ότι είναι Πατέρας μεν του εαυτού του, αλλά των κτισμάτων τον ονομάζει Κύριο» (Α).
(7)   «Τι λοιπόν; Χαίρεται για την απώλεια των ανθρώπων και για το ότι εκείνοι δεν έμαθαν αυτά; Καθόλου. Αλλά αυτή είναι η άριστη οδός της σωτηρίας, το να μην εξαναγκάζει εκείνους που περιφρονούν και δεν θέλουν να δεχτούν τα λεγόμενα, ώστε, επειδή με το να προσκληθούν δεν έγιναν καλύτεροι, αλλά τα αμέλησαν και τα περιφρόνησαν, με το να διωχτούν να επιθυμήσουν αυτά» (Χ).
Ή, ευχαριστεί τον Πατέρα του διότι τα διανοητικά προσόντα και η δύναμη της διάνοιας δεν είναι αναγκαία, για να γνωρίσει κάποιος το έργο της θείας σοφίας (p).
«Απέκρυψε τα μυστήρια ο Θεός από αυτούς που νομίζουν ότι είναι σοφοί, όχι επειδή τους φθονεί ή επειδή είναι αυτός ο αίτιος της αγνωσίας τους, αλλά γιατί δεν είναι άξιοι από αυτό ακριβώς, το ότι δηλαδή νομίζουν ότι είναι σοφοί· διότι αυτός που θεωρεί τον εαυτό του σοφό και εμπιστεύεται τη δική του γνώση δεν προσκαλεί το Θεό. Και επομένως ο Θεός αφού δεν προσκαλείται ούτε βοηθά αυτόν ούτε του αποκαλύπτει. Άλλωστε ο Θεός μάλλον από φιλανθρωπία δεν αποκαλύπτει στους πολλούς τα μυστήρια, για να μην τιμωρηθούν περισσότερο, με το να τα απορρίψουν με περιφρόνηση αφού πρώτα τα γνώρισαν» (Θφ).
(8)   «Τα μυστήρια της πίστης» (Ζ)· την σημασία και την έννοια των θαυμάτων που έγιναν στις πόλεις της Γαλιλαίας (S)· αυτά, τα οποία αναφέρονται στον Πατέρα και τον Υιό και στη βασιλεία των ουρανών (b). Τα μυστήρια της απολύτρωσης μέσω του Χριστού (F).
(9)   Τους σύμφωνα με την ιδέα τους σοφούς και συνετούς (ο).
«Σοφούς εδώ λέει τους γραμματείς και τους Φαρισαίους… Λέγοντας όμως σοφούς δεν εννοεί την αληθινή και αξιέπαινη σοφία, αλλά αυτήν την οποία νόμιζαν ότι έχουν από δική τους ικανότητα» (Χ). Είναι συνώνυμα το σοφός και συνετός· αλλά το μεν συνετός δηλώνει απλώς αυτόν που κρίνει ορθά για οποιοδήποτε πράγμα, ενώ το σοφός αυτόν που βρίσκει και τα πρακτικά μέσα για επίτευξη του σκοπού (δ).
(10)   «Δεν είπε ανόητους, αλλά νήπιους· απλούς, εννοεί, αφελείς» (Χ).
Δεν θέλει να πει ότι η δύναμη του νου και η διανοητική ικανότητα είναι εμπόδιο για την αποδοχή του Ευαγγελίου, αλλά ότι απαιτείται παιδική απλότητα. Τα προσόντα που απαιτούνται για αποδοχή του ευαγγελίου δεν είναι διανοητικά, αλλά ηθικά. Η καρδιά και όχι το κεφάλι είναι το σπίτι του ευαγγελίου και όρος για αποδοχή του είναι η ταπείνωση του πνεύματος και όχι η ευστροφία. Δεν αποκλείονται από την βασιλεία όλοι οι εύστροφοι, μολονότι κάποιοι οι ίδιοι αποκλείουν τον εαυτό τους από αυτήν· διότι όχι ο νους, αλλά η υπερηφάνεια των διανοουμένων αποκλείει από τη βασιλεία.
Αλλά ούτε και όλοι οι απλοί και αφελείς και χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση γίνονται δεκτοί στη βσιλεία. Διότι όχι η βλακεία αλλά η ταπείνωση των απλών στην καρδιά εισάγει στη βασιλεία. Οι ψυχολογικοί νόμοι, τους οποίους ο Θεός καθόρισε, παρουσιάζουν τα διαφορετικά αποτελέσματα, τα οποία προέρχονται από την πνευματική υπερηφάνεια και από την πνευματική ταπείνωση, και για αυτό ο Ιησούς ευχαριστεί.

Ματθ.11,26 ναι(1), ὁ πατήρ, ὅτι οὕτως ἐγένετο εὐδοκία(2) ἔμπροσθέν σου(3).
Ματθ.11,26 Ναι, Πατέρα μου, αυτό ήταν το θέλημά σου.
(1)   «Ναι, σε ευχαριστώ, πατέρα μου» (Ζ).
(2)   «Δηλαδή αρέσκεια» (Ζ), ευαρέστηση (δ).
(3)   «Δηλαδή, έτσι σου άρεσε» (Χ). «Δηλώνει εδώ τη φιλανθρωπία του Πατέρα, επειδή δεν αποκάλυψε στους νήπιους διότι κάποιος άλλος τον παρακάλεσε, αλλά έτσι άρεσε σε αυτόν από την αρχή» (Θφ). «Έτσι ευδόκησες να κρυφτούν μεν αυτά από αυτούς που τα απέρριψαν ως ανάξια, και να αποκαλυφθούν σε αυτούς που τα αποδέχτηκαν ως άξια» (Ζ).

Ματθ.11,27 (1)Πάντα(2) μοι παρεδόθη(3) ὑπὸ τοῦ πατρός μου· καὶ(4) οὐδεὶς ἐπιγινώσκει(5) τὸν υἱὸν(6) εἰ μὴ ὁ πατήρ, οὐδὲ τὸν πατέρα τις(7) ἐπιγινώσκει εἰ μὴ ὁ υἱὸς(8) καὶ ᾧ ἐὰν βούληται(9) ὁ υἱὸς ἀποκαλύψαι(10).
Ματθ.11,27 Όλα έχουν παραδοθεί σ’ εμένα από τον Πατέρα μου. Κανένας δε γνωρίζει πραγματικά τον Υιό, παρά μόνον ο Πατέρας· ούτε τον Πατέρα τον ξέρει κανείς πραγματικά, παρά μόνο ο Υιός, καθώς κι εκείνος στον οποίο θέλει ο Υιός να τον φανερώσει.
(1)   «Για να μη νομίσεις ότι ευχαριστεί με αυτόν τον τρόπο, επειδή ο ίδιος στερείται αυτής της δύναμης και δεν μπορεί να κατορθώσει αυτό, για αυτό λέει: όλα…» (Χ).
(2)   Τα κτίσματα και δημιουργήματα. Δες Ματθ. κη 18(δ). «Όλα τα του Πατέρα δηλαδή. Διότι και αλλού λέει· όλα όσα έχει ο Πατέρας, είναι δικά μου (Ιω. στ 15). Αν όμως όλα παραδόθηκαν σε αυτόν, άρα είναι κύριος όλων· αν όμως είναι κύριος όλων, άρα είναι ίσος με τον Πατέρα» (Ζ). «Όλα μου παραδόθηκαν και είναι μία η εξουσία η δική μου και εκείνου» (Θφ).
Μετά την ανάστασή του πιο ξεκάθαρα είπε: μου δόθηκε κάθε εξουσία στον ουρανό και στη γη (Ματθ. κη 18)· αλλά στο παρόν χωρίο η ίδια αλήθεια υπονοείται. Δες σ. 25. Όλα παραδόθηκαν σε αυτόν. Και η εξουσία να αποκαλύπτει αυτά. Όλα παραδόθηκαν σε αυτόν, άρα λοιπόν και όλοι οι άνθρωποι. Δες Ιω. ιγ 3, ιζ 2, Α΄Κορ. ιε 25,27 (b).
(3)   Ο αόριστος χρησιμοποιείται εδώ όπως και στο Ματθ. γ 17 το ευδόκησα και στο κη 18 το εδόθη. Η ιδέα που συνυπονοείται είναι ιδέα προαιώνιας πράξης και προϋποθέτει την προΰπαρξη του Μεσσία. Η ίδια ιδέα υπονοείται πιθανώς και στο «ήλθον» του Ματθ. ε 17 και ι 34 και στο «με έστειλε» του Ματθ. ι 40 (a).
Ο αόριστος μπορεί να εννοηθεί ότι λέγεται εδώ για τον Χριστό ως Θεάνθρωπο, στον οποίο έδωσε ο Πατέρας στέλνοντας στον κόσμο (Ιω. ιγ 3,ιζ 2) την υπόσχεση, ότι θα υποτάξει σε αυτόν τα πάντα (Α΄Κορ. ιε 27,Εβρ. β 8)(δ). Ο Πατέρας δεν φύλαξε κάτι για τον εαυτό του, το οποίο να μην έδωσε στον Υιό (b).
Ως προς τη θεία του φύση επίσης «να εννοήσεις το «παραδόθηκε» όπως αρμόζει σε Θεό· όχι δηλαδή ότι μη έχοντας αυτά πριν, τα πήρε ύστερα· διότι τίποτα δεν είναι προηγούμενο χρονικά από αυτόν, ούτε ο ίδιος ο ατέρας, αλλά ταυτόχρονα πατέρας και ταυτόχρονα υιός, και ταυτόχρονα κύριοι όλων· αλλά συνηθίζει σε πολλά σημεία να τα λέει αυτά από συγκατάβαση, τιμώντας τον πατέρα» (Ζ). «Τίποτα λοιπόν ανθρώπινο να μην υποπτευθείς. Για να μη νομίσεις δηλαδή ότι πρόκειται για δύο αγέννητους Θεούς, για αυτό βάζει αυτή τη λέξη» (Χ).
«Ακούγοντας το «παραδόθηκε» να μη νομίζεις ότι παραδόθηκαν σαν σε δούλο και κατώτερο, αλλά σαν σε υιό. Διότι δες τι λέει· Όλα μου παραδόθηκαν όχι από τον δεσπότη, αλλά από τον πατέρα μου» (Θφ).
«Το «μου δόθηκε» και το «πήρα» και το «μου παραδόθηκε», για αυτό τα είπε, μόνο και μόνο δηλαδή για να δείξει, ότι δεν είναι αυτός ο Πατέρας, αλλά είναι ο Λόγος του Πατέρα και ο άναρχος υιός, ο οποίος, λόγω μεν της ομοιότητας με τον Πατέρα του, έχει προαιωνίως, αυτά που έχει από αυτόν, και λόγω του ότι είναι Υιός από την άλλη, έχει από τον Πατέρα (και όχι από μόνος του) αυτά που έχει προαιωνίως… Διότι αν όλα παραδόθηκαν σε αυτόν, πρώτον μεν είναι διαφορετικός αυτός από τα πάντα, τα οποία πήρε· έπειτα εφόσον είναι κληρονόμος όλων, μόνος ο Υιός είναι, και μάλιστα ίδιος στην ουσία του Πατέρα. Διότι αν ήταν και αυτός ένας από όλους, δεν θα ήταν ο ίδιος κληρονόμος όλων, αλλά και ο καθένας θα έπαιρνε, όπως θα ήθελε και θα έδινε ο Πατέρας. Τώρα όμως επειδή όλα τα παίρνει αυτός, είναι διαφορετικός όλων και μόνος γνήσιος Υιός του Πατέρα» (Α).
Εάν η περίπτωση, κατά την οποία ο Ιησούς είπε τα λόγια αυτού του στίχου, είναι αυτή που αναφέρεται από το Λουκά, κατά την επιστροφή τω εβδομήντα από την περιοδεία τους, η βεβαίωση των μαθητών αυτών, ότι τα δαιμόνια υποτάσσονται σε μας στο όνομά σου, έδωσε στον Κύριο την κατάλληλη αφορμή στο να πει αυτά. «Δες πότε λέει αυτά· όταν μέσα από τα έργα πήραν την απόδειξη της δύναμής του, βλέποντας όχι μόνο αυτόν να θαυματουργεί, αλλά και να μπορούν να κάνουν τόσα πολλά στο όνομά του» (Χ).
(4)   «Έπειτα λέει και κάτι ανώτερο από αυτό… Επειδή δηλαδή είπε· Όλα μου παραδόθηκαν από τον πατέρα μου, προσθέτει· Και που είναι το θαυμαστό, λέει, αν είμαι Δεσπότης όλων, τη στιγμή βεβαίως που έχω και κάτι ανώτερο, το να γνωρίζω δηλαδή τον Πατέρα και το να έχω την ίδια ουσία; Διότι και αυτό φανερώνει, με τρόπο κρυφό, με το ότι αυτός μόνο τον γνωρίζει με τέτοιο τρόπο» (Χ).
(5)   Η «επί» αυξάνει την έννοια του γνωρίζω=τελείως γνωρίζω (δ).
«Επίγνωση δεν εννοεί την απλή, αλλά αυτήν που αφορά τη φύση τους. Διότι το ότι είναι μεν υιός και πατέρας, το γνωρίζουμε όλοι όσοι πιστεύουμε· ποιος όμως είναι όσον αφορά στη φύση του ο υιός και ποιος ο πατέρας, κανείς δεν το γνωρίζει… Το είπε αυτό ο Χριστός διδάσκοντας φανερώτερα την ισότητα με τον πατέρα. Διότι αν μόνοι από όλους έχουν ίση την γνώση για τη σχέση μεταξύ τους, άρα είναι ίσοι» (Ζ).
(6)   Οι τίτλοι ο υιός, ο πατήρ χρησιμοποιούνται με απόλυτη έννοια, όπως συχνά στο δ΄ ευαγγέλιο. Δες Μάρκ. ιγ 32, Ματθ. κδ 36. Η απόλυτη αυτή χρήση του τίτλου ο υιός για τον Ιησού συνυπονοεί μοναδική και άμεση σχέση με τον Πατέρα, του πιο στενού είδους. Εφόσον όμως τα λόγια αυτά μαρτυρούνται και από τους άλλους συνοπτικούς (από τον Λουκά οι παρόντες λόγοι και στο Μάρκ. ιγ 32 η με απόλυτη έννοια χρήση του τίτλου), δεν θα ήταν δυνατόν να υπάρξει ισχυρότερη απόδειξη, σε συνδυασμό και με τις μαρτυρίες στο δ΄ ευαγγέλιο, για το ότι ο Κύριος ο ίδιος μίλησε έτσι για τον εαυτό του, ως τον Υιό με απόλυτη έννοια (S).
(7)   «Δεν λέει αυτό, ότι δηλαδή όλοι τον αγνόησαν, αλλά ότι τη γνώση που έχει ο ίδιος για αυτόν, δεν την έχει κανείς άλλος» (Χ).
(8)   Το Πνεύμα το Άγιο δεν αναφέρεται εδώ, διότι το έργο του δεν ήταν ακόμη τόσο καλά γνωστό στους ανθρώπους (b). «Διότι πράγματι έπρεπε πρώτα να φανερωθεί στις ψυχές των μαθητών η γνώση για τον υιό, και έπειτα να αποκαλυφθούν σε αυτούς τα σχετικά με το άγιο Πνεύμα» (Ζ).
(9)   «Όχι σε όποιον διατάζεται, ούτε σε όποιον προστάζεται» (Χ), αλλά σε όποιον θέλει. Σε ποιους όμως θέλει να αποκαλύψει, φαίνεται με σαφήνεια από τον ακόλουθο στίχο (b).
(10)   «Πρόσεξε ότι παραπάνω είπε, ότι ο Πατέρας αποκάλυψε τα μυστήρια στους νήπιους· ενώ εδώ ότι ο Υιός αποκαλύπτει τον Πατέρα. Βλέπεις λοιπόν ότι είναι μία η δύναμη του Πατέρα και του Υιού, αφού βεβαίως και ο Πατέρας αποκαλύπτει και ο Υιός» (Θφ).
Οι λόγοι του Ιησού σε αυτόν το σ. συνυπονοούν συνείδηση μοναδικής σχέσης με το Θεό και η σχέση αυτή, όπως φαίνεται από τα συμφραζόμενα, συνίστατο από τη μία μεν στο ότι όλα παραδόθηκαν σε αυτόν από τον πατέρα, από την άλλη δε στην προΰπαρξη μαζί με το Θεό (a).

Στιχ. 28-30. Ο Κύριος προσκαλεί σε μετάνοια.

Ματθ.11,28 (1)Δεῦτε(2) πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι(3), κἀγὼ ἀναπαύσω(4) ὑμᾶς.
Ματθ.11,28 Ελάτε σ’ εμένα όλοι όσοι κοπιάζετε κι είστε φορτωμένοι, κι εγώ θα σας ξεκουράσω.
(1)   Η σχέση με τα παραπάνω: Αν και ο Υιός μόνος γνωρίζει τον Πατέρα, όμως θέλει να κάνει μέτοχους της γνώσης του, αυτούς που την αξίζουν. Καλεί λοιπόν αυτούς που έχουν ανάγκη καθοδηγίας να έλθουν προς αυτόν και να διδαχτούν.
(2)   Προστακτικό επίρρημα= ελάτε (δ).
(3)   Ή, «κουρασμένους λέει αυτούς που έχουν το βάρος των αμαρτημάτων στην ψυχή» (Θεόδωρος Ηρακλείας)· «διότι είναι κούραση και μέγιστο φορτίο η αμαρτία» (Ω). «Όσοι κοπιάζουν με το να εργάζονται την αμαρτία και είναι φορτωμένοι με το βάρος της… Διότι έχει η αμαρτία κόπο μεν πριν ολοκληρωθεί και βάρος μετά από αυτό» (Ζ).
«Ελάτε όχι για να απαιτήσω ευθύνες, αλλά για να συγχωρήσω αμαρτήματα. Ελάτε, όχι επειδή χρειάζομαι τη δόξα σας, αλλά επειδή ενδιαφέρομαι για τη σωτηρία σας» (Χ).
Ή, κουρασμένοι και φορτωμένοι από το βάρος των Φαρισαϊκών παρατηρήσεων (L). Οι φορτωμένοι από τον φαρισαϊκό ζυγό του νόμου (S).
Ή, το κουρασμένοι υπονοεί κόπο, το φορτωμένοι καρτερία. Το πρώτο αναφέρεται στην επίμονη έρευνα για την αλήθεια και για την ανάπαυση ταραγμένης συνείδησης· το δεύτερο στο βαρύ φορτίο των παρατηρήσεων, το οποίο δεν δίνει ανάπαυση και ίσως και στις λύπες της ζωής, οι οποίες, όταν δεν υπάρχει η από την αληθινή πίστη παρηγοριά, γίνονται τόσο καταθλιπτικές (p). Η τελευταία συνδυάζει και τις δύο άλλες.
(4)   «Δηλαδή να ελευθερώσω από αυτόν τον κόπο και από αυτό το βάρος» (Ζ). «Δεν είπε, θα σώσω μόνο, αλλά και αυτό που ήταν πολύ περισσότερο, ότι θα σας προσφέρω απόλυτη ασφάλεια» (Χ). Εξηγείται αυτό από τον επόμενο στίχο (b).

Ματθ.11,29 (1)ἄρατε τὸν ζυγόν(2) μου(3) ἐφ᾿ ὑμᾶς καὶ μάθετε(4) ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι πρᾷός(5) εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ(6), καὶ εὑρήσετε ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς(7) ὑμῶν(8)·
Ματθ.11,29 Σηκώστε πάνω σας το ζυγό μου και διδαχτείτε από το δικό μου παράδειγμα, γιατί είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά, και οι ψυχές σας θα βρουν ξεκούραση.
(1)   Στους φορτωμένους με ανώφελα φορτία, λέει: Πάρτε το ζυγό μου πάνω σας (p). Η φαρισαϊκή διαπραγμάτευση του νόμου έκανε αυτόν φορτίο βαρύ. Δες Ματθ. κγ 4. Του Χριστού η διδασκαλία ήταν ελαφρύ φορτίο και εύκολος ζυγός. Η φαρισαϊκή αντίληψη της θρησκείας έκανε τους Φαρισαίους να περιφρονούν τον αμόρφωτο και χυδαίο όχλο. Ο Χριστός καλούσε προς τον εαυτό του τον απλό αυτό λαό, που στέναζε κάτω από το φορτίο της θρησκείας, όπως διδασκόταν αυτή από τους Φαρισαίους (a).
(2)   «Ζυγό ονόμασε τις ευαγγελικές εντολές του, διότι τοποθετούνται σαν ζυγός σε αυτούς που μπαίνουν κάτω από αυτές και συνδέουν αυτούς, καί μεταξύ τους καί με το Χριστό που οδηγεί» (Ζ).
«Ζυγό λέει την εργασία των εντολών. Ας ακούσουμε αυτόν που προστάζει, ας γίνουμε υποζύγιο του Χριστού, φορώντας στους εαυτούς μας τους ζυγούς της αγάπης» (Γν).
Με τη χρησιμοποίηση της μεταφοράς του ζυγού ο Κύριος μεταχειρίζεται πιθανώς τρόπο έκφρασης, ο οποίος είχε γίνει παροιμιακός. Ο ζυγός ήταν γνωστή ιουδαϊκή μεταφορά που εξέφραζε πειθαρχία ή υποχρέωση, ειδικά αναφορικά με τη συμμόρφωση με το νόμο (p).
Η εκδοχή του ζυγού του νόμου ήταν πολύ γνωστή στους Ιουδαίους. (δες Ιερεμ. ε 5,Σοφ. Σειρ. μ 1 και εξής) όπως και η ανάπαυση που δίνεται από το Θεό. Δες Ησ. ιδ 3, Β΄ Βασ. ζ 11, Σοφ. Σολ. δ 7, Σοφ. Σειρ. κβ 13. Το νέο εδώ είναι ότι ο ζυγός είναι ο ζυγός του Ιησού, νομοθέτη, ο οποίος πρόσφερε στους φτωχούς και θλιμμένους την τελειότητα του νόμου (L).
(3)   Σηκώνω το ζυγό του Χριστού πάνω μου σημαίνει υποβάλλω τον εαυτό μου στην πειθαρχία και υπακοή του Χριστού (b).
(4)   Μάθετε από εμένα ότι. Αξιοσημείωτη και η εκδοχή: Γίνετε μαθητές μου, πάρτε μαθήματα από εμένα, διότι… (F).
(5)   Οι Φαρισαίοι περιφρονούν τους αμόρφωτους και απλούς και φορτώνουν αυτούς με τα βαριά και δυσβάστακτα φορτία των δικών τους διδασκαλιών για το νόμο. Όλοι αυτοί οι φορτωμένοι ας γίνουν μαθητές διδασκάλου με συμπάθεια, όχι άγριου και αλαζόνα (a). Δεν είμαι οργίλος οδηγός αλλά πράος (δ).
(6)   «Δεν είπε ταπεινός μόνο, αλλά ταπεινός στην καρδιά, δηλαδή ταπεινός στην ψυχή, στην προαίρεση» (Ζ)· το «στην καρδιά» υποδηλώνει ότι αγαπά την ταπείνωση και από την καρδιά του την κάνει δική του (L).
(7)   Το αποτέλεσμα του σηκώματος του ζυγού του Κυρίου θα είναι η ειρήνη της ψυχής με το Θεό, με τον πλησίον και με τον εαυτό της (L).
(8)   Οι σ. 28 και 29 παρουσιάζουν ομοιότητες λεκτικές ολοφάνερες με το Σοφ. Σειρ. να 23,26,27. Σημειώνουμε αυτές, αλλά δεν πρέπει να λησμονούμε το πνεύμα του ευαγγελίου. Ενώ δηλαδή στη Σοφία Σειράχ καλείται ο αναγνώστης να σπουδάσει την Σοφία στη σχολή, όπου διδάσκεται ο νόμος και να πάρει πάνω του το ζυγό του νόμου, ο Ιησούς απευθύνεται προς τους κουρασμένους από το βάρος του νόμου και τους καλεί να πάρουν από αυτόν διδασκαλία που τους αναπαύει και ζυγό γλυκό.
Εάν λοιπόν ο Κύριος χρησιμοποίησε κάποιες αναμνήσεις του από το βιβλίο του Σειράχ, έπραξε αυτό, για να προσδώσει σε αυτές νέα έννοια. Δεν είναι πλέον ο ραββίνος που επαναλαμβάνει το μάθημα, το οποίο έμαθε, αλλά ο Υιός που αποκαλύπτει στις καλοπροαίρετες ψυχές τη νέα διδασκαλία, με την οποία θα πετύχουν την ανάπαυσή τους (L).

Ματθ.11,30 ὁ γὰρ(1) ζυγός(2) μου χρηστὸς(3) καὶ τὸ φορτίον(2) μου ἐλαφρόν(4) ἐστιν.
Ματθ.11,30 Γιατί ο ζυγός μου είναι απαλός, και το φορτίο μου ελαφρό».
(1)   Προσθέτει το λόγο, για τον οποίο θα βρουν ανάπαυση (δ).
(2)   «Τον ζυγό τον ονόμασε και φορτίο επειδή βαραίνει για κάποιο διάστημα τους αγύμναστους» (Ζ).
(3)   Ήπιος, γλυκύς, αντιτίθεται στο τραχύς, σκληρός (g). «Δεν πληγώνει τον αυχένα, αλλά δοξάζει. Διότι ο ζυγός δεν δένεται γύρω από τον τράχηλο, επειδή αυτόν που τον σύρει τον θέλει αυτεξούσιο» (Β). Ή, χρηστός=χρήσιμος, ωφέλιμος, σωτήριος και όχι όπως ο του διαβόλου επιβλαβής και ολέθριος. Η πρώτη εκδοχή πιο σωστή.
(4)   «Είναι ελαφρύς ο αγώνας χάριν της ευσέβειας, διότι έχει μέγιστη βοήθεια» (Ω). «Πρόσεξε πως και ζυγό είπε και μαλακό τον ονόμασε, και φορτίο ανέφερε και ελαφρό το αποκάλεσε· έτσι ώστε, ούτε ως εύκολα να τα περιφρονήσεις, ούτε ως επίπονα να τα αποφύγεις» (Ζ).

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΒ’ (12)

Στιχ. 1-13. Πως αγιάζεται η ημέρα του Θεού.

Ματθ.12,1 Ἐν ἐκείνῳ τῷ καιρῷ(1) ἐπορεύθη ὁ Ἰησοῦς τοῖς σάββασι(2) διὰ τῶν σπορίμων(3)· οἱ δὲ μαθηταὶ αὐτοῦ ἐπείνασαν(4), καὶ ἤρξαντο τίλλειν(5) στάχυας καὶ ἐσθίειν(6).
Ματθ.12,1 Εκείνο τον καιρό ο Ιησούς περνούσε ένα Σάββατο μέσα από σπαρμένα χωράφια. Οι μαθητές του πείνασαν κι άρχισαν να τρίβουν τα στάχυα και να τρώνε τους σπόρους.
Στο ΙΒ΄κεφάλαιο ο ευαγγελιστής εξακολουθεί τα παραδείγματά του για τις παρανοήσεις και την εχθρότητα, στις οποίες η δημόσια δράση του Μεσσία ήταν εκτεθειμένη. Έχουμε εδώ 3 παραδείγματα του φαρισαϊκού ανταγωνισμού, που εκδηλώνεται ολοένα με μεγαλύτερη σφοδρότητα και κορυφώνεται με την κατηγορία εναντίον του Ιησού, ότι εργάζεται στην παράταξη του Βεελζεβούλ. Τα δύο πρώτα παραδείγματα αναφέρονται στη στάση του Χριστού απέναντι στο Σάββατο.
(1)   Συναντιέται η φράση στο Ματθαίο 3 φορές, εδώ, στο ια 25 και στο ιδ 1, ουδέποτε όμως στο Μάρκο και το Λουκά (a). Μάλλον αποτελεί συνδετικό κρίκο με τα παραπάνω. Πάντως χρόνος πρέπει να υπήρξαν οι αρχές της άνοιξης, τις εβδομάδες που ακολουθούσαν το Πάσχα, όταν το σιτάρι ωρίμαζε (S).
(2)   Η λέξη μεταπλάστηκε αντι για το σαββάτοις (g). Ή ο τύπος γίνεται από άχρηστη ονομαστική το σάββας του σάββατος (δ). «Αντί να πει σε ημέρα σαββάτων, δηλαδή το Σάββατο» (Ζ).
(3)   Δηλαδή χωραφιών, των σπαρμένων, αυτά που γενικώς λέμε σπαρτά (δ).
(4)   Ο Μάρκος στο παράλληλο χωρίο (β 33) μιλά μόνο για την πράξη, ο Ματθαίος δηλώνει και την αιτία (L), και μόνος αυτός προσθέτει αυτήν τη λεπτομέρεια (S). Πείνασαν, «διότι λίγο φρόντιζαν για το σώμα, αφού το παν το αφιέρωναν στην ακρόαση και στο να είναι δίπλα στο Σωτήρα» (Ζ).
Το να μαδούν στάχυα για χορτασμό της πείνας τους, δείχνει ότι η πείνα τους είχε φτάσει σε έσχατο σημείο. Από τέτοιου είδους επεισόδια παίρνουμε κάποια ιδέα για τις στερήσεις του θείου μας Λυτρωτή. Είναι αξιοσημείωτο, ότι δεν λέγεται και για τον Κύριο ότι καταπράυνε την πείνα του μαδώντας και αυτός στάχυα (ο).
(5)   =Ανασπώ, αυτό που γενικά λέμε μαδάω κάτι προσκολλημένο σε άλλο σώμα όπως λ.χ. τρίχες, γένι κλπ (δ). «Και ξερίζωναν τα στάχυα για να μπορούν να προχωρούν μπροστά και έτρωγαν τα ξεριζωμένα, τρίβοντας αυτά με τα χέρια τους όπως ο Λουκάς είπε, δηλαδή τα έτριβαν» (Ζ).
Ο Κύριος προπορευόταν μπροστά από τους μαθητές, οι οποίοι μαδούσαν στάχυα και έτρωγαν. Αυτό επιτρεπόταν από το νόμο (Δευτερ. κγ 25) και οι Φαρισαίοι για αυτό δεν κατηγορούν τους μαθητές για κλοπή. Αλλά το να μαδά και να τρίβει κάποιος στάχυα θεωρούνταν από τους Γραμματείς ως ένα είδος θερισμού, αλωνίσματος και λικνίσματος, συνεπώς ως εργασία που απαγορευόταν το Σάββατο (p). Το να θερίζει κάποιος είναι ένα από τα 39 είδη εργασίας που απαγορευόταν το Σάββατο και ο Lightfoot παραθέτει τον Μαιμωνίδη που λέει: «Το να μαδάει κάποιος στάχυα είναι είδος θερισμού» (a).
(6)   «Πρέπει όμως να θαυμάζουμε και των μαθητών την υπομονή, που δεν νοιάζονταν καθόλου για τα σωματικά, αλλά θεωρούσαν πάρεργο το τραπέζι της σάρκας και μάχονταν με συνεχή πείνα και ούτε έτσι δεν απομακρύνονταν» (Ω).

Ματθ.12,2 οἱ δὲ Φαρισαῖοι ἰδόντες εἶπον αὐτῷ· ἰδοὺ(1) οἱ μαθηταί σου ποιοῦσιν(2) ὃ οὐκ ἔξεστι(3) ποιεῖν ἐν σαββάτῳ(4).
Ματθ.12,2 Όταν το είδαν οι Φαρισαίοι, του είπαν: «Κοίτα, οι μαθητές σου κάνουν κάτι που δεν επιτρέπεται από το νόμο να γίνεται το Σάββατο».
(1)   Θέλουν να πουν: Ο διδάσκαλος είναι υπεύθυνος για ό,τι παρόντος του πράττουν οι μαθητές (b). Εφιστούν με αυτό την προσοχή του Σωτήρα (δ).
(2)   «Κατηγόρησαν το μάδημα ως εργασία, όχι το ότι έτρωγαν» (Ζ).
(3)   Δεν θέτουν το ζήτημα με αμφιβολία αλλά κατηγορούν ξεκάθαρα. Για αυτό και μαλώνονται αυστηρά στους σ. 3,5,7 (b).
(4)   Το περί του σαββάτου θέμα απασχολεί μεγάλο μέρος της ευαγγελικής ιστορίας (b).

Ματθ.12,3 ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς(1)· οὐκ ἀνέγνωτε(2) τί ἐποίησε Δαυΐδ(3) ὅτε ἐπείνασεν αὐτὸς καὶ οἱ μετ᾿ αὐτοῦ(4);
Ματθ.12,3 Αυτός τους αποκρίθηκε: «Δε διαβάσατε στη Γραφή τι έκανε ο Δαβίδ όταν πείνασε αυτός κι οι σύντροφοί του;
(1)   Η επιχειρηματολογία του Κυρίου αποτελείται από 4 αδιάσειστα τεκμήρια (F). Στο πρώτο με το παράδειγμα που προβάλλει αποδεικνύει ότι κάθε κανόνας έχει και τις εξαιρέσεις του. Όπως ο Δαβίδ και οι ακόλουθοί του τότε βρέθηκαν στην ανάγκη να ζητήσουν τροφή, έτσι και τώρα ο Υιός Δαβίδ και οι μαθητές του βρέθηκαν στην ίδια ανάγκη (p).
(2)   Είχαν διαβάσει το γράμμα χωρίς να καταλάβουν το πνεύμα. Ο Κύριος ελέγχει την πλάνη με το κύρος της Π.Δ.(b).
(3)   «Τον Δαβίδ φέρνει ως παράδειγμα… Διότι ήταν όντως πολλή η δόξα του προφήτη» (Χ). Του Δαβίδ η συμπεριφορά εδώ δεν θεωρούνταν επιλήψιμη (b).
(4)   Η ιστορία αυτή περιέχεται στο Α΄Βασ. κα. Οτιδήποτε και αν λεχθεί, βέβαιο είναι ότι ο συγγραφέας της Α΄Βασ. δεν αρνείται ότι τον Δαβίδ συνόδευαν και άλλοι (F).

Ματθ.12,4 πῶς εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον(1) τοῦ Θεοῦ καὶ τοὺς ἄρτους τῆς προθέσεως(2) ἔφαγεν, οὓς οὐκ ἐξὸν(3) ἦν αὐτῷ(4) φαγεῖν οὐδὲ τοῖς μετ᾿ αὐτοῦ, εἰ μὴ μόνοις τοῖς ἱερεῦσι(5);
Ματθ.12,4 Πως μπήκε στο ναό του Θεού, κι έφαγε τους άρτους της προθέσεως, που δεν επιτρεπόταν από το νόμο να τους φάει ούτε αυτός ούτε οι σύντροφοί του παρά μόνο οι ιερείς;
(1)   Δηλαδή στη σκηνή του μαρτυρίου, διότι εκείνη την εποχή… η μεν κιβωτός της διαθήκης ήταν στην Καριαθιαρίμ στον οίκο του Αμιναδάβ (Α΄Βασ. ζ 1 και Β΄Βασ. στ 3) ενώ η σκηνή του μαρτυρίου ήταν στη Νομβά όπου ήταν και ο αρχιερέας, στον οποίο μπήκε ο Δαβίδ (δ).
(2)   Οι Ο΄ μεταφράζουν την αντίστοιχη εβραϊκή λέξη με το άρτοι προθέσεως. Δες Α΄Βασ. κα 6 ή άρτοι ενώπιοι (Εξ. κε 29) ή οι άρτοι οι προκείμενοι (Εξοδ. λθ 18) ή άρτοι του προσώπου (Α΄Βασ. κα 7)(a), διότι τοποθετούνταν ενώπιον του Θεού, όπως ένα βασιλικό τραπέζι απλώνεται στην παρουσία επίγειου βασιλιά (ο). Ονομάζονταν λοιπόν έτσι οι 12 σεμιδαλένιοι άρτοι (κατά τον αριθμό των 12 φυλών), οι οποίοι κατά διαταγή του Θεού ώφειλαν να τοποθετούνται σε 2 σειρές πάνω στο τραπέζι της σκηνής του μαρτυρίου ως θυσία στο Θεό, και άλλαζαν κάθε Σάββατο (δ).
(3)   «Με την έννοια ότι δεν επιτρεπόταν από το νόμο» (Ζ).
(4)   «Μη δηλαδή μου λες ότι ήταν προφήτης ο Δαβίδ, διότι ούτε έτσι επιτρεπόταν, αλλά των ιερέων ήταν το προνόμιο… Διότι και αν μύριες φορές ήταν προφήτης, αλλά δεν ήταν ιερέας. Και αν όμως εκείνος ήταν προφήτης, αλλά δεν ήταν και όσοι ήταν μαζί του· διότι και σε εκείνους έδωσε» (Χ).
(5)   «Και τι σχέση έχει αυτό με το ζητούμενο; Θα πει κάποιος· διότι δεν έκανε την παράβαση ο Δαβίδ το Σάββατο… (ο Χριστός) αφήνοντας το Σάββατο φέρνει άλλο παράδειγμα ανώτερο του σαββάτου. Διότι δεν είναι ίσο το να παραβεί κάποιος μία ημέρα και το να αγγίξει το ιερό εκείνο τραπέζι, το οποίο δεν επιτρεπόταν σε κανέναν· διότι το μεν Σάββατο πολλές φορές παραβιάστηκε… και στην περιτομή και σε άλλα πολλά έργα· αυτό το ίδιο πράγμα μπορείς να το διαπιστώσεις και στην Ιεριχώ· αυτό όμως μόνο τότε έγινε» (Χ).
Το να μαδά κάποιος στάχυα δεν ήταν από μόνο του παράβαση. Δες Δευτερ. κγ 25. Κατατάχτηκε όμως στην κατηγορία του απαγορευμένου έργου για το Σάββατο από την παράδοση των Γραμματέων. Εναντίον της παράδοσης αυτής ο Χριστός επικαλείται την Γραφή. Σύμφωνα με αυτήν ο Δαβίδ έφαγε τους άρτους της πρόθεσης. Αυτό ήταν πράξη απαγορευμένη από το νόμο. Αλλά επιβλήθηκε από την ανάγκη. Κατά τον ίδιο τρόπο και η πράξη των μαθητών τώρα ήταν επιτρεπόμενη λόγω της ανάγκης τους (a).

