Κόλασις. (Χρυσοστομικό λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη)
μοναξιά αφόρητη (Ε.Π.Ε. 8α,294)
Ο Αβραάμ δεν έστειλε με το Λάζαρο στον πλούσιο της κολάσεως τη δροσιά που ζήτησε, όχι διότι μια σταγόνα θα στοίχιζε σε τίποτε την αστείρευτη πηγή του παραδείσου, αλλά διότι η σταγόνα της ελεημοσύνης δεν ανακατεύεται με τη σκληρότητα. Επειδή, λοιπόν, ο Λάζαρος στον καιρό των αγώνων καταφρονήθηκε, γι’ αυτό κατά τον καιρό της αμοιβής κρίθηκε άξιος αιώνιας παρηγοριάς.
μετάνοια εκεί ανενέργητη (Ε.Π.Ε. 8α,294)
Τότε, τον καιρό της κολάσεως, θα θυμηθής τα λόγια μου (περί ελεημοσύνης) . Αλλά ποιό θα είναι το όφελος για σένα; Κανένα. Και εκείνος, ο πλούσιος της παραβολής, το θυμήθηκε εκεί και ζητούσε δυνατότητα μετανοίας, αλλά τίποτα δεν κέρδισε.
αποστροφή του προσώπου του Θεού (Ε.Π.Ε. 10,104)
Και μύριες κολάσεις να προσθέση κανείς, δεν μπορεί να δείξη πόσο τραγικό είναι να εκπέσουμε από την αιώνια δόξα του παραδείσου. Ανυπόφορο το «Δεν σας ξέρω» (Ματθ. κε' 12), το να κατηγορηθούμε ότι Τον είδαμε να πεινάη και δεν Του δώσαμε να φάη (Ματθ. κε' 42). Προτιμότερο να μας έρριχνε μύριους κεραυνούς, παρά να δούμε να αποστρέφη από μας εκείνο το ήμερο πρόσωπό Του, εκείνο το γαλήνιο βλέμμα Του.
άσβεστη φωτιά (Ε.Π.Ε. 10,622)
Τί χειρότερο υπάρχει απ' αυτή τη βάσανο; Τί χειρότερο από τα τραύματα, που έχουν μέσα τους; Τί χειρότερο από το καμίνι, που καίει αιώνια και από τη φλόγα που δεν σβήνει ποτέ;
να την αποφύγουμε (Ε.Π.Ε. 11,170)
Να έχουμε πάντοτε ζωηρό στη μνήμη μας το φόβο των κολαστηρίων, ώστε να αποφύγουμε την κολαστική πραγματικότητα και να απολαύσουμε τα αιώνια αγαθά.
για όποιον δεν πράττει το αγαθό (Ε.Π.Ε. 12,92)
Κατάλαβες; Όχι μόνο όποιος κλέβει και είναι πλεονέκτης, ούτε μόνο όποιος εργάζεται τα κακά, αλλά και όποιος δεν επιτελεί αγαθά έργα κολάζεται στη φρικτή κόλασι.
με τίποτε δεν βγαίνεις (Ε.Π.Ε. 12,662)
Εκείνος, που μια φορά θα πέση στην κόλασι, εκεί θα μείνη δια παντός. Και δεν υπάρχει κανένας να μας βγάλη από την κόλασι, ούτε πατέρας, ούτε μητέρα, ούτε αδελφός. Διότι μια μόνο προστασία υπάρχει, όταν ταξιδεύσουμε για την άλλη ζωή: τα καλά έργα. Μόνο αυτά θα μας συνοδεύσουν. Όποιος στερείται καλών έργων, δυνατότητα να σωθή με άλλο τρόπο δεν έχει.
για τους... ακόλαστους! (Ε.Π.Ε. 16β,416-418)
Όποιο άλλο αμάρτημα κι αν αναφέρης, δεν είναι ισάξιο ισότιμο με τη διαστροφή. Αν οι δράστες της αισθάνονταν τί παθαίνουν, θα προτιμούσαν χίλιους θανάτους, παρά να πάθουν ό,τι θα πάθουν... Να όμως, που με λύσσα επιδιώκουν ακόμα βρωμερότερα. Μεταβάλλουν τη φύσι τους. Γίνονται γυναίκες, ενώ παραμένουν και άνδρες, ή μάλλον ούτε το ένα είναι ούτε το άλλο... Αν κοροϊδεύης τη φωτιά της κολάσεως, που σου παρουσιάζω, όμως θυμήσου τη φωτιά των Σοδόμων. Είδαμε και στην παρούσα ζωή τιμωρίες των διεστραμμένων, κόλασι πριν από την κόλασι.