Ματθ.12,5 ἢ οὐκ ἀνέγνωτε(1) ἐν τῷ νόμῳ(2) ὅτι τοῖς σάββασιν οἱ ἱερεῖς ἐν τῷ ἱερῷ(3) τὸ σάββατον βεβηλοῦσι(4), καὶ ἀναίτιοί(5) εἰσι;
Ματθ.12,5 Ή δε διαβάσατε στο νόμο πως οι ιερείς παραβιάζουν το Σάββατο, αφού εργάζονται μέσα στο ναό, κι όμως δεν είναι ένοχοι;
(1)   «Συνεχώς λέει σε αυτούς το «δεν διαβάσατε;» ελέγχοντάς τους για μάταιο κόπο αφού δεν καταλαβαίνουν αυτά που διαβάζουν» (Ζ). Το δεύτερο επιχείρημα είναι από το παράδειγμα των ιερέων (F). «Στην αρχή έφερε ως παράδειγμα τον Δαβίδ, καταπαύοντας με το αξίωμα του προσώπου την ανόητη εξέγερσή τους. Αφού όμως τους αποστόμωσε… τότε προσθέτει και την κυριότερη κατάργηση του σαββάτου. Ποια ήταν αυτή; Δεν ξέρετε ότι στο ιερό οι ιερείς βεβηλώνουν το Σάββατο και είναι ακατηγόρητοι; Διότι εκεί μεν, λέει, (στην περίπτωση του Δαβίδ) η περίσταση προκάλεσε την παραβίαση, εδώ και χωρίς περίσταση (ανάγκη) γίνεται η κατάργηση» (Χ).
(2)   Δες Αριθμ. κη 9,10. Η αντικατάσταση των άρτων της προθέσεως το Σάββατο και οι θυσίες τις οποίες κανόνιζε ο νόμος για το Σάββατο απαιτούσαν εργασία. Σύμφωνα με την αρχή λοιπόν των Φαρισαίων, που δεν αναγνώριζαν καμία εξαίρεση, ήταν βεβήλωση (δ). Επιτρεπόταν «στους ιερείς να θυσιάζουν το Σάββατο και λόγω της θυσίας να κόβουν ξύλα και να ανάβουν φωτιά και να διαμοιράζουν τα κρέατα και άλλα τέτοια να κάνουν» (Ζ).
(3)   «Δες με πόσα αποδεικνύει αυτό. Πρώτον από το πρόσωπο· διότι λέει ότι οι ιερείς· έπειτα από το ναό· διότι στο ναό γινόταν αυτό» (Ζ). Η πράξη της βεβήλωσης γίνεται μέσα στο ίδιο το ιερό.
(4)   «Ούτε δηλαδή είπε, καταργούν, αλλά το πολύ βαρύτερο, βεβηλώνουν» (Χ). Συνήθως το ρήμα εκφράζει κάποιο είδος ιεροσυλίας και με αυτήν την έννοια η Βίβλος χρησιμοποιεί τη λέξη (Ησ. νστ 2,6. Σοφον. γ 4 κλπ). Ήταν όμως δυνατόν και νόμιμο πράγμα ιερό, αφιερωμένο στο Θεό να επιστρέψει σε κοινή χρήση. Από αυτό το αντίστοιχο εβραϊκό του βεβηλώνω σημαίνει στους ραββίνους χρήση κοινή που νόμιμα επιτράπηκε για πράγμα ιερό. Με αυτήν την έννοια χρησιμοποιείται και εδώ η λέξη από τον Κύριο (L).
(5)   Σημαίνει: «όχι μόνο δεν τιμωρούνται, αλλά και απαλλάσσονται κατηγορίας» (Χ). Αθώοι, ακατηγόρητοι (Ησύχιος).

Ματθ.12,6 λέγω(1) δὲ ὑμῖν ὅτι τοῦ ἱεροῦ(2) μεῖζόν ἐστιν ὧδε(3).
Ματθ.12,6 Σας βεβαιώνω πως εδώ έχουμε κάτι ανώτερο από το ναό.
(1)   Εκφράζει μέγα κύρος και εξουσία (b).
(2)   Στο οποίο οι ιερείς λειτουργούν (b).
(3)   «Διότι είναι παρών εδώ ο ίδιος ο δεσπότης του ιερού· η αλήθεια, όχι ο τύπος» (Χ). Δεν λέει. Είμαι μεγαλύτερος. Ο Ιησούς ήταν ταπεινός στην καρδιά (b). Το ανώτερο από το ιερό είναι ο Υιός του ανθρώπου=ο Μεσσίας. Εάν το ιερό δεν υποτασσόταν στους κανόνες περί σαββάτου, πόσο μάλλον ο Μεσσίας; (a). Εδώ ο Σωτήρας με το «παραπάνω από το ιερό» σαφώς κηρύττει τη θεία του φύση· διότι από το ναό του Θεού ανώτερος είναι μόνος ο Θεός (δ).
«Εάν το ιερό αποδεικνυόταν πάνω από την εντολή, άρα ο Χριστός ήταν πάνω από το νόμο» (Ω). Μολονότι χρησιμοποιείται εδώ ουδέτερο, ο Κύριος θέλησε να σημάνει το δικό του πρόσωπο πιο έντονα, και πράγματι το ουδέτερο λέει πολύ περισσότερα από το αρσενικό. Δες Ματθ. α 20 και Λουκ. α 35 (F). Παραπάνω από την άποψη της σπουδαιότητας των υπηρεσιών που οφείλονται σε αυτόν (ο).

Ματθ.12,7 εἰ δὲ ἐγνώκειτε(1) τί ἐστιν ἔλεον θέλω καὶ οὐ θυσίαν(2), οὐκ ἅν κατεδικάσατε(3) τοὺς ἀναιτίους(4).
Ματθ.12,7 Κι αν είχατε καταλάβει τι σημαίνει αγάπη θέλω και όχι θυσία, δε θα καταδικάζατε αυτούς τους αθώους ανθρώπους.
(1)   Το τρίτο επιχείρημα είναι από το παράγγελμα της αγάπης (F). Εάν είχε ανοιχτεί ο νους σας, ώστε να κατανοείτε το αληθινό πνεύμα του νόμου (δ).
(2)   Η παράθεση από το Ωσηέ στ 6. «Ο Θεός προτίμησε το έλεος από τη θυσία… Εάν όμως λόγω θυσίας καταργείται το Σάββατο, πολύ περισσότερο για το έλεος. Διότι είναι ανώτερη από τη θυσία η ελεημοσύνη σύμφωνα με τη δηλωμένη θεία απόφαση» (Ζ). Και η ίδια η Π.Δ. έβαζε την αγάπη πάνω από τη θυσία (L). «Δεν έχω ανάγκη, λέει, τις θυσίες, αλλά τις δέχομαι συγκαταβαίνοντας στη γνώμη της δικής σας αδυναμίας, αλλά απαιτώ αυτά τα δύο, την εύνοια προς εμένα και την φιλανθρωπία στον πλησίον» (Θεοδώρου).
(3)   Αλόγιστα, γρήγορα, σκληρά (b).
(4)   «Θα σπλαγχνιζόσασταν αυτούς που πείναγαν τόσο πολύ ώστε να τρώνε ακατέργαστο στάρι και δεν θα κατηγορούσατε αυτούς που είναι αθώοι, και αν όχι για κάτι άλλο, αλλά τουλάχιστον για την πείνα» (Ζ). Η ανάγκη της συντήρησης των αδελφών στη ζωή είναι ανώτερη από την ανάγκη της τήρησης του σαββάτου (δ). Για αυτό αυτοί που από τέτοια ανάγκη παραβίασαν το Σάββατο είναι αναίτιοι.

Ματθ.12,8 κύριος γάρ(1) ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου(2) καὶ τοῦ σαββάτου(3).
Ματθ.12,8 Άλλωστε ο Υιός του Ανθρώπου εξουσιάζει και το Σάββατο».
(1)   Τέταρτο επιχείρημα: η εξουσία του υιού του ανθρώπου πάνω στο Σάββατο (F). Αιτιολογεί ή το «εδώ είναι παραπάνω από το ιερό»= ο Μεσσίας είναι μεγαλύτερος παρά ο ναός, διότι είναι κύριος του σαββάτου, δηλαδή είναι ίσος με το Θεό, ο οποίος όρισε το σάββατο (a) ή αιτιολογεί το αναίτιοι= οι μαθητές ήταν αναίτιοι και αθώοι στα μάτια του διδασκάλου τους, διότι ο υιός του ανθρώπου είναι ο κύριος του σαββάτου (L). «Αφού είμαι παρών εγώ ο κύριος και ανέχομαι, μάταια εσείς καταδικάζετε τους δικούς μου» (Ζ).
(2)   «Σε σχέση με το παράλληλο χωρίο του Μάρκου (β 27) «το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο. Επομένως ο υιός του ανθρώπιυ είναι κύριος και του σαββάτου»= το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο. Συνεπώς υποτάσσεται στον ιδανικό άνθρωπο, ο οποίος αντιπροσωπεύει το γένος ολόκληρο και έχει εξουσία να καθορίζει τον τρόπο, με τον οποίο η εντολή του σαββάτου μπορεί να τηρείται καλύτερα για ωφέλεια του ανθρώπου (p).
(3)   «Πάλι φανερώνει εμμέσως τη θεότητά του. Διότι άλλοτε μεν την κρύβει, λόγω της αμβλυωπίας των μεμψίμοιρων, άλλοτε πάλι την φανερώνει πιο ανοιχτά για την πιο καθαρή όραση των επιεικέστερων. Διότι είναι κύριος, λέει, του σαββάτου αυτός που έγινε άνθρωπος, ο δημιουργός και νομοθέτης του» (Ζ).
«Αν είναι κύριος του σαββάτου ο υιός του ανθρώπου και βασιλιάς, επιτρέπεται στον βασιλιά άλλοτε μεν να νομοθετεί για το Σάββατο, άλλοτε δε και να σταματά το Σάββατο μαζί με τις θυσίες και τα ολοκαυτώματα και την υπόλοιπη λειτουργία του ιερού νομοθετώντας καινούργια διαθήκη» (Ω).
Ο Χριστός παρόλ αυτά δεν διεκδικεί εξουσία να καταργήσει την εντολή του σαββάτου. Το Σάββατο ήταν εντολή του Θεού για το καλό του Ισραήλ και της ανθρωπότητας. Αλλά οι σύμφωνα με την παράδοση των γραμματέων μέθοδοι της τήρησης του σαββάτου ήταν ανθρώπινες επινοήσεις, και αυτές έπρεπε να παραμερίζονται ανάλογα τις περιστάσεις. Συνδυάζοντας το Σάββατο μαζί με το έλεος και τις εκδηλώσεις της αγάπης ο Χριστός εκπλήρωνε τον θεμελιώδη σκοπό του σαββάτου. Οι Φαρισαίοι μετέβαλλαν το Σάββατο σε θεσμό τόσο κουραστικό και φορτικό ώστε ο θείος του χαρακτήρας λησμονήθηκε. Η καλύτερη αποκατάσταση θα γινόταν εδώ, εάν δειχνόταν, ότι το Σάββατο ήταν ευλογία και όχι επαχθές φορτίο (p).

Ματθ.12,9 Καὶ μεταβὰς ἐκεῖθεν ἦλθεν(1) εἰς τὴν συναγωγὴν αὐτῶν(2).
Ματθ.12,9 Ο Ιησούς έφυγε από ’κει και πήγε στη συναγωγή τους.
Ο Ματθαίος αφηγείται το επεισόδιο αυτό με πλήρη ανεξαρτησία από την αφήγηση του Μάρκου. Η ανεξαρτησία μάλιστα αυτή παρουσιάζεται τόσο φανερότερη, όσο και ο Λουκάς αντιλήφθηκε το επεισόδιο όπως ο Μάρκος (L).
«Και οι μεν άλλοι ευαγγελιστές λένε, ότι έστησε τον άνθρωπο στη μέση και τους ρώτησε αν επιτρέπεται τα σάββατα να κάνει κάποιος καλές πράξεις… και λένε ότι αυτός ρώτησε. Ενώ αυτός (ο Ματθαίος), λέει ότι ρωτήθηκε. Φυσικό ήταν να συνέβησαν και τα δύο· διότι επειδή ήταν βρωμεροί και γνώριζαν ότι οπωσδήποτε θα προβεί στη θεραπεία, έσπευσαν να προκαταλάβουν τον Ιησού με την ερώτησή τους, ελπίζοντας ότι με αυτήν θα εμποδίσουν τη θεραπεία» (Χ).
(1)   «Ο Λουκάς είπε πιο ξεκάθαρα ότι «συνέβη και κάποιο άλλο Σάββατο μπήκε αυτός στη συναγωγή»»(Ζ). Ο Ματθαίος αναφέρει την ίδια ημέρα της διάβασης μέσω των σπαρτών ως την ημέρα της θεραπείας αυτού που είχε ξερό το χέρι… Ο Ματθαίος δεν φροντίζει τόσο πολύ το χρόνο και τον τόπο των ιστορουμένων λόγων και έργων, όσο την ακρίβεια της ουσίας και του περιεχομένου της διήγησης. Και για αυτό και η διόρθωση του Λουκά μπορεί να είναι ακριβής και καθόλου δεν παραβλάπτεται με αυτήν το κύρος του Ματθαίου (δ).
«Διότι σε πολλά σημεία φαίνονται να διαφωνούν οι ευαγγελιστές. Αυτό λοιπόν από μόνο του είναι μέγιστο δείγμα της αλήθειας. Διότι αν σε όλα συμφωνούσαν με ακρίβεια και στον καιρό και στον τόπο και μέχρι τα ίδια τα λόγια, κανείς από τους εχθρούς δεν θα πίστευε ότι χωρίς συνάντηση και συμφωνία ανθρώπινη έγραψαν όσα έγραφαν… Αν μίλησαν διαφορετικά για το χρόνο και τον τόπο, αυτό δεν βλάπτει καθόλου την αλήθεια των λόγων τους… Διότι στα κεφαλαιώδη θέματα, που συγκρατούν τη ζωή μας και συνθέτουν το κήρυγμα, πουθενά δεν βρίσκεται κανένας από αυτούς να διαφωνεί ούτε ελάχιστα» (Χ. α΄ομιλία Ματθ.).
(2)   Των Ιουδαίων στους οποίους ανήκαν οι συναγωγές (δ). Δες Ματθ. δ 23 και ια 1 («στις πόλεις τους»).

Ματθ.12,10 καὶ ἰδοὺ ἄνθρωπος ἦν ἐκεῖ τὴν χεῖρα ἔχων ξηράν(1)· καὶ ἐπηρώτησαν αὐτὸν λέγοντες· εἰ ἔξεστι τοῖς σάββασι θεραπεύειν(2); ἵνα κατηγορήσωσιν(3) αὐτοῦ.
Ματθ.12,10 Εκεί βρισκόταν ένας άνθρωπος με παράλυτο χέρι. Και ρώτησαν τον Ιησού αν επιτρέπεται από το νόμο να γίνονται θεραπείες το Σάββατο, γιατί να βρουν αφορμή να τον κατηγορήσουν.
(1)   Του οποίου το χέρι είχε χάσει κάθε αίσθηση και κίνηση και έμενε ακίνητο και νεκρό, λόγω πλημμελούς κυκλοφορίας του αίματος που προήλθε είτε από αποπληξία είτε από ατροφία (δ). Το ξερό χέρι ήταν ατύχημα μεγάλο για τον πάσχοντα ο οποίος έτσι ήταν καταδικασμένος στο να ζητιανεύει (F).
(2)   Ευθεία και όχι πλάγια ερώτηση… Επειδή από τους νομοδιδάσκαλους άλλοι μεν νόμιζαν ότι μόνο τις απειλητικές για θάνατο ασθένειες μπορούσε κάποιος να θεραπεύσει το Σάββατο, άλλοι δε και την παρηγοριά των ασθενών το Σάββατο την νόμιζαν απαγορευμένη, οι Φαρισαίοι έρχονται να εκφράσουν με το απορηματικό «ει», την απορία και αμφιβολία, την οποία δήθεν είχαν στο ζήτημα της θεραπείας το Σάββατο (δ).
(3)   «Ρωτούσαν όχι για να μάθουν, αλλά για να κατηγορήσουν. Και μολονότι ήταν αρκετή η πράξη, αν ήθελαν να τον καητγορήσουν, παρά ταύτα ήθελαν να έχουν αφορμή και από τα λόγια του, ώστε να έχουν άφθονα επιχειρήματα εναντίον του» (Χ).

Ματθ.12,11 ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς(1)· τίς ἔσται ἐξ ὑμῶν ἄνθρωπος ὃς ἕξει πρόβατον ἕν(2), καὶ ἐὰν ἐμπέσῃ τοῦτο τοῖς σάββασιν εἰς βόθυνον(3), οὐχὶ κρατήσει αὐτὸ καὶ ἐγερεῖ(4);
Ματθ.12,11 Αυτός τους είπε: «Ποιος από σας, αν έχει ένα πρόβατο και το Σάββατο του πέσει σ’ ένα λάκκο δε θα το πιάσει να το βγάλει έξω;
(1)   «Πρόσεξε πως βγάζει συμπεράσματα για αυτούς με το παράδειγμα αυτό και δείχνει ότι είναι φιλοχρήματοι μάλλον παρά φιλάνθρωποι, και τα ζώα μεν τα λυπούνται, αλλά τους ανθρώπους δεν τους ελεούν» (Ζ). Τεκμήριο κατ’ άνθρωπον (ad hominem)(F).
(2)   Πιο πιθανή ερμηνεία: «αφού είναι ένα, η απώλειά του δεν είναι μεγάλη» (b). Λιγότερο πιθανή: ένα και επειδή είναι μόνο, είναι πιο αγαπητό (δ). Η έννοια δεν είναι, ότι είχε ένα μόνο πρόβατο, αλλά ένα από τα πολλά της ποίμνης έπεσε σε λάκκο (ο).
(3)   Από το βόθρος, βάθος=σε λάκκο (δ).
(4)   Η υπονοούμενη απάντηση: Δεν θα υπάρξει κανείς που δεν θα κρατήσει και θα σηκώσει (δ). Ζώο, το οποίο έπεσε σε λάκκο ή βρίσκεται σε κίνδυνο ή είναι θύμα οποιουδήποτε ατυχήματος, μπορεί να τύχει βοήθειας ημέρα σαββάτου ή γιορτής κατά τον ραββινικό νόμο υπο κάποιους όρους. Η γενικώς αναγνωρισμένη αρχή ήταν, ότι ήταν αντίθετο με το νόμο να αφήνει κάποιος αβοήθητο ζώο, ώστε αυτό να εξακολουθεί να πάσχει (S).

Ματθ.12,12 πόσῳ οὖν διαφέρει ἄνθρωπος προβάτου(1); ὥστε ἔξεστι τοῖς σάββασι(2) καλῶς ποιεῖν(3).
Ματθ.12,12 Ένας άνθρωπος είναι πολύ ανώτερος από ένα πρόβατο. Ο νόμος, λοιπόν, επιτρέπει να κάνουμε το καλό την ημέρα του Σαββάτου».
(1)   Πιο σωστή είναι η στίξη με τελεία. «Αφού συνομολόγησαν αυτοί με τη σιωπή τους… μιλά αξιωματικά, ότι είναι πολύ τιμιότερος ο άνθρωπος από το πρόβατο» (Ζ).
(2)   Για αγαθοεργία δεν πρέπει κάποιος να αργοπορεί ή να αναβάλλει (b).
(3)   Να ευεργετεί, να πράττει το καλό είτε σε άνθρωπο είτε σε πρόβατο, πολύ μάλιστα περισσότερο σε άνθρωπο παρά σε πρόβατο. Δεν πρέπει κατά το Σάββατο να εργαζόμαστε τα συνηθισμένα για υλικά οφέλη έργα. Πρέπει όμως να ενεργούμε τα όσα ο καιρός και ο τόπος φέρνουν μπροστά μας για το καλό του πλησίον και των ζωντανών πλασμάτων και ειδικά για δόξα του Θεού (b).

Ματθ.12,13 τότε(1) λέγει(2) τῷ ἀνθρώπῳ· ἔκτεινόν σου τὴν χεῖρα· καὶ ἐξέτεινε(3), καὶ ἀποκατεστάθη(4) ὑγιὴς ὡς ἡ ἄλλη.
Ματθ.12,13 Ύστερα λέει στον άρρωστο: «Τέντωσε το χέρι σου». Εκείνος το τέντωσε, και ξανάγινε γερό όπως το άλλο.
(1)   Όταν δηλαδή έδειξε με παράδειγμα ότι επιτρέπεται το Σάββατο να ευεργετούμε, τότε έρχεται να εφαρμόσει αυτήν την αρχή θεραπεύοντας τον άνθρωπο (δ).
(2)   Κανένα εξωτερικό έργο δεν ενήργησε ο Κύριος, αλλά απλώς διέταξε και έτσι οι εχθροί του δεν είχαν νόμιμη βάση για να τον κατηγορήσουν ότι παραβίασε το Σάββατο (ο).
(3)   «Με προσταγή θεράπευσε το χέρι καί προκαλώντας τους κατάπληξη καί δείχνοντας ότι είναι Θεός» (Ζ).
(4)   Επανήλθε στην προηγούμενη υγιή κατάσταση (g).

Στιχ. 14-21. Προφητείες που εκπληρώθηκαν στον Ιησού.

Ματθ.12,14 ἐξελθόντες δὲ οἱ Φαρισαῖοι(1) συμβούλιον ἔλαβον(2) κατ᾿ αὐτοῦ, ὅπως(3) αὐτὸν ἀπολέσωσιν(4).
Ματθ.12,14 Τότε βγήκαν έξω οι Φαρισαίοι και ύστερα από σύσκεψη αποφάσισαν να τον εξοντώσουν.
(1)   «Ο μεν άνθρωπος θεραπευόταν, ενώ εκείνοι με την υγεία τη δική του έγιναν χειρότεροι» (Χ). Δεν μπορούσαν να αναιρέσουν τα λόγια του. Φρονούν όμως, ότι καθένας που διδάσκει το να παραθεωρούνται οι παραδόσεις τους είναι επικίνδυνος αιρετικός. Και για αυτό αποφασίζουν να τον θανατώσουν.
(2)   Η φράση συμβούλιο λαμβάνειν είναι χαρακτηριστική του Ματθαίου (ιβ 14,κβ 15,κζ 1,7, κη 12). Δεν συναντιέται αλλού στην Κ.Δ. ούτε στους Ο΄. Και στην ελληνική γραμματεία η λέξη συμβούλιο είναι σπάνια. Η φράση σημαίνει καταλήγω σε απόφαση μάλλον παρά συζητώ εάν ναι ή όχι. «Έκαναν συμβούλιο μεταξύ τους. Ο Μάρκος όμως λέει ότι μαζί με τους Ηρωδιανούς το αποφάσισαν αυτό» (Ζ). «Συσκέπτονται για να τον φονεύσουν» (Χ).
(3)   Και με την έννοια του: με ποιο τρόπο (g).
(4)   «Χωρίς να τους αδικήσει σε τίποτα, επιχειρούσαν να τον φονεύσουν» (Χ).

Ματθ.12,15 Ὁ δὲ Ἰησοῦς γνοὺς(1) ἀνεχώρησεν(2) ἐκεῖθεν(3)· καὶ ἠκολούθησαν αὐτῷ ὄχλοι πολλοί, καὶ ἐθεράπευσεν αὐτοὺς πάντας(4),
Ματθ.12,15 Ο Ιησούς όμως το έμαθε κι έφυγε από ’κει. Κόσμος πολύς ακολούθησε τον Ιησού, κι αυτός θεράπευσε όλους τους πάσχοντες,
(1)   Χαρακτηριστική λέξη του Ματθαίου, μπορούμε να την πάρουμε ότι λέγεται και για φυσική γνώση (L).
(2)   «Διότι δεν είχε έρθει ακόμη η ώρα του θανάτου του και έπρεπε πολλοί ακόμα να θεραπευτούν και να απολαύσουν τη διδασκαλία του» (Ζ).
(3)   Έφυγε από την επικίνδυνη περιοχή και εξακολούθησε το ευεργετικό του έργο αλλού. «Διότι πρέπει να αναχωρούμε από τους πονηρούς και να μη ρίχνουμε ριψοκίνδυνα τους εαυτούς μας στις μανίες τους» (Ζ). «Διότι το ριψοκίνδυνο δεν είναι θεάρεστο» (Θφ).
(4)   Δηλαδή με συντομία του λόγου που εννοείται από τη σειρά του λόγου, τους ασθενείς στον όχλο, τους αρρώστους τους (δ).

Ματθ.12,16 καὶ ἐπετίμησεν(1) αὐτοῖς ἵνα μὴ φανερὸν ποιήσωσιν αὐτόν,
Ματθ.12,16 αλλά τους διέταξε να μην τον διαφημίζουν.
(1)   Θεράπευε, αλλά δεν ήθελε τα θαύματα, τα οποία από αγαθότητα ενεργούσε, να γίνουν για αυτόν ένα είδος διαφήμισης (L). «Πρόσεξε λοιπόν πώς και τους αρρώστους φροντίζει και το φθόνο των Ιουδαίων καταπραΰνει, παραγγέλοντας, να μην κάνουν φανερό ότι θεραπεύει· διότι αν το άκουγαν αυτό επρόκειτο να εξαγριωθούν περισσότερο» (Ζ). Το επιτιμώ εδώ με την έννοια του προτρέπω έντονα (g). «Με την έννοια του παράγγειλε και εξασφάλισε» (Ζ).

Ματθ.12,17 ὅπως πληρωθῇ(1) τὸ ῥηθὲν διὰ Ἡσαΐου(2) τοῦ προφήτου λέγοντος·
Ματθ.12,17 Έτσι εκπληρώθηκε ο λόγος του Θεού, που είπε ο προφήτης Ησαΐας:
(1)   «Εισάγει τον προφήτη ο ευαγγελιστής, που προαναγγέλλει αυτού του είδους τη μακροθυμία και ανεξικακία του» (Ζ) και «υμνεί την πραότητα και την ανείπωτη δύναμή του και ανοίγει μεγάλη και ισχυρή θύρα στα έθνη» (Χ).
(2)   Η παράθεση από το Ησ. μβ 1-4, όπου ο δούλος του Ιεχωβά παρουσιάζεται ως ειδικό αντικείμενο της θείας αγάπης και ως χρισμένος μαζί με το Πνεύμα, για να κρίνει τα έθνη (p). Γίνεται η παράθεση όχι σύμφωνα με τους Ο΄, αλλά με μετάφραση ελεύθερη από το εβραϊκό πρωτότυπο (δ).

Ματθ.12,18 ἰδοὺ ὁ παῖς μου(1), ὃν ᾑρέτισα(2), ὁ ἀγαπητός μου(3), εἰς ὃν εὐδόκησεν ἡ ψυχή μου(4)· θήσω(5) τὸ πνεῦμά μου ἐπ᾿ αὐτόν, καὶ κρίσιν(6) τοῖς ἔθνεσιν ἀπαγγελεῖ·
Ματθ.12,18 Να ο δούλος μου που διάλεξα, ο αγαπημένος μου που εγώ τον εξέλεξα· θα δώσω το πνεύμα μου σ’ αυτόν και θ’ αναγγείλει στα έθνη την ερχόμενη κρίση.
(1)   «Εκπροσωπώντας τον πατέρα λέει αυτά» (Ζ). Σημαίνει και δούλος. Εδώ και στα Πράξ. γ 13,26, δ 27,30 λέγεται για τον Ιησού ως Μεσσία=ο ευσεβής και στο Θεό αρεστός άνδρας, του οποίου τα έργα χρησιμοποιεί ο Θεός για εκπλήρωση των αποφάσεών του (g) Λέγεται για τον Μεσσία ως τον κατ’ εξοχήν απεσταλμένο, για να φανερώσει το θέλημα και να τελειώσει το έργο του Θεού (δ).
(2)   Λέξη ιωνική ισοδύναμη με τη δόκιμη αιρέω και αιρέσομαι= εκλέγω κάποιον (δ). Ξεχωρίζω ως εκλεγμένο (b). Εδώ πιθανώς υπονοεί την προαιώνια ενέργεια του Θεού, με την οποία εκλέχτηκε ο Μεσσίας (a).
(3)   «Ως μονογενής» (Ζ). Σημαίνει σχεδόν υιός μονογενής και προσδίδει έτσι στην προηγούμενη λέξη «παις» την έννοια της λέξης υιός (L). Έχει όμως μέσα του και την έννοια της εκλογής. Για αυτό οι Ο΄μετάφρασαν: ο εκλεκτός μου.
(4)   «Το «στον οποίο ευδόκησε η ψυχή μου» με την έννοια του: «στον οποίο ευδόκησα εγώ»» (Ζ). Δες γ 17 (εν ω ευδόκησα). Μόνο εδώ και στο Β΄ Πέτρ. α 17 το ρήμα ευδοκώ μαζί με την πρόθεση εις και αιτιατική (δ). Η πρόθεση εις σημαίνει την συνεχή κλίση και ροπή της διάνοιας του Πατέρα προς τον αγαπημένο Υιό (b).
(5)   Τη φράση θήσω κλπ «την είπε για τον υιό που έγινε άνθρωπος, σαν για άνθρωπο που πρόκοβε με την επιφοίτηση του παναγίου Πνεύματος» (Ζ). Ο μέλλοντας= πρόκειται να βάλω σε αυτόν το Άγιο Πνεύμα, όταν θα τον στείλω στον κόσμο (L). Αυτό εκπληρώθηκε και στο βάπτισμα του Ιησού (Ματθ. γ 16) και όπως ο ευαγγελιστής Ιωάννης (γ 34) βεβαίωσε «δεν δίνει με μέτρο (ο Θεός) το Πνεύμα (σε αυτόν)». Ως Θεός ο θείος μας Λυτρωτής δεν είχε ανάγκη να λάβει Πνεύμα Άγιο, αλλά ως Λόγος που ενανθρώπησε παίρνοντας τη φύση μας, έπαιρνε Πνεύμα άγιο, που τον έκανε ικανό στο μεσσιακό του έργο (ο).
(6)   Η λέξη στο εβραϊκό πρωτότυπο χρησιμοποιείται με ευρεία έννοια, σχεδόν με την έννοια της λέξης θρησκεία (S). «Κρίση λέει τον ευαγγελικό νόμο, τον οποίο κήρυξε στα έθνη μέσω των αποστόλων» (Ζ).

Ματθ.12,19 οὐκ ἐρίσει(1) οὐδὲ κραυγάσει(2), οὐδὲ ἀκούσει τις ἐν ταῖς πλατείαις(3) τὴν φωνήν αὐτοῦ.
Ματθ.12,19 Δε θα μαλώσει και δε θα κραυγάσει, ούτε θ’ ακούσει κανένας στις πλατείες τη φωνή του.
(1)   «Φανερώνει την πραότητά του» (Σχ). «Επειδή ήταν μακρόθυμος και πραότατος δεν μάλωνε με αυτούς που διαφωνούσαν μαζί του» (Ζ). Ο Σωτήρας απαντούσε στους Φαρισαίους, αλλά δεν προκαλούσε αυτός τις αντιλογίες (L). Δεν θα φιλονεικήσει για τον χαρακτήρα της διδασκαλίας του με αυτούς που αντιφρονούν (δ).
(2)   Ούτε θα βγάλει φωνή δυνατή και οργισμένη (δ). «Διότι είναι ήσυχα και χωρίς κανένα θόρυβο τα έργα της αληθινής θεότητας» (Κ). Δεν θα εμφανιστεί ως πολεμιστής ή δημαγωγός, αγωνιζόμενος να κυριαρχήσει με τη βία ή τον δόλο (ο).
(3)   «Ούτε δίδασκε στις αγορές όπως αυτοί που κυνηγούν τη δόξα των ανθρώπων, αλλά στο ιερό και στις συναγωγές των Ιουδαίων και στις ερημιές και στα όρη και τους γιαλούς» (Ζ).

Ματθ.12,20 κάλαμον συντετριμμένον(1) οὐ κατεάξει(2) καὶ λίνον τυφόμενον(3) οὐ σβέσει, ἕως ἂν ἐκβάλῃ εἰς νῖκος τὴν κρίσιν(4)·
Ματθ.12,20 Το ραγισμένο καλάμι δε θα το συντρίψει, το λυχνάρι που καπνίζει δε θα το σβήσει, ωσότου οδηγήσει τη δίκαιη κρίση στη νίκη·
(1)   «Όχι απλώς καλάμι, αλλά καλάμι που έχει ήδη συντριφτεί» (Χ).
(2)   Οι Ο΄μεταφράζουν «ου συντρίψει».
(3)   Λίνος εδώ είναι το ελλύχνιο (g), η θρυαλλίδα, το φυτίλι (δ), το βουτηγμένο στο λάδι της λυχνίας και το οποίο όταν το λάδι εξαντληθεί, πάει να σβήσει και για αυτό καπνίζει (L) όπως μετέφρασαν την αντίστοιχη εβραϊκή λέξη οι Ο΄(«καπνιζόμενον»). «Φυτίλι που καπνίζει και είναι κοντά στο να σβήσει» (Θεόδωρος Ηρακλείας). Το συντετριμμένο καλάμι και το σβησμένο φυτίλι συμβολίζουν τους ηθικά ασθενείς και αδύνατους (S). «Καλάμι συντετριμμένο είναι η ψυχή που συντρίφτηκε από τις αμαρτίες» (Ω). Είναι οι καρδιές οι τραυματισμένες, τις οποίες ένα ακόμη πλήγμα θα αποτελείωνε· είναι ψυχές, τις οποίες το φως εγκαταλείπει και τις οποίες δεν πρέπει να προσβάλει (L).
Ο Ιερώνυμος το μεν καλάμι συντετριμμένο το αναφέρει στους Ιουδαίους, το σβησμένο φυτίλι στους εθνικούς ερμηνεύοντας: το φυτίλι που καπνίζει του λαού που μαζεύτηκε από τα έθνη, το οποίο, αφού έσβησε σε αυτό η φωτιά του φυσικού νόμου, μπλέχτηκε στις πλάνες χειρότερου καπνού, βλαβερού στα μάτια, και σε πυκνό σκοτάδι. Αυτό δεν το έσβησε, αλλά τελείως αντίθετα, από τον σπινθήρα, τον τόσο μικρό και σχεδόν σβησμένο, άναψε μεγάλες φλόγες, ώστε ολόκληρος ο κόσμος άναψε με τη φωτιά του Κυρίου μας.
Οι Χ., Ζ. το φυτίλι που καπνίζει το ερμηνεύουν: «παρουσιάζει το θυμό τους που ανάβει και την δύναμη του Κυρίου που είναι ικανή να καταργήσει το θυμό τους και να τον σβήσει με κάθε ευκολία», «αλλά δεν θα τον σβήσει», και από αυτό «δείχνεται η πολλή επιείκειά του». Η πρώτη ερμηνεία πιο επιτυχής.
(4)   Ή, έως ότου μετατραπεί σε νίκη η κρίση, η οποία βγήκε εναντίον του από τον Ισραήλ. Κατά τη στιγμή αυτή τα έθνη θα στραφούν προς αυτόν. Μέχρι τότε θα ξαγρυπνά πάνω στον Ισραήλ που είναι ήδη συντετριμμένος και προσεγγίζει στην καταστροφή. Ο Ματθαίος είχε πιθανώς υπ’ όψη τη νίκη της ανάστασης (L).
Ή, έως ότου κάνει την κρίση, δηλαδή το δίκαιο, το νόμο του Θεού νικητή στις καρδιές και εκείνων ακόμη οι οποίοι είναι καλάμι τσακισμένο και φυτίλι σβησμένο (δ).
«Έως ότου εκπληρώσει τον σκοπό του σχεδίου της σωτηρίας· αυτό σημαίνει ότι θα φέρει εις πέρας την κρίση, μετά από την οποία τα έθνη πίστεψαν σε αυτόν» (Θεόδωρος Ηρακλείας). Ή, «έως ότου εκπληρώσει την δικαιοσύνη του, έως ότου δείξει τα δικαιώματά του, τα οποία καταδικάζουν τους Ιουδαίους» (Ζ). Η δεύτερη ερμηνεία πιο σοβαρή.

Ματθ.12,21 (1)καὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ ἔθνη ἐλπιοῦσι(2).
Ματθ.12,21 και στ’ όνομά του θα στηρίξουν τα έθνη την ελπίδα τους.
(1)   Εδώ η παράθεση συμφωνεί με τους Ο΄. Το εβραϊκό, αλλά και οι Ο΄ έχουν αντί για 2 στίχους «έως αν εκβάλη.. έθνη ελπιουσι», 4 στίχους. Αλλά οι στίχοι που αποσιωπούνται εδώ επαναλαμβάνουν απλώς την ίδια ιδέα που εκφράζεται και στο στίχο 18 (S).
(2)   Σε αυτόν θα στηρίξουν τις ελπίδες τους τα έθνη (p), οι εθνικοί οι οποίοι από αυτόν, μέσω της πίστης, θα εξαρτήσουν τη σωτηρία τους (δ).

Στιχ. 22-30. Η θεραπεία του τυφλού και του κουφού.
Ο Κύριος θαυματουργεί με τη θεϊκή του δύναμη.

Ματθ.12,22 Τότε(1) προσηνέχθη αὐτῷ δαιμονιζόμενος τυφλὸς καὶ κωφός(2), καὶ ἐθεράπευσεν αὐτόν, ὥστε τὸν τυφλὸν καὶ κωφὸν καὶ λαλεῖν(3) καὶ βλέπειν·
Ματθ.12,22 Τότε του έφεραν ένα δαιμονισμένο τυφλό και κωφάλαλο και τον θεράπευσε· κι ο τυφλός και κωφάλαλος άρχισε να μιλάει και να βλέπει.
(1)   «Το «τότε» άλλοτε μεν σημαίνει συνέχεια και σειρά των πραγμάτων, όπως και το «τον καιρό εκείνο»· άλλοτε όμως και οι δύο φράσεις δηλώνουν μόνο το χρόνο, στον οποίο έγιναν αυτά που πρόκειται να ειπωθούν» (Ζ).
(2)   Άνθρωπος που είχε μανιακό δαιμόνιο, ο οποίος ήταν τυφλός και κουφός (δ). «Η πονηρία αυτού του δαιμονίου έφραξε και τις δύο εισόδους του ανθρώπου αυτού, από τις οποίες επρόκειτο να πιστέψει, και την όψη και την ακοή, αλλά όμως την κάθε μία από τις δύο ο Χριστός την άνοιξε» (Σχ).
(3)   Φαίνεται ότι έτσι δηλώνεται η σειρά του θαύματος (b). Πρώτα μίλησε και έπειτα είδε. Σχηματίζεται και χιαστό σχήμα.

Ματθ.12,23 καὶ ἐξίσταντο(1) πάντες οἱ ὄχλοι καὶ ἔλεγον· μήτι(2) οὗτός ἐστιν ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς Δαυΐδ(3);
Ματθ.12,23 Όλοι έμειναν κατάπληκτοι κι έλεγαν: «Μήπως αυτός είναι ο Μεσσίας, ο Υιός του Δαβίδ;»
(1)   Κατά λέξη ήταν εκτός εαυτού εξαιτίας του θαυμασμού τους (F).
(2)   Το «μήτι» δείχνει ότι αυτοί που μιλούν, οι οποίοι πριν ήταν πεισμένοι ότι δεν είναι αυτός ο Μεσσίας, άρχισαν τώρα να κλονίζονται και να θεωρούν πιθανό ό,τι προηγουμένως νόμιζαν αδύνατο. Δηλώνει λοιπόν αμφιβολία, η οποία επιθυμεί να ακούσει και τη γνώμη των άλλων για καλύτερη πειστικότητα (δ).
(3)   «Διότι άκουγαν τους προφήτες που ανάγγελαν ότι από το σπέρμα του Δαβίδ θα έλθει ο Χριστός» (Ζ).

Ματθ.12,24 οἱ δὲ Φαρισαῖοι ἀκούσαντες εἶπον(1)· οὗτος(2) οὐκ ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια εἰμὴ ἐν τῷ Βεελζεβούλ(3), ἄρχοντι τῶν δαιμονίων(4).
Ματθ.12,24 Οι Φαρισαίοι όμως όταν τους άκουσαν, είπαν: «Αυτός δε διώχνει τα δαιμόνια αλλιώς, παρά με τη δύναμη του Βεελζεβούλ, του άρχοντα των δαιμονίων».
(1)   Η κατηγορία την οποία οι Φαρισαίοι επιρρίπτουν εναντίον του Κυρίου είναι μεγάλου ενδιαφέροντος και σοβαρότητας. Μαρτυρείται αυτή τόσο από τον Ιωάννη (ζ 20 και η 48, 52), όσο και από τους 3 συνοπτικούς. Συνεπώς έχει υπέρ της όλα τα τεκμήρια της αυθεντίας και της ιστορικότητας. Το ενδιαφέρον για εμάς είναι, ότι αποδεικνύει αυτή, ότι στα έργα του Χριστού υπήρχε κάτι το έκτακτο, για το οποίο ζητιόταν κάποια εξήγηση.
Εάν ο Χριστός επιτελούσε έργα δύναμης, τα οποία θα ήταν δυνατόν να αγνοηθούν, ή ήταν αυτά ασήμαντα ώστε να αρνηθεί κάποιος αυτά, οι εχθροί του δεν θα κατέφευγαν στην παράλογη αυτή κατηγορία και υπόθεση. Η κατηγορία αυτή πρέπει να συνδυαστεί και με την μεταγενέστερη ιουδαϊκή παράδοση, σύμφωνα με την οποία ο Ιησούς στην Αίγυπτο διδάχτηκε τη μαγεία από τους Αιγύπτιους μάγους και έφερε από εκεί τέχνες μαγικές και μέσα μαγείας. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις έχουμε απόδειξη που παρέχεται αθέλητα, για το ότι ο Χριστός ενήργησε θαύματα (p).
Οι εχθροί μη μπορώντας να αμφισβητήσουν το πραγματικό του θαύματος προσπαθούν να εξουδετερώσουν την πάνω στο πλήθος συνέπειά του και να βγάλουν συμπέρασμα αρνητικό για τον Ιησού (F).
(2)   Περιφρονητικός τρόπος έκφρασης (b).
(3)   Ονομάζουν έτσι τον Σατανά (b). Δες ι 25. «Ζηλεύοντας τη δόξα του από το μεγάλο τους φθόνο, δεν δίσταζαν να αποδώσουν στον Βεελζεβούλ τα έργα της θείας φύσης» (Ζ).
(4)   Στην ιουδαϊκή λαογραφία ο άρχοντας των δαιμονίων έχει διάφορα ονόματα: Ασμοδαίος (Τωβιτ γ 17), Μαστέμα (Ιωβιλαία), Αζαζέλ (Ενώχ) και Σαμαέλ (S).

Ματθ.12,25 εἰδὼς δὲ ὁ Ἰησοῦς τὰς ἐνθυμήσεις(1) αὐτῶν εἶπεν αὐτοῖς(2)· πᾶσα βασιλεία(3) μερισθεῖσα καθ᾿ ἑαυτὴν(4) ἐρημοῦται(5), καὶ πᾶσα πόλις(6) ἢ οἰκία(7) μερισθεῖσα καθ᾿ ἑαυτὴν οὐ σταθήσεται.
Ματθ.12,25 Ο Ιησούς κατάλαβε τους διαλογισμούς τους και τους είπε: «Όταν ένα βασίλειο χωριστεί σε αντιμαχόμενες παρατάξεις, ερημώνεται· κι όταν σε μια πόλη ή σε μια οικογένεια πέσει διχασμός, θα διαλυθεί.
(1)   «Διότι μέσα τους έλεγαν αυτό… αυτός όμως έφερε στη δημοσιότητα το μυστικό του νου τους (Ζ)· «και με αυτό φανέρωνε τη θεότητά του, με το να βγάζει στη φόρα δηλαδή τα απόρρητά τους» (Ζ).
(2)   «Απολογείται με την αρμόζουσα σε αυτόν επιείκεια, διδάσκοντάς μας να είμαστε πράοι με τους εχθρούς» (Χ). «Από αυτά που συμβαίνουν γενικώς κατασκευάζει τον έλεγχο και παίρνει τρία παραδείγματα και γνωστά και πανθομολογούμενα» (Ζ) δηλαδή την βασιλεία, την πόλη, το σπίτι (S). Στους σ. 25-26 χρησιμοποιεί επιχείρημα με την εις άτοπον απαγωγή (F).
(3)   Εδώ σημαίνει χώρα που βρίσκεται κάτω από εξουσία βασιλιά (g), το βασίλειο.
(4)   Χωρίστηκε σε κόμματα εχθρικά μεταξύ τους (F). «Δεν καταστρέφουν τόσο οι εξωτερικοί πόλεμοι όσο οι εμφύλιοι. Διότι τι είναι δυνατότερο στη γη από τη βασιλεία; Τίποτα. Αλλά όμως καταστρέφεται αν υπάρχουν στάσεις» (Χ).
(5)   Δηλώνει τη θλιβερή πραγματικότητα στην Ανατολή, όπου οι χώρες λεηλατούνται και καταστρέφονται εξ’ ολοκλήρου, και οι κάτοικοί τους εκτοπίζονται σε αιχμαλωσία (L).
(6)   Εάν η βασιλεία ερημώνεται «τι να πεις για την πόλη» (Χ), η οποία είναι ασθενέστερη της βασιλείας;
(7)   Ο Wellhausen αποδεικνύει, ότι οικία στο αραμαϊκό σημαίνει πολιτική περιφέρεια ή περιοχή (a). Δεν υπάρχει παρόλ’ αυτά λόγος να πάρουμε εδώ τη λέξη οικία με την έννοια αυτή ή με την σημασία ομίλου οικογενειών, αλλά βρίσκεται η λέξη με τη συνηθισμένη της έννοια (L).

Ματθ.12,26 καὶ εἰ ὁ σατανᾶς τὸν σατανᾶν ἐκβάλλει(1), ἐφ᾿ ἑαυτὸν ἐμερίσθη(2)· πῶς οὖν σταθήσεται(3) ἡ βασιλεία(4) αὐτοῦ;
Ματθ.12,26 Αν ο σατανάς διώχνει το σατανά, πολεμάει τον εαυτό του· πώς θα σταθεί πια η κυριαρχία του;
(1)   Η έννοια της φράσης: «Αν λοιπόν εγώ έχοντας δαιμόνιο, με εκείνο βγάζω τους δαίμονες» (Χ). Ή, πιο σωστά, «εάν ο σατανάς, ό άρχοντας των δαιμονίων, διώκει βίαια τον απλό σατανά» (Ζ)· εάν ο άρχοντας των δαιμονίων βγάζει ο ίδιος τον εαυτό του στο πρόσωπο των πονηρών πνευμάτων που βρίσκονται υπό τις διαταγές του (L).
(2)   «Αυτό είναι επανάσταση και διαμάχη μεταξύ δαιμόνων και στέκονται αντιμέτωποι μεταξύ τους» (Χ). «Διαιρέθηκε εναντίον του εαυτού του» (Ζ). Διαχώρισε τον εαυτό του από τον εαυτό του (δ).
(3)   «Αν όμως διαιρέθηκε, έγινε ασθενέστερος και χάθηκε» (Χ).
(4)   Λέγεται, ότι ο σατανάς έχει βασίλειο, ουδέποτε όμως ονομάζεται βασιλιάς, διότι είναι σφετεριστής (b). Με τα λόγια αυτά ο Κύριος δεν αρνείται, ότι το βασίλειο του σατανά από μόνο του είναι απεριόριστη αντίφαση και διαίρεση, αλλά μόνο βεβαιώνει, ότι απέναντι στο βασίλειο της αγαθότητας και δικαιοσύνης το βασίλειο του σατανά σχηματίζει ενιαίο μέτωπο και συμφωνεί (ο).

Ματθ.12,27 καὶ εἰ(1) ἐγὼ ἐν Βεελζεβοὺλ ἐκβάλλω τὰ δαιμόνια, οἱ υἱοὶ ὑμῶν(2) ἐν τίνι ἐκβαλοῦσι; διὰ τοῦτο αὐτοὶ(3) κριταὶ ἔσονται ὑμῶν(4).
Ματθ.12,27 Κι αν εγώ βγάζω με τη δύναμη του Βεελζεβούλ τα δαιμόνια, οι δικοί σας με ποια δύναμη τα βγάζουν; Αυτοί, λοιπόν, αποτελούν απόδειξη πως έχετε άδικο.
(1)   Τα ει-ει δε, στους στίχους 27,28 αποτελούν δίλημμα (b). «Μετά την πρώτη εξουδετέρωση της κατηγορίας, έρχεται σε δεύτερη σαφέστερη» (Ζ). Ο Σωτήρας μεταβαίνει από το πρώτο επιχείρημα σε άλλο επιχείρημα (δ). Χρησιμοποιεί επιχείρημα κατ’ άνθρωπον (argumentum ad hominem)(S).
(2)   Ή «γιους τους ονόμασε τους αποστόλους επειδή στους Ιουδαίους οι Φαρισαίοι είχαν τη θέση πατέρων, από τους οποίους κατάγονταν οι απόστολοι» (Ζ).
«Αυτό που λέει σημαίνει το εξής· Οι απόστολοι με τη δύναμη ποιού βγάζουν; Διότι πράγματι και αυτοί έβγαζαν δαιμόνια ήδη με την εξουσία που πήραν από αυτόν και καθόλου δεν τους κατηγορούσαν οι Φαρισαίοι. Επομένως δεν κατηγορούσαν τις πράξεις, αλλά μόνο το πρόσωπο του Χριστού» (Χ).
Ή, πιο σωστά, γιους σας εννοεί τους μαθητές των Φαρισαίων, διότι οι μεγάλοι ραββίνοι ονόμαζαν μερικές φορές τους μαθητές τους γιους τους. Δες Σοφ. Σειρ. ζ 3, Παροιμ. α 8. Υπήρχαν επίσης Ιουδαίοι εξορκιστές, τους οποίους οι Φαρισαίοι δεν κατηγορούσαν ότι με σατανική δύναμη βγάζουν τα δαιμόνια. Δες Πράξ. ιθ 13 και Ιωσήπου Αρχ. 8,2,15 για παραδείγματα ιουδαϊκών εξορκισμών και Τωβίτ η 1-3. Ο Κύριος δεν μιλά εδώ για το αν οι εξορκιστές αυτοί ενεργούσαν επιτυχώς ή με μεθόδους ορθές. Απλώς ορμάται από το γεγονός ότι οι εξορκιστές αυτοί ενεργούσαν ανενόχλητα. Έτσι λοιπόν αποδεικνύει στους Φαρισαίους, που ποτέ δεν κατηγόρησαν εκείνους, ότι τώρα κατηγορώντας αυτόν ενεργούσαν με προκατάληψη και αδικία (p).
Έπρεπε οι Φαρισαίοι ή να κατηγορούν μαζί με τον Ιησού και εκείνους, ή να δείξουν πού συνίστατο η διαφορά μεταξύ των εξορκιστών των δικών τους και του Ιησού. Οι Ιουδαίοι εξορκιστές ενεργούσαν με ομοιόμορφο τύπο που πήρε και καθορισμένη μορφή, και χρησιμοποιούσαν και βότανα και μαγικές λέξεις, με αποτελέσματα όμως ασήμαντα. Ο Ιησούς στο διώξιμο των δαιμονίων παρουσιαζόταν πρωτότυπος και η ενέργειά του εξόχως αποτελεσματική (Bruce). Γιατί λοιπόν τον κατηγορούν; Γιοι σας σημαίνει άνθρωποι από τη φυλή σας και τη θρησκεία σας δηλαδή Ιουδαίοι (a).
(3)   Με έμφαση (b).
(4)   «Επειδή λοιπόν και αυτοι βγάζουν δαιμόνια και δεν κατηγορούνται από εσάς, για αυτό… θα σας καταδικάσουν… για αυτήν την βλασφημία, ότι λόγω φθόνου κατηγορείτε μόνο εμένα, αφήνοντας εκείνους» (Ζ). Θα σας ελέγξουν και κατακρίνουν για υποκρισία διότι την ώρα που κατηγορείτε εμένα ότι χρησιμοποιώ διαβολικές τέχνες, εσείς οι ίδιοι μέσω των μαθητών σας ενεργείτε εξορκισμούς (a).

Ματθ.12,28 εἰ δὲ ἐγὼ ἐν Πνεύματι Θεοῦ(1) ἐκβάλλω τὰ δαιμόνια, ἄρα ἔφθασεν(2) ἐφ᾿ ὑμᾶς(3) ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ(4).
Ματθ.12,28 Αν όμως εγώ βγάζω τα δαιμόνια με το Πνεύμα του Θεού, αυτό σημαίνει πως έφτασε σ’ εσάς η βασιλεία του Θεού.
(1)   «Ο Λουκάς είπε με το δάχτυλο του Θεού, δηλαδή με το χέρι· και χέρι Θεού λέμε τη δύναμή του» (Ζ). «Αν με θεία δύναμη εγώ βγάζω τα δαιμόνια» (Θφ). Τρίτος συλλογισμός που απορρέει από το θείο χαρακτήρα των θεραπειών (F).
(2)   Η εκδίωξη του σατανά μαζί με αυτά που ανήκουν σε αυτόν είναι σημάδι και εχέγγυο της έλευσης της βασιλείας του Θεού (b). Εμφανίζεται η βασιλεία του Θεού ότι έφθασε ήδη. Διότι όπου ήταν ο Μεσσίας, εκεί έπρεπε να είναι από κάποια άποψη και η βασιλεία του Θεού (a), η οποία είχε επιφυλαχθεί στον Μεσσία (b).
(3)   «Δεν είπε απλώς έφθασε η βασιλεία του Θεού, αλλά σε σας, σαν να έλεγε έφτασαν σε σας τα αγαθά· γιατί λοιπόν δείχνετε αηδία για τα δικά σας καλά; Γιατί πολεμάτε την ίδια σας τη σωτηρία;» (Χ).
(4)   Βασιλεία του Θεού «λέει τη δική του, την οποία προανήγγειλαν οι προφήτες ότι μέσω του Χριστού θα έρθει σε αυτούς» (Ζ). «Μιλά για την πρώτη του παρουσία» (Σχ). «Έφθασε σε εσάς η δική μου παρουσία» (Θφ). Ήλθα εγώ ο Μεσσίας, που ιδρύω τη βασιλεία του Θεού στη γη (F).

Ματθ.12,29 ἢ(1) πῶς δύναταί τις εἰσελθεῖν εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἰσχυροῦ(2) καὶ τὰ σκεύη(3) αὐτοῦ ἁρπάσαι, ἐὰν μὴ πρῶτον δήσῃ τὸν ἰσχυρόν(4); καὶ τότε τὴν οἰκίαν αὐτοῦ διαρπάσει(5).
Ματθ.12,29 Έπειτα, πώς μπορεί να μπει κανείς στο σπίτι ενός δυνατού και να του αρπάξει τα πράγματά του, αν δε δέσει πρωτύτερα τον δυνατό; Μόνο τότε θα λεηλατήσει το σπίτι του.
(1)   Τέταρτος συλλογισμός, σ. 29: Η αληθινή κατάσταση των πραγμάτων (F). Διαζευκτικός σύνδεσμος που προσθέτει νεά ιδέα (δ). Η έννοια του σ.: Μακριά από το να ενεργεί με τις διαταγές του Βεελζεβούλ, ο Χριστός μπήκε στο έδαφός του και με την εκδίωξη των δαιμονίων από τους κατεχόμενους από αυτά, λαφυραγώγησε τα αγαθά του. Αυτό προϋποθέτει νίκη που προηγήθηκε εναντίον του (a).
Ο λόγος πιθανώς ήταν παροιμιακός. Στο Ησ. μθ 24-26 ρωτά ο Χαλδαίος: «Μήπως θα πάρει κάποιος από γίγαντα λάφυρα;» και ο Ιεχωβά αποκρίνεται: «εάν κάποιος αιχμαλωτεύσει γίγαντα, θα πάρει λάφυρα». Και στους Ψαλμούς του Σολομώντα (ε 4) επαναλαμβάνεται: «Δεν θα πάρει λάφυρα άνθρωπος από άνδρα δυνατό» (p).
(2)   «Ονομάζει ισχυρό των άρχοντα των δαιμονίων, όχι επειδή είναι από τη φύση του τέτοιος, μη γένοιτο! Αλλά δηλώνει την παλιά τυραννία του, που συνέβη από τη δική μας ραθυμία» (Χ). Ισχυρό αποκαλεί το διάβολο σχετικά, διότι η εξουσία και το κράτος του εκτείνεται όσο και η αμαρτία και κυριεύει μόνο στους αμαρτωλούς (δ).
(3)   «Σκεύη των δαιμονίων λένε ότι είναι οι δαιμονισμένοι, τους οποίους ο Χριστός άρπαξε από αυτούς, δένοντας τις δυνάμεις τους» (Ζ). Αυτούς (ταους δαιμονισμένους) ως άψυχα και αδέσποτα σκεύη μεταχειρίζεται και σπρώχνει (ο διάβολος) σε αμέτρητα άτοπα (δ).
(4)   «Όπως ακριβώς δεν μπορεί κάποιος να μπει στο σπίτι του δυνατού και να αρπάξει τα σκεύη του, που φυλάγονται από αυτόν, αν δεν δέσει πρώτα τον δυνατό, έτσι ούτε αυτός θα άρπαζε τα δαιμόνια, δηλαδή θα τα διασκόρπιζε, αν πρώτα δεν έδενε τον άρχοντά τους που ενισχύει αυτά» (Ζ). «Τόσο πολύ απέχω από το να χρησιμοποιώ τον διάβολο ως σύμμαχο, ώστε και τον πολεμώ και τον δεσμεύω· και απόδειξη αυτού είναι ότι αρπάζω τα σκεύη του» (Χ).
(5)   «Δεν είπε θα αρπάξει, αλλά θα διαρπάξει, δηλώνοντας αυτό που γίνεται με εξουσία» (Χ).

Ματθ.12,30 (1)ὁ μὴ ὢν μετ᾿ ἐμοῦ κατ᾿ ἐμοῦ ἐστι(2), καὶ ὁ μὴ συνάγων μετ᾿ ἐμοῦ σκορπίζει(3).
Ματθ.12,30 Όποιος δεν είναι με το μέρος μου είναι εναντίον μου, κι όποιος δε μαζεύει μαζί μου σκορπίζει».
(1)   Η έννοια του σ.: Στον πόλεμο αυτό κατά του ισχυρού σατανά είναι μόνο δύο παρατάξεις· με το Χριστό ή εναντίον του· να μαζεύει μαζί του ή να σκορπίζει μαζί με το σατανά (a). Αρνούμενοι οι Φαρισαίοι να πάρουν μέρος στο έργο του Χριστού, ο οποίος εργαζόταν για διάδοση της κυριαρχίας του Θεού, συντάσσονταν με τις δυνάμεις του εχθρού. Όχι ο Ιησούς, αλλά αυτοί συμμαχούσαν με το σατανά (p).
(2)   Δεν χωρά ουδετερότητα στη βασιλεία του Θεού. Η δράση, την οποία έχει φυσική ο άνθρωπος, εκδηλώνεται είτε στο καλό είτε στο κακό, ειδικά στην περίπτωση εκείνων, οι οποίοι ακούνε το λόγο του Θεού (b). Δεν υπάρχει κάτι μέσο ή τρίτο· διότι ή φίλος θα είναι κάποιος με το Χριστό, εάν είναι πιστός· ή πολέμιος, εάν είναι άπιστος (δ).
(3)   Το μαζεύω και σκορπίζω πιθανώς αναφέρεται σε ποίμνιο ή σε ακόλουθους. Δες Ιω. ι 12 (p). «Αυτός που δεν μαζεύει μαζί με αυτόν (το Χριστό) για πίστη… σκορπίζει, αυτούς που ο Χριστός μαζεύει» (Ζ). Το ρητό αυτό λέγεται για αγέλη ή ποίμνιο, με το οποίο συγκρίνεται η κοινωνία των λάτρεων του Χριστού (g).

Στιχ. 31-32. Η βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος.

Ματθ.12,31 Διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν(1), πᾶσα ἁμαρτία καὶ βλασφημία(2) ἀφεθήσεται τοῖς ἀνθρώποις, ἡ δὲ τοῦ Πνεύματος βλασφημία(3) οὐκ ἀφεθήσεται τοῖς ἀνθρώποις·
Ματθ.12,31 Γι’ αυτό σας βεβαιώνω πως κάθε αμαρτία και προσβολή κατά του Θεού θα συγχωρηθεί στους ανθρώπους· η προσβολή όμως κατά του Αγίου Πνεύματος δε θα τους συγχωρηθεί.
(1)   Επειδή οι Φαρισαίοι προσχώρησαν στην παράταξη του σατανά, ο Χριστός κάνει σε αυτούς σοβαρή προειδοποίηση (p).
(2)   Το πλέον μισητό είδος αμαρτίας. Αυτός που υβρίζει την μεγαλειότητα επίγειου βασιλιά με απρεπή γλώσσα τιμωρείται πολύ αυστηρότερα από εκείνον, ο οποίος υπεξαίρεσε πολλές χιλιάδες χρυσών νομισμάτων (b). Η λέξη βλασφημία χρησιμοποιείται στους Ο΄ για ασεβή ύβρη κατά του Θεού (S).
(3)   Κατηγορώντας οι Φαρισαίοι τον Ιησού, ότι βρισκόταν στην παράταξη του σατανά, όταν ενεργούσε με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος, βλασφημούσαν κατά του Αγίου Πνεύματος, σκληρύνοντας τις καρδιές τους, για να μη δεχτούν την επίδραση του Πνεύματος. Αυτό ήταν ασυγχώρητη αμαρτία (p). Το να ταυτίζει κάποιος την πηγή του αγαθού με την προσωποποίηση του κακού προϋποθέτει ηθική ασθένεια, για την οποία και η ίδια η ενανθρώπηση του Λόγου δεν παρέχει φάρμακο (Swete).
Η βλασημία κατά του Αγίου Πνεύματος συνίσταται λοιπόν στο να απορρίπτει κάποιος πεισματικά και θεληματικά αλήθεια που μαρτυρείται με αποκάλυψη που είναι ολοφάνερη και δεν υπόκειται σε αμφιβολία και να αντιστέκεται με πείσμα στην ολοφάνερη ενέργεια του Αγίου Πνεύματος (F). Παρουσιαζόταν το μέγιστο και το πιο θεληματικό πείσμα, από ό,τι μπορούσε κάποιος να φανταστεί, όταν οι Φαρισαίοι και οι γύρω από αυτούς, μάρτυρες αυτόπτες των πιο καταπληκτικών και ευεργετικών θαυμάτων, που γίνονταν για επιβεβαίωση της αγιότερης και ευεργετικότερης διδασκαλίας, αντιτάσσονταν και στα δύο αυτά και συκοφαντούσαν αυτά (ο). Κατηγορώντας εμένα ως πράκτορα και συνεργό του σατανά σκληρύνατε τους εαυτούς σας μέχρι σημείου ώστε να καταφέρεστε εναντίον της αποκαλύψεως του Πνεύματος του Θεού, που εργάζεται μέσα σε μένα. Διαπράττετε λοιπόν ασυγχώρητη αμαρτία (a).
Εκδηλώνετε έχθρα προς την πηγή της πνευματικής ζωής και τον χορηγό της μετάνοιας και πίστης. Όπου όμως υπάρχει τέτοια έχθρα είναι αδύνατη η μετάνοια. Και για αυτό η βλασφημία αυτή μένει ασυγχώρητη, διότι προέρχεται από πώρωση στην κακία και κεκαυτηριασμένη συνείδηση (δ).

Ματθ.12,32 καὶ ὃς ἐὰν εἴπῃ λόγον κατὰ τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου(1), ἀφεθήσεται αὐτῷ· ὃς δ᾿ ἂν εἴπῃ κατὰ τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου(2), οὐκ ἀφεθήσεται αὐτῷ οὔτε ἐν τῷ νῦν(3) αἰῶνι οὔτε ἐν τῷ μέλλοντι(3).
Ματθ.12,32 Αν κάποιος μιλήσει προσβλητικά κατά του Υιού του Ανθρώπου, ο Θεός θα τον συγχωρήσει· όποιος όμως μιλήσει εναντίον του Αγίου Πνεύματος, αυτόν ο Θεός δε θα τον συγχωρήσει ούτε στον τωρινό ούτε στο μελλοντικό κόσμο».
(1)   «Όποιος μεν αμαρτήσει κατά της ανθρώπινης φύσης μου, λέει, δηλαδή, όποιος πει βλάσφημο λόγο εναντίον της, σκανδαλιζόμενος, επειδή ως άνθρωπος τρώω και πίνω και κοιμάμαι και κουράζομαι και τα άλλα, όσα είναι χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης… αυτός θα συγχωρηθεί οπωσδήποτε, διότι δεν ήταν κακός με τη θέλησή του, αλλά λόγω άγνοιας βλασφήμησε εναντίον της αλήθειας» (Ζ).
«Εάν κάποιος πει λόγο εναντιον του υιού του ανθρώπου, σκανδαλιζόμενος από την ανθρώπινη φύση μου… επειδή είμαι γιος μαραγκού και έχω αδελφούς τον Ιάκωβο και τον Ιωσήφ και τον Ιούδα και είμαι άνθρωπος που τρώω και πίνω, μία τέτοια γνώμη και βλασφημία, παρόλο που δεν είναι απαλλαγμένη από την ενοχή για έλλειψη γνώσης, μπορεί όμως να συγχωρεθεί λόγω της ταπείνωσης του σώματος» (Ιε).
Ο τίτλος Υιός του ανθρώπου δηλώνει το Χριστό που στην επίγεια ζωή του υπηρετεί στις φυσικές και πνευματικές ανάγκες της ανθρώπινης φύσης. Στη δράση του αυτή πολλά μπορούσαν να παρερμηνευτούν. Σημειώθηκαν πράγματι πολλές παρανοήσεις των λόγων και του έργου του. Όλες αυτές υπήρξαν αξιοθρήνητες και για κανένα λόγο αθώες και ανένοχες. Ήταν όμως συγχωρίσιμες. Οι άνθρωποι μπορούσαν να μετανοήσουν για αμέριμνη ραθυμία, την οποία επέδειξαν για το έργο του και για την από παρανοήσεις αντίδρασή τους προς αυτό, και τότε θα συγχωρούνταν (p).
(2)   «Όποιος ενώ φανερά κατανοεί τα έργα του Θεού, τη στιγμή που δεν μπορεί να αρνηθεί την αρετή τους, κεντριζόμενος από φθόνο συκοφαντεί… και τα έργα του Πνεύματος του Αγίου λέει ότι είναι έργα του Βεελζεβούλ, δεν θα συγχωρεθεί» (Ιε).
«Αυτός που βλέπει τις ενέργειές μου που πρέπουν σε Θεό, τις οποίες μόνο ο Θεός μπορεί να κάνει και αποδίδει αυτές στον Βεελζεβούλ… και έτσι βλασφημεί εναντίον του Πνεύματος του Αγίου… αυτός επειδή ολοφάνερα έδειξε θεληματική κακία και εν γνώσει του καθύβρισε το Θεό… δεν θα συγχωρεθεί» (Ζ).
«Διότι και αν ακόμα εμένα λέτε ότι με αγνοείτε, δεν αγνοείτε όμως και αυτό, ότι δηλαδή το να βγάζει κάποιος δαίμονες και να κάνει θεραπείες είναι έργο του Αγίου Πνεύματος. Δεν υβρίζετε άρα μόνο εμένα, αλλά και το Πνεύμα το Άγιο. Για αυτό λοιπόν θα είναι ασυγχώρητη σε σας η βλασφημία» (Χ).
(3)   Ή, όπως συμπέρανε ο ιερός Αυγουστίνος, ότι υπάρχουν αμαρτίες, οι οποίες συγχωρούνται και στη μέλλουσα ζωή… και τέτοιες είναι όχι οι από τέλεια πώρωση και απιστία, αλλά αυτές που διαπράττονται από ανθρώπους που φύλαξαν μεν μέσα τους το σπέρμα της πίστης και των χριστιανικών αρετών, παρεκτράπηκαν όμως από ασθένεια της θέλησης και επίδραση του πονηρού σε αμαρτήματα και κακές συνήθειες, τα οποία δεν πρόφθασαν να νικήσουν τελείως στη ζωή αυτή (δ).
Ή, η φράση «ούτε στην τωρινή ζωή ούτε στη μέλλουσα» είναι εμφατική περίφραση με την έννοια του ουδέποτε. Είναι ίσως διαπλάτυνση της φράσης του Μάρκου «ουκ… εις τον αιώνα» (p).
Ή, λέγεται διότι «από τους ανθρώπους άλλοι μεν και εδώ τιμωρούνται και εκεί· άλλοι εδώ μόνο· άλλοι πάλι εκεί μόνο· και άλλοι ούτε εδώ ούτε εκεί» (Χ).= Αυτοί θα τιμωρηθούν και στη ζωή την παρούσα και στη μέλλουσα. Οι δύο τελευταίες ερμηνείες πιο σοβαρές.

Στιχ. 33-37.Οι πράξεις και οι λόγοι πηγάζουν από την καρδιά.
Όσοι δεν πιστέψουν θα καταδικασθούν.

Ματθ.12,33 (1)Ἢ ποιήσατε(2) τὸ δένδρον(3) καλόν, καὶ τὸν καρπόν(4) αὐτοῦ καλὸν ἢ ποιήσατε τὸ δένδρον σαπρόν, καὶ τὸν καρπὸν αὐτοῦ σαπρόν(5)· ἐκ γὰρ τοῦ καρποῦ τὸ δένδρον γινώσκεται(6).
Ματθ.12,33 Εάν έχετε καλό δέντρο, θα έχετε και καλό καρπό· αν έχετε άχρηστο δέντρο, θα έχετε άχρηστο καρπό. Γιατί από τον καρπό αναγνωρίζεται το δέντρο.
(1)   Η συσχέτιση με τα παραπάνω είναι ότι, ο χαρακτήρας του Ιησού μπορεί να γνωστεί από τη διαγωγή του. Κάνει για αυτό έκκληση στη γενική πείρα της ανθρωπότητας. Πώς γίνεται διάκριση μεταξύ αγαθών και κακών ανθρώπων; Με το είδος των λόγων και των πράξεων, τις οποίες αυτοί παράγουν. Οι Φαρισαίοι την εκδίωξη των δαιμονίων και την θεραπεία του κουφού και τυφλού δεν θεωρούσαν κακές πράξεις. Παρόλ’ αυτά διακήρυτταν ότι ο Ιησούς ενήργησε αυτές με τη δύναμη του πονηρού. Ενώ έπρεπε και τα έργα και τον εργάτη τους να κηρύξουν είτε ως πονηρά και τα δύο είτε ως αγαθά. Από την άλλη και ο χαρακτήρας των Φαρισαίων μπορεί να γίνει γνωστός από τη διαγωγή τους (p).
«Ντροπιάζει αυτούς ότι κατηγορούν ασυνεπή και αφύσικα πράγματα. Επειδή δηλαδή το να διώχνονται μεν οι δαίμονες δεν το κάκιζαν… αυτόν όμως που τους έδιωχνε τον συκοφαντούσαν, τους ελέγχει παραδειγματικά. Λέει λοιπόν, ή πείτε τον εργάτη καλό και το έργο του καλό, ή τον εργάτη κακό και το έργο του κακό. Διότι αν είναι καλό το έργο άρα και ο εργάτης καλός. Διότι από το έργο γνωρίζεται ο εργάτης του» (Ζ).
(2)   «Με την έννοια του «πείτε»»(Ζ). Ποιώ εδώ= διακηρύττω, αναγορεύω, δηλώνω (g).
(3)   «Με το δένδρο υποδηλώνει τον εαυτό του» (Ζ).
(4)   «Και με τον καρπό το έργο του» (Ζ).
(5)   «Αν θέλετε να κατηγορήσετε και τα έργα μου, δεν σας εμποδίζω καθόλου· μόνο μην κατηγορείτε με τρόπο ασύμφωνο και χωρίς κανένα ειρμό» (Χ). «Εάν εμένα με λέτε δέντρο κακό, είναι φανερό ότι και ο καρπός, δηλαδή τα θαύματα, είναι κακός» (Θφ).
Δεν είναι λοιπόν δυνατόν η αιτία να είναι κακή και το αποτέλεσμά της αγαθό. «Τώρα όμως κάνετε το αντίθετο· διότι ενώ τα έργα δεν μπορείτε καθόλου να τα κατηγορήσετε, τα οποία είναι ο καρπός, για το δέντρο βγάζετε την αντίθετη απόφαση, ονομάζοντας εμένα δαιμονισμένο, πράγμα που δείχνει τη χειρότερη ανοησία» (Χ).
(6)   Το κριτήριο του χαρακτήρα βρίσκεται σε έναν καθολικό νόμο του φυσικού κόσμου προς τον οποίο ο νόμος του ηθικού κόσμου είναι εξ’ ολοκλήρου ανάλογος. Ο χαρακτήρας του ανθρώπου καθορίζεται από τις πράξεις του (ο).

Ματθ.12,34 (1)γεννήματα ἐχιδνῶν(2), πῶς δύνασθε ἀγαθὰ λαλεῖν πονηροὶ ὄντες(3); ἐκ γὰρ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας τὸ στόμα λαλεῖ(4).
Ματθ.12,34 Γεννήματα οχιάς, πώς μπορείτε να λέτε καλά λόγια, αφού είστε κακοί; Το στόμα μιλάει απ’ το περίσσευμα της καρδιάς.
(1)   Η έννοια της ερώτησης στο σ.: «Να εσείς, λέει, επειδή είστε δένδρα πονηρά δεν μπορείτε να φέρετε καρπό αγαθό. Δεν θαυμάζω λοιπόν που λέτε αυτά. Διότι ανατραφήκατε κακά και είστε από πονηρούς προγόνους, και έχετε διάνοια πονηρή» (Χ).
(2) «Τους αποκάλεσε απόγονους οχιών, όπως και ο Βαπτιστής Ιωάννης στο τρίτο κεφάλαιο. Και ζήτησε την εξήγηση σε εκείνο» (Ζ). «Αφ’ ενός μεν τους έβγαλε από τη συγγένεια με τον Αβραάμ, αφ’ ετέρου τούς έδωσε προγόνους που ήταν όμοιοι με αυτούς στους τρόπους» (Χ). Είναι αντάξιοι απόγονοι των πωρωμένων, αυτών που φόνευσαν τους προφήτες.
(3)   Οι δηλητηριώδεις τους συκοφαντίες αποδείκνυαν καρδιά δεφθαρμένη και ήταν τόσο διεφθαρμένες οι καρδιές τους, ώστε ήταν ηθικά αδύνατο σε αυτούς να λένε αγαθά (p).
(4)   «Διότι αυτό είναι φυσικό επακόλουθο, το να ξεχύνονται έξω με το στόμα οι πονηροί λόγοι, όταν μέσα στην ψυχή ξεχειλίζει η πονηρία… Επομένως, όταν ακούσεις άνθρωπο να λέει πονηρά, να μη νομίσεις ότι τόση πονηρία υπάρχει μέσα του, όση φανερώνουν τα λόγια του, αλλά να αναλογιστείς ότι είναι πολύ μεγαλύτερη η πηγή· διότι αυτό που λέγεται εξωτερικά, είναι από το περίσσευμα του εσωτερικού» (Χ). Το περίσσευμα λέγεται τροπικά εδώ για εκείνο, από το οποίο η ψυχή είναι γεμάτη (g).