καμμιά τιμωρία με τη συγχώρησι (Ε.Π.Ε. 16β,582)
Όπου υπάρχει χάρις, εκεί υπάρχει και συγχώρησις των αμαρτιών μας. Όπου συγχώρησις, καμμία τιμωρία. Όταν έχη καταργηθή η τιμωρία και επέρχεται η δικαίωσις από την πίστι, τότε τίποτε δεν εμποδίζει να γίνουμε κληρονόμοι της υποσχέσεως του Θεού.
πριν από την κόλασι (Ε.Π.Ε. 17,60)
Εξηγεί ο απόστολος Παύλος πόσο εύκολος είναι ο αγώνας, λέγοντας το εξής: Δεν ξέρετε, ότι σ' όποιον προσφέρετε τους εαυτούς σας δούλους, γίνεστε δούλοι σ' αυτόν που υπακούετε, δηλαδή οι δούλοι της αμαρτίας θα καταλήξουν στο θάνατο, οι δούλοι της υπακοής του Θεού θα καταλήξουν στη δικαίωσι; Δεν μιλάω ακόμα για τη γέεννα, λέει ο απόστολος Παύλος, ούτε για εκείνη τη μεγάλη κόλασι, αλλά για την εδώ ντροπή, όταν γίνεστε δούλοι της αμαρτίας, και μάλιστα με τη θέλησί σας, και μάλιστα με τέτοιο μισθό, που θα σας κάνη να πεθάνετε τον αιώνιο θάνατο.
αθάνατος (Ε.Π.Ε. 17,62)
Αναφέρει και των δύο (και της αμαρτίας και της αρετής) τις αμοιβές: τη δικαίωσι και το θάνατο. Θάνατο όχι τέτοιον, αλλά πολύ φοβερότερο. Διότι, αν δεν πεθάνη ο Χριστός, ποιός θα εξαφανίση το θάνατο εκείνο; Κανένας. Επομένως κατ’ ανάγκη θα κολαζώμαστε και θα τιμωρούμαστε για πάντα. Τότε δεν συμβαίνει ο φυσικός θάνατος, που ξεκουράζει το σώμα και το χωρίζει από την ψυχή. Συμβαίνει κάτι απείρως φοβερότερο.
δεν ευθύνεται ο Θεός (Ε.Π.Ε. 17,300)
Να μη ζητάς λοιπόν, ευθύνες από το Δημιουργό, ούτε να ρωτάς γιατί ο ένας στεφανώθηκε κι ο άλλος τιμωρήθηκε. Διότι γνωρίζει με ακρίβεια πώς να ενεργή.
την προκαλεί η κενοδοξία (Ε.Π.Ε. 17,338)
Όχι μόνο χρήματα, αλλ’ η φωτιά τούτη, της κενοδοξίας, κατατρώει και ψυχές. Και προκαλεί όχι μόνο τον παρόντα, αλλά και τον μελλοντικό θάνατο. Διότι μητέρα της φρικτής γέεννας είναι η κενοδοξία, που ανάβει φοβερά τη φωτιά της κολάσεως και τρέφει το φαρμακερό σκουλήκι.