Ματθ.12,35 (1)ὁ ἀγαθὸς ἄνθρωπος ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ(2) ἐκβάλλει ἀγαθά, καὶ ὁ πονηρὸς ἄνθρωπος ἐκ τοῦ πονηροῦ θησαυροῦ(3) ἐκβάλλει πονηρά(4).
Ματθ.12,35 Ο καλός άνθρωπος βγάζει από το καλό του απόθεμα τα καλά, κι ο κακός άνθρωπος από το απόθεμα της κακίας του τα άσχημα λόγια.
(1)   Νέα σύγκριση για υποστήριξη της ίδιας αλήθειας. Ο θησαυρός είναι το περιεχόμενο του κιβωτίου, όπυ βάζει κάποιος ό,τι έχει. Εάν είναι πλούσιος, θα βγουν από το χρηματοκιβώτιο χρυσός και λίθοι πολύτιμοι. Ο φτωχός θα βγάλει από εκεί κουρέλια (L).
(2)   «Λέει θησαυρό για να φανερώσει το πλήθος» (Χ). Μεταφορικά εδώ για την ψύχη, ως ταμείο των σκέψεων, των αισθημάτων και των θελήσεων (g). Αγαθός θησαυρός= πολύτιμη αποθήκη σκέψεων αγαθών και ενάρετων (δ).
(3)   Από τον πονηρό θησαυρό των κακών του σκέψεων (δ).
(4)   Βγάζει κακά και απρεπή λόγια (δ). Η καρδιά κάθε ανθρώπου είναι θησαυροφυλάκιο και οι λόγοι του δείχνουν, τι υπάρχει σε αυτό το θησαυροφυλάκιο (p). Θησαυροφυλάκιο σκέψεων, αισθημάτων, επιθυμιών, προθέσεων και σχεδίων, τα οποία εκδηλώνονται σε λόγους και πράξεις (ο).

Ματθ.12,36 λέγω δὲ(1) ὑμῖν ὅτι πᾶν ῥῆμα ἀργὸν(2) ὃ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσι περὶ αὐτοῦ λόγον(3) ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως·
Ματθ.12,36 Σας βεβαιώνω όμως πως οι άνθρωποι, για κάθε λόγο ανώφελο που θα πουν, θα λογοδοτήσουν γι’ αυτόν την ημέρα της κρίσεως.
(1)   Η σύνδεση με τα παραπάνω: Οι Φαρισαίοι δεν μπορούν να προβάλλουν τη δικαιολογία, ότι η κατηγορία για διαβολική συνέργεια διατυπώθηκε επιπόλαια και χωρίς σοβαρή σημασία. Ακόμα και για άσκοπα και ανωφελή λόγια θα δώσουν λογαριασμό κατά την ημέρα της κρίσεως οι άνθρωποι (p).
(2)   Ή «αργό είναι αυτό που δεν στηρίζεται στην πραγματικότητα, το ψευδές, το συκοφαντικό» (Χ). Ή, πιο σωστά «το μάταιο» (Χ), «το περιττό» (Ζ), το ανώφελο, άκαρπο και όχι για οικοδομή (δ), λόγος που λέγεται χωρίς κάποια ωφέλεια είτε σε αυτόν που λέει είτε σε αυτόν που ακούει (Ιε).
(3)   «Λόγο εδώ εννοεί την ευθύνη και την απολογία» (Ζ). Παίρνει εδώ ο Σωτήρας το μέσο είδους του λόγου, το οποίο δεν προκαλεί ούτε βλάβη ούτε ωφέλεια για να δείξει τι ευθύνη έχουν αυτοί που λένε κακούς και φαύλους και μοχθηρούς λόγους (δ). Εάν για αργό λόγο θα ζητηθούν ευθύνες, πόσο μάλλον από εσάς θα απαιτηθούν τέτοιες «οι οποίοι συκοφαντείτε τα έργα του Αγίου Πνεύματος» (Ιε).

Ματθ.12,37 (1)ἐκ γὰρ(2) τῶν λόγων σου(3) δικαιωθήσῃ(4) καὶ ἐκ τῶν λόγων σου(5) καταδικασθήσῃ.
Ματθ.12,37 Έτσι, τα λόγια σου θα σε δικαιώσουν αλλά και τα λόγια σου θα σε καταδικάσουν».
(1)   Ο σ. αυτός μοιάζει με παράθεση ή με παροιμιακό λόγο (a).
(2)   Είπα ότι και οι αργοί λόγοι θα κριθούν την ημέρα της κρίσης διότι και η δικαίωση και η καταδίκη σου, άνθρωπε, από τα λόγια σου κρέμεται (δ).
(3)   «Είδες πως το δικαστήριο δεν είναι δυσάρεστο; Πως οι ευθύνες είναι ελαφρές; Διότι ο δικαστής δεν θα βγάλει την απόφαση από όσα κάποιος άλλος είπε εναντίον σου, αλλά από όσα εσύ είπες· το οποίο είναι πιο δίκαιο από όλα» (Χ).
(4)   «Από τα αγαθά λόγια θα δικαιωθείς» (Ζ). Η πίστη, με την οποία ο άνθρωπος σώζεται, με το στόμα ομολογείται σύμφωνα με το «όποιος πιστεύει με την καρδιά του οδηγείται στη δικαίωση, και όποιος ομολογεί με το στόμα οδηγείται στη σωτηρία» (Ρωμ. ι 10)(δ).
(5)   «Των πονηρών» (Ζ). Η απιστία ομοίως έχει στην καρδιά την έδρα της και με το στόμα φανερώνεται και ομολογείται (Εβρ. γ 12, Β΄Ιω. 7)(δ).

Στιχ. 38-42. Οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι ζητούν σημείο.

Ματθ.12,38 Τότε(1) ἀπεκρίθησάν(2) τινες τῶν γραμματέων καὶ Φαρισαίων λέγοντες· διδάσκαλε(3), θέλομεν(4) ἀπὸ σοῦ(5) σημεῖον(6) ἰδεῖν(7).
Ματθ.12,38 Τότε μερικοί γραμματείς και Φαρισαίοι του είπαν: «Διδάσκαλε, θέλουμε ν’ αποδείξεις μ’ ένα θαυματουργικό σημάδι την αποστολή σου».
(1)   «Τότε. Πότε; Όταν έπρεπε να υποκύπτουν, όταν έπρεπε να θαυμάζουν… τότε δεν απομακρύνονται από την πονηρία» (Χ).
(2)   Δεν σημαίνει ότι έδωσαν απάντηση σε ερώτηση που προηγήθηκε, αλλά ότι πήραν το λόγο (L).
(3)   «Τώρα κολακευτικά τον ονομάζουν διδάσκαλο» (Ζ). «Και άλλοτε μεν τον υβρίζουν, άλλοτε δεν τον κολακεύουν. Άλλοτε πάλι τον αποκαλούν δαιμονισμένο, άλλοτε όμως διδάσκαλο· και τα δύο από πονηρή διάθεση, παρόλο που είναι αντίθετα τα λεγόμενα» (Χ).
(4)   Γιατί θέλουμε; Διότι έτσι αρέσει σε μας. Αρνούνται έτσι τα μέχρι τώρα θαύματα που συντέλεσε ο Κύριος (b).
(5)   Από σένα, που να συντελείται με το λόγο σου ή την εξουσία σου (ο).
(6)   «Άραγε τι θα μπορούσε να θεωρηθεί όχι μόνο πιο ασεβές αλλά και πιο ανόητο από αυτούς; Οι οποίοι μετά από τόσα θαύματα, σαν να μην έγινε κανένα, λένε θέλουμε να δούμε θαύμα από σένα» (Χ).
(7)   «Ζητούν να δουν θαύμα, όχι για να πιστέψουν, αλλά για να του επιτεθούν» (Ζ). Εκείνοι, για τους οποίους ο Μωϋσής και οι προφήτες ήταν ανεπαρκείς, ούτε με υπερφυσικά θαύματα θα πείθονταν.

Ματθ.12,39 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς(1)· γενεὰ πονηρὰ(2) καὶ μοιχαλὶς(3) σημεῖον ἐπιζητεῖ, καὶ σημεῖον οὐ δοθήσεται(4) αὐτῇ εἰμὴ τὸ σημεῖον Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου(5).
Ματθ.12,39 Αυτός τους αποκρίθηκε: «Μια γενιά πονηρή και άπιστη ζητάει να δει θαυματουργικό σημάδι! Άλλο σημάδι όμως δε θα της δοθεί, παρά μόνον εκείνο του προφήτη Ιωνά.
(1)   Ο Ιησούς δεν παραπέμπει αυτούς στα θαύματά του, όπως έκανε αυτό για τους μαθητές του Ιωάννου του Βαπτιστού. Ουδέποτε ο Κύριος έκανε θαύματα, για να προκαλέσει απλώς τον θαυμασμό, ή για επίδειξη δύναμης. Αυτό όμως ακριβώς ζητούσαν τώρα οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι. Επιπλέον ο Κύριος ουδέποτε χρησιμοποίησε μέθοδο, που έτεινε να αναγκάσει τους ανθρώπους να πιστέψουν σε αυτόν. Για αυτό αρνείται τώρα να δώσει σε αυτούς θαύμα.
(2)   «Ονόμασε πονηρή αυτήν τη γενιά διότι από παλιά ήταν άπιστη και δοκίμαζε το Θεό» (Ζ)· γεμάτη από κακία και αμαρτία (δ).
(3)   «Ονομάζει μοιχαλίδα τη γενιά αυτή λόγω της αποστασίας των προγόνων τους από το Θεό, οι οποίοι αφού αποτίναξαν παλαιότερα την πίστη του Θεού, προσκολλήθηκαν στην πίστη των δαιμόνων. Διότι μοιχεία ονομάζει και την ειδωλολατρεία η παλαιά Γραφή» (Ζ). «Μοιχαλίδα ονομάζεται διότι απομακρύνθηκε αυτή από τον αγαθό νυμφίο και αναμίχτηκε με αυτόν που μέσω της κακίας μοιχεύει τις ψυχές» (Γν). Σύμφωνα με την προφητική έκφραση ο Ιεχωβά είναι ο νυμφίος των ψυχών και κάθε απομάκρυνση από τη λατρεία και το νόμο είναι μοιχεία και πορνεία. Δες Ψαλμ. οβ 27, Ησ. νζ 3, Ιεζ. κγ 27 (δ). «Από εδώ δείχνει πάλι τον εαυτό του ότι είναι ίσος με τον Πατέρα, εφόσον βεβαίως το να μην πιστεύει σε αυτόν, τήν κάνει μοιχαλίδα» (Χ).
(4)   «Διότι ζητά θαύμα όχι από πίστη αλλά από πονηρία και βάζοντας σε δοκιμασία. Τι λοιπόν; Δεν έκανε από τότε θαύμα; Έκανε, αλλά όχι για αυτούς, διότι ήταν πωρωμένοι, αλλά για την ωφέλεια των άλλων» (Ζ).
(5)   «Αρχίζει το λόγο σχετικά με την ανάσταση» (Σχ). Προαναγγέλλει ότι θα δώσει στη γενιά αυτή τέτοιο σημείο, ώστε… θα προκαλέσει πάνω τους την φοβερή οργή και κρίση πρόσκαιρη και αιώνια του Θεού (δ).
«Σαν να έλεγε· αμέτρητες ευεργεσίες έδειξα· τίποτα από αυτά δεν σας κέρδισε, ούτε θελήσατε να προσκυνήσετε τη δύναμή μου. Θα γνωρίσετε λοιπόν από τα αντίθετα τη δύναμή μου, όταν θα δείτε την πόλη σας κατεδαφισμένη, τα τείχη της να γκρεμίζονται, όταν θα δείτε το ναό να μεταβάλλεται σε ερείπια, όταν θα χάσετε την πολιτική σας ιδιότητα και την ελευθερία σας την προηγούμενη» (Χ). Μετά την ανάσταση, την οποία προτύπωνε το θαύμα το Ιωνά, θα ακολουθούσε η θεμελίωση της Εκκλησίας και η καταστροφή των Ιεροσολύμων.

Ματθ.12,40 ὥσπερ γὰρ ἐγένετο Ἰωνᾶς(1) ὁ προφήτης ἐν τῇ κοιλίᾳ τοῦ κήτους(2) τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύκτας, οὕτως ἔσται(3) καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ καρδίᾳ τῆς γῆς(4) τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύκτας(5).
Ματθ.12,40 Όπως δηλαδή ο προφήτης Ιωνάς ήταν τρεις μέρες και τρεις νύχτες στην κοιλιά του κήτους, έτσι θα είναι κι ο Υιός του Ανθρώπου μέσα στη γη τρεις μέρες και τρεις νύχτες.
(1)   «Δεν είπε μεν φανερά ότι θα αναστηθεί (διότι θα γελούσαν εναντίον του), το υπαινίχτηκε όμως με τέτοιο τρόπο, ώστε να πιστέψουν ότι το προγνώριζε» (Χ).
(2)   Δεν ήταν δύσκολο ο Ιωνάς να τον κατάπιε η φάλαινα στην κοιλιά της, μολονότι κάποια από αυτά τα κήτη έχουν στενό φάρυγγα. Διότι υπάρχουν ποικίλα είδη φαλαινών και στις μέρες μας ακόμη βρέθηκαν ανθρώπινα σώματα στα στομάχια τους.
(3)   Θαύμα που θα δοθεί στο μέλλον (b).
(4)   «Δεν είπε στη γη, αλλά στην καρδιά της γης, έτσι ώστε και τον τάφο να δηλώσει και κανείς να μη θεωρήσει φαινομενικό το θάνατό του» (Χ). Στα ενδότερα της γης, το οποίο άλλοι μεν το ερμηνεύουν ότι πρόκειται για τον Άδη ενώ άλλοι για τον τάφο (g). Για τον Άδη δέχεται αυτό και ο δ, διότι ο Άδης «είναι ένας κοινός τόπος στο πιο εσωτερικό μέρος της γης, σκοτεινός από παντού και χωρίς φως» (Μ. Βασίλειος στο Ησαΐου 5).
(5)   Αναμφίβολα ο Κύριος παρέμεινε στην καρδιά της γης τρεις ημέρες. Παρέμεινε όμως δύο νύχτες, εφόσον νύχτα σημαίνει το σκοτάδι που παρεμβλήθηκε μεταξύ ημέρας (της Παρασκευής προς Σάββατο) και ημέρας (του Σαββάτου προς Κυριακή). Και όμως ο αριθμός των τριών ημερών και των τριών νυχτών είναι σωστός, εάν δεν πάρουμε αυτόν με αστρονομική ακρίβεια, αλλά αναλύσουμε αυτόν κατά συνεκδοχή (δηλ. στενεύω ή διευρύνω τη σημασία μίας λέξης). Δηλαδή αν θεωρήσουμε το ημερονύκτιο ως ενιαία και αδιαίρετη μονάδα και την εδώ φράση του Ματθαίου ερμηνεύσουμε: διάστημα τριών ημερονυκτίων.
Επιπλέον μπορεί με τη φράση να εννοείται το όλο πάθος δηλαδή από την αγωνία της Γεθσημανή, όπου ο Ιησούς έπεσε «στη γη» (Μάρκ. ιδ 35) «έπεσε με το πρόσωπο κατά γης προσευχόμενος» (Ματθ. κστ 39) και από την σύλληψη, με την οποία οι Ιουδαίοι άρχισαν να επιχειρούν την καταστροφή του Ναού το σώματός του. Έτσι τα τρία ημερόνυκτα εκτείνονται από τα μεσάνυχτα της Πέμπτης προς την Παρασκευή μέχρι τον όρθρο της Κυριακής (b).
«Ο Κύριός μας… τρεις μέρες και τρεις νύχτες έμεινε κάτω από τη γη, την μεν Παρασκευή από το τέλος· το Σάββατο όλο· και την Κυριακή από την αρχή σύμφωνα με την αντίληψη των ανθρώπων. Όπως λοιπόν εμείς επιτελούμε την τριτη ημέρα των νεκρών, όχι όταν συμπληρωθούν ισόποσα οι τρεις ημέρες και οι τρεις νύχτες, αλλά θεωρούμε ως ημέρα μία και τέλεια εκείνη, κατά την οποία σε οποιαδήποτε ώρα πέθανε, αλλά θεωρούμε ως ημέρα και την άλλη, στις αρχές της οποίας πάμε στους τάφους των νεκρών, με την ίδια λοιπόν λογική και ο Κύριος έκανε στη γη τρεις μέρες και τρεις νύχτες» (Θεοδώρητος).
Σύμφωνα με το ιεροσολυμιτικό Ταλμούδ ημέρα και νύχτα μαζί συναποτελούν ολόκληρη φυσική ημέρα και οποιοδήποτε τμήμα αυτής της περιόδου υπολογίζεται ως ολόκληρο (ο).
«Και αλλιώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε. Από την ημέρα που παραδόθηκε από τον Ιούδα στους θεοκτόνους Ιουδαίους, δηλαδή από την αγία Πέμπτη μπορούμε να αριθμήσουμε τις τρεις ημέρες σαν να σταυρώθηκε» (Ισίδωρος).
Ή, «το απόγευμα της Πέμπτης έκανε το δείπνο και έλεγε στους μαθητές: Πάρτε και φάτε το σώμα μου. Επομένως επειδή είχε εξουσία πάνω στον εαυτό του να θυσιάσει τη ζωή του, από τότε δηλαδή έσφαξε τον εαυτό του, από την ώρα που μοίραζε στους μαθητές του το σώμα. Διότι κανείς δεν τρώει κάτι, εάν δεν είναι προηγουμένως σφαγμένο. Μέτρησε λοιπόν· Το απόγευμα έδινε το σώμα του· η νύχτα εκείνη και η ημέρα της Παρασκευής μέχρι την έκτη ώρα (12 μ.), να το ένα ημερονύχτιο» (Θεοφύλακτος Βουλγαρίας στο Ματθ. κη 8).
Σύμφωνα με τα λόγια αυτά το μόνο θαύμα, το οποίο θα δοθεί στη γενιά εκείνη είναι το θαύμα της ανάστασής του. Όταν θα έχουν φέρει σε πέρας το σχέδιό τους να τον φονεύσουν (σ. 14), ο Θεός θα ελευθερώσει αυτόν από τον τάφο, όπως ελευθέρωσε τον Ιωνά από την κοιλιά του κήτους, και ίσως το θαύμα αυτό να τους πείσει (p).

Ματθ.12,41 ἄνδρες Νινευῖται ἀναστήσονται(1) ἐν τῇ κρίσει μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης καὶ κατακρινοῦσιν(2) αὐτήν, ὅτι μετενόησαν εἰς τὸ κήρυγμα(3) Ἰωνᾶ, καὶ ἰδοὺ(4) πλεῖον Ἰωνᾶ ὧδε(5).
Ματθ.12,41 Οι κάτοικοι της Νινευή θ’ αναστηθούν στην τελική κρίση μαζί με τη γενιά αυτή και θα την κατηγορήσουν, γιατί εκείνοι μετανόησαν όταν άκουσαν το κήρυγμα του Ιωνά· κι όμως εδώ υπάρχει κάποιος μεγαλύτερος από τον Ιωνά.
(1)   Θα αναστηθούν από τους νεκρούς (g), επειδή η ανάσταση θα είναι κοινή και γενική, δικαίων και αδίκων (δ).
(2)   «Συνηθίζουμε να λέμε, ότι ο τάδε στη μέλλουσα κρίση θα μας κατακρίνει, όχι επειδή εκείνος κρίνει· διότι ένας είναι ο κριτής όλων, ο Χριστός, αλλά επειδή η δική του πράξη όταν θα εξετάζεται σε σύγκριση με τις δικές μας, θα μας ντροπιάσει» (Ζ). «Θα κατακριθείτε από τους Νινευίτες που πίστεψαν στο δούλο μου Ιωνά χωρίς θαύματα και αυτά ενώ ήταν βάρβαροι»(Θφ).
(3)   Που δεν συνοδευόταν από θαύματα (b).
(4)   Προσθέτει αυτό προκαλώντας την προσοχή των ακροατών (δ).
(5)   «Διότι ο μεν Ιωνάς ήταν δούλος ενώ εγώ δεσπότης και αυτός μεν βγήκε από το κήτος ενώ εγώ αναστήθηκα από το θάνατο και ο μεν κήρυξε καταστροφή ενώ εγώ ήλθα ευαγγελιζόμενος βασιλεία ουρανών· και αυτοί μεν πίστεψαν χωρίς θαύμα, ενώ εγώ έδειξα πολλά θαύματα… και εκείνοι μεν ήταν βάρβαροι, ενώ αυτοί συναναστράφηκαν με αμέτρητους προφήτες· και για εκείνον μεν κανείς δεν προφήτευσε, για μένα όμως όλοι και τα έργα μου ήταν σύμφωνα με τις προφητείες τους… και εκείνος μεν ήταν ξένος και αλλοεθνής και άγνωστος, ενώ εγώ συγγενής κατά σάρκα και με τους ίδιους προγόνους. Και πολλά άλλα θα μπορούσε κάποιος να συγκεντρώσει εάν ήθελε περισσότερα» (Χ).

Ματθ.12,42 βασίλισσα νότου(1) ἐγερθήσεται ἐν τῇ κρίσει μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης καὶ κατακρινεῖ(2) αὐτήν, ὅτι ἦλθεν(3( ἐκ τῶν περάτων τῆς γῆς(4) ἀκοῦσαι τὴν σοφίαν Σολομῶνος, καὶ ἰδοὺ πλεῖον Σολομῶνος(5) ὧδε(6).
Ματθ.12,42 Η βασίλισσα του Νότου θ’ αναστηθεί στην τελική κρίση μαζί με τη γενιά αυτή και θα την κατηγορήσει, γιατί εκείνη ήρθε από την άλλη άκρη του κόσμου ν’ ακούσει τη σοφία του Σολομώντα· κι όμως εδώ υπάρχει κάποιος μεγαλύτερος από το Σολομώντα».
(1)   «Νότο λέει τη χώρα από την οποία φυσά ο νοτιάς, εννοώ δηλαδή την Αιθιοπία, την οποία την ονόμασε Σαβά το τρίτο βιβλίο των Βασιλειών (ι 1)» (Ζ).
(2)   «Διότι εκείνοι που αποστρέφονται τη θεία διδασκαλία, και δεν αγαπούν το καλό και αποστρέφονται εντελώς τα δόγματα της σοφίας που μπορούν να διαπαιδαγωγήσουν, λέει, ότι θα δεχτούν βαρύτερη καταδίκη για όσα παραμέλησαν, όταν συγκριθούν και αντιπαραβληθούν με εκείνους τους συγχρόνους τους, οι οποίοι έδειξαν προθυμία για τα καλά» (Β).
(3)   «Αυτό ήταν πιο σπουδαίο από το προηγούμενο· διότι ο μεν Ιωνάς πήγε προς εκείνους, ενώ η βασίλισσα του νότου δεν περίμενε τον Σολομώντα να πάει προς αυτήν, αλλά αυτή πήγε σε αυτόν, και γυναίκα και ενώ ήταν βάρβαρη, αν και βρισκόταν τόσο μακριά, χωρίς καμμία απειλή να υπάρχει, ούτε φοβούμενη το θάνατο, αλλά από έρωτα μόνο για τα σοφά λόγια» (Χ).
(4)   Το βασίλειό της, νοτιότατα της Παλαιστίνης προς τον αραβικό κόλπο, παριστάνει ο Σωτήρας εδώ με λαϊκή υπερβολή ως τα πέρατα της γης (δ)=χώρα πολύ απομακρυσμένη (g).
(5)   «Διότι ο Σολομώντας μεν ήταν βασιλιάς της Ιουδαίας μόνης· ο Χριστός όμως βασιλιάς ουρανού και γης και εκείνος μεν μίλησε σε αυτήν για ανθρώπινη σοφία, ενώ αυτός έκανε τις ομιλίες για τη θεία σοφία» (Ζ). Ο Σολομώντας ήταν σοφός, αλλά εδώ είναι η ίδια η Σοφία (b). Η χρήση του ουδέτερου (πλεῖον) εδώ γίνεται και διότι αναφέρεται αυτό όχι μόνο στον Ιησού αλλά και στο ίδιο το ευαγγέλιο= Ο κήρυκας και το χαρμόσυνο μήνυμά του είναι ασύγκριτα υπεροχότερο (ο).
(6)   Τι ήταν ο Σολομών ως διδάσκαλος σοφίας και τι ήταν ο Ιωνάς ως κήρυκας μετάνοιας συγκρινόμενος με εκείνον, του οποίου την σοφία και το κήρυγμα απέρριπταν αυτοί, οι οποίοι έλεγαν, ότι ήταν σύμμαχος του σατανά; Πόσο βαρύς εγωισμός θα κρυβόταν στα λόγια αυτά, εάν εκείνος, ο οποίος τα ξεστόμισε ήταν ένας απλός ανθρώπινος διδάσκαλος! Και όμως με τι ήσυχη ηρεμία ξεστομήθηκαν, σαν να ήταν εκτός κάθε αμφισβήτησης (p).
Διακηρύττει ο Ιησούς ότι κατείχε αρετές, τις οποίες, εάν κάποιος άνθρωπος έλεγε ότι έχει, θα αποτελούσε αυτό απόδειξη, ότι δεν είχε αυτές και ότι δεν γνώριζε τον εαυτό του. Πρόκειται ή για την πιο ανόητη και αγέρωχη αλαζονεία και υπερηφάνεια ή για νηφάλια αλήθεια (Maclaren).

Στιχ. 43-45. Όταν το πονηρό πνεύμα εκδιωχθεί και επανέλθει.

Ματθ.12,43 (1)Ὅταν δὲ τὸ ἀκάθαρτον πνεῦμα ἐξέλθῃ ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου, διέρχεται δι᾿ ἀνύδρων τόπων(2) ζητοῦν ἀνάπαυσιν(3), καὶ οὐχ εὑρίσκει(4).
Ματθ.12,43 Όταν το δαιμονικό πνεύμα βγει από τον άνθρωπο, περνάει από ξερούς τόπους, ψάχνοντας να βρει κάπου να ξεκουραστεί, μα δε βρίσκει.
(1)   Ο Σωτήρας αυξάνει τον έλεγχο δείχνοντας παραβολικά το κάκιστο τέλος που αναμένει την πωρωμένη εκείνη γενιά (δ). «Αφού παρουσίασε με σύγκριση την υπερβολή της κακίας τους, στη συνέχεια προλέγει με παραβολή τα κακά που πρόκειται να τους έρθουν» (Ζ).
(2)   «Άνυδρους τόπους λέει τις ερημιές» (Ζ). Οι δαίμονες θεωρούνταν, ότι κατοικούσαν σε έρημους τόπους. Δες Ησ. ιγ 21, λδ 14,Βαρ. δ 35,Αποκ. ιη 2 (a).
Άξια προσοχής και η: «Όπως για τους ανθρώπους δεν είναι κατοικίσιμος ο άνυδρος χώρος, έτσι και για τα ακάθαρτα πνεύματα, γη κακή και απομακρυσμένη και κατά κάποιο τρόπο άβατη και άνυδρη θα μπορούσε εύλογα να εννοηθεί η θεοφιλής και όσια ψυχή η οποία δεν ανέχεται να σκέφτεται ή να πράττει όσα αυτά τα πνεύματα με ευχαρίστηση κάνουν» (Κ).
(3)   Η ανάπαυση αναζητείται από κάθε δημιουργημένη ύπαρξη (b).
(4)   Δεν βρίσκει παρά μόνο στον άνθρωπο. Είναι πάντοτε άθλιο και ζητά ανάπαυση χωρίς να βρίσκει αυτήν (b). Ζητά αυτήν στο να κάνει το κακό.

Ματθ.12,44 τότε λέγει· εἰς τὸν οἶκόν μου(1) ἐπιστρέψω ὅθεν ἐξῆλθον· καὶ ἐλθὸν εὑρίσκει(2) σχολάζοντα(3) καὶ σεσαρωμένον(4) καὶ κεκοσμημένον(5).
Ματθ.12,44 Τότε λέει: “Θα γυρίσω ξανά στην κατοικία μου, εκεί απ’ όπου έφυγα”. Έρχεται και τη βρίσκει αδειανή, σκουπισμένη και στολισμένη.
(1)   «Σπίτι του λέει τον άνθρωπο από τον οποίο βγήκε, όχι με τη θέλησή του, αλλά με διαταγή Θεού» (Ζ). Ό,τι ο εχθρός μία φορά κυρίευσε, το θεωρεί ως τμήμα της ιδιοκτησίας του (b). Στο σπίτι μου. Τι εικόνα της ανυπομονησίας των πονηρών αυτών πνευμάτων, να θλίψουν και να αφανίσουν τον άνθρωπο! (ο).
(2)   Η ακόλουθη φράση λέγεται «για αυτούς που απαλλάχτηκαν μεν από τον δαίμονα, αλλά από απροσεξία και αμέλεια έγιναν πάλι εύκολη λεία και ευάλωτοι στο δαίμονα» (Ζ).
(3)   «Κενό από Άγιο Πνεύμα ή αρετή» (Ζ). Με την έννοια του κενός (g).
(4)   «Καθαρισμένο, δηλαδή ετοιμασμένο για υποδοχή του» (Ζ). Λιγότερο πιθανή ερμηνεία: καθαρισμένο από πονηρία (b).
(5)   «Δηλαδή ευχάριστο για αυτόν» (Ζ). Τα κενός, σκουπισμένος και στολισμένος παρουσιάζουν τον οίκο σαν να προσκαλεί τον επισκέπτη να εγκατασταθεί σε αυτόν (L). «Είναι στολισμένος σαν να μοιάζει με ναό, χωρίς να είναι ναός» (Ω).

Ματθ.12,45 τότε πορεύεται(1) καὶ παραλαμβάνει μεθ᾿ ἑαυτοῦ ἑπτὰ(2) ἕτερα πνεύματα πονηρότερα(3) ἑαυτοῦ, καὶ εἰσελθόντα κατοικεῖ(4) ἐκεῖ, καὶ γίνεται τὰ ἔσχατα τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου χείρονα(5) τῶν πρώτων. οὕτως ἔσται καὶ τῇ γενεᾷ τῇ πονηρᾷ(6) ταύτῃ.
Ματθ.12,45 Τότε πηγαίνει και παίρνει μαζί του άλλα εφτά πνεύματα, πιο πονηρά κι από το ίδιο, και μπαίνουν και κατοικούν εκεί· και γίνεται η τελευταία κατάσταση του ανθρώπου εκείνου χειρότερη από την προηγούμενη. Έτσι θα γίνει και μ’ αυτήν εδώ την πονηρή γενιά».
(1)   Δεν μπαίνει αμέσως, αλλά από φόβο μήπως μόνο αντιμετωπίσει κάποια νέα περιπέτεια, το πονηρό πνεύμα, το οποίο δεν βγήκε από εκεί με τη θέλησή του, αναζητά ενίσχυση σε βάρος του άτυχου ασθενή (L).
(2)   «Οι Εβραίοι επτά λένε απλώς τα πολλά» (Ζ). «Πολλές φορές η θεία Γραφή λέει το επτά για το πλήθος» (Απολλινάριος).
(3)   Τα οποία ενεργούν με μεγαλύτερη πανουργία και όχι με βίαιους παροξυσμούς (b). Λιγότερο πιθανή ερμηνεία: «με την έννοια του δυνατότερα στο να κακοποιούν» (Ζ). Υπάρχουν λοιπόν ακάθαρτα πνεύματα λιγότερο πονηρά από άλλα, όπως υπάρχουν και πνεύματα υπερβολικά κακεντρεχή (b).
(4)   Κάνουν την κατοικία τους εκεί πιο επίμονη και μόνιμη από την προηγούμενη (b).
(5)   Επτά φορές χειρότερα και ισχυρότερα (b). «Καθένας που απαλλάχτηκε από κακό και δεν βελτιώθηκε, θα υποστεί μεγάλη τιμωρία· και σε αυτόν που μετά την ελευθερία από την αμαρτία που τον τυραννούσε, έκανε πάλι τον εαυτό του εύκολη λεία σε αυτήν, η καταδίκη μετά από αυτό θα είναι χειρότερη από την προηγούμενη» (Ζ).
(6)   Εδώ η παραβολή διευκρινίζει την κατάσταση του ιουδαϊκού έθνους, το οποίο πέρασε από πρόσκαιρη μετάνοια και έπεσε σε πολύ χειρότερες αμαρτίες από τις προηγούμενες. Η πρόσκαιρη μετάνοια μπορεί να αναφέρεται είτε στην εγκατάλειψη της ειδωλολατρείας είτε ίσως στη θρησκευτική αναζωογόνηση που προκλήθηκε από το κήρυγμα του Βαπτιστή. Η αναζωογόνηση αυτή σε πολλές περιπτώσεις υπήρξε επιπόλαιη. Λίγοι από αυτούς που την δοκίμασαν ακολούθησαν το Μεσσία και οι περισσότεροι κατέληξαν στο να θανατώσουν αυτόν (p).
«Προηγουμένως οι Ιουδαίοι ήταν κυριευμένοι από τα δαιμόνια όταν ειδωλολατρούσαν… απαλλάχτηκαν όμως από αυτά μέσω των προφητών. Επειδή όμως αμέλησαν τη σωτηρία τους και φόνευσαν το Σωτήρα τους, έγιναν εύκολη λεία στους δαίμονες… Και έγιναν οι τελευταίες συμφορές τους βαρύτερες από τις παλαιότερες. Διότι αυτά που τους ήρθαν από τον Ουεσπασιανό και τον Τίτο ήταν πολύ χειρότερα από όσα έπαθαν στην Αίγυπτο και στη Βαβυλώνα και από τον Αντίοχο» (Ζ).

Στιχ. 46-50. Ποιους ο κύριος θεωρεί συγγενείς του.

Ματθ.12,46 Ἔτι δὲ αὐτοῦ λαλοῦντος τοῖς ὄχλοις(1) ἰδοὺ ἡ μήτηρ καὶ οἱ ἀδελφοὶ(2) αὐτοῦ εἱστήκεισαν ἔξω, ζητοῦντες λαλῆσαι(3) αὐτῷ.
Ματθ.12,46 Ενώ ο Ιησούς μιλούσε ακόμα στο πλήθος, η μητέρα και τ’ αδέρφια του ήρθαν και στάθηκαν έξω από το σπίτι, και ήθελαν να του μιλήσουν.
(1)   Η επίσκεψη της μητέρας του Χριστού και των αδελφών του (στιχ. 46-50) συνδέεται ξεκάθαρα από τον Ματθαίο με τα αμέσως προηγούμενα λόγια. Ούτε ο Μάρκος (γ 31), ούτε ο Λουκάς (η 19) σημειώνουν κάτι για το χρόνο στον οποίο συνέβη αυτή. Μόνο στον Ματθαίο και Λουκά το «έξω» που ακολουθεί, φαίνεται να σημαίνει έξω από τη μάζα του όχλου που συνωστιζόταν, ενώ στον Μάρκο (γ 19) φαίνεται να σημαίνει έξω από το σπίτι (p). Αλλά και εδώ μπορεί να σημαίνει κάτι περισσότερο από το έξω από τον κύκλο που σχημάτιζαν οι όχλοι, μάλιστα διότι στο ιγ 1 που ακολουθεί αμέσως μετά το επεισόδιο αυτό ο Ιησούς παρουσιάζεται να βγαίνει από το σπίτι στη θάλασσα (L).
(2)   Οι κατά νόμον αδελφοί του, δηλαδή τα παιδιά του Ιωσήφ από την πρώτη γυναίκα (δ).
(3)   Σύμφωνα με τον Χ. η Θεοτόκος «αυτό που έπραξε προερχόταν από περιττή φιλοδοξία· διότι ήθελε να δείξει στον κόσμο ότι εξουσιάζει και έχει αυθεντία στο παιδί της… για αυτό και πλησίασε σε ακατάλληλη ώρα. Επειδή λοιπόν τον αντιμετώπιζαν ως άνθρωπο απλό και κενοδοξούσαν (η μητέρα και οι αδελφοί), βγάζει την ασθένεια και τους διορθώνει». Αυτά σύμφωνα με εικασία.
Διατυπώθηκε και γνώμη σύμφωνα με την οποία: επιθυμούσαν να απομακρύνουν αυτόν από τον τόπο εκείνο, όπου οι εχθροί του βρίσκονταν σε έξαψη ή τουλάχιστον να του συστήσουν να προφυλαχτεί από τον κίνδυνο που κρεμιόταν από πάνω του (ο). Το άτοπο παρόλ’ αυτά εδώ συνίστατο στο ότι ζητούν λόγω της σαρκικης οικειότητας να διακόψουν το έργο του, χωρίς να περιμένουν το τέλος (δ).
«Διότι μήπως δεν υπήρχε άλλη ώρα; Μήπως δηλαδή δεν μπορούσαν να του μιλήσουν κατ’ ιδίαν; Αλλά και τι ήθελαν να πουν; Αν μεν ήθελαν να μιλήσουν για τα δόγματα της αλήθειας, έπρεπε να κάνουν τη συζήτηση παρουσία όλων ώστε και οι άλλοι να κερδίσουν. Αν όμως ήθελαν για άλλα, που ενδιέφεραν αυτούς, δεν έπρεπε να βιάζονται τόσο πολύ» (Χ).

Ματθ.12,47 (1)εἶπε δέ τις αὐτῷ(2)· ἰδοὺ ἡ μήτηρ σου καὶ οἱ ἀδελφοί σου ἑστήκασιν ἔξω ζητοῦντές σε ἰδεῖν.
Ματθ.12,47 Του λέει κάποιος: «Η μητέρα σου και τ’ αδέρφια σου στέκουν έξω και θέλουν να σε δουν».
(1)   Ο σ. από άλλους μεν κριτικούς γίνεται δεκτός, από άλλους όμως δεν θεωρείται αυθεντικός, επειδή παραλείπεται από τον σιναϊτικό, βατικανό και κάποιους άλλους κώδικες και από τις συριακές μεταφράσεις του Σινά και του Cureton (L). Μαρτυρείται όμως από όλους τους άλλους κώδικες.
(2)   Την αξίωση της μητέρας και των αδελφών την μετέφερε κάποιος στο Σωτήρα από αυτούς που ήταν γύρω του (δ).

Ματθ.12,48 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπε τῷ λέγοντι αὐτῷ· τίς ἐστιν ἡ μήτηρ μου(1) καὶ τίνες εἰσὶν οἱ ἀδελφοί μου;
Ματθ.12,48 Εκείνος απάντησε σ’ αυτόν που του το είπε: «Ποια είναι η μητέρα μου και ποια είναι τ’ αδέρφια μου;»
(1)   «Δεν το είπε αυτό αρνούμενος τη μητέρα του. Διότι πώς θα μπορούσε; Αυτός που και κατά τον καιρό του θανάτου του, έδειξε πολλή φροντίδα για αυτήν;… αλλά διδάσκει ότι θεωρεί προτιμότερη από τη φροντίδα των γονέων και συγγενών, τη σωτηρία αυτών που χάνονται» (Ζ). «Δεν είπε ότι δεν είναι μητέρα μου, αλλά ότι εάν δεν εκτελεί το θέλημα του Θεού, τίποτα δεν θα την ωφελήσει το ότι με γέννησε. Διότι δεν αρνείται την φυσική συγγένεια, αλλά προσθέτει και την συγγένεια από την αρετή. Διότι κανένας ανάξιος δεν θα ωφεληθεί από τη συγγένεια» (Θφ).
Ο Ιησούς αναμφίβολα διορατικά κατάλαβε τον σκοπό, για τον οποίο τον ζητούσαν οι συγγενείς του. Αρπάζει λοιπόν την ευκαιρία, για να δώσει μάθημα σχετικά με την πνευματική συγγένεια με αυτόν (S) και αποδεικνύει ότι υπάρχουν δεσμοί πολύ ισχυρότεροι από αυτούς του αίματος και καθήκοντα υψηλότερα. Η στενότατη εξ’ αίματος συγγένεια προς τον Μεσσία, και πολύ περισσότερο η απλή καταγωγή από τον Αβραάμ, δεν αποτελούν τίτλο δικαιώματος για την ουράνια βασιλεία και η σαρκική συγγένεια δεν κάνει κάποιον τέκνο Θεού (p).

Ματθ.12,49 καὶ ἐκτείνας τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ ἔφη(1)· ἰδοὺ ἡ μήτηρ μου(2) καὶ οἱ ἀδελφοί μου(3)·
Ματθ.12,49 Και δείχνοντας με το χέρι του τους μαθητές του είπε: «Να η μητέρα μου και τ’ αδέρφια μου.
(1)   Η μέγιστη μειλιχιότητα και νηφαλιότητα συνδυάζονται εδώ με την μέγιστη αυστηρότητα (b).
(2)   Ο Χριστός δεν λέει ότι από τους μαθητές του κάποιος είναι πατέρας του. Στην πνευματική σφαίρα Πατέρας του είναι ο Θεός (p).
(3)   Οι μαθητές μου τώρα είναι οι συγγενείς και οικείοι, επειδή έχουν οικείο το φρόνημα και πνευματικό (δ). «Έπειτα ερμηνεύει τον λόγο» (Ζ).

Ματθ.12,50 (1)ὅστις γὰρ ἂν ποιήσῃ τὸ θέλημα(2) τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς, αὐτός(3) μου ἀδελφός καὶ ἀδελφὴ(4) καὶ μήτηρ(5) ἐστίν(6).
Ματθ.12,50 Γιατί όποιος εφαρμόζει το θέλημα του ουράνιου Πατέρα μου, αυτός είναι αδερφός και αδερφή και μητέρα μου».
(1)   Η πνευματική συγγένεια είναι πάνω από όλους τους επίγειους δεσμούς (S).
(2)   Με το οποίο αναγεννιόμαστε (b).
(3)   Αυτός και μόνον αυτός (b).
(4)   «Ανέφερε αδελφή, διότι είχε και κόρες ο Ιωσήφ, ή λόγω των γυναικών που εφάρμοζαν το θέλημα του Θεού» (Ζ).
(5)   «Αυτός είναι και αδελφός και αδελφή και μητέρα μου, με την έννοια ότι αυτός είναι συγγενής και οικείος μου, διότι κάνει τα ίδια με εμένα» (Ζ). «Πρέπει να κρίνεται ως ανώτερη η κατά Θεόν συγγένεια από την κατά σάρκα, διότι αυτή και προηγείται και μένει» (Ω).
(6)   «Επομένως ούτε η μητέρα του και οι αδελφοί του θα ήταν μητέρα του και αδελφοί του αν δεν έκαναν το θέλημα του Θεού» (Ζ).

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΓ’ (13)

Στιχ. 1-23. Η παραβολή του σπορέως.

Ματθ.13,1 (1)Ἐν δὲ τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ(2) ἐξελθὼν ὁ Ἰησοῦς τῆς οἰκίας(3) ἐκάθητο(4) παρὰ τὴν θάλασσαν·
Ματθ.13,1 Εκείνη την ημέρα ο Ιησούς βγήκε από το σπίτι και καθόταν δίπλα στη λίμνη.
Ο Ματθαίος εισάγει εδώ την τρίτη σειρά των λόγων του Ιησού, οι οποίοι είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του ευαγγελίου του. Αυτή συνίσταται από 7 παραβολές, με τις οποίες διασαφηνίζεται η μέθοδος αυτή της διδασκαλίας του Ιησού (S). Έχουμε ποικίλες παραβολές, τις οποίες στα παραδείγματα της διδασκαλίας του Ιησού ανέφερε ο Ματθαίος: το φως και το αλάτι (ε 13-16), τα πετεινά και τα κρίνα (στ 26-30), τους δύο δρόμους (ζ 13,14) τον ανόητο και συνετό κτίστη (ζ 24-27), τα ρούχα και τους ασκούς (θ 16,17), τα παιδιά στις αγορές (ια 16,17). Αλλά αυτές υπήρξαν σύντομες και πρόχειρες. Τώρα γίνονται περισσότερο επεξεργασμένες και αποτελούν ευρύ τμήμα της διδασκαλίας του Ιησού (p).
(1)   Η παραβολή του σποριά είναι μία από τις κυριότερες παραβολές και μία από τις τρεις (που σχετίζονται όλες με τη βλάστηση) οι οποίες αναφέρονται από όλους του συνοπτικούς, ενώ οι άλλες δύο είναι η του σιναπιού και η των κακών γεωργών (p).
(2)   Κατά την οποία έγινε το θαύμα της ίασης του δαιμονισμένου και η σχετικά με αυτό ομιλία και ο έλεγχος του Σωτήρα (Ματθ. ιβ 22 και εξής) (δ).
(3)   Σπίτι λέει αυτό που τέλεσε το θαύμα, και ήταν αυτό πιθανώς το σπίτι του Ματθαίου. Για αυτό και ο Ματθαίος αναφέρει αυτό απλώς ως το σπίτι=το γνωστό σπίτι (δ).
(4)   Ο παρατατικός δηλώνει την για κάποιο χρόνο διάρκεια=μέχρις ότου συγκεντρώθηκε ο λαός (δ). «Κάθεται κοντά στη θάλασσα ψαρεύοντας και ελκύοντας κοντά του αυτούς που ήταν στη γη» (Χ).

Ματθ.13,2 καὶ συνήχθησαν πρὸς αὐτὸν ὄχλοι πολλοί, ὥστε αὐτὸν εἰς πλοῖον ἐμβάντα καθῆσθαι(1), καὶ πᾶς ὁ ὄχλος ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν(2) εἱστήκει.
Ματθ.13,2 Γύρω του μαζεύτηκε πολύς κόσμος· γι’ αυτό μπήκε και κάθισε σ’ ένα καΐκι κι όλος ο κόσμος στεκόταν στο γιαλό.
(1)   «Αυτό το έκανε για να μην έχει κανέναν στην πλάτη του αλλά όλοι να βρίσκονται απέναντί του» (Χ).
(2)   Γιαλός είναι το παραθαλάσσιο μέρος σε τόπο με άμμο ή με βότσαλα (Ησύχιος).

Ματθ.13,3 καὶ ἐλάλησεν αὐτοῖς πολλὰ(1) ἐν παραβολαῖς(2) λέγων(3)· ἰδοὺ ἐξῆλθεν(4) ὁ σπείρων(5) τοῦ σπεῖρειν(6)
Ματθ.13,3 Τους είπε πολλά με παραβολές: «Βγήκε ο σποριάς να σπείρει.
(1)   Πολλά λόγια (δ).
(2)   Παλαιή τάση των Ιουδαίων διδασκάλων ήταν να παρέχουν τη διδασκαλία τους όχι με τη μορφή αφηρημένης διάλεξης, αλλά με τρόπο που να βρίσκει άμεση απήχηση στη φαντασία και να διεγείρει το ενδιαφέρον του ανθρώπου μάλλον παρά του φιλοσόφου. Οι ραββίνοι ενσωμάτωναν το μάθημά τους σε κάποια ιστορία είτε παραβολή είτε αλληγορία, είτε και φαινομενικά ιστορική διήγηση (Ball).
Η αντίστοιχη εβραϊκή λέξη (mashal), χρησιμοποιείται στην Π.Δ. με ευρύτατη έννοια για να δηλώσει την καθαυτό παραβολή (=αλήθεια ενσωματωμένη σε διήγηση), παρομοίωση, γνωμικό, παροιμία, αίνιγμα. Ίσως «λόγος σύγκρισης» λίγο ή πολύ θα κάλυπτε όλες αυτές τις έννοιες. Στην Κ.Δ. χρησιμοποιούνται δύο λέξεις, οι παραβολές και παροιμίες για να δηλώσουν: α) γνωμικό, β) απλή σύγκριση, ή αναλογία, γ) ζωντανές διηγήσεις παρμένες από τη φύση ή την ανθρώπινη ζωή για εξήγηση αλήθειας (S).
«Η παραβολή σημαίνει και τη διήγηση… και τον αινιγματικό λόγο… και την παρομοίωση… και τον αλληγορικό τρόπο έκφρασης… και τον τύπο» (Ζ. στο ιγ 31). Η πραγματική παραβολή, όπως η εδώ, είναι πλαστή διήγηση, που συμφωνεί με τους νόμους και τις συνήθειες της ανθρώπινης ζωής, με ομοιότητα της οποίας σκιαγραφούνται είτε τα καθήκοντα των ανθρώπων, είτε οι θείες αλήθειες, κατεξοχήν όμως η φύση και ιστορία της βασιλείας των ουρανών (g). Η παραβολή είναι σύντομη διήγηση, δανεισμένη από την ανθρώπινη ζωή ή το βασίλειο της φύσης, για συμβολισμό αλήθειας θρησκευτικής (F). Διαφέρει από το μύθο διότι αφηγείται πράξεις οι οποίες είναι δυνατές και πιθανές, ενώ ο μύθος αφηγείται αδύνατα πράγματα, όπως η συζήτηση μεταξύ ζώων και άψυχων πραγμάτων (ο).
Ως προς την αλληγορική ερμηνεία των παραβολών πρέπει να έχουμε υπ’ όψη «ότι δεν πρέπει να ερμηνεύουμε τις παραβολές κατά γράμμα, όπως λέει ο Χρυσόστομος, αλλά μόνο τα αναγκαιότερα μέρη, για τα οποία και λέγονται αυτές· τα υπόλοιπα δηλαδή συνυπάρχουν μόνο για να πλαστούν οι παραβολές με τρόπο πειστικό ως διήγηση, και επομένως δεν είναι ακίνδυνο το να πολυεξετάζουμε και αυτά τα υπόλοιπα» (Ζ. στο σ. 39).
(3)   «Ποιά λοιπόν (παραβολή) λέει πρώτη; Αυτήν που κατεξοχήν έπρεπε να πει πρώτη, αυτήν που κάνει τον ακροατή προσεκτικότερο» (Χ).
(4)   «Από πού βγήκε αυτός που είναι πανταχού παρών και γεμίζει τα πάντα; Ή πώς βγήκε; Δεν βγήκε τοπικά αλλά σε σχέση και σύμφωνα με το σχέδιο της οικονομίας του για εμάς, με το ότι ήλθε περισσότερο κοντά μας, φορώντας την ανθρώπινη σάρκα. Επειδή δηλαδή εμείς δεν μπορούσαμε να μπούμε αφού τα αμαρτήματά μας έφραζαν σαν τείχος την είσοδο, βγαίνει αυτός σε εμάς» (Χ).
(5)   Αυτός που σπέρνει, δηλαδή αυτός που έχει έργο και αποστολή από το Θεό Πατέρα, να σπείρει τον λόγο του μέσα στις καρδιές των ανθρώπων (δ). «Τον εαυτό του λέει σποριά» (Θφ).
(6)   Η γενική πτώση εκφράζει τον σκοπό, για τον οποίο βγήκε (δ).
«Όταν όμως ακούσεις ότι βγήκε για να σπείρει μη νομίσεις ότι λέει το ίδιο πράγμα· διότι βγαίνει ο σποριάς πολλές φορές και για άλλο πράγμα, ή για να οργώσει ή για να κόψει τα βλαβερά χόρτα ή για να ξεριζώσει τα αγκάθια ή για να φροντίσει για κάτι άλλο παρόμοιο» (Χ).
«Τι βγήκε να κάνει; Μήπως να κάψει τη γη λόγω των πολλών αγκαθιών; Μήπως να τιμωρήσει; Όχι, αλλά για να σπείρει» (Θφ).

Ματθ.13,4 καὶ ἐν τῷ σπείρειν(1) αὐτὸν ἃ μὲν ἔπεσε(2) παρὰ(3) τὴν ὁδόν(4), καὶ ἐλθόντα τὰ πετεινὰ(5) κατέφαγεν(6) αὐτά·
Ματθ.13,4 Καθώς έσπερνε, μερικοί σπόροι έπεσαν στο δρόμο, κι ήρθαν τα πουλιά και τους έφαγαν όλους.
(1)   «Σπόρο εδώ λέει τη διδασκαλία και γη τις ψυχές των ανθρώπων» (Χ).
(2)   «Δεν είπε ότι αυτός έριξε, αλλά ότι έπεσε» (Χ).
(3)   Στο σημείο όπου ο αγρός και ο δρόμος εφάπτονατι μεταξύ τους (b).
(4)   Το δρόμο που περνά μέσα από τους αγρούς που θέλει να σπείρει και ο οποίος για αυτό μέσω του άρθρου χαρακτηρίζεται ως ο γνωστός και συγκεκριμένος δρόμος (δ).
(5)   Στην ερμηνεία, την οποία μετά από λίγο δίνει ο Κύριος είναι ειδικά αξιοσημείωτο, ότι τα πουλιά, τα οποία θα μπορούσαν πιθανώς να ερμηνευτούν ως απρόσωποι πειρασμοί, ξεκάθαρα παρά τον πληθυντικό αριθμό λέγεται από τον Κύριο ότι σημαίνουν το σατανά (Μάρκος), τον διάβολο (Λουκάς), τον πονηρό (Ματθαίος).
(6)   Τα πουλιά τρώνε λίγο παντού, αλλά προ παντός κατά μήκος του δρόμου, όπου ο σπόρος είναι περισσότερο φανερός (L). Στα σημεία κοντά στο δρόμο λόγω έλλειψης οργώματος ο σπόρος μένει στην επιφάνεια της γης (δ). Η πρόθεση κατά αυξάνει την έννοια του έφαγε (ο).

Ματθ.13,5 ἄλλα δὲ ἔπεσεν ἐπὶ τὰ πετρώδη(1), ὅπου οὐκ εἶχε γῆν πολλήν, καὶ εὐθέως ἐξανέτειλε(2) διὰ τὸ μὴ ἔχειν βάθος γῆς,
Ματθ.13,5 Άλλοι έπεσαν σε έδαφος πετρώδες, που δεν είχε πολύ χώμα, κι αμέσως φύτρωσαν, γιατί το χώμα ήταν λιγοστό.
(1)   Στα πετρώδη μέρη (δ). Δεν σημαίνει πέτρες διασκορπισμένες στον αγρό, αλλά συνεχές στρώμα πέτρινο κάτω από το έδαφος, με ελαφρό επικάλυμμα εδάφους (b). Υπάρχουν πολλές τέτοιες εκτάσεις στην Παλαιστίνη (S).
(2)   Αμέσως βλάστησε πριν ρίξει στέρεη ρίζα, απαραίτητη για την κανονική ανάπτυξη στο στάχυ· διότι δεν είχε βάθος γης, το οποίο αυτό μόνο δίνει στερεή ρίζα (δ).

Ματθ.13,6 ἡλίου δὲ ἀνατείλαντος ἐκαυματίσθη(1), καὶ διὰ τὸ μὴ ἔχειν ῥίζαν(2) ἐξηράνθη·
Ματθ.13,6 Μόλις όμως ανέτειλε ο ήλιος κάηκαν και, επειδή δεν είχαν ρίζες, ξεράθηκαν.
(1)   Από το καύμα. Καίγομαι από τον καύσωνα (g). Κάηκε από τη θερμότητα του ηλίου (δ).
(2)   «Που να δροσίζει» (Ζ), και να παρέχει την απαραίτητη υγρότητα για τη φυτική ζωή (δ). «Διότι αν και ξεραίνονται τα σπέρματα, δεν γίνεται αυτό από τον καύσωνα· διότι δεν είπε ότι λόγω του καύσωνα ξεράθηκε, αλλά επειδή δεν είχε ρίζα» (Χ).

Ματθ.13,7 ἄλλα δὲ ἔπεσεν επὶ τὰς ἀκάνθας(1), καὶ ἀνέβησαν(2) αἱ ἄκανθαι καὶ ἀπέπνιξαν(3) αὐτά(4)·
Ματθ.13,7 Άλλοι σπόροι πάλι έπεσαν στ’ αγκάθια και, όταν τ’ αγκάθια μεγάλωσαν, τους έπνιξαν.
(1)   Δηλαδή σε γη όπου υπήρχε το σπέρμα των αγκαθιών (δ).
(2)   Δηλαδή αφού βλάστησαν βγήκαν από την επιφάνεια της γης (δ).
(3)   «Αν πνίγονται τα λόγια, δεν φταίνε τα αγκάθια αλλά αυτοί που επιτρέπουν να ανέβουν τα αγκάθια· διότι μπορείς αν θες να εμποδίσεις την πονηρή αυτή βλάστηση» (Χ).
(4)   «Από αυτό το σπέρμα τα τρία μέρη χάνονται και σώζεται το ένα… Χάθηκε το μεγαλύτερο μέρος του σπόρου, όχι εξαιτίας του σποριά, αλλά εξαιτίας της γης που υποδέχτηκε, δηλαδή της ψυχής που δεν άκουσε… Και πώς μπορεί να δικαιολογηθεί, θα πει κάποιος, το ότι έσπειρε στα αγκάθια, στην πέτρα, στο δρόμο; Σχετικά με τους σπόρους και τη γη δεν δικαιολογείται το πράγμα, σχετικά όμως με τις ψυχές και τις διδασκαλίες όχι μόνο δικαιολογείται αλλά είναι και άξιο μεγάλου επαίνου.
Διότι ο μεν γεωργός κατά πολύ φυσικό λόγο θα κατηγορούνταν αν έκανε κάτι τέτοιο, διότι δεν μπορούσε η πέτρα να γίνει χώμα, ούτε ο δρόμος να μην είναι δρόμος, ούτε τα αγκάθια να μην είναι αγκάθια. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και στα λογικά όντα. Διότι είναι δυνατόν η πέτρα να μεταβληθεί και να γίνει εύφορη γη και ο δρόμος να μην καταπατιέται πλέον… αλλά να γίνει χωράφι εύφορο και τα αγκάθια είναι δυνατόν να εξαφανιστούν και να τύχουν μεγάλης ασφάλειας τα σπέρματα. Διότι αν δεν ήταν δυνατόν να συμβεί αυτό, δεν θα έσπερνε αυτός· αν όμως δεν έγινε σε όλους η μεταβολή, σε αυτό δεν φταίει ο σποριάς, αλλά αυτοί που δεν θέλησαν να μεταβληθούν» (Χ).
«Έσπειρε λοιπόν χωρίς καμία διάκριση στο δρόμο και στα πετρώδη και στα αγκάθια, λόγω οπωσδήποτε της υπερβολικής του αγαθότητας και δικαιοσύνης, και για να μην μπορούν να λένε την ημέρα της κρίσεως, ότι αν έσπερνε και σε αυτούς, θα καρποφορούσαν. Διότι ήξερε μεν για αυτούς ότι θα είναι άκαρποι, όμως έκανε ό,τι εξαρτιόταν από αυτόν ως φιλάνθρωπος, για να μπορεί να λέει· Τι έπρεπε να κάνω και δεν το έκανα;» (Ζ).

Ματθ.13,8 ἄλλα δὲ ἔπεσεν ἐπὶ τὴν γῆν τὴν καλὴν(1) καὶ ἐδίδου καρπὸν ὃ μὲν(2) ἑκατόν(3), ὃ δὲ(2) ἑξήκοντα(3), ὃ δὲ(2) τριάκοντα(3).
Ματθ.13,8 Τέλος άλλοι έπεσαν στο γόνιμο έδαφος και έδωσαν καρπό, άλλοι εκατό φορές περισσότερο, άλλοι εξήντα κι άλλοι τριάντα.
(1)   Δηλαδή μαλακή, βαθειά, καθαρισμένη από πέτρες, αγκάθια και ζιζάνια (b).
(2)   Τα ο μεν… ο δε… ο δε, αναφέρονται στο «άλλα» στην αρχή του στίχου (b). Από τα άλλα που έπεσαν στη γη την καλή, άλλο μεν.. άλλο δε… άλλο πάλι.
(3)   «Αν και η γη ήταν καλή και ο σποριάς ένας και τα σπέρματα τα ίδια, γιατί ο μεν έφερε εκατό ο άλλος εξήντα και ο άλλος τριάντα; Εδώ πάλι η διαφορά οφείλεται στη φύση της γης· διότι όπου η γη είναι καλή, υπάρχει πολλή διαφορά και σε αυτήν. Βλέπεις ότι δεν είναι αίτιος ο γεωργός, ούτε τα σπέρματα, αλλά η γη που υποδέχεται; Δεν συμβαίνει δηλαδή αυτό λόγω της φύσης, αλλά λόγω της διάθεσης» (Χ).
Οι αναλογίες που σημαίνονται με τους αριθμούς 100, 60, 30 δεν έχουν τίποτα το υπερβολικό, διότι το έδαφος της Παλαιστίνης ήταν άλλοτε ευφορότατο (F). Πρόκειται για μεγάλη αλλά όχι και άνευ προηγουμένου αύξηση. Δες Γεν. κστ 12 (ο).

Ματθ.13,9 ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω(1).
Ματθ.13,9 Όποιος έχει αυτιά για ν’ ακούει, ας ακούει».
(1)   Δες Ματθ. ια 15. Η έννοια των λόγων μπορεί να αποδοθεί και ως εξής: Φροντίστε να αποκτήσετε νου πνευματικό, για να κατανοείτε τα όσα λέω. «Δείχνει ότι αυτά πρέπει να εννοηθούν πνευματικά από αυτούς που έχουν πνευματικά αυτιά» (Θφ).

Ματθ.13,10 Καὶ προσελθόντες(1) οἱ μαθηταὶ εἶπον αὐτῷ(2)· διατί ἐν παραβολαῖς λαλεῖς αὐτοῖς(3);
Ματθ.13,10 Πήγαν τότε οι μαθητές του και τον ρώτησαν: «Γιατί τους μιλάς με παραβολές;»
(1)   «Ο Μάρκος το παρουσίασε αυτό σαφέστερα λέγοντας ότι τον πλησίασαν κατ’ ιδίαν» (Χ).
(2)   «Επειδή είδαν τους όχλους να είναι δυσαρεστημένοι εξαιτίας της ασάφειας των λόγων που ειπώθηκαν, πλησίασαν ως δικοί του και λένε αυτό χάριν εκείνων» (Ζ).
(3)   =Γιατί χρησιμοποιείται η παραβολή ως μέθοδος διδασκαλίας; (S).

Ματθ.13,11 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς· ὅτι ὑμῖν(1) δέδοται(2) γνῶναι τὰ μυστήρια(3) τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν(4), ἐκείνοις(1) δὲ οὐ δέδοται(5).
Ματθ.13,11 Αυτός τους απάντησε: «Γιατί σ’ εσάς έδωσε ο Θεός να γνωρίσετε τα μυστήρια της βασιλείας των ουρανών, σ’ εκείνους όμως όχι.
(1)   «Σε εσάς που και βλέπετε και ακούτε σωστά και για αυτό πιστεύετε» (Ζ). Το «σε εσάς» λέγεται αντιθετικά με το ακόλουθο «σε εκείνους» και υποδηλώνει ότι η μεγάλη μάζα του ιουδαϊκού λαού παρέμενε άπιστη προς τη διδασκαλία του Κυρίου (F). «Επειδή έχετε προθυμία και ζήλο, έχει δοθεί σε εσάς» (Θφ).
(2)   Έχει δοθεί… δεν έχει δοθεί· «από το Θεό» (Ζ). «Αυτό το είπε όχι για να δηλώσει ότι αυτό συνέβη από κάποια ανάγκη, ούτε ότι έγινε απλώς και ως έτυχε κάποια προτίμηση σε αυτούς, αλλά δείχνει ότι αυτοί είναι αίτιοι όλων των κακών και θέλει να φανερώσει ότι είναι δωρεά το πράγμα και χάρη που δίνεται από ψηλά. Επειδή όμως είναι δωρεά δεν σημαίνει ότι έχει καταργηθεί το αυτεξούσιο» (Χ).
(3)   Η λέξη μυστήριον, που συναντιέται συχνά στον Παύλο, βρίσκεται μόνο εδώ και στα Μάρκ. δ 11 και Λουκ. η 10, και πουθενά αλλού στα ευαγγέλια. Στους Ο΄ συχνά συναντιέται στον Δανιήλ και στα Δευτεροκανονικά (p). «Μυστήρια είναι τα απόρρητα» (Ζ).=Οι θεωρητικές και πρακτικές αλήθειες της θείας χριστιανικής αποκάλυψης: Ονομάζονται μυστήρια διότι είναι μόνο στο Θεό γνωστές και αποκαλύφθηκαν από αυτόν μέσω του υιού του στους αγίους και σε όλους τους ανθρώπους (δ). Και η βασιλεία των ουρανών έχει τα μυστικά της, όπως και κάθε άλλη επίγεια βασιλεία (ο).
(4)   Δηλαδή τα μυστικά του θείου σχεδίου για την ίδρυση και εξάπλωση και την ανάπτυξη γενικότερα της μεσσιανικής βασιλείας (F). Τα μυστικά της βασιλείας των ουρανών. Ονομάζει αυτά της βασιλείας των ουρανών, διότι μόνες οι αλήθειες αυτές οδηγούν σε αυτήν (δ) και αποκαλύπτουν την ύπαρξη και φύση της βασιλείας αυτής στους ανθρώπους.
(5)   Οι παραβολές ενώ δίδασκαν τους μαθητές, των οποίων οι διάνοιες εναρμονίζονταν με του Διδασκάλου, παρείχαν κάποια προκαταρκτική διδασκαλία στους εχθρούς του. Οι παραβολές ενώ αποκάλυπταν την αλήθεια σε εκείνους, οι οποίοι θα μπορούσαν να ωφεληθούν από αυτήν, απέκρυπταν τα μυστήρια της βασιλείας, από τους ανάξιους, οι οποίοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν αυτές ή θα σκανδαλίζονταν από αυτές εάν τις κατανοούσαν.
Η απόκρυψη αυτή ήταν τιμωρία των αναξίων, αλλά τιμωρία γεμάτη από έλεος. Σώζονταν αυτοί από την ενοχή της απόρριψης της αλήθειας, διότι με αυτήν την απόκρυψη δεν γινόταν δυνατόν να την γνωρίσουν, και προλαμβανόταν η από αυτούς βεβήλωσή της, αφού δεν έμπαιναν τα μαργαριτάρια μπροστά στους χοίρους. Επιπλέον και από άλλη άποψη η χρήση των παραβολών ήταν έλεος. Η παραβολή ως διήγηση εντυπώνεται στη μνήμη. Και αν ποτέ στο μέλλον η καρδιά του ακροατή γίνει επιδεκτική, καταλαβαίνει τότε το μάθημα, το οποίο δεν έλαβε, όταν άκουγε την παραβολή (p).

Ματθ.13,12 (1)ὅστις γὰρ(2) ἔχει, δοθήσεται αὐτῷ(3) καὶ περισσευθήσεται(4)· ὅστις δὲ οὐκ ἔχει, καὶ ὃ ἔχει ἀρθήσεται ἀπ᾿ αὐτοῦ(5).
Ματθ.13,12 Όποιος έχει, σ’ αυτόν θα δοθεί, και μάλιστα με το παραπάνω. Όποιος όμως δεν έχει, κι αυτό που έχει θα του το πάρουν.
(1)   Η έννοια του όλου στίχου: «Και είναι γεμάτο μεν με πολλή ασάφεια αυτό που ειπώθηκε, αλλά φανερώνει ανείπωτη δικαιοσύνη. Διότι αυτό που λέει σημαίνει το εξής. Όταν κάποιος έχει προθυμία και ζήλο, θα του δοθούν και όλα όσα είναι από το Θεό, όταν όμως είναι κενός από αυτά, και δεν προσφέρει τα δικά του, ούτε τα από το Θεό τού δίνονται» (Χ).
«Όποιος μεν έχει πίστη, θα του δοθεί γνώση των μυστηρίων και πλουσιοπάροχα· όποιος όμως δεν έχει πίστη, θα αφαιρεθεί από αυτόν και όποιο δώρο έχει από το Θεό» (Ζ). Ο λόγος είναι με τη μορφή παροιμίας. Η γραμματική έννοιά της: Οι πλούσιοι αποκτούν εύκολα και νέα πλούτη, ενώ οι φτωχοί χάνουν εύκολα και τα λίγα που κατέχουν (F).
(2)   Αιτιολογεί το γιατί σε εκείνους μεν δίνεται σε αυτούς όμως όχι.
(3)   Στους μαθητές, οι οποίοι είχαν πίστη να δεχτούν την αποκάλυψη και οπότε ικανότητα να δεχτούν περισσότερα, γνωστοποιούνται τα μυστήρια της βασιλείας του Θεού (S).
(4)   «Όχι μόνο παίρνουν αυτήν τη γνώση, αλλά και πλουσιοπάροχα» (Ζ).
(5)   Οι ανάξιοι ακροατές όσο συχνότερα ακούνε τις παραβολές, χωρίς να τις καταλαβαίνουν, τόσο γίνονται ολοένα και λιγότερο ικανοί να δεχτούν την αλήθεια. Διότι η γνώση και κατανόηση στη Γραφή είναι αντικείμενο της καρδιάς μάλλον παρά της διάνοιας· το όργανο όμως το οποίο δεν χρησιμοποιείται, ατροφεί ολοένα και στο τέλος χάνει τη δύναμή του. Τα αυτιά, τα οποία ουδέποτε ακούνε, γίνονται κουφά (p).
«Και αν ακόμη έχει κάποιο μικρό σπινθήρα του αγαθού, τον σβήνει και αυτόν αφού δεν τον φυσά και δεν τον ανάβει με το πνεύμα και τα πνευματικά έργα» (Θφ).
Εάν πρέπει να πάρουμε την αφαίρεση και στέρηση αυτή κατά γράμμα, πρέπει να αναφέρουμε αυτήν στις προς τον Ισραήλ αρχαίες του Θεού χάρες. Απορρίπτοντας τον Χριστό οι Ιουδαίοι θα χάσουν τελικά και την αποκάλυψη που έγινε στον Αβραάμ και τον Μωϋσή (L).

Ματθ.13,13 διὰ τοῦτο ἐν παραβολαῖς αὐτοῖς λαλῶ(1), ἵνα βλέποντες μὴ βλέπωσι(2) καὶ ἀκούοντες μὴ ἀκούωσι(3) μηδὲ συνῶσι(4),
Ματθ.13,13 Γι’ αυτό τους μιλάω με παραβολές· για να μη βλέπουν ενώ βλέπουν, κι ενώ ακούν να μην ακούν ούτε να καταλαβαίνουν,
(1)   Η έννοια των ακόλουθων λόγων: «Διότι ενώ βλέπουν με τα σωματικά μάτια τα θαύματα που κάνω, κλείνουν τα μάτια της ψυχής και ενώ ακούνε με τα σωματικά αυτιά τα λόγια μου, κλείνουν τα αυτιά της ψυχής και για αυτό απιστούν» (Ζ).
(2)   «Επειδή η τύφλωση είναι από δική τους θέληση και αυθαίρετη, για αυτό δεν είπε απλώς, δεν βλέπουν, αλλά «βλέποντας δεν βλέπουν»· επομένως στη δική τους πονηρία οφείλεται η τύφλωση» (Χ).
(3)   «Επειδή έλεγαν τα αντίθετα από αυτά που και έβλεπαν και άκουγαν, για αυτό, λέει, αφαιρώ από αυτούς και το να ακούνε· διότι τίποτα το θετικό δεν γίνεται πλέον σε αυτούς από αυτό, αλλά γίνεται περισσότερη και η καταδίκη τους» (Χ).
(4)   Από τον τύπο συνιέω=εννοώ, καταλαβαίνω: Δεν προσέχουν στα λόγια μου και για αυτό δεν τα καταλαβαίνουν (δ).
«Σε αυτούς δίκαια και από συγκατάβαση μιλούσε με παραβολές, ώστε αυτοί να ακούνε μεν, να μην καταλαβαίνουν όμως· και δίκαια μεν, διότι ήταν ανάξιοι να ακούνε γυμνά τα μυστήρια, μιας και ήταν θεληματικά κακοί· από συγκατάβαση δε, για να μην μετατρέψουν τη γνώση των μυστυρίων σε υλικό αντιλογίας και έτσι κερδίσουν για τον εαυτό τους βαρύτερη καταδίκη» (Ζ).

Ματθ.13,14 μήποτε ἐπιστρέψωσι· καὶ τότε πληρωθήσεται(1) αὐτοῖς ἡ προφητεία Ἡσαΐου(2) ἡ λέγουσα· ἀκοῇ ἀκούσετε καὶ οὐ μὴ συνῆτε(3), καὶ βλέποντες βλέψετε καὶ οὐ μὴ ἴδητε(4)·
Ματθ.13,14 μήπως έτσι κάποτε μετανοήσουν. Τότε θα εκπληρωθεί σ’ αυτούς η προφητεία του Ησαΐα, η οποία λέει: Θ’ ακούσετε με την ακοή μα δε θα καταλάβετε, και θα δείτε μα δε θ’ αντιληφθείτε.
(1)   «Με την έννοια του εκπληρώνεται πλήρως» (Ζ). Το αναπληρώνω δεν βρίσκεται πουθενά αλλού στα ευαγγέλια και δεν χρησιμοποιείται παρά μόνο εδώ για εκπλήρωση προφητείας. Εδώ φαίνεται, ότι υπονοεί, ότι υπήρξε και στο παρελθόν μερική εκπλήρωσή της, αλλά τώρα η εκπλήρωσή της είναι πλήρης.
(2)   Η παράθεση από το Ησ. στ 9,10 σύμφωνα με τους Ο΄, οι οποίοι μεταφράζουν με μέλλοντα και αόριστο· έτσι λοιπόν μεταφραζόμενο αναφέρεται στην εποχή του Ησαΐου και του αντίτυπού του, του Σωτήρα, προς τους Ιουδαίους. Σύμφωνα με το εβραϊκό κείμενο: Με την ακοή ακούτε και δεν καταλαβαίνετε και βλέποντας βλέπετε και δεν γνωρίζετε (δ). «Αυτή η προφητεία εκπληρώθηκε μεν μερικώς στους παλαιούς σκληρόκαρδους Ιουδαίους, εκπληρώνεται όμως πλήρως τώρα σε αυτούς» (Ζ). Η εκπλήρωσή της στη γενιά του Ησαΐα ήταν μόνο τύπος ατελής της εκπλήρωσής της στο Σωτήρα μας, τον φορέα της θείας τέλειας αποκάλυψης (δ).
(3)   «Με την ακοή τη σωματική θα ακούσετε τα λόγια μου και δεν θα καταλάβετε την αλήθεια διότι είστε θεληματικά κουφοί στην ψυχή» (Ζ).
(4)   «Και ενώ βλέπετε σωματικά, θα δείτε τα θαύματα και δεν θα δείτε την αλήθεια, ομοίως διότι είστε θεληματικά τυφλοί στην ψυχή» (Ζ).