δεν υπάρχει; (Ε.Π.Ε. 17,574)
Λέτε: Είναι φιλάνθρωπος ο Θεός, και γι' αυτό δεν τιμωρεί. Δηλαδή, αν κολάση τους ασεβείς, δεν θα είναι για σας φιλάνθρωπος; Βλέπετε σε τι βλάσφημα λόγια σας οδηγεί ο διάβολος; Λοιπόν, ρωτάω: Οι μοναχοί, που πήγαν στα βουνά και επέδειξαν πάρα πολύ μεγάλη άσκησι, θα φύγουν απ’ αυτό τον κόσμο αστεφάνωτοι; Αν δεν τιμωρούνται οι κακοί και δεν υπάρχη για κανέναν ανταπόδοσις, τότε θα πη κάποιος, ότι ούτε οι αγαθοί βραβεύονται. Ναι, λένε (απερίσκεπτα), διότι αυτό αρμόζει στον Θεό, να υπάρχη μόνο βασιλεία˙ να μην υπάρχη κόλασις! Δηλαδή, ο πόρνος και ο μοιχός και όποιος έκανε άπειρα κακά, θα απολαύση τα ίδια μ' εκείνον που αγωνίστηκε και επέδειξε σωφροσύνη και αγιότητα; Το ίδιο τέλος περιμένει ένα Παύλο κι ένα Νέρωνα; ’Η μάλλον, τον Παύλο και το διάβολο;
για τον αντίχριστο και το διάβολο (Ε.Π.Ε. 17,712)
Τίποτε, λοιπόν, δεν θα πάθη ο Νέρωνας; Τίποτα δεν θα πάθη ο αντίχριστος; Τίποτε δεν θα πάθη ο διάβολος; Λοιπόν, πάντοτε θα υπάρχουν ο αντίχριστος και ο διάβολος; Και φυσικά δεν πρόκειται να σταματήσουν το κακό, αφού δεν κολάζονται!... Γιατί όμως παίζεις με πράγματα, που δεν επιτρέπεται να παίζη κανείς; Γιατί εξαπατάς τον εαυτό σου παραλογιζόμενος; Γιατί μάχεσαι εναντίον της φιλανθρωπίας του Θεού;
ατέλειωτη (Ε.Π.Ε. 18,242έξ.)
Γνωρίζω, ότι τρέμετε και παραλύετε, σαν ακούτε στο κήρυγμα για την κόλα σι. Αλλά τι να κάνω; Για το ότι δεν έχει τέλος η φωτιά της κολάσεως, αποφάνθηκε και ο Χριστός. Και ο Παύλος επίσης τόνισε, ότι η κόλασις είναι αιώνιος και ότι οι αμαρτωλοί θα τιμωρηθούν με αιώνιο όλεθρο.
μόνο μία; (Ε.Π.Ε. 18,614)
Όταν ο Θεός λέη, «δώσε ελεημοσύνη και θα σου δώσω τη βασιλεία των ουρανών», δεν ακούς. Για το Διάβολο όμως, που σου δείχνει (στο θέατρο) ένα καρφωμένο κεφάλι, είσαι γενναιόδωρος. Ρωτάς ακόμα, γιατί υπάρχει κόλασις; Μη ρωτάς, αν υπάρχη κόλασις. Να ρωτάς, πως υπάρχει μια μόνο κόλασις. Διότι πόσων κολάσεων άξιοι είναι όσοι συγκροτούν αυτό το άγριο και σκληρό θέατρο και γελάνε για πράγματα που θα έπρεπε να κλαίνε, και εκείνοι και σεις οι ίδιοι, και μάλιστα σεις που επιτρέπετε να γίνωνται τέτοιες ασχήμιες.
μέλλοντος και παρελθόντος (Ε.Π.Ε. 18α,52)
Επειδή πολλοί δεν πιστεύουν στα περί κολάσεως λόγια του Ευαγγελίου και ισχυρίζονται ότι δεν έχουν δει την κόλασι, αφού δεν είναι παρούσα, γι’ αυτό ο Θεός δείχνει από όσα ήδη έχουν γίνει, ότι τιμωρεί όσους αμετανόητα αμαρτάνουν, όσο κι αν τους είχε ευεργετήσει χιλιάδες φορές (τους Εβραίους στην έρημο). Σαν να λέη: Κι αν δεν πιστεύετε όσα αναφέρονται στα μέλλοντα, όμως δεν γίνεται να μη πιστεύετε όσα ήδη έχουν γίνει.
τιμωρία αιώνια (Ε.Π.Ε. 18α,58-60)
Τότε δεν θα είναι τέτοιου είδους οι τιμωρίες, ώστε και να τελειώνουν και να εξαφανίζωνται. Οι τιμωρίες τότε θα είναι αιώνια κόλασις.
εισιτήριο γι