Ματθ.13,15 ἐπαχύνθη(1) γὰρ ἡ καρδία(2) τοῦ λαοῦ τούτου, καὶ τοῖς ὠσὶ βαρέως ἤκουσαν(3), καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς(4) αὐτῶν ἐκάμμυσαν(5), μήποτε(6) ἴδωσι τοῖς ὀφθαλμοῖς καὶ τοῖς ὠσὶν ἀκούσωσι καὶ τῇ καρδίᾳ συνῶσι καὶ ἐπιστρέψωσι(7), καὶ ἰάσομαι(8) αὐτούς.
Ματθ.13,15 Γιατί έγινε αναίσθητη η καρδιά αυτού του λαού, και με τ’ αυτιά βαριάκουσαν κι έκλεισαν τα μάτια τους·για να μη δούνε με τα μάτια κι ακούσουν με τ’ αυτιά και καταλάβουν με την καρδιά, κι επιστρέψουν σ’ εμένα και τους γιατρέψω.
(1)   «Με την έννοια του έγινε σκληρή, πωρώθηκε» (Ζ). Με μεταφορική έννοια το παχύνω=κάνω αδρανή, κουφό· κάνω τη διάνοια ή την ψυχή νωθρή (g). «Δεν θα καταλάβετε όχι για αυτό, επειδή δηλαδή έπλασα παχιά την καρδιά σας, αλλά επειδή έγινε παχιά, αφού, εννοείται, ήταν λεπτή προηγουμένως· διότι αυτό που παχαίνει, ήταν λεπτό πριν» (Θφ).
(2)   Εδώ η καρδιά μπαίνει πρώτη και ακολουθούν τα αυτιά και τα μάτια· στο δεύτερο ημιστίχιο προηγούνται τα αυτιά και τα μάτια και ακολουθεί η καρδιά. Από την καρδιά η διαφθορά ρέει στα αυτιά και στα μάτια. Μέσω των αυτιών και των ματιών η υγεία φθάνει στην καρδιά (b).
(3)   «Με την έννοια του έγιναν κουφοί» (Ζ). «Επομένως οι ίδιοι αφαίρεσαν πρώτα από τους εαυτούς τους, βουλώνοντας τα αυτιά, κλείνοντας τα μάτια, παχαίνοντας την καρδιά· διότι όχι μόνο δεν άκουγαν, αλλά και άκουγαν με δυσφορία» (Χ).
(4)   «Αυτιά και μάτια εννοεί της ψυχής» (Ζ).
(5)   Ποιητικός τύπος του καταμύω=κλείνω τα μάτια για να μη δω (δ). Εδώ και στο Πράξ. κη 27 σημαίνει την άκαμπτη επιμονή και το πείσμα των Ιουδαίων, τα οποία αντιτάχτηκαν στο ευαγγέλιο (g). «Κώφευσαν μεν στα υπερφυσικά λόγια και έκελισαν τα μάτια στα παράδοξα έργα» (Ζ).
(6)   =για να μην, περιέχει τον σκοπό, για τον οποίο σκλήρυναν τους εαυτούς τους. «Διότι από θεληματική κακία φρόντισαν να μείνουν αθεράπευτοι και χωρίς επιστροφή» (Θφ).
(7)   «Δείχνει με αυτό ότι και η επιστροφή είναι δυνατή και ότι εφόσον μετανοήσουν, είναι δυνατόν να σωθούν· και ότι όλα τα έκανε όχι για τη δική του δόξα αλλά για τη δική τους σωτηρία» (Χ). « Δείχνει δηλαδή, ότι εάν επιστρέψουν, θα τους θεραπεύσει. Διότι μιλά έτσι για να σωθούν· επειδή έπρεπε αυτός καθόλου να μη μιλήσει, αλλα να σιωπά» (Κ).
(8)   «Και θα τους θεραπεύσω από τα λάθη τους. Διότι ο λόγος λέγεται αντιπροσωπεύοντας το Χριστό» (Ζ).

Ματθ.13,16 Ὑμῶν(1) δὲ μακάριοι οἱ ὀφθαλμοί(2), ὅτι βλέπουσι, καὶ τὰ ὦτα(2) ὑμῶν, ὅτι ἀκούουσιν.
Ματθ.13,16 Μακάρια όμως τα δικά σας μάτια γιατί βλέπουν, και τ’ αυτιά σας γιατί ακούνε!
(1)   Με έμφαση και με άμεση αντίθεση με το «σε αυτούς» των σ. 10-13 και το «σε εκείνους» του σ. 11 και αυτών που λέγονται στους σ. 13-15 (a).
(2)   «Δεν εννοεί την όραση ούτε την ακοή του σώματος, αλλά της διάνοιας. Διότι και αυτοί, Ιουδαίοι ήταν και είχαν την ίδια ανατροφή, αλλά όμως καθόλου δεν βλάφτηκαν από την προφητεια επειδή είχαν ευνοϊκά διατεθειμένη την ρίζα των αγαθών, δηλαδή την προαίρεση και τη διάθεση» (Χ). «Ο απερίτμητος στην καρδιά λαός, κουφάθηκε στα εσωτερικά αυτιά» (Ω).
Ή, τα σωματικά σας μάτια και τα σωματικά σας αυτιά είναι μακάρια περισσότερο από αυτά των αγίων της Π.Δ. (οι οποίοι δεν είδαν ούτε άκουσαν όσα εσείς)· τα μάτια επίσης και τα αυτιά της ψυχής σας είναι μακάρια πιο πολύ από του λαού αυτού του συγχρόνου (ο οποίος έχει αυτά τυφλά και κουφά) (b). «Και τα αισθητά μεν μάτια των αποστόλων και τα αυτιά είναι μακάρια· αλλά όμως περισσότερο άξια μακαρισμού είναι τα ψυχικά μάτια και αυτιά, διότι αναγνώρισαν το Χριστό» (Θφ).

Ματθ.13,17 ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν ὅτι πολλοὶ προφῆται καὶ δίκαιοι(1) ἐπεθύμησαν(2) ἰδεῖν ἃ βλέπετε(3), καὶ οὐκ εἶδον, καὶ ἀκοῦσαι ἃ ἀκούετε(3), καὶ οὐκ ἤκουσαν.
Ματθ.13,17 Σας βεβαιώνω πως πολλοί προφήτες και δίκαιοι επιθύμησαν να δουν αυτά που βλέπετε εσείς, μα δεν τα είδαν· και ν’ ακούσουν όσα ακούτε εσείς, μα δεν τα άκουσαν».
(1)   «Δίκαιους να εννοήσεις τους άλλους αγίους, οι οποίοι ακούγοντας τα σχετικά με το Χριστό από τους προφήτες, επιθύμησαν να δουν και να ακούσουν αυτά που τους φανέρωσαν» (Ζ).
(2)   «Αυτοί βλέπουν όχι μόνο όσα δεν είδαν οι προφήτες, αλλά και αυτά που επιθύμησαν εκείνοι να δουν· διότι εκείνοι μεν μόνο μέσω της πίστης είδαν, ενώ αυτοί και με την όψη και πολύ σαφέστερα» (Χ). «Σε δύο πράγματα υπερέχουν από τους προφήτες οι απόστολοι, και στο ότι σωματικά είδαν, και στο ότι μυήθηκαν τα θεία με πιο πνευματικό τρόπο» (Θφ).
(3)   «Την παρουσία μου, εννοεί, τα ίδια τα θαύματα, τη φωνή, τη διδασκαλία» (Χ).

Ματθ.13,18 ὑμεῖς(1) οὖν(2) ἀκούσατε τὴν παραβολὴν(3) τοῦ σπείραντος.
Ματθ.13,18 Ακούστε, λοιπόν, εσείς την εξήγηση της παραβολής του σποριά:
(1)   Σε έντονη αντίθεση με το λαό (b). «Εσείς οι πιστοί» (Ζ).
(2)   Αφού σας έχει δοθεί να γνωρίζετε τα μυστήρια, λοιπόν (L), και αφού τα μάτια σας βλέπουν και μπορείτε να κατανοείτε τα μυστήρια της βασιλείας των ουρανών (a).
(3)   Δηλαδή τη σημασία της παραβολής (S).

Ματθ.13,19 παντὸς ἀκούοντος(1) τὸν λόγον τῆς βασιλείας(2) καὶ μὴ συνιέντος(3), ἔρχεται ὁ πονηρὸς(4) καὶ αρπάζει(5) τὸ ἐσπαρμένον(6) ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ· οὗτός ἐστιν ὁ παρὰ τὴν ὁδὸν(7) σπαρείς(8).
Ματθ.13,19 Σ’ εκείνον που ακούει το κήρυγμα για τη βασιλεία και δεν το αποδέχεται, έρχεται ο πονηρός και του παίρνει ό,τι σπάρθηκε στην καρδιά του· αυτός είναι ο σπόρος που σπάρθηκε στο δρόμο.
(1)   Ανακόλουθο σχήμα=Το σπαρμένο στην καρδιά καθενός που ακούει το λόγο και δεν καταλαβαίνει, έρχεται ο πονηρός και το αρπάζει (δ). Εβραϊκός τρόπος έκφρασης (L).
(2)   Το λόγο του οποίου περιεχόμενο είναι η βασιλεία του Θεού (δ).
(3)   «Με την έννοια ότι δεν έβαλε το λόγο στο βάθος της καρδιάς, αλλά απλώς τον ακούει» (Ζ). Δεν κατάλαβε λόγω αφροντισίας και απροσεξίας (ο). Δεν φρόντισε να κρύψει μέσα του και να αφομοιώσει και να κάνει κτήμα του με την με πίστη αποδοχή και μελέτη (δ). «Με αυτό προτρέπει να φροντίζουμε για την κατανόηση· διότι αν από αυτόν που δεν κατάλαβε αρπάζεται ο σπόρος, πρέπει να αποκτήσουμε σύνεση και να καλύψουμε τον σπόρο στη γη, στη μνήμη, για να ριζοβολήσει» (Ω).
(4)   «Πονηρό λέει το διάβολο» (Ζ).
(5)   Δηλαδή βίαια και με γρήγορη πανουργία, σαν πτηνό αρπαχτικό (b). Η ασθενής εντύπωση που παράχθηκε σε αυτόν από την ακρόαση του λόγου φεύγει και χάνεται με την επενέργεια του σατανά (ο).
(6)   Κυρίως το ηθικό αποτέλεσμα που παράχθηκε από τη διδασκαλία (S). «Διότι κατά τρόπο επιπόλαιο βρισκόταν χωρίς να έχει κρυφτεί» (Ζ). Βάζει στον άνθρωπο άλλες σαρκικές ιδέες και επιθυμίες (δ) και εξουδετερώνει έτσι άκοπα και αμέσως κάθε επίδραση από το αγαθό σπέρμα.
(7)   «Δρόμος ονομάστηκε ο τεμπέλης, που άκουσε μεν το λόγο της διδασκαλίας, αλλά λόγω τεμπελιάς δεν έκρυψε αυτόν στην καρδιά του, αλλά σαν δρόμος καταπατημένος και για αυτό σκληρός, τον είχε να βρίσκεται στην άκρη» (Ζ).
(8)   Αυτός που σπάρθηκε στο δρόμο. Ή «το σπάρθηκε δεν θα το εννοήσουμε για τον σπόρο, αλλά για τη γη· δηλαδή αυτός είναι η γη που σπάρθηκε στο δρόμο» (Ζ).
Ή, πιο σωστά, είναι ο λόγος του Θεού, ο οποίος όμως από τη στιγμή που σπάρθηκε στη διάνοια του ακροατή έγινε μία πραγματικότητα στη διάνοια του ακροατή, και για αυτό αναφέρεται ο λόγος αντί για αυτόν που τον ακούει. Επομένως με την έκφραση ο επι την οδόν, τα πετρώδη, τας ακάνθας κλπ. σπαρείς, παρουσιάζεται η κατάσταση του λόγου με το που μπήκε στο νου του ανθρώπου, η οποία συγχρόνως είναι η ίδια η πνευματική κατάσταση του ανθρώπου (δ).
Το σπαρμένο σπέρμα ταυτίζεται με το ζωντανό άνθρωπο που το δέχεται· βλαστάνει αυτό σε ανθρώπινο χαρακτήρα και συμπεριφορά (S).

Ματθ.13,20 ὁ δὲ ἐπὶ τὰ πετρώδη σπαρείς(1), οὗτός ἐστιν ὁ τὸν λόγον ἀκούων καὶ εὐθύς(2) μετὰ χαρᾶς λαμβάνων αὐτόν(3)·
Ματθ.13,20 Αυτός που σπάρθηκε σε πετρώδες έδαφος είναι όποιος ακούει το λόγο και τον δέχεται αμέσως με πολλή χαρά,
(1)   «Η γη που σπάρθηκε στα πετρώδη μέρη» (Ζ). Συγχέεται και εδώ και στους επόμενους στίχους ο σπόρος και ο ζωντανός άνθρωπος που δέχεται τον σπόρο, για τον λόγο που εξηγήσαμε προηγουμένως.
(2)   Μεγάλη βιασύνη και χαρά δεν είναι πάντοτε το καλύτερο σημάδι, όταν η όλη δύναμη ξεχύνεται σε εξωτερικές επιδείξεις και καταναλώνεται σε αυτές (b).
(3)   «Πετρώδη μέρη είναι ο μικρόψυχος, που έκρυψε μεν το σπαρμένο στην καρδιά του, αλλά δεν έχει πολλή γη, δηλαδή σταθερότητα» (Ζ).

Ματθ.13,21 οὐκ ἔχει δὲ ῥίζαν(1) ἐν ἑαυτῷ(2), ἀλλὰ πρόσκαιρός(3) ἐστι, γενομένης δὲ θλίψεως ἢ διωγμοῦ(4) διὰ τὸν λόγον(5) εὐθὺς(6) σκανδαλίζεται(7).
Ματθ.13,21 δεν έχει όμως μέσα του ρίζα και είναι προσωρινός· κι όταν αρχίσουν οι κατατρεγμοί κι οι διωγμοί εξαιτίας του ευαγγελίου, αμέσως το απαρνιέται.
(1)   Η οποία προφανώς είναι αναγκαία και φυτρώνει για αυτόν το λόγο (b). «Ρίζα εννοεί την σταθερότητα» (Ζ). Δεν έχει θέληση να βάλει σε πράξη το λόγο (δ).
(2)   =Στη φύση του ή την πνευματική του ύπαρξη (ο).
(3)   «Τον ευμετάβολο εννοεί, ο οποίος και όταν διδάσκεται αμέσως παίρνει και όταν πειράζεται αμέσως αποβάλλει» (Ζ). Αυτός που διαρκεί λίγο χρόνο (g).
(4)   Οι λέξεις υπαινίσσονται ότι οι μαθητές του Χριστού άρχισαν ήδη να αντιμετωπίζουν εχθρότητες (S). «Θλίψη που προκαλείται από τους γονείς ή συγγενείς ή συνεργάτες ή νομιζόμενους φίλους· διωγμό από την άλλη, διότι κάποιοι οδηγούνται για το λόγο του Θεού σε ηγεμόνες και βασιλιάδες· γενικά λοιπόν και τα δύο αυτά τα ονόμασε «πειρασμούς» ο Λουκάς» (Ω).
(5)   «Λόγο εδώ εννοεί το λόγο της πίστης» (Ζ). Σε όλο το κεφάλαιο αυτό η λέξη λόγος σημαίνει το ευαγγέλιο της βασιλείας (a).
(6)   Ό,τι γρήγορα αποκτά κάποιος, γρήγορα και το χάνει (b).
(7)   Βρίσκει εμπόδιο από το λόγο αυτό και καταστρέφεται η πίστη του (δ).

Ματθ.13,22 ὁ δὲ εἰς τὰς ἀκάνθας(1) σπαρείς(2), οὗτός ἐστιν ὁ τὸν λόγον ἀκούων καὶ ἡ μέριμνα τοῦ αἰῶνος τούτου(3) καὶ ἡ ἀπάτη τοῦ πλούτου(4) συμπνίγει(5) τὸν λόγον, καὶ ἄκαρπος γίνεται.
Ματθ.13,22 Ο σπόρος που σπάρθηκε στ’ αγκάθια, είναι όποιος ακούει το λόγο, η μέριμνα όμως για τα εγκόσμια και η απάτη του πλούτου καταπνίγουν το λόγο, κι έτσι δεν καρποφορεί.
(1)   «Αγκάθια είναι η φροντίδα της ζωής, που κεντά και τρυπά και βασανίζει την ψυχή· επιπλέον δε είναι και η απάτη του πλούτου» (Ζ).
(2)   «Η γη που σπάρθηκε στα αγκάθια» (Ζ).
(3)   Η ανησυχία και η ταραχή, που προξενείται από την προσκόλληση στα πράγματα του κόσμου (F). «Λέει αυτού του αιώνα αντί για «αυτής της ζωής». Διότι υπάρχει και άλλος αιώνας, η μέλλουσα ζωή, ο κυρίως αιώνας, διότι υπάρχει παντοτινά και ποτέ δεν τελειώνει» (Ζ). «Η «μέριμνα όλων των εκκλησιών» όμως που λέει ο απόστολος, δεν είναι μέριμνα αυτού του αιώνα» (Ω).
(4)   «Διότι όλα τα σχετικά με τον πλούτο είναι απάτη· διότι είναι μόνο ονόματα και δεν εδράζονται στα πράγματα· διότι και η ηδονή και η δόξα και ο καλλωπισμός και όλα αυτά είναι φαντασία, και όχι η αλήθεια των πραγμάτων» (Χ).
(5)   «Διότι ποιός που μεριμνά για τα του κόσμου και εμβαθύνει στους περισπασμούς της σάρκας μπορεί να προσέχει στα λόγια σχετικά με το Θεό;… Διότι πώς μπορεί να μπει η περί Θεού ιδέα σε ψυχή που θλίβεται από σκέψεις που την έχουν κυριεύσει από πριν;» (Β).
«Δεν είπε ο αιώνας πνίγει, αλλά η μέριμνα του αιώνα, ούτε ο πλούτος, αλλά η απάτη του πλούτου. Μην κατηγορούμε λοιπόν τα πράγματα αλλά τη διάθεση την διεφθαρμένη· διότι είναι δυνατόν και να είναι πλούσιος κάποιος και να μην εξαπατάται· και να ζει σε αυτόν τον αιώνα και να μην πνίγεται από τις φροντίδες» (Χ).

Ματθ.13,23 ὁ δὲ ἐπὶ τὴν γῆν τὴν καλὴν σπαρείς, οὗτός ἐστιν ὁ τὸν λόγον ἀκούων καὶ συνιῶν(1)· ὃς δὴ καρποφορεῖ(2) καὶ ποιεῖ ὃ(3) μὲν ἑκατόν(4), ὃ δὲ ἑξήκοντα, ὃ δὲ τριάκοντα(5).
Ματθ.13,23 Και με το σπόρο που σπάρθηκε στο γόνιμο έδαφος εννοείται όποιος ακούει το ευαγγέλιο και το αποδέχεται· αυτός, λοιπόν, φέρνει καρπό και κάνει άλλος εκατό, άλλος εξήντα κι άλλος τριάντα φορές περισσότερο».
(1)   «Δηλαδή κρύβει στο βάθος της καρδιάς ώστε να μην μπορεί κάποιος να το πειράξει» (Ζ). Τον κατανοεί επειδή συμφωνεί με το πνευματικό του φρόνημα (δ). Κατανοεί αυτόν σε όλες τους τις σχέσεις και πραγματικότητες (ο).
(2)   Για το καρποφορώ με μεταφορική έννοια δες Ρωμ. ζ 4,Κολ. α 6,10 (S). Λέγεται εδώ για τους ανθρώπους, οι οποίοι αποδεικνύουν με έργα τη γνώση της θρησκείας (g). Το αληθινό και μόνο κριτήριο του χριστιανικού χαρακτήρα βρίσκεται στους καρπούς της ευσέβειας (ο).
(3)   Αυθεντική γραφή ο μεν… ο δε… ο δε.
«Όπως ακριβώς διαφέρουν μεταξύ τους αυτοί που χάνονται, έτσι πάλι διαφέρουν μεταξύ τους και αυτοί που σώζονται. Διότι τρεις μεν κατηγορίες απαρίθμησε αυτών που χάνονται, εννοώ δηλαδή τους ράθυμους, τους μικρόψυχους και αυτούς που είναι δούλοι στις μέριμνες του βίου και στην απάτη του πλούτου· τρεις λοιπόν πάλι τάξεις αναφέρει και αυτών που σώζονται, εννοώ δηλαδή, αυτούς που καρποφορούν εκατό, τους άλλους εξήντα και τους τριάντα» (Ζ).
(4)   «Με το εξήντα και το τριάντα και το εκατό δήλωσε την ποικιλότητα της αρετής· διότι δεν δείχνουν όλοι ίση την ακρίβεια της αρετής· αλλά άλλοι μεν φροντίζουν για αυτήν λιγότερο και άλλοι περισσότερο» (Ω).
«Με αυτούς του εκατό δήλωσε την τέλεια καρποφορία της αρετής· με αυτούς του εξήντα τη μέση, και με αυτούς του τριάντα την κατώτερη» (Ζ).
(5)   Από τις ερμηνείες οι οποίες από τον Κύριο δόθηκαν στην παραβολή του σποριά και στην ακόλουθη παραβολή των ζιζανίων, αποδεικνύεται, ότι είναι ορθό να αναζητά ο ερμηνευτής κάποια σημασία και για κάποιες από τις λεπτομέρειες στις παραβολές, όχι όμως πάντοτε και για όλες. Στην παραβολή του σποριά σχεδόν όλες οι λεπτομέρειες εξηγούνται.
Και στην ακόλουθη των ζιζανίων κάποιες ερμηνεύονται (ο σποριάς, το αγαθό σπέρμα, ο εχθρός, τα ζιζάνια, ο αγρός, ο θερισμός και οι θεριστές) αλλά και κάποιες άλλες (ο ύπνος των ανθρώπων, η αναχώρηση του εχθρού, οι δούλοι του οικοδεσπότη, το δέσιμο σε δέματα) δεν ερμηνεύονται. Απαιτείται παρόλ’ αυτά μεγάλη διάκριση, για να κρίνει κάποιος, εάν κάποιες λεπτομέρειες στις παραβολές κρύβουν πράγματι νόημα, και αν κρύβουν, ποιες είναι οι λεπτομέρειες αυτές.
Νωρίτατα στην ιστορία της εκκλησίας η φαντασία άρχισε να εκτρέπεται σε υπερβολές στην αλληγορία των λεπτομερειών. Για αυτό και ο Τερτυλλιανός (De Pudic. 9) διαμαρτύρεται, ενώ ο Χρυσόστομος (στο Ματθ. ομιλ. 64,3) παρατηρεί: «Δεν πρέπει να περιεργαζόμαστε κατά λέξη όλα όσα είναι στις παραβολές, αλλά αφού μάθουμε το σκοπό, για τον οποίο πλάστηκε η παραβολή, αυτόν ας κάνουμε κτήμα μας και τίποτα παραπέρα να μην πολυεξετάζουμε» (p).

Στιχ. 24-30. Η παραβολή των ζιζανίων.

Ματθ.13,24 Ἄλλην παραβολὴν(1) παρέθηκεν(2) αὐτοῖς λέγων· ὡμοιώθη(3) ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν(4) ἀνθρώπῳ(5) σπείραντι καλὸν(6) σπέρμα ἐν τῷ ἀγρῷ αὐτοῦ(7)·
Ματθ.13,24 Ο Ιησούς τους διηγήθηκε κι άλλη παραβολή: «Η βασιλεία των ουρανών μοιάζει μ’ έναν άνθρωπο που έσπειρε καλό σπόρο στο χωράφι του.
(1)   Την παραβολή των ζιζανίων. «Ποιά διαφορά υπάρχει ανάμεσα σε αυτήν και την προηγούμενη παραβολή;… Εκείνη μεν η παραβολή (του σπορέως) λέει ότι δεν δέχτηκαν τη διδασκαλία του· ενώ αυτή λέει, ότι δέχτηκαν και νοθευτές» (Χ).
Συνδέεται η παραβολή αυτή με αυτήν του σποριά, λόγω της ομοιότητας την οποία παρουσιάζει η υπόθεση και των δύο. Η του σποριά διαπραγματεύεται για διάφορα εδάφη που παρήγαγαν από το ίδιο σπέρμα ποικίλλες σοδειές από το μηδέν μέχρι το εκατονταπλάσιο. Η των ζιζανίων μιλά για το ίδιο έδαφος που παρήγαγε μικτή σοδειά από μικτή σπορά.
(2)   Ή, έβαλε μπροστά τους για να την κάνουν δική τους όπως η τροφή τοποθετείται μπροστά στον φιλοξενούμενο (S). Ή, πρόβαλε για διδασκαλία. Δες και Εξόδ. ιθ 7 (g), έβαλε μπροστά τους, εξέθεσε, δίδαξε (δ).
(3)   Απέκτησε ομοιότητα (g)· έγινε όμοια (δ).
(4)   Βασιλεία των ουρανών εννοείται εδώ η πάνω στη γη ορατή εκκλησία και με την παραβολή δηλώνεται η ποικιλία των καλών και κακών χαρακτήρων, οι οποίοι με το κήρυγμα εισάγονται στην εκκλησία και τελικά διαχωρίζονται κατά την ημέρα της κρίσεως (ο).
(5)   «Τον εαυτό του ονομάζει, ο οποίος ομοιώθηκε με άνθρωπο, αφού ενανθρώπησε» (Ζ).
(6)   Καλής ποιότητας σπέρμα (ο).
(7)   «Αγρός του είναι ο κόσμος, επειδή είναι δημιούργημα και κτήμα του» (Ζ) και ως πεδίο δράσης ιεραποστολικής.

Ματθ.13,25 ἐν δὲ τῷ καθεύδειν τοὺς ἀνθρώπους(1) ἦλθεν αὐτοῦ ὁ ἐχθρὸς(2) καὶ ἔσπειρε ζιζάνια(3) ἀνὰ μέσον τοῦ σίτου(4) καὶ ἀπῆλθεν(5).
Ματθ.13,25 Ενώ όμως οι άνθρωποι κοιμούνταν, πήγε ο εχθρός του κι έσπειρε ζιζάνια ανάμεσα στο σιτάρι κι ύστερα έφυγε.
(1)   Ή, «φανερώνει τους διδασκάλους, τους φύλακες των ορθοδόξων» (Ζ) και «δεν είναι μικρός ο κίνδυνος με τον οποίο απειλεί εδώ τους αρχηγούς, στους οποίους κατεξοχήν έχει εμπιστευτεί τη διαφύλαξη του χωραφιού» (Χ).
Ή, πιο σωστά, αυτό λέγεται για διακόσμηση της παραβολής, για αυτό και ο Σωτήρας απλώς αναφέρει αυτό χωρίς να το εξηγεί καθόλου στην ερμηνεία της παραβολής (δ). «Και σε τι διαφέρουν αυτοί που κοιμούνται με αυτούς που σπάρθηκαν στο δρόμο; Πολύ. Διότι εκεί αμέσως άρπαξε· διότι δεν το άφησε ούτε να ριζώσει· ενώ εδώ χρειάστηκε μεγαλύτερο τέχνασμα» (Ω).
Ο ύπνος εδώ δεν κατηγορείται. Μετά από έντιμο κόπο είναι δίκαιο να αναζητιέται στον ύπνο η ανάπαυση (p). Απλώς με αυτό δείχνεται ότι σε καιρό νύχτας έγινε η σπορά των ζιζανίων. Δεν εκφράζεται κατηγορία, διότι αν ξαγρυπνούν στα αμπέλια και τους αγρούς πριν τον τρυγητό και τον θερισμό, κανείς δεν θα σκεφτόταν να ξαγρυπνήσει για αγρό που μόλις προ ολίγου σπάρθηκε (L).
(2)   «Εχθρό άνθρωπο ονομάζει τον διάβολο» (Ω). Θα ήταν εύκολο να παρουσιαστεί ότι οι σπόροι των ζιζανίων σκορπίστηκαν στον αγρό από την πνοή των ανέμων. Αλλά όπως στην παραβολή του σποριά ο Κύριος με τα πουλιά του ουρανού θέλησε να παραστήσει όχι απρόσωπους πειρασμούς, αλλά το σατανά, έτσι και εδώ παρουσιάζει τους βλαβερούς σπόρους να σπέρνονται από πονηρό προσωπικό παράγοντα, ο οποίος σκορπίζει στον κόσμο ψευδαποστόλους και ψευδοδιδασκάλους.
«Δείχνει λοιπόν ότι μετά την αλήθεια είναι και η πλάνη· διότι όπως ακριβώς αφού σπάρθηκε το στάρι σπάρθηκαν μετά και τα ζιζάνια, έτσι μετά τους προφήτες οι ψευδοπροφήτες και μετά τους αποστόλους οι ψευδαπόστολοι και μετά το Χριστό ο αντίχριστος· διότι αν δεν δει τι θα μιμηθεί ο διάβολος ή ποιους τρόπους θα κάνει κακό, ούτε επιχειρεί ούτε γνωρίζει» (Ω).
(3)   «Η ήρα στο στάρι» (Σουΐδας), αυτό που από τους βοτανολόγους ονομάζεται Lolium temulentum, που λέγεται από τους Άραβες ζαουάν ή ζιουάν (L).
(4)   «Επειδή είδε, ότι ο μεν έκανε εκατό ο άλλος εξήντα και ο άλλος τριάντα, χρησιμοποιεί λοιπόν άλλο δρόμο. Επειδή δηλαδή δεν μπόρεσε να αρπάξει αυτό που ρίζωσε ούτε να το πνίξει ούτε να το κάψει, μελετά να πετύχει το σκοπό του με άλλη απάτη, παρεμβάλλοντας δηλαδή τα δικά του» (Χ). «Και ως εχθρός του γεωργού προσπαθεί να καταστρέψει τον κόπο του» (Ζ). Όχι στα άκρα του αγρού, αλλά σε αυτό το κεντρικότερο και περισσότερο καλλιεργημένο τμήμα του (ο).
(5)   Έφυγε χωρίς να γίνει αντιληπτός (ο).

Ματθ.13,26 ὅτε δὲ ἐβλάστησεν ὁ χόρτος καὶ καρπὸν ἐποίησε, τότε ἐφάνη καὶ τὰ ζιζάνια(1).
Ματθ.13,26 Μόλις βλάστησαν τα σπαρτά κι έδεσαν καρπό, τότε φάνηκαν και τα ζιζάνια.
(1)   «Τα ζιζάνια μέχρι μεν την καρποφορία, αυξάνουν μαζί κρυμμένα. Και μοιάζουν μεν με το στάρι στο καλάμι αλλά δεν μοιάζουν στον καρπό. Είναι όμως βλαβερά για το στάρι. Έτσι και οι αιρετικοί, μοιάζουν μεν με τους ορθόδοξους στο εξωτερικό σχήμα, δεν μοιάζουν όμως στην αρετή, η οποία είναι καρπός» (Ζ). «Όπως ακριβώς το ζιζάνιο μοιάζει στο στάρι, έτσι και η πλάνη· χρωματίζει από πάνω την αλήθεια με πολλά ομοιώματα»(Ω).

Ματθ.13,27 προσελθόντες δὲ οἱ δοῦλοι τοῦ οἰκοδεσπότου(1) εἶπον αὐτῷ· κύριε, οὐχὶ καλὸν σπέρμα ἔσπειρας ἐν τῷ σῷ ἀγρῷ(2); Πόθεν(3) οὖν ἔχει ζιζάνια(4);
Ματθ.13,27 Πήγαν τότε οι δούλοι του οικοδεσπότη και του είπαν: “κύριε, δεν έσπειρες καλό σπόρο στο χωράφι σου; Πώς λοιπόν έχει ζιζάνια;”
(1)   «Οικοδεσπότης μεν είναι αυτός ως δεσπότης του κόσμου, ενώ ως δούλους του που λένε αυτά, πλάθει στην παραβολή τους ορθόδοξους που είναι πιο θερμοί στο ζήλο χάριν της ευσέβειας, οι οποίοι πολλές φορές αγανακτώντας απορούν, πώς ο Θεός παραχωρεί να φυτρώνουν τέτοια ζιζάνια» (Ζ).
(2)   Η έκπληξη των δούλων προκλήθηκε, όπως φαίνεται, από το πλήθος των ζιζανίων, τα οποία είχαν σπαρεί σε όλο τον αγρό. Εάν ήταν λίγα αυτά και αραιά εδώ και εκεί σκορπισμένα, δεν θα προκαλούνταν τέτοια έκπληξη (S). Η ερώτηση είναι τέτοια, ώστε η αναμενόμενη σε αυτήν απάντηση να είναι θετική. Οι δούλοι υπήρξαν μάρτυρες της σποράς του καλού σπέρματος (L).
(3)   Οι δούλοι δεν γνώριζαν ποιος έσπειρε τα ζιζάνια και πότε (b).
(4)   Το άναρθρο ζιζάνια=τέτοια κακά και βλαβερά σπέρματα (δ).

Ματθ.13,28 ὁ δὲ ἔφη αὐτοῖς· ἐχθρὸς ἄνθρωπος(1) τοῦτο ἐποίησεν. οἱ δὲ δοῦλοι εἶπον αὐτῷ(2)· θέλεις οὖν ἀπελθόντες συλλέξωμεν(3) αὐτά;
Ματθ.13,28 Εκείνος τους είπε: “κάποιος εχθρός το έκανε αυτό”. Του λένε οι δούλοι: “θέλεις να πάμε να τα μαζέψουμε;”
(1)  «Άνθρωπο ονόμασε τον διάβολο» (Ζ).
(2)   «Σκέφτονται πώς να απομακρύνουν το ταχύτερο την ασθένεια. Και δεν ζητούν απλώς και μόνο αυτό· διότι δεν αποφασίζουν μόνοι τους, αλλά περιμένουν τι θα τους πει ο κύριός τους, λέγοντας, θέλεις;» (Χ).
(3)   «Να τα μαζέψουμε ξεριζώνοντάς τα βίαια και θερίζοντάς τα με τα ξίφη» (Ζ).

Ματθ.13,29 ὁ δὲ ἔφη· οὔ(1), μήποτε συλλέγοντες τὰ ζιζάνια ἐκριζώσητε ἅμα αὐτοῖς τὸν σῖτον(2)·
Ματθ.13,29 Κι αυτός τους είπε: “όχι, γιατί μπορεί, μαζεύοντας τα ζιζάνια, να ξεριζώσετε μαζί μ’ αυτά και το σιτάρι.
(1)   «Τι λοιπόν κάνει ο δεσπότης; Εμποδίζει» (Χ). Ο ζήλος των αγαθών δεν κατηγορείται αλλά επαναφέρεται στην τάξη (b).
(2)   Οι ρίζες είναι τόσο μπλεγμένες μεταξύ τους μέσα στο έδαφος, ώστε υπήρχε πραγματικός κίνδυνος, την ώρα που θα ξερίζωναν τα ζιζάνια να ξεριζωθεί μαζί με αυτά και το σιτάρι (S).
«Ή, αυτό εννοεί, ότι δηλαδή, αν πρόκειται να πάρουμε τα όπλα και να σφάζουμε τους αιρετικούς, τότε αναγκαστικά πολλοί και από τους αγίους θα φονεύονται, ή, ότι από αυτά τα ζιζάνια ενδέχεται πολλοί να μεταβληθούν και να γίνουν σιτάρι» (Χ).
«Όπως για παράδειγμα εάν ο Ματθαίος όταν ήταν ζιζάνιο, κοβόταν από τη ζωή, τότε θα κοβόταν μαζί του και το σιτάρι του λόγου που επρόκειτο ύστερα να βλαστήσει από αυτόν. Ομοίως και ο Παύλος και ο ληστής. Διότι αυτοί αν και ήταν ζιζάνια δεν κόπηκαν, αλλά τους επιτράπηκε να ζουν για να αυξηθεί η μετά από αυτά αρετή τους» (Θφ).
Ο Χριστός δεν δίνει κάποια εξήγηση για τους δούλους, οι οποίοι πρότειναν το ξερίζωμα των ζιζανίων. Δεν είναι λοιπόν ανάγκη να ζητήσουμε εμείς τέτοια. Υπάρχουν πάντοτε πρόσωπα, έτοιμα να προτείνουν δραστικά φάρμακα για πραγματικά ή υποτιθέμενα κακά, και σε αυτά αναφέρεται το κύριο δίδαγμα, που παρέχει η παραβολή.
Οι άνθρωποι δεν πρέπει να προτρέχουν και να προλαβαίνουν την κρίση του Θεού, διότι με αυτές τις απόπειρές τους θα προκαλέσουν περισσότερο κακό παρά καλό. Δεν έχουν επαρκή γνώση. Δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν πάντα, πώς να διακρίνουν το κακό από το αγαθό, ούτε γνωρίζουν ποιες συνέπειες μπορεί να έχει πάνω στο αγαθό η απομάκρυνση του κακού. Ενδέχεται κάποιο φυτό που βλαστάνει να παραγνωριστεί ως κακό, ενώ είναι αγαθό. Και οι ζωές του κακού και του αγαθού ανθρώπου συχνά μπλέκονται τόσο στενά, ώστε η βίαιη απομάκρυνση του ενός να προκαλέσει βλάβη στον άλλον (p).

Ματθ.13,30 ἄφετε συναυξάνεσθαι ἀμφότερα μέχρι τοῦ θερισμοῦ(1), καὶ ἐν καιρῷ τοῦ θερισμοῦ ἐρῶ τοῖς θερισταῖς(2)· συλλέξατε πρῶτον(3) τὰ ζιζάνια καὶ δήσατε αὐτὰ εἰς δέσμας(4) πρὸς τὸ κατακαῦσαι αὐτά, τὸν δὲ σῖτον συναγάγετε εἰς τὴν ἀποθήκην μου(5).
Ματθ.13,30 Αφήστε να μεγαλώνουν και τα δύο μαζί ως το θερισμό· κι όταν έρθει η ώρα του θερισμού, θα πω στους θεριστές: Μαζέψτε πρώτα τα ζιζάνια και δέστε τα δεμάτια για να τα κάψετε· το σιτάρι όμως να το συνάξετε στην αποθήκη μου”».
(1)   «Θερισμό λέει την συντέλεια του κόσμου» (Ζ). Με παραβολικό τρόπο ο χρόνος της έσχατης κρίσης, κατά τον οποίο οι αγαθοί συνάγονται στη βασιλεία του Θεούκαι οι πονηροί παραδίδονται σε απώλεια (g).
Τα ζιζάνια απορροφούν τον ίδιο όπως τα στάχυα χυμό από τη γη, ωριμάζουν με τις ίδιες ηλιακές ακτίνες, αλλά προετοιμάζονται να καούν το καλοκαίρι. Έτσι και αυτοί που στερούνται της χάρης ακούνε τις ίδιες εντολές του ευαγγελίου, δέχονται την ίδια διδασκαλία από τους πιστούς διακόνους του Κυρίου, έχουν την ίδια Βίβλο, κάθονται γύρω από το ίδιο τραπέζι της κοινωνίας και όμως ετοιμάζονται για απώλεια (ο).
(2)   Εδώ οι θεριστές διακρίνονται από τους δούλους που πρότειναν το ξερίζωμα των ζιζανίων. «Θεριστές τώρα ονομάζει τους αγγέλους» (Ζ).
(3)   Έτσι ώστε οι αγαθοί να μπορέσουν να δουν την τιμωρία των πονηρών και οι πονηροί να μη δουν τη δόξα των αγαθών (b).
(4)   Η δέσμη ή όπως άλλοι γράφουν η δεσμή της δεσμής=δεμάτι (g). «Δέστε τους μεταξύ τους… Διότι οι συμμέτοχοι στην ίδια αμαρτία θα γίνουν συμμέτοχοι και στην ίδια κόλαση και μαζί θα υποστούν την τιμωρία» (Ζ).
(5)   «Τα παραπλήσια απείλησε και ο Βαπτιστής… στο τρίτο κεφάλαιο… και αναζήτησε σε εκείνο και θα βρεις τι σημαίνει το κάψε και τι η αποθήκη» (Ζ).

Στιχ. 31-43. Η παραβολή του σιναπιού και της ζύμης. Εξήγηση της παραβολής των ζιζανίων.

Ματθ.13,31 Ἄλλην παραβολὴν(1) παρέθηκεν αὐτοῖς λέγων· ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν(2) κόκκῳ σινάπεως(3), ὃν λαβὼν ἄνθρωπος ἔσπειρεν ἐν τῷ ἀγρῷ(4) αὐτοῦ·
Ματθ.13,31 Τους διηγήθηκε και μιαν άλλη παραβολή: «Η βασιλεία των ουρανών μοιάζει με σπόρο σιναπιού, που τον πήρε ένας άνθρωπος και τον έσπειρε στο χωράφι του.
(1)   Η παραβολή φαίνεται να περιγράφει τη μελλοντική διάδοση του λόγου ή της διδασκαλίας της βασιλείας. Ξεκινώντας από μικρή αρχή με τη διδασκαλία του Χριστού στην Παλαιστίνη, θα διαδοθεί αστραπιαία και θα κερδίσει πολλούς οπαδούς (a). «Με την παραβολή αυτή προαναγγέλλει την αύξηση του κηρύγματος» (Ζ).
«Διότι πράγματι οι μαθητές ήταν και από όλους ασθενέστεροι και από όλους κατώτεροι, αλλά όμως επειδή ήταν μεγάλη η μέσα τους δύναμη, εξαπλώθηκε παντού στην οικουμένη» (Χ).
(2)   Ή, η εκκλησία είναι όμοια με κόκκο σιναπιού (δ), δηλαδή η αύξηση και εξάπλωση της πάνω στη γη ορατής εκκλησίας (ο). Ή, «βασιλεία των ουρανών λέει τώρα τον λόγο της πίστης επειδή είναι αρραβώνας της βασιλείας των ουρανών» (Ζ).
(3)   Δεν είναι τελείως σαφές ποιο φυτό εννοείται με το σινάπι. Πιθανόν να πρόκειται για το sinapis nigra (p). «Παρομοιάζει αυτόν (τον λόγο της πίστης) με κόκκο σιναπιού, διότι όταν σπείρεται είναι μικρός μεν και περιγράφεται εύκολα… όταν όμως, αφού καλλιεργηθεί, αυξηθεί με τα ποτίσματα του θείου πνεύματος, ξεπερνά κάθε λόγο και φαίνεται ψηλότερος από όλους» (Ζ), «και δείχνει ότι οπωσδήποτε θα επεκταθεί το κήρυγμα» (Χ).
(4)   «Αγρός λέγεται ο κόσμος επειδή καλλιεργείται σε αυτόν το λογικό σιτάρι» (Ζ).

Ματθ.13,32 ὃ μικρότερον(1) μέν ἐστι πάντων τῶν σπερμάτων(2), ὅταν δὲ αὐξηθῇ, μεῖζον πάντων τῶν λαχάνων(3) ἐστὶ καὶ γίνεται δένδρον, ὥστε(4) ἐλθεῖν τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ κατασκηνοῦν ἐν τοῖς κλάδοις αὐτοῦ(5).
Ματθ.13,32 Είναι μικρότερος απ’ όλους τους σπόρους, όταν όμως μεγαλώσει, ξεπερνά όλα τα λαχανικά και γίνεται δέντρο, ώστε να έρχονται τα πουλιά και να φωλιάζουν στα κλαδιά του».
(1)   Υπάρχουν μεν στη βοτανική παραδείγματα και μικρότερων σπερμάτων που μεγαλώνουν πάρα πολύ, αλλά αυτό είναι πιο λαϊκό, διότι πρόκειται για γνωστό και σε όλους οικείο φυτό (δ). Μικρός σαν σινάπι ήταν παροιμία ιουδαϊκή για δήλωση ελάχιστου μορίου (p). Λέγεται εδώ και σε αντίθεση με το «μεγαλύτερο από τα λάχανα» που ακολουθεί (ο).
(2)   «Είναι μικρότατο μεν στην ποσότητα, αλλά μέγιστο στην ποιότητα δηλαδή στη δύναμη» (Ζ).
(3)   Όπως η μολόχα έτσι και το σινάπι μπορεί στα θερμά κλίματα να φτάσει το ύψος 10 ποδιών και να γίνει μικρό δέντρο· η σύγκριση εδώ γίνεται μεταξύ σπέρματος και φυτού (δ). «Σύμφωνα με την ομοιότητα λοιπόν αυτού του σπέρματος και οι μαθητές, ενώ ήταν λίγο ποίμνιο αυξήθηκαν σε άπειρο» (Ζ).
(4)   Σημαίνει το αποτέλεσμα του μεγέθους, το οποίο παίρνει το σινάπι (ο).
(5)   «Τα είπε αυτά για έμφαση του μεγέθους και της στερεότητάς του» (Ζ). Το δέντρο γίνεται στα πτηνά τόπος ανάπαυσης και προστασία κατά του καύσωνα του ηλίου (ο).

Ματθ.13,33 ἄλλην παραβολὴν ἐλάλησεν αὐτοῖς(1)· ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν(2) ζύμῃ(3), ἣν λαβοῦσα γυνὴ ἐνέκρυψεν(4) εἰς ἀλεύρου σάτα(5) τρία(6), ἕως οὗ ἐζυμώθη ὅλον(7).
Ματθ.13,33 Τους είπε και μιαν άλλη παραβολή: «Η βασιλεία των ουρανών μοιάζει με προζύμι, που το πήρε μια γυναίκα και το ανακάτεψε με ένα σακί αλεύρι, ώσπου ζυμώθηκε όλο».
(1)   Η παραβολή του σιναπιού αναφέρεται στην ανάπτυξη της δύναμης της βασιλείας του Χριστού, ενώ η παρούσα παραβολή αναφέρεται στη διεισδυτική και αφομοιωτική δύναμη σε ξένη ύλη έως ότου την αφομοιώσει (ο).
(2)   Δηλαδή η κοινωνία του Θεού και των ανθρώπων, που αρχίζει από την πάνω στη γη εκκλησία και συνεπώς η ίδια η εκκλησία (δ). Παρομοιάζεται εδώ η σιωπηλή αύξηση της βασιλείας του Θεού με τη διεισδυτική επίδραση του προζυμιού μέσα σε ολόκληρη τη μάζα του ζυμαριού. Ή, «Βασιλεία των ουρανών πάλι πρέπει να εννοήσουμε τον λόγο της πίστης» (Ζ). Ο λόγος της βασιλείας σαν προζύμι θα διαδοθεί γρήγορα μέχρις ότου εκπληρωθεί ο σκοπός για τον οποίο ο λόγος αυτός διδάχτηκε (a). Και οι δύο εκδοχές σοβαρές.
(3)   Το προζύμι χρησιμοποιείται γενικώς ως μεταφορά για την κακή επίδραση, η οποία διαταράσσει, εξογκώνει, προκαλεί οξύτητα και σήψη. Έγινε από φθορά λέει ο Πλούταρχος. Για αυτό το προζύμι απαγορευόταν κατά το Πάσχα. Δες Α΄Κορ. ε 6,Γαλ. ε 9. Αλλά ο Κύριος δεν αποτρέπεται από τις σχέσεις αυτές από το να χρησιμοποιεί το προζύμι για συμβολισμό της ασφαλούς και αθόρυβης επίδρασης του ευαγγελίου (p).
«Και όπως ακριβώς το προζύμι χώνεται μεν βαθειά, αλλά δεν αφανίζεται, αλλά λίγο λίγο μεταβάλλει όλο το αλέυρι ώστε να αποκτήσει τις δικές του ιδιότητες, το ίδιο θα συμβεί και με αυτό το κήρυγμα» (Χ).
«Όπως ακριβώς το ζυμάρι, ενώ είναι λίγο και κρύβεται μέσα σε πολύ αλεύρι, με την ανάμιξη συνενώνει όλο το αλέυρι σε ένα σώμα, και το μεταβάλλει σε άλλο είδος από αυτό που είχε πριν, και ενώ ήταν νεκρό κατά κάποιο τρόπο, του δίνει ζωή και το κάνει να φουσκώνει, επειδή έχει δύναμη δραστική· έτσι και ο λόγος της πίστης, ενώ είναι λίγος στην ποσότητα και κρύβεται στις ψυχές πολλών ανθρώπων… όλους τους συνενώνει σε ένα σώμα της εκκλησίας και τους μεταβάλλει σε άλλο τρόπο ζωής… έχοντας δύναμη ανείπωτη» (Ζ).
(4)   Δηλώνει την ήσυχη και απαρατήρητη είσοδο στον κόσμο της θείας ζύμης (δ). Υπήρχε κοινή προσδοκία, ότι η βασιλεία του Μεσσία θα ερχόταν εμφανέστατα, αιφνίδια και με επίδειξη δύναμης και δόξας. Η προηγούμενη και η παρούσα παραβολή διδάσκουν κάτι διαφορετικό. Ο κόκκος του σιναπιού κρύφτηκε στη γη, το ζυμάρι κρύφτηκε στο αλεύρι. Οι αρχές της Βασιλείας θα περνούσαν απαρατήρητες.
(5)   «Ισοδυναμεί το σάτο με ένα μόδιο και μισό ιταλικό» (Ιωσήπου Ιουδ. Αρχ. 9,4,5). Ο μόδιος είναι το 1/6 του αττικού μεδίμνου=6 οκάδες. Τα τρία σάτα=27 οκάδες αλευριού, ποσό πολύ μεγάλο για μια γυναίκα. Θέλει όμως με αυτό το μέτρο να δείξει τη μεγάλη του ευαγγελίου ισχύ και επίδραση σε τόσους πιστούς (δ).
(6)   «Κάποιοι (Θεόδ. Μοψουεστίας) σάτα τρία λένε τους Ιουδαίους, τους Σαμαρείτες και τους Έλληνες» (Ζ). Ο Αυγουστίνος θεωρεί ότι αναφέρεται στην καρδιά, την ψυχή και το πνεύμα του πιστού (δ). Ομοίως και ο Θφ. «τις τρεις δυνάμεις της ψυχής, το λογικό, το θυμικό και το επιθυμητικό». Πιο σωστά: «τρία εδώ είπε τα πολλά» (Χ). «Διότι συνηθίζουν πολλές φορές με τον αριθμό τρία να σημαίνουν τα πολλά» (Ζ).
(7)   «Διότι δεν θα σταματήσει μένοντας κρυμμένος στις ψυχές των ανθρώπων, μέχρις ότου ενωθούν όλοι σε ένα, όλοι αυτοί που προόρισε η σοφία η οποία προγνωρίζει όλων τις διαθέσεις» (Ζ).

Ματθ.13,34 Ταῦτα πάντα ἐλάλησεν(1) ὁ Ἰησοῦς ἐν παραβολαῖς τοῖς ὄχλοις, καὶ χωρὶς παραβολῆς οὐδὲν ἐλάλει(2) αὐτοῖς(3),
Ματθ.13,34 Όλα αυτά τα είπε ο Ιησούς στο πλήθος με παραβολές και δεν τους έλεγε τίποτα χωρίς παραβολή·
(1)   Ο αόριστος αναφέρεται στη συγκεκριμένη περίπτωση που καθορίζεται από το «όλα αυτά». Το ακόλουθο «ελάλει» υποδηλώνει σταθερό τρόπο διδασκαλίας του Ιησού (L).
(2)   «Εκείνο τον καιρό δηλαδή· διότι πολλά πολλές φορές είπε σε αυτούς χωρίς παραβολή» (Ζ).
(3)   «Μιλούσε έτσι όχι για να αγνοούν, αλλά για να τους οδηγήσει να ρωτήσουν… και όμως κανείς δεν ρώτησε, αν και τους προφήτες πολλές φορές τους ρωτούσαν, όπως τον Ιεζεκιήλ, όπως πολλούς άλλους· αυτοί όμως δεν έκαναν τίποτα τέτοιο, παρόλο βεβαίως που όσα ειπώθηκαν ήταν ικανά να τους βάλουν σε αγωνία και να τους προκαλέσουν για ερώτηση» (Χ). Ο τρόπος της διδασκαλίας του Κυρίου υπήρξε σύμφωνος με την έλλειψη βαθύτερου ενδιαφέροντος στους πολλούς.

Ματθ.13,35 ὅπως πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ τοῦ προφήτου(1) λέγοντος(2)· ἀνοίξω ἐν παραβολαῖς τὸ στόμα μου(3), ἐρεύξομαι(4) κεκρυμμένα(5) ἀπὸ καταβολῆς κόσμου(6).
Ματθ.13,35 έτσι εκπληρώθηκε αυτό που είπε ο Θεός με το στόμα του προφήτη: Θα μιλήσω με παραβολές, θα πω πράγματα κρυμμένα από τότε που δημιουργήθηκε ο κόσμος.
(1)   Η παράθεση από το Ψαλμ. οζ 2 που έχει την επιγραφή «συνέσεως τω Ασάφ». Συγγραφέας λοιπόν είναι ο Ασάφ. Επειδή όμως ο Ασάφ αυτός ονομάζεται ο προφήτης στο Β΄ Παραλ. κθ 30, ο Ματθαίος δίνει εδώ τον τίτλο αυτόν αντί να πει στους Ψαλμούς (L).
«Από ποιόν όμως προφήτη ειπώθηκαν αυτά αν όχι από αυτόν εδώ τον Ασάφ; Επειδή αυτό δεν το κατάλαβαν κάποιοι, πρόσθεσαν στο ευαγγέλιο τη φράση «δια Ησαΐου του προφήτου». Στα πιο ακριβή όμως αντίγραφα λέγεται έτσι απλά, χωρίς την προσθήκη «δια του Ησαΐου»» (Ευσεβίου Εις τους Ψαλμ. 462).
(2)   Ο ψαλμωδός θα αναπτύξει τα διδάγματα τα οποία η ιστορία του Ισραήλ περιέχει. Δεν προφήτευσε κάτι που να αναφέρεται άμεσα στον τρόπο της διδασκαλίας του Μεσσία, αλλά η μέθοδός του ήταν όμοια με τη μέθοδο του Χριστού. Όπως λοιπόν αυτός χρησιμοποιούσε το παρελθόν του Ισραήλ, για να βγάλει από αυτό κάποιο ηθικό δίδαγμα, έτσι και ο Χριστός χρησιμοποιούσε τα γεγονότα της φύσης και της ανθρώπινης ζωής, για να διδάξει τις αλήθειες του ευαγγελίου (p).
(3)   Το πρώτο ημιστίχιο παρατίθεται σύμφωνα με τους Ο΄. Στο δεύτερο όμως ημιστίχιο «η μεν μετάφραση των Ο΄ έγραψε: φθέγξομαι προβλήματα απ’ αρχής· αυτός όμως που μετάφρασε το παρόν ευαγγέλιο στην ελληνική γλώσσα, είπε: ερεύξομαι κεκρυμμένα από καταβολής κόσμου, προτιμώντας το εβραϊκό κείμενο» (Ζ).
(4)   «Και το ερεύγομαι σημαίνει μιλώ» (Ζ). Σημαίνει πρώτα βρύω, αναβρύω, βγάζω, ξεχύνω (δ). Το ερεύγομαι σημαίνει ανάβλυση που χύνεται έξω, η οποία αντηχεί λόγω της αφθονίας και της ορμής του νερού (b). Σημαίνει λοιπόν εδώ αναγγέλλω με φωνή ισχυρή (F).
(5)   Ο ψαλμωδός δεν ήθελε να πει απλώς διδασκαλίες, αλλά αινίγματα εκθέτοντας τις οδούς της θείας Πρόνοιας στην προστασία του Ισραήλ. Πάντοτε ο Ισραήλ αμάρτανε. Ο Θεός τον τιμωρούσε και έτσι επανέφερε αυτόν στην οδό της σωτηρίας. Έτσι και ο Ιησούς εξέθετε τα μυστήρια της βασιλείας του Θεού, τα κρυμμένα μέχρι τη στιγμή εκείνη και αποκαλυπτόμενα τώρα στους μαθητές (L). «Αινίγματα λοιπόν είναι και οι ευαγγελικές παραβολές. Διότι όπως ακριβώς τα αινίγματα έχουν κρυμμένη την αλήθεια, έτσι λοιπόν και αυτές» (Ζ).
(6)   «Εννοεί από την αρχή του κόσμου» (Ζ). Αφ’ ότου κτιζόταν ο κόσμος (g). Δεν σημαίνει μόνο τη θεμελίωση, αλλά και το κτίσιμο του κόσμου (b).

Ματθ.13,36 Τότε ἀφεὶς τοὺς ὄχλους(1) ἦλθεν εἰς τὴν οἰκίαν(2). Καὶ προσῆλθον αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ λέγοντες(3)· φράσον(4) ἡμῖν τὴν παραβολὴν(5) τῶν ζιζανίων τοῦ ἀγροῦ(6).
Ματθ.13,36 Τότε άφησε το πλήθος και ήρθε στο σπίτι του. Και πήγαν οι μαθητές του και του είπαν: «Εξήγησέ μας την παραβολή για τα ζιζάνια στο χωράφι».
(1)   Το άφησε τους όχλους υπονοεί, ότι όλες οι προηγούμενες παραβολές από τους σ. 2-35 ειπώθηκαν σε συνέχεια πάνω στο πλοίο (a).
«Άφησε τους όχλους τότε, όταν καθόλου δεν ωφελούνταν από τη διδασκαλία. Διότι αυτός μεν με παραβολές μίλαγε, μέχρι να τον ρωτήσουν· εκείνοι όμως αφού δεν φρόντισαν αυτό, ούτε ζήτησαν να μάθουν κάτι, πολύ λογικά αφήνονται από αυτόν» (Θφ).
(2)   «Στην οποία φιλοξενούνταν» (Ζ). «Τις μεν προηγούμενες παραβολές τις είπε στους όχλους, αυτήν όμως και τις δύο επόμενες από αυτήν, που δεν είναι παραβολές αλλά ομοιώσεις της βασιλείας των ουρανών, φαίνεται ότι τις είπε στους μαθητές όταν ήταν στο σπίτι» (Ω).
(3)   Η φράση «και αφού πλησίασαν οι μαθητές…» του σ. 10 μνημονεύτηκε εκεί ίσως κατά πρόληψη και μπορούμε να υποθέσουμε, ότι οι εξηγήσεις και του σποριά και των ζιζανίων δόθηκαν, όταν γύρισε ο Κύριος στο σπίτι (p).
(4)   Οι μαθητές όντας επιδεκτικοί διδασκαλίας ζητούν παραπάνω διασαφηνίσεις (b). Αυθεντική γραφή: διασάφησον, το οποίο ο (δ) θεωρεί ως σχόλιο που εξηγεί ακριβώς την έννοια του: εξήγησέ μας. Το διασαφέω συναντιέται και στο Ματθ. ιη 31. Βρίσκεται και στα Δευτ. α 5,Α΄Μακ. ιβ 8 και σε πολλά σημεία στο Β΄Μακ.
(5)   =την έννοια της παραβολής (δ).
(6)   «Και για ποιό λόγο αφήνοντας την παραβολή της ζύμης και του σιναπιού, ρωτούν για αυτήν; Τις άφησαν εκείνες διότι ήταν σαφέστερες» (Χ). «Αυτή όμως είχε και φοβερή απειλή στο τέλος που τους θορύβησε» (Ζ).

Ματθ.13,37 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς(1)· ὁ σπείρων τὸ καλὸν σπέρμα(2) ἐστὶν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου(3)·
Ματθ.13,37 Κι αυτός τους αποκρίθηκε: «Ο σποριάς που σπέρνει τον καλό σπόρο είναι ο Υιός του Ανθρώπου,
(1)   Γενικώς ως προς την εξήγηση που παρέχεται παρακάτω ισχύει η παρατήρηση:
«Αυτό ακριβώς που έλεγα πάντα, ότι δηλαδή τις παραβολές δεν πρέπει να τις εκλαμβάνει κανείς κατά γράμμα (διότι θα οδηγηθεί σε πολλά παράλογα), αυτό και ο ίδιος (ο Κύριος) διδάσκοντάς μας εδώ, έτσι εξηγεί την παραβολή. Διότι δεν λέει, ποιοι είναι οι δούλοι που πλησίασαν, αλλά δείχνοντας ότι τους χρησιμοποίησε για να υπάρχει κάποια λογική και για να συνθέσει την εικόνα, αφήνοντας εκείνο το μέρος, ερμηνεύει τα πιο επείγοντα και τα κατεξοχήν σπουδαία και για τα οποία ειπώθηκε η παραβολή» (Χ).
(2)   Δηλαδή τους όντως πιστούς, που του δόθηκαν από τον Πατέρα (Ιω. στ 44,ι 29) και ανήκουν σε αυτόν με όλη την ψυχή και την καρδιά (δ).
(3)   «Ονομάζει τον εαυτό του υιό ανθρώπου λόγω της ενανθρώπησής του. Και αυτό το λέει συνέχεια, βεβαιώνοντας ότι πραγματικά έγινε άνθρωπος» (Ζ).

Ματθ.13,38 ὁ δὲ ἀγρός ἐστιν ὁ κόσμος(1)· τὸ δὲ καλὸν σπέρμα, οὗτοί εἰσιν οἱ υἱοὶ τῆς βασιλείας(2)· τὰ δὲ ζιζάνιά εἰσι οἱ υἱοὶ τοῦ πονηροῦ(3)·
Ματθ.13,38 το χωράφι είναι ο κόσμος και ο καλός σπόρος είναι όσοι ανήκουν στη βασιλεία του Θεού. Τα ζιζάνια είναι όσοι ανήκουν στον πονηρό,
(1)   Στον οποίο ζουν καλοί και κακοί, πιστοί και άπιστοι ανάμιχτα (δ). Το ευαγγέλιο δόθηκε για όλους τους ανθρώπους. Οποτεδήποτε λοιπόν ζουν άνθρωποι στη γη, θα κηρύσσεται σε αυτούς το χαρμόσυνο μήνυμα της σωτηρίας (ο).
(2)   Το καλό σπέρμα δεν είναι ο λόγος, αλλά αυτοί που δέχτηκαν το λόγο με διάθεση αγαθή (L). «Λέγονται γιοι της βασιλείας, διότι πρόκειται να κληρονομήσουν τη βασιλεία του» (Ζ).
(3)   Το πονηρό σπέρμα παράγει πονηρά πρόσωπα (S). «Γιοι του πονηρού διότι σπάρθηκαν από τον διάβολο σε καλλιέργεια κακίας» (Ζ).

Ματθ.13,39 ὁ δὲ ἐχθρὸς ὁ σπείρας αὐτά ἐστιν ὁ διάβολος· ὁ δὲ θερισμὸς συντέλεια τοῦ αἰῶνός(1) ἐστιν· οἱ δὲ θερισταὶ ἄγγελοί(2) εἰσιν.
Ματθ.13,39 ο εχθρός που τα έσπειρε είναι ο διάβολος, ο θερισμός είναι το τέλος του κόσμου και οι θεριστές είναι οι άγγελοι.
(1)   Η φράση συναντιέται και στους σ. 40,49 και στο κδ 3 και κη 20, όπως και στο Εβρ. θ 26. Επίσης στην αποκαλυπτική γραμματεία των Ιουδαίων και συχνά στους Ο΄(a.p.)=το πραγματικό τέλος του αιώνος, της παρούσας περιόδου του κόσμου (δ).
(2)   Όχι δηλαδή όλοι οι άγγελοι, αλλά κάποιοι από αυτούς ορισμένοι σε αυτό, οι οποίοι εκτελούν τις σε αυτήν την περίπτωση αποφάσεις του Θεού (δ). «Πρέπει όμως να προσέξεις και την ανείπωτη φιλανθρωπία και το πόσο ξένος είναι στο να κολάζει. Διότι όταν μεν σπείρει, ο ίδιος σπείρει, όταν όμως κολάζει, μέσω άλλων. Διότι για μεν τον σποριά λέει, αυτός που σπέρνει το καλό σπέρμα είναι ο υιός του ανθρώπου, για αυτούς όμως που τιμωρούν λέει ότι οι θεριστές είναι οι άγγελοι» (Σχ).

Ματθ.13,40 ὥσπερ οὖν συλλέγεται τὰ ζιζάνια καὶ πυρὶ κατακαίεται(1), οὕτως ἔσται ἐν τῇ συντελείᾳ τοῦ αἰῶνος τούτου.
Ματθ.13,40 Όπως λοιπόν μαζεύονται τα ζιζάνια και καίγονται στη φωτιά, έτσι θα γίνει στο τέλος του κόσμου.
(1)   Το κάψιμο αυτό εδώ, όπως και στο γ 12,ιγ 30 σημαίνει το μεγάλο βαθμό της τιμωρίας, ότι θα βασανιστούν στη φωτιά (δ).

Ματθ.13,41 ἀποστελεῖ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ(1), καὶ συλλέξουσιν ἐκ τῆς βασιλείας αὐτοῦ(2) πάντα τὰ σκάνδαλα(3) καὶ τοὺς ποιοῦντας τὴν ἀνομίαν(4),
Ματθ.13,41 Ο Υιός του Ανθρώπου θα στείλει τους αγγέλους του και θα μαζέψουν από το χώρο της βασιλείας του όσους προκαλούν την πτώση των άλλων και κάνουν πράγματα αντίθετα με το νόμο του Θεού,
(1)   Μολονότι κουβαλά τη φτώχεια της φύσης μας, ο Ιησούς δεν διστάζει να μιλήσει για τον εαυτό του ως τον Κύριο των αγγέλων (ο). Τέτοια είναι η μεγαλειότητα του υιού του ανθρώπου. Δικοί του είναι οι άγγελοι· δική του είναι η βασιλεία, δικός του είναι ο κόσμος. Δες σ. 24 και 38 (b).
(2)   «Βασιλεία του ονομάζει τον κόσμο, διότι κατά φυσικό τρόπο βασιλεύει σε αυτόν με τη θεότητά του, ή και επειδή δόθηκε σε αυτόν κάθε εξουσία στον ουρανό και στη γη» (Ζ). Όταν ο υιός του ανθρώπου έλθει, τότε θα έχει έλθει και η βασιλεία του. Οπότε κατά την μελλοντική εκείνη εποχή μπορεί να λεχθεί, ότι τα ζιζάνια θα μαζευτούν από τη βασιλεία του (a).
(3)   Δηλαδή όλους όσους είναι σκάνδαλα και παγίδες και αφορμές αμαρτίας στους άλλους με το κακό παράδειγμα και τις προτροπές στο κακό (δ). Υποδηλώνει τάξη ζιζανίων που έχουν την κακή ιδιότητα να προκαλέσουν τον εκφυλισμό του σιταριού (p).
(4)   Δεύτερη τάξη ζιζανίων, για την οποία δες Ματθ. ζ 23, όπου ο Ιησούς καταδικάζει από πριν, εκείνους που θα αξίωναν να τον επικαλεστούν, χωρίς να θέτουν σε εφαρμογή τη διδασκαλία του (L).

Ματθ.13,42 καὶ βαλοῦσιν αὐτοὺς εἰς τὴν κάμινον τοῦ πυρός(1)· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων(2).
Ματθ.13,42 και θα τους ρίξουν στο καμίνι της φωτιάς· εκεί θα κλαίνε και θα τρίζουν τα δόντια τους.
(1)   Συναντιέται και στο σ. 50 και στα Αποκ. α 15, θ 2 για να δηλώσει τον τόπο της διαμονής αυτών που θα κατακριθούν (L). Δεν πρέπει να υποθέσουμε, ότι ο τόπος της τιμωρίας στον αιώνιο κόσμο είναι κατά γράμμα καμίνι φωτιάς. Ο Κύριος χρησιμοποιεί την τρομερή αυτή εικόνα, για να παρουσιάσει την φοβερή φύση της ποινής (ο).
(2)   Δες Ματθ. η 12. Η φράση είναι ιδαίτερη του Ματθαίου (η 12,γ 42,50,κβ 13,κδ 51,κε 39), και συναντιέται μόνο στο Λουκ. ιγ 28 (p). «Με τον κλαυθμό και το τρίξιμο των δοντιών φανέρωση την ανείπωτη οδύνη» (Ζ). Αγωνιώδεις κλαυθμοί και τριξίματα δοντιών που προκαλούνται από τον πόνο και την απόγνωση θα μαρτυρούν την ανέκφραστη αθλιότητά τους. Άλλες λέξεις δεν θα μπορούσαν εντονότερα να ζωγραφίσουν την άβυσσο της οδύνης τους (ο).

Ματθ.13,43 τότε(1) οἱ δίκαιοι ἐκλάμψουσιν(2) ὡς ὁ ἥλιος(3) ἐν τῇ βασιλείᾳ(4) τοῦ πατρὸς αὐτῶν(5). ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω(6).
Ματθ.13,43 Τότε οι ευσεβείς θα λάμψουν σαν τον ήλιο στη βασιλεία του Πατέρα τους. Όποιος έχει αυτιά για ν’ ακούει, ας ακούει».
(1)   Μετά την απομάκρυνση των πονηρών (b).
(2)   Δεν θα καίγονται όπως οι πονηροί, αλλά θα εκπέμπουν λαμπρές και φωτεινές ακτίνες. Δες Δαν. ιβ 3 σύμφωνα με τους Ο΄ (b).
(3)   Συνηθισμένη παρομοίωση. Δες Ματθ. ιζ 2, Αποκ. α 16,Σοφ. Σειρ. ν 7. Ειδικά κατάλληλο εδώ, διότι θα είναι αυτοί στο φως εκείνου ο οποίος είναι ο ήλιος της δικαιοσύνης. Δες Δαν. ιβ 3 (p). «Όταν θα πέσει πάνω τους η λάμψη του Θεού, θα μεταστοιχειωθούν σύμφωνα με αυτήν και θα γίνουν θεοειδείς και ως φυσική συνέπεια θα λάμπουν λαμπρότερα από τον ήλιο. Πώς λοιπόν λέει όπως ο ήλιος; Διότι έπρεπε να χρησιμοποιήσει παράδειγμα γνώριμο σε αυτούς» (Ζ). «Από αυτό το άστρο δεν γνωρίζουμε άλλο φωτεινότερο» (Χ).
(4)   Η οποία θα πραγματοποιηθεί σε καθαρισμένη ή ανακαινισμένη γη (S).
(5)   Του Θεού που τους υιοθέτησε και συνεπώς δεν θα ζουν σε αυτήν σαν ξένοι και πάροικοι (δ), αλλά σαν γιοι και κληρονόμοι.
(6)   «Αυτό πολλές φορές το λέει στο τέλος, προκαλώντας αυτούς να βλέπουν πιο βαθειά» (Χ). Αυθεντική γραφή χωρίς το ακούειν. Ο έχων ώτα ακουέτω=όποιος έχει αυτιά και συνεπώς είναι υπεύθυνος, εάν αρνείται να ακούει. Δεν μπορεί κάποιος να παραπονεθεί, ότι δεν μπορούσε να ακούει. Ο λόγος ήχησε στα αυτιά του και αυτός τον απέρριψε (p).

Στιχ. 44-52. Η παραβολή του κρυμμένου θησαυρού,
του καλού μαργαρίτη και του δικτύου.

Ματθ.13,44 Πάλιν ὁμοία(1) ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν(2) θησαυρῷ(3) κεκρυμμένῳ ἐν τῷ ἀγρῷ, ὃν εὑρὼν ἄνθρωπος ἔκρυψε(4), καὶ ἀπὸ(5) τῆς χαρᾶς αὐτοῦ ὑπάγει καὶ πάντα ὅσα ἔχει πωλεῖ(6) καὶ ἀγοράζει τὸν ἀγρὸν ἐκεῖνον.
Ματθ.13,44 Η βασιλεία των ουρανών μοιάζει επίσης με θησαυρό κρυμμένο στο χωράφι, που τον βρήκε ένας άνθρωπος και τον έκρυψε, κι όλος χαρά πάει και πουλάει όλα όσα έχει κι αγοράζει εκείνο το χωράφι».
«Όπως ακριβώς ο κόκκος του σιναπιού και η ζύμη έχουν κάποια μικρή διαφορά μεταξύ τους, έτσι λοιπόν και εδώ οι δύο αυτές παραβολές, του θησαυρού και του μαργαριταριού· διότι αυτό υπαινίσσεται και με τις δύο, ότι πρέπει δηλαδή να προτιμούμε το κήρυγμα πάνω από όλα. Και εκείνη μεν, της ζύμης και του σιναπιού λέχθηκε αναφορικά με τη δύναμη του κηρύγματος… ενώ αυτές φανερώνουν την αξία και τον ανυπολόγιστο πλούτο του. Διότι απλώνει όπως το σινάπι, και υπερισχύει όπως η ζύμη, είναι πολυτελής όπως το μαργαριτάρι και παρέχει μεγάλη αφθονία όπως ο θησαυρός» (Χ).
Οι δύο άνθρωποι στις παραβολές αυτές είναι όμοιοι από δύο απόψεις: γνωρίζουν και οι δύο το πολυτιμότατο του πράγματος, όταν βλέπουν αυτό και σπεύδουν να πληρώσουν το μέγιστο τίμημα για να το εξασφαλίσουν. Διαφέρουν όμως στο ότι ο ένας βρίσκει τον θησαυρό χωρίς να τον αναζητά ή να τον περιμένει, ενώ ο άλλος τον αναζητά με επιμέλεια και πολλή φροντίδα (p). Έτσι απεικονίζουν την ποικιλία της θρησκευτικής πείρας· στη μία περίπτωση καμία προσπάθεια δεν καταβλήθηκε, στην άλλη γίνεται επίπονη έρευνα (S).
Ο ένας βρίσκει την αλήθεια ξαφνικά με γνωριμία με κάποιον ή με ανάγνωση μεγάλης αλήθειας στη Βίβλο ή σε άλλο βιβλίο, ή σε κάποια προσωπική κρίση. Ο άλλος μετά από πολλές έρευνες και προσπάθειες, βρίσκει τελικά την αλήθεια (p)
(1)   Ο ευαγγελιστής παρουσιάζει τις υπόλοιπες 3 παραβολές (σ. 44-50), με τις οποίες συμπληρώνεται το σύνολο των 7, που λέχθηκαν στους μαθητές στο σπίτι (p). Οι ακόλουθες τρεις «ακολουθώντας την λέξη της γραφής, θα πούμε ότι είναι παρομοιώσεις. Διαφέρει όμως η παρομοίωση από την παραβολή… Διότι φαίνεται λοιπόν ότι η μεν παρομοίωση είναι γενική, ενώ η παραβολή ειδική» (Ω).
(2)   «Βασιλεία ουρανών έλεγε τον λόγο της πίστης» (Ζ). Ή, η φράση αναφέρεται στην ανάγκη της προσωπικής απόκτησης των ευλογιών της μεσσιανικής βασιλείας (ο).
(3)   «Παρομοιάζει αυτόν (τον λόγο της πίστης) με θησαυρό, λόγω του πλούτου του Αγίου Πνεύματος που υπάρχει σε αυτόν» (Ζ).
(4)   Βρίσκει τον θησαυρό που κρύφτηκε στον αγρό από κάποιον άλλον και κρύβει αυτόν πάλι και τότε σπεύδει για αγορά του αγρού, καταβάλλοντας το τίμημα, το οποίο ο αγρός ως αγρός μόνον άξιζε, εν αγνοία του πωλητή, ότι στον πωλούμενο από αυτόν αγρό κρυβόταν και μεγάλης αξίας θησαυρός. Το κύριο όμως σημείο της παραβολής δεν είναι η ηθικότητα αυτής της αγοραπωλησίας. Η ιστορία χρησιμοποιείται απλώς για διασαφήνιση μίας μόνο πλευράς της Βασιλείας, της μεγάλης δηλαδή αξίας και πολυτιμότητας της βασιλείας (S).
Για αυτό «τα μεν άλλα της παραβολής άφησέ τα· και πρόσεξε πόσο μεγάλη φροντίδα δείχνει αυτός που βρήκε αυτόν τον θησαυρό που θα τον κάνει πλούσιο, δηλαδή αυτός που τον αναγνώρισε» (Ζ). Η περίπτωση πρέπει να κριθεί όπως αυτή του οικονόμου της αδικίας. Εάν οι γιοι αυτού του αιώνα γνωρίζουν τόσο καλά να κανονίζουν τις υποθέσεις τους, ποιο ζήλο πρέπει να δείχνει κάποιος, όταν πρόκειται για το υπέρτατο αγαθό της βασιλείας του Θεού (L).
Στους γιους του φωτός καθόλου κατώτερη δεν οφείλει να είναι η επιθυμία της απόκτησης πνευματικού θησαυρού από αυτήν που εκδηλώνεται στους γιους αυτού του αιώνα στην παραβολή εδώ (δ).
Αξιόλογη και η ερμηνεία: «είναι κρυμμένο λοιπόν στον κόσμο το κήρυγμα·… και αν δεν έχεις τέτοια ψυχή που να φροντίζει με ζήλο και να αναζητά, δεν το βρίσκεις» (Χ). Σύμφωνα με τον ρωμαϊκό νόμο αυτός που εύρισκε θησαυρό δικαιούνταν να πάρει το μισό. Αλλά αυτός θέλει να έχει ολόκληρο τον θησαυρό (L).
(5)   Η πρόθεση «από» δηλώνει το αίτιο που τον παρακινεί=λόγω, εξαιτίας της χαράς του (δ).
(6)   Αυτό δείχνει την αγωνιώδη του απόφαση να αποκτήσει αντί κάθε θυσίας τον αγρό μαζί με το θησαυρό του. Αυτό είναι το κεντρικό σημείο της ωραίας αυτής και διδακτικής παραβολής (ο). «Διδάσκει όλους η παραβολή όχι μόνο να μην λυπούνται όταν όλα όσα έχουν, τα χάνουν για την πίστη, αλλά και με χαρά να κάνουν αυτό και να θεωρούν το ότι τα έχασαν, ως κέρδος μέγιστο» (Ζ). «Αν δεν τα πουλήσεις όλα, δεν αγοράζεις» (Χ).

Ματθ.13,45 Πάλιν ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ ἐμπόρῳ(1) ζητοῦντι(2) καλοὺς(3) μαργαρίτας·
Ματθ.13,45 Η βασιλεία των ουρανών πάλι μοιάζει μ’ έναν έμπορο, που ζητούσε να βρει όμορφα μαργαριτάρια.
(1)   «Όλοι όσοι πορευόμαστε τον ευαγγελικό δρόμο, είμαστε έμποροι, αφού με την εξάσκηση των εντολών εμπορευόμαστε την απόκτηση για τους εαυτούς μας των ουρανίων» (Β).
(2)   Η φλόγα του εμπόρου, ο οποίος μετά από επίμονη έρευνα βρίσκει το πολύτιμο μαργαριτάρι, το οποίο επιθυμούσε, η οποία τον ώθησε να μην λυπηθεί οποιαδήποτε θυσία για να το εξασφαλίσει για τον εαυτό του, απεικονίζει την ανυπολόγιστη αξία της Βασιλείας (S).
(3)   Η αξία των μαργαριταριών εξαρτάται από την καθαρότητα και το μέγεθός τους. Σε αυτά λοιπόν αναφέρεται το καλούς (ο).

Ματθ.13,46 ὃς εὑρὼν ἕνα(1) πολύτιμον(2) μαργαρίτην(3) ἀπελθὼν(4) πέπρακε πάντα ὅσα εἶχε(5) καὶ ἠγόρασεν αὐτόν.
Ματθ.13,46 Κι όταν βρήκε ένα πανάκριβο μαργαριτάρι, πήγε και πούλησε όλα όσα είχε και το αγόρασε».
(1)   «Διότι είναι μία η αλήθεια και δεν έχει πολλά μέρη» (Χ).
(2)   «Είναι πολύτιμο διότι είναι πολύ μεγάλης αξίας για αυτούς που το γνωρίζουν» (Ζ).
«Και όπως ακριβώς αυτός που έχει το μαργαριτάρι, αυτός μεν ξέρει ότι είναι πλούσιος, στους υπόλοιπους όμως δεν είναι γνωστός, ακόμα και όταν πολλές φορές το κρατά και στο χέρι· διότι δεν έχει μεγάλο όγκο ως σώμα· έτσι λοιπόν και στο κήρυγμα αυτοί μεν που το έχουν ως κτήμα τους, ξέρουν ότι είναι πλούσιοι, ενώ οι άπιστοι, επειδή δεν ξέρουν αυτόν τον θησαυρό, αγνοούν και τον πλούτο μας» (Χ).
(3)   Το μαργαριτάρι ως σύμβολο κάποιου πράγματος πνευματικά πολύτιμου, χρησιμοποιείται και στο Ματθ. ζ 6, όπως και στο Παροιμ. γ 15 (S).
(4)   «Δείχνει βιασύνη» (Ζ).
(5)   Όχι απλώς τα μαργαριτάρια που είχε, αλλά κάθε ιδιοκτησία του (S). «Έδωσε όλα όσα απολάμβανε πριν και απέκτησε αυτό μόνο» (Ζ).

Ματθ.13,47 (1)Πάλιν ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν σαγήνῃ(2) βληθείσῃ εἰς τὴν θάλασσαν(3) καὶ ἐκ παντὸς γένους(4) συναγαγούσῃ(5)·
Ματθ.13,47 Η βασιλεία των ουρανών είναι πάλι όμοια μ’ ένα δίχτυ, που το έριξαν στη θάλασσα και έπιασε κάθε λογής ψάρια.
(1)   «Δεν διαφέρει αυτή η παραβολή από αυτήν των ζιζανίων. Διότι και εκεί οι μεν σώζονται, οι δε χάνονται» (Χ). Διδάσκει και η παραβολή αυτή το ίδιο δίδαγμα με την παραβολή των ζιζανίων και έχει το ίδιο με εκείνην τέλος. Όπως στον αγρό συνυπάρχουν στάρι και ζιζάνια, έτσι και στο δίχτυ που ανασύρθηκε από τη θάλασσα υπάρχουν ψάρια καλά και κακά (p).
Και «εκεί μεν χάνονται λόγω αίρεσης… ενώ αυτοί λόγω πονηρού βίου· αυτοί είναι πιο άθλιοι από όλους διότι πέτυχαν μεν τη γνώση και ψαρεύτηκαν, αλλά δεν μπόρεσαν ούτε έτσι να σωθούν» (Σχ).
(2)   Το είδος αυτό του διχτύου μοιάζει με μικρή λωρίδα μήκους από 4 έως 500 μέτρα και πλάτους 2 μέχρι 3 μέτρων. Το πάνω μέρος έχει παχιά τεμάχια φελλού ή ελαφρού ξύλου, το κάτω μέρος, το οποίο πρέπει να βυθίζεται μέσα στο νερό, έχει βάρη μολύβδου. Όταν οι ψαράδες φτάσουν στο μέρος που έχουν προβλέψει, μερικοί από αυτούς αποβιβάζονται στην ξηρά και κρατούν δυνατά το ένα από τα σχοινιά πάνω στο οποίο το δίχτυ έχει στερεωθεί.
Το πλοιάριο τότε απομακρύνεται και διαγράφοντας στη θάλασσα ημικύκλιο αφήνει ήρεμα τη σαγήνη και μετά πλησιάζει προς την ξηρά και αυτοί που είναι σε αυτό κρατούν το άλλο σχοινί, πάνω στο οποίο έχει προσαρμοστεί η άλλη άκρη της σαγήνης. Μετά και οι δύο όμιλοι των ψαράδων σέρνουν ο καθένας το σχοινί του, και έτσι η σαγήνη ολοένα πλησιάζει προς την ακτή παρασύροντας μέσα της καθετί που έτυχε να είναι εκεί (L). Σαγήνη από το σάττω, σέσαγμαι=γεμίζω (δ). «Σαγήνη είναι η διδασκαλία των ψαράδων αποστόλων» (Θφ).
(3)   «Θάλασσα λέει τον κόσμο για την πικρία και τα κύματα των πειρασμών» (Ζ). «Θάλασσα είναι ο γεμάτος κύματα βίος των ανθρώπων παντού στην οικουμένη» (Ω). Με την έναρξη του κηρύγματος έγινε αρχή του αλιευτικού έργου από τον Σωτήρα, ιδιαίτερα μάλιστα από την Πεντηκοστή για κάθε γένος ανθρώπων από την εκκλησία του (δ).
(4)   «Τα κάθε είδους γένη των ψαριών, είναι τα ποικίλα πλήθη των ανθρώπων που ζουν σε αυτόν τον κόσμο… ή και τα διάφορα έθνη» (Ζ).
«Και στα μεν γένη των ψαριών δεν είναι δυνατόν κάποιος να δει να μεταβάλλονται από κακά είδη ψαριών σε ευχάριστα ή από τα καλύτερα σε χειρότερα, τους ανθρώπους όμως, δίκαιους ή πονηρούς, πάντα είναι δυνατόν να τους δεις ή να φθάνουν από την κακία στην αρετή ή να μεταβάλλονται από την προκοπή στην αρετή, στο ξεχείλισμα της κακίας. Διότι δεν είναι σε εμάς η φύση αίτια της πονηρίας, αλλά η θεληματική προαίρεση ενεργεί τα κακά» (Ω).
(5)   Ομοιώθηκε η βασιλεία των ουρανών με σαγήνη που μαζεύει από κάθε γένος «για να παραστήσει την ποικιλία των ανθρώπινων διαθέσεων, που έχουν μεγάλη διαφορά μεταξύ τους, επειδή συγκεντρώνει από κάθε γένος επαινετούς και αξιόμεμπτους ως προς το πόσο επιρρεπείς είναι στα είδη των αρετών ή των κακιών» (Ω).

Ματθ.13,48 ἥν, ὅτε ἐπληρώθη, ἀναβιβάσαντες(1) αὐτὴν ἐπὶ τὀν αἰγιαλὸν καὶ καθίσαντες συνέλεξαν(2) τὰ καλὰ(3) εἰς ἀγγεῖα(4), τὰ δὲ σαπρὰ(5) ἔξω ἔβαλον.
Ματθ.13,48 Όταν γέμισε, το έσυραν έξω στο γιαλό και κάθισαν και μάζεψαν τα καλά ψάρια σε πανέρια, ενώ τα άχρηστα τα πέταξαν έξω.
(1)   Στην ακτή η οποία πάντοτε βρίσκεται κάπως ψηλότερα από τη θάλασσα. Για αυτό το ρήμα ανέβασαν (δ).
(2)   Όπως φαίνεται από την ακόλουθη εξήγηση αυτοί που έριξαν το δίχτυ είναι άλλοι και άλλοι αυτοί που διαχωρίζουν τα καλά από τα κακά. Το πρώτο είναι έργο των αποστόλων και γενικά όσων ρίχνουν το δίχτυ του κηρύγματος, το δεύτερο είναι έργο των αγγέλων. Μέχρι η σαγήνη να τραβηχτεί στον γιαλό κατά την ημέρα της κρίσης οι πονηροί είναι ελεύθεροι να αναμιγνύονται με τους αγαθούς. «Αυτοί που μαζεύουν να θεωρήσεις ότι είναι οι άγγελοι» (Ζ).
(3)   «Καλά θηράματα να εννοήσεις τους δίκαιους» (Ζ).
(4)   «Αγγεία να εννοήσεις τους τόπους διαμονής που έχουν οριστεί ως κληρονομιά στους δίκαιους» (Ζ). «Όταν λέει ότι έχουν μαζευτεί τα καλά σε αγγεία, θα εννοήσουμε πως σημαίνει ότι οι αγαθοί θα συγκεντρωθούν στις θείες και ουράνιες αυλές. Όταν πάλι λέει ότι το βλαβερό πετάχτηκε έξω, θα θεωρήσουμε πως σημαίνει ότι ο ασεβής θα ξεπέσει από όλα τα αγαθά και θα οδηγηθεί σε κρίση» (Κ).
(5)   «Καθετί που δεν εκπληρώνει την ανάγκη του το λέμε σαπρό» (Χ. ομιλ. Δ΄ στην Α΄ Τιμ.). Εδώ σημαίνει ή σάπιο (δ), και αναφέρεται στα ψάρια που είναι σε αποσύνθεση (ο), ή, πιο σωστά, ακατάλληλο για φαγητό. «Με το σαπρά να εννοήσεις τους πονηρούς. Τα άλλα σημεία της παραβολής ομοίως δεν πρέπει να τα πολυεξετάζουμε» (Ζ).

Ματθ.13,49 οὕτως ἔσται ἐν τῇ συντελείᾳ τοῦ αἰῶνος. ἐξελεύσονται(1) οἱ ἄγγελοι καὶ ἀφοριοῦσι(2) τοὺς πονηροὺς ἐκ μέσου(3) τῶν δικαίων,
Ματθ.13,49 Έτσι θα γίνει και στο τέλος του κόσμου· θα βγουν οι άγγελοι και θα ξεχωρίσουν τους κακούς ανάμεσα από τους ευσεβείς
(1)   Αναφέρεται στους αγγέλους που αφήνουν την παραμονή τους στον ουρανό (g).
(2)   «Αφορίζω σημαίνει διαχωρίζω» (Ζ).
(3)   Από την κοινωνία, από τη συνέλευση (και συμβίωση) των δικαίων (g). «Για αυτό ας μην παραξενευόμαστε, εάν προτού διαχωριστούν οι πονηροί ανάμεσα από τους δικαίους από τους αγγέλους που θα σταλθούν για αυτό, βλέπουμε τις συγκεντρώσεις μας γεμάτες και από πονηρούς» (Ω).

Ματθ.13,50 καὶ βαλοῦσιν αὐτοὺς εἰς τὴν κάμινον τοῦ πυρός(1)· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων(2).
Ματθ.13,50 και θα τους ρίξουν στο καμίνι της φωτιάς· εκεί θα κλαίνε και θα τρίζουν τα δόντια τους».
(1)   «Επειδή στο τέλος της παραβολής είπε, ότι τα ακατάλληλα τα έβγαλαν έξω, για να μην θεωρήσει κάποιος ότι το να βγουν έξω είναι ακίνδυνο, ερμήνευσε αυτό λέγοντας, ότι και θα βάλουν αυτούς στο καμίνι της φωτιάς» (Ζ).
«Για να μη νομίσει κάποιος ότι είναι ακίνδυνη η άγνοια που οφείλεται στο ότι δεν ήθελαν να μάθουν» (Σχ). Αναφορικά με αυτόν το στίχο ο Χρυσόστομος αποκαλεί φοβερή αυτήν την παραβολή, και ο Γρηγόριος λέει για αυτήν ότι πρέπει να φοβάται κάποιος αυτήν μάλλον παρά να την ερμηνεύει (ο).
(2)   Οι 7 παραβολές σε αυτό το κεφάλαιο φαίνεται να αντικατοπτρίζουν την πείρα του Κυρίου και των μαθητών του μετά το πρώτο στάδιο της δημόσιας δράσης του Κυρίου που ήδη έληξε. Αυτός και οι μαθητές είχαν κηρύξει με ποικίλη επιτυχία (σποριάς και σαγήνη), ενώ οι αποτυχίες οφείλονταν στην αντίδραση του πονηρού (ζιζάνια).
Επίσης το κήρυγμα είχε φέρει στη γη τις αρχές ανάπτυξης και ζύμωσης, η οποία θα ολοκληρωνόταν κατά την ένδοξη παλιγγενεσία (κόκκος σιναπιού-ζύμη), στην οποία για να μετάσχει κάποιος θα άξιζε να προβεί σε οποιαδήποτε θυσία (θησαυρός-μαργαριτάρι)(McNeile).

Ματθ.13,51 Λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· συνήκατε ταῦτα πάντα(1); λέγουσιν αὐτῷ, ναι(2), Κύριε.
Ματθ.13,51 Ο Ιησούς τους ρωτάει: «Τα καταλάβατε όλα αυτά;» Του απαντούν: «Ναι».
(1)   «Τα αναγκαία δηλαδή μέρη των παραβολών» (Ζ). Ο Κύριος ήταν έτοιμος να εξηγήσει και τις άλλες παραβολές στους μαθητές του. Αλλά αυτοί είχαν καταλάβει αυτές (b). Η εξήγηση των παραβολών του σποριά και των ζιζανίων έδωσε στους μαθητές το κλειδί της κατανόησης και των υπόλοιπων παραβολών. Η απάντησή τους όμως αυτή δεν υπονοεί, ότι κατανόησαν πλήρως τα μυστήρια της βασιλείας, όπως έπειτα όταν πήραν το Άγιο Πνεύμα. Η γνώση τους θα ήταν προοδευτική, όσο όμως για τότε, ήταν αυτή αρκετή (ο).

Ματθ.13,52 ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· διὰ τοῦτο(1) πᾶς γραμματεὺς(2) μαθητευθεὶς(3) εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν(4) ὅμοιός ἐστιν ἀνθρώπῳ οἰκοδεσπότῃ(5) ὅστις ἐκβάλλει ἐκ τοῦ θησαυροῦ αὐτοῦ καινὰ καὶ παλαιά(6).
Ματθ.13,52 Κι αυτός τους λέει: «Γι’ αυτό, κάθε γραμματέας που αποδέχτηκε τη βασιλεία του Θεού είναι όμοιος μ’ έναν πλούσιο που βγάζει από το θησαυροφυλάκιό του καινούριους και παλιούς θησαυρούς».
(1)   Ή, «το «για αυτό» δεν είναι τώρα αιτιολογικό, αλλά βεβαιωτικό, με την έννοια του «αληθινά»» (Ζ). Ή, πιο σωστά, επειδή καταλάβατε τις παραβολές (S). Έχει σχεδόν την ίδια σημασία με το: καλά λοιπόν (p). «Επειδή κατάλαβαν» (Χ).
(2)   Ο Ιησούς ο ίδιος ούτε γραμματέας ούτε μαθητής είναι. Μιλά λοιπόν στην παρούσα περίπτωση για τους μαθητές του. Γραμματέας είναι άνθρωπος εμποτισμένος με τη διδασκαλία ή και με το γράμμα της Π.Δ. (b). Σε υψηλότερο και καλύτερο βαθμό επρόκειτο οι μαθητές να είναι για το ευαγγέλιο, ό,τι οι Γραμματείς υπήρξαν για το νόμο (p). Ο Ιησούς αποδοκίμαζε τους Γραμματείς που επέμεναν στο γράμμα του νόμου, αλλά τώρα αποκαλύπτοντας στους μαθητές του τα μυστήρια της βασιλείας, προνοούσε να καταρτίσει αυτούς σε διδασκάλους, τους οποίους μπορούσαν να ονομάσουν με καλή έννοια Γραμματείς (L).
«Γραμματέα» λοιπόν εδώ «λέει αυτόν που με την επίμονη ανάγνωση των θείων Γραφών αποθήκευσε για τον εαυτό του θησαυρό αληθινής γνώσης, της Παλαιάς και της Καινής Γραφής» (Σχ).
(3)   Μόνο εδώ με έννοια παθητική (a). Διδάχτηκε ως μαθητής που ήταν (b).
(4)   Δηλώνει τον τόπο στον οποίο έγινε η διδασκαλία (δ). Ή, μαθήτευσε στις αλήθειες της βασιλείας των ουρανών (S).
Ή, σύμφωνα με την αυθεντική γραφή μαθητευθείς τη βασιλεία των ουρανών= «μαθήτευσε στο βασιλιά των ουρανών ο οποίος είναι ο Χριστός» (Ζ).
Ή, είναι δοτική χαριστική: για τη βασιλεία των ουρανών, για να μπει στη βασιλεία των ουρανών (L).
«Μαθητεύει κάποιος γραμματέας στη βασιλεία των ουρανών όταν από τον Ιουδαϊσμό παίρνει την εκκλησιαστική διδασκαλία του Ιησού Χριστού» (Ω), ή γενικότερα όταν, οποιοσδήποτε και αν ήταν πριν, διδάσκεται τη γνώση της πνευματικής φύσης της μεσσιανικής βασιλείας και τα καθήκοντα και τις εντολές του ευαγγελίου. Αλλά κανείς δεν μπορεί να αποβεί καλός μαθητευμένος γραμματέας, οσοδήποτε πλούσια και να κατέχει τους θησαυρούς της ανθρώπινης γνώσης, εάν δεν αισθανθεί στην καρδιά του την ανακαινιστική και φωτιστική δύναμη της αλήθειας (ο).
(5)   Η ιδέα που εκφράζεται είναι: Ένας οικοδεσπότης βγάζει από το θησαυροφυλάκιο ή από τη ντουλάπα ή το κελάρι του σπιτιού του νέα και παλαιά πράγματα, τροφή, ρούχα κλπ. όταν και εφόσον αυτά χρειάζονται για την χρήση όσων είναι στο σπίτι.
Έτσι και οι μαθητές του Χριστού, οι οποίοι έμαθαν από αυτόν τα μυστήρια της βασιλείας δηλαδή τις αλήθειες για την προσεχή έλευση και για τις ιδιότητες, τις οποίες πρέπει να έχουν όσοι θα μπουν σε αυτήν και για το χωρισμό ο οποίος θα γινόταν κατά τον ερχομό της, θα γίνουν διδάσκαλοι των άλλων βγάζοντας από το πλούσιο ταμείο των γνώσεών τους αλήθειες νέες και παλιές (a).
(6)   Ή, «εννοούνται καινούργια μεν, τα της νέας Διαθήκης διδάγματα, ενώ παλαιά τα της Παλαιάς» (Ζ). «Παλαιά μεν τα του νόμου, ενώ νέα τα του Χριστού» (Κ).
«Βλέπεις πως δεν αποκλείει την Παλαιά, αλλά και την εγκωμιάζει και την προβάλλει στους ανθρώπους, ονομάζοντάς την θησαυρό;» (Χ). Η νέα του Σωτήρα διδασκαλία δεν καταργεί την παλαιά του νόμου διδασκαλία. Καθένας λοιπόν εντριβής στο Νόμο μαθητευόμενος στις αλήθειες που διδάσκονται από τον Ιησού, γίνεται πλούσιος σε γνώση και μπορεί να διδάσκει νέες αλήθειες όπως και παλαιές (S). Ο Χριστιανός διδάσκαλος κηρύττει το ευαγγέλιο του Ιησού επωφελούμενος υπέρ αυτού τις προφητείες της Π.Δ. (L).
«Βγάζει νέα και παλαιά, μεταβάλλοντας την σκιά του νόμου και τη δύναμη της λατρείας του νόμου, σε νέα μορφή ευαγγελικού τρόπου ζωής» (Κ).
«Πρέπει να επιχειρούμε να συγκεντρώνουμε με κάθε τρόπο στην καρδιά μας, με το να έχουμε στραμμένη την προσοχή μας στην ανάγνωση, στην παρηγοριά, στη διδασκαλία και να μελετάμε το νόμο Κυρίου μέρα και νύχτα, όχι μόνο τα καινούργια λόγια των ευαγγελίων και των αποστόλων και της αποκάλυψής τους, αλλά και τα παλαιά, του νόμου δηλαδή που έχει την σκιά των μελλοντικών αγαθών και τα των προφητών» (Ω).
«Είναι διπλή η χάρη, η οποία μαζί με τα χρήσιμα του νόμου, μάς εισάγει και στην ευαγγελική εκπαίδευση» (Κ).
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία: θα μπορούσαν οι μαθητές να αναπτύσσουν για ωφέλεια των ακροατών τους όχι απλώς παλαιά με παλαιά μορφή διδασκαλίας, αλλά νέα και παλαιά με νέα μορφή διδασκαλίας, όπως μορφή τέτοια είναι αυτή των παραβολών. Και θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν παλαιά ως περίβλημα διδασκαλιών νέων. Θα μπορούσαν να παίρνουν τα σε όλους γνωστά φυσικά φαινόμενα και τις πείρες της καθημερινής ζωής (τα παλαιά) και να κάνουν αυτά μέσα διδασκαλίας πνευματικής αποκάλυψης (τα νέα)(p).

Στιχ. 53-58. Ο Ιησούς διδάσκει στη Ναζαρέτ.

Ματθ.13,53 Καὶ ἐγένετο ὅτε ἐτέλεσεν ὁ Ἰησοῦς τὰς παραβολὰς ταύτας μετῆρεν(1) ἐκεῖθεν(2),
Ματθ.13,53 Μόλις τελείωσε ο Ιησούς μ’ αυτές τις παραβολές, έφυγε από ’κει.
(1)   Συναντιέται και στο Ματθ. ιθ 1 αντί για το «έρχεται» που είναι στο παράλληλο χωρίο του Μάρκου (a). Με μεταβατική έννοια δηλώνει μετακινώ από τόπο σε τόπο· με αμετάβατη όπως εδώ, μετακινούμαι, αναχωρώ (δ).
(2)   Δηλαδή από την Καπερναούμ. «Γιατί φεύγει από εκεί; Επειδή θέλει να σπείρει το λόγο παντού» (Σχ).

Ματθ.13,54 καὶ ἐλθὼν εἰς τὴν πατρίδα αὐτοῦ(1) ἐδίδασκεν αὐτοὺς(2) ἐν τῇ συναγωγῇ(3) αὐτῶν, ὥστε ἐκπλήττεσθαι(4) αὐτοὺς καὶ λέγειν· πόθεν τούτῳ ἡ σοφία(5) αὕτη καὶ αἱ δυνάμεις(6);
Ματθ.13,54 Πήγε στην πατρίδα του και τους δίδασκε στη συναγωγή τους, κι αυτοί απορούσαν κι έλεγαν: «Από πού απέκτησε αυτός τη σοφία τούτη κι αυτές τις θαυματουργικές δυνάμεις;
(1)   «Πατρίδα του λέει τη Ναζαρέτ ως πατρίδα της μητέρας του και του νομιζόμενου πατέρα του και επειδή ανατράφηκε σε αυτήν» (Ζ). Πρόκειται ίσως για την πρώτη επίσκεψη στη Ναζαρέτ, αφότου ο Κύριος βγήκε στη δημόσια δράση του (p), την οποία ο Λουκάς τοποθετεί νωρίτερα (S). Ο δ. όμως φρονεί, ότι πρόκειται για δεύτερη επίσκεψη.
(2)   «Ποιούς; Εννοείται τους συμπατριώτες του» (Ζ). «Όταν ήλθε εκεί τα μεν θαύματα τα άφησε, για να μην ανάψει περισσότερο το φθόνο τους, ούτε να είναι μεγαλύτερη η καταδίκη τους αφού θα αύξανε η απιστία τους, αλλά προβάλλει τη διδασκαλία που δεν είναι λιγότερο θαυμαστή από το θαύμα» (Χ).
(3)   «Δεν τους αποκόπτει από αυτήν ούτε την καταργεί» (Ω).
(4)   «Τι όμως έλεγε διδάσκοντας στη συναγωγή τους, δεν το έγραψαν οι ευαγγελιστές, αλλά είπαν ότι ήταν τέτοιας σπουδαιότητας και ποιότητας, ώστε όλοι να εκπλαγούν. Και είναι φυσικό ότι αυτά που ειπώθηκαν ξεπερνούσαν το γράψιμο» (Ω).
(5)   «Η φράση «από πού ήλθε σε αυτόν αυτή η σοφία» δείχνει ότι η σοφία των λόγων του Ιησού ήταν μεγαλύτερη και εξαιρετική, άξια των λόγων που είπε ότι «και να, εδώ είναι περισσότερο από τον Σολομώντα»»(Ω). Δεν μπορούσαν οι κάτοικοι της Ναζαρέτ να αρνηθούν τη σαφήνεια, το βάθος και την καταπληκτική δύναμη του λόγου του. Το «από πού» όμως δηλώνει, ότι ήταν διατεθειμένοι να αποδώσουν τη σοφία αυτή σε κάποια ξένη επίδραση ή πηγή και όχι στο ότι του δόθηκε από ψηλά (ο).
(6)   «Δυνάμεις ονομάζει τα θαύματα» (Ζ), για τα οποία είχαν ήδη ακούσει, ότι ο Ιησούς είχε συντελέσει πολλά (S). Οφείλουμε μέσω του θαυμασμού της διδασκαλίας και των έργων του Κυρίου μας, να οδηγηθούμε σε αναγνώριση με πίστη του προσώπου του. Αλλιώς ο θαυμασμός καταλήγει σε αναισθησία (b). Με την ερώτηση αυτή δείχνουν την υποψία τους, ότι συμβαίνει κάποια απάτη ανεξήγητη. Δεν τολμούν μεν καθαρά όπως οι Φαρισαίοι να πουν, ότι με τον Βεελζεβούλ κάνει τα θαύματα, αλλά και δεν θέλουν να αναγνωρίσουν τη θεία του προέλευση (δ).

Ματθ.13,55 οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ τοῦ τέκτονος υἱός(1); οὐχὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ λέγεται Μαριὰμ(2) καὶ οἱ ἀδελφοὶ(3) αὐτοῦ Ἰάκωβος καὶ Ἰωσῆς(4) καὶ Σίμων καὶ Ἰούδας(5);
Ματθ.13,55 Αυτός δεν είναι ο γιος του ξυλουργού; Η μητέρα του δεν λέγεται Μαριάμ και οι αδερφοί του Ιάκωβος, Ιωσής, Σίμων και Ιούδας;
(1)   Ως προς τον ιουδαϊκό νόμο ο Ιησούς ήταν γιος του Ιωσήφ· στην πραγματικότητα όμως, όπως δείχτηκε από την αφήγηση στο πρώτο κεφάλαιο, ήταν γιος μόνο της Μαρίας (p). Ο Κέλσος στον Ωριγένη (Κατά Κέλσου VI, 34) αναφέρει και για τον Κύριο, ότι «ήταν τέκτων (=μαραγκός) στο επάγγελμα». Ο Ωριγένης όμως (στο ίδιο 36) αρνείται, ότι ο Ιησούς ονομάστηκε κάπου στα ευαγγέλια μαραγκός. Αντιθέτως ο Ιουστίνος (Διάλογ. προς Τρύφωνα 88) λέει για τον Κύριο ότι «όταν ζούσε ανάμεσα στους ανθρώπους εργαζόταν τα τεκτονικά έργα, άροτρα και ζυγούς». Ο Βάκων φρονεί, ότι το τέκτων=κτίστης. Κάποιοι λοιπόν από τους νεώτερους δέχτηκαν την εκδοχή βασισμένοι στο ότι στη διδασκαλία του ο Κύριος, χρησιμοποιεί πολλές μεταφορές και εικόνες από το επάγγελμα του κτίστη (S).
Το επιχείρημα δεν παρουσιάζεται ισχυρό. Η ερώτηση, αυτός δεν είναι… είναι περιφρονητική: Δεν είναι αυτός ο γιος του φτωχού και άσημου μαραγκού; (δ).
«Τον εξευτελίζουν από τον νομιζόμενο πατέρα του, παρόλο βεβαίως που στα προηγούμενα χρόνια είχαν πολλά παραδείγματα, και πατέρων άσημων που είδαν γενναία παιδιά· διότι και ο Δαβίδ καταγόταν από έναν ασήμαντο γεωργό, τον Ιεσσαί, και ο Αμώς ήταν γιος αιγοβοσκού και ο ίδιος επίσης ήταν αιγοβοσκός, αλλά και ο Μωϋσής ο νομοθέτης είχε πατέρα που απείχε πάρα πολύ από αυτόν» (Χ).
«Από αυτά που έπρεπε μάλλον να τον θαυμάζουν και να τον προσκυνούν, από το ότι δηλαδή από τέτοιους γονείς προήλθε τέτοιος γιος, από αυτά σκανδαλίζονται με αυτόν» (Ζ).
(2)   Σύμφωνα με το παράλληλο χωρίο του Μάρκου: «Δεν είναι αυτός… ο γιος της Μαρίας;». Το «ο γιος της Μαρίας» υπονοεί ή ότι ο Ιωσήφ είχε ήδη πεθάνει ή πιο φυσικά αποτελεί υπαινιγμό για την υπερφυσική γέννηση του Κυρίου (a).
(3)   «Για τους αδελφούς του Ιησού, λένε κάποιοι, ορμώμενοι από παράδοση του επιγραφομένου κατά Πέτρον ευαγγελίου ή του βιβλίου του Ιακώβου, ότι ήταν γιοι του Ιωσήφ από προηγούμενη γυναίκα που έμενε μαζί του πριν τη Μαρία. Αυτοί που λένε αυτά θέλουν να φυλάξουν μέχρι τέλους το αξίωμα της παρθενίας της Μαρίας, έτσι ώστε, το σώμα εκείνο που έκρινε ο Θεός να υπηρετήσει το λόγο που είπε: «Πνεύμα Άγιο θα έλθει σε σένα και δύναμη του υψίστου θα σε επισκιάσει», να μη γνωρίσει κρεβάτι άνδρα μετά την έλευση σε αυτήν του Πνεύματος του Αγίου και μετά την δύναμη που την επισκίασε από ψηλά.
Και νομίζω ότι είναι λογικό, ότι ο Ιησούς έγινε η απαρχή των ανδρών μεν που έχουν την καθαρότητα της αγνότητας, ενώ η Μαρία των γυναικών. Διότι δεν είναι σωστό να αποδώσουμε σε άλλη γυναίκα παρά σε εκείνην, την απαρχή της παρθενίας» (Ω).
(4)   Το Ιωσής ή σύμφωνα με τους Ο΄ Ιωσία είναι τελείως διαφορετικό από το Ιωσήφ και δεν πρέπει να μπερδεύεται με εκείνο (δ).
(5)   «Ο Ιούδας έγραψε επιστολή με λίγους στίχους μεν, γεμάτη όμως από τα υγιή λόγια της ουράνιας χάρης… Για τον Ιωσήφ και τον Σίμωνα εμείς δεν εξιστορήσαμε τίποτα» (Ω).

Ματθ.13,56 καὶ αἱ ἀδελφαὶ(1) αὐτοῦ οὐχὶ πᾶσαι πρὸς ἡμᾶς(2) εἰσι(3); πόθεν οὖν(4) τούτῳ ταῦτα πάντα;
Ματθ.13,56 Κι οι αδερφές του δε μένουν όλες στον τόπο μας; Από πού, λοιπόν, τα κατέχει όλα αυτά;»
(1)   Πουθενά αλλού στην Κ.Δ. δεν αναφέρεται ξεκάθαρα ότι ο Κύριος είχε και αδελφές (S), και ονομάζονταν έτσι διότι είχαν γεννηθεί από προηγούμενη γυναίκα του Ιωσήφ.
(2)   Η «προς» δηλώνει την οικειότητα της καθημερινής σχέσης (a). «Με την έννοια του: κοντά μας» (Ζ), ή «του: μαζί μας» (Θφ).
(3)   Οι κόρες του Ιωσήφ ήταν στη Ναζαρέτ εγκαταστημένες όλες και όπως φαίνεται, σε ταπεινή και πενιχρή κατάσταση (δ).
(4)   «Αφού λοιπόν είναι από ασήμαντους γονείς, από πού αλλού έγιναν αυτά σε αυτόν;» (Ζ). Από την οικογένειά του βεβαίως όχι· από ποιά λοιπόν άλλη πηγή; (δ).

Ματθ.13,57 καὶ ἐσκανδαλίζοντο(1) ἐν αὐτῷ. ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· οὐκ ἔστι προφήτης(2) ἄτιμος(3) εἰ μὴ ἐν τῇ πατρίδι(4) αὐτοῦ καὶ ἐν τῇ οἰκίᾳ(5) αὐτοῦ.
Ματθ.13,57 Κι αυτό τους δημιουργούσε εμπόδιο να τον πιστέψουν. Τότε ο Ιησούς τους είπε: «Δεν υπάρχει προφήτης που να μην τον περιφρονούν οι συμπατριώτες του κι η οικογένειά του».
(1)   «Επειδή ήταν πετυχημένος κατά υπερφυσικό τρόπο (ο Ιησούς) σκανδαλίζονταν μαζί του, δηλαδή δεν μπορούσαν να πιστεύουν σε αυτόν λόγω του φθόνου, αν και άλλοι μεν τον φθονούσαν περισσότερο, άλλοι δε λιγότερο» (Ζ).
«Λες και τα μάτια της διάνοιάς τους κρατιούνταν από δυνάμεις (δαιμονικές), τις οποίες επρόκειτο στον καιρό του πάθους να νικήσει θριαμβευτικά με το ξύλο του σταυρού» (Ω). Αντί να καυχιούνται και να δοξάζουν το Θεό για αυτόν, φθονούσαν αυτόν και περιφρονούσαν αυτόν (p).
(2)   Συναντιέται και ως 6ος λόγος στους λόγους του Κυρίου μας που βρέθηκαν στην Οξύρυγχο, ο οποίος έχει ως εξής: οὐκ ἔστι δεκτός προφήτης ἐν τῇ πατρίδι αὐτοῦ (S).
(3)   «Παρόλο που ξέρουν ότι είναι προφήτης, όμως τον περιφρονούν» (Ζ).
(4)   Η περιφρόνηση, την οποία κάποιος προφήτης αντιμετωπίζει αλλού, δεν είναι περιφρόνηση σε σύγκριση με εκείνην, την οποία αντιμετωπίζει στη δική του πατρίδα· αλλού ασφαλώς απολαμβάνει κάποια τιμή (b). Ή, με σχετική έννοια=Πουθενά αλλού δεν έχει μικρότερη φήμη παρά μόνο στην πατρίδα του (ο).
(5)   «Ο Μάρκος είπε, ότι παρά μόνο στην πατρίδα του και στους συγγενείς και στο σπίτι του… Και είπε μεν στην πατρίδα, για όλη τη Ναζαρέτ· στους συγγενείς είπε, για τους κάθε είδους συγγενείς του· στο σπίτι του, το είπε για μόνους τους αδελφούς του. Διότι όλοι τον περιφρονούσαν, οι μεν ως συμπατριώτη, οι δε ως συγγενή και οι άλλοι ως αδελφό» (Ζ).

Ματθ.13,58 καὶ οὐκ ἐποίησεν ἐκεῖ δυνάμεις(1) πολλὰς(2) διὰ τὴν ἀπιστίαν(3) αὐτῶν.
Ματθ.13,58 Και δεν έκανε εκεί πολλά θαύματα εξαιτίας της απιστίας τους.
(1)   «Για ποιό λόγο δεν έκανε; Διότι δεν απέβλεπε στη δική του επίδειξη, αλλά στο δικό τους συμφέρον… Επειδή λοιπόν αυτό δεν παρουσίαζε πρόοδο, για αυτό παρέβλεψε το δικό του, για να μην αυξήσει σε αυτούς την τιμωρία» (Χ).
(2)   «Διότι έκανε μεν θαύματα, για να μη μπορούν να λένε· επειδή μας μισεί δεν θεραπεύει τους δικούς μας, και ότι, αν έκανε και σε εμάς, θα πιστεύαμε και εμείς. Δεν έκανε όμως πολλά, λόγω της απιστίας τους, διότι παρόλο που γίνονταν θαύματα, ακόμα απιστούσαν» (Ζ).
(3)   «Ο Μάρκος λέει ότι δεν μπορούσε εκεί να κάνει κανένα θαύμα… Διότι συνηθίζουμε να ονομάζουμε αδυναμία, όχι μόνο την έλλειψη της δύναμης, αλλά και το να εμποδίζεται κάτι από οποιαδήποτε αιτία, όπως ακριβώς και τώρα. Διότι τον εμπόδιζε η απιστία των ευεργετουμένων. Το δεν μπορούσε λοιπόν λέγεται αντί για το εμποδιζόταν» (Ζ).
«Διότι δεν είπε ότι δεν ήθελε, αλλά ότι δεν μπορούσε, επειδή στη δύναμη που ενεργούσε ερχόταν ως βοηθός η πίστη εκείνου στον οποίο ενεργούσε η δύναμη, και εμποδιζόταν να ενεργεί από την απιστία… Όπως ακριβώς δηλαδή στα σώματα υπάρχει σε κάποια φυσική έλξη προς άλλα, όπως ο μαγνήτης με το σίδερο και η λεγόμενη νάφθα (=εύφλεκτο λάδι) με τη φωτιά, έτσι και η πίστη με τη θεία δύναμη» (Ω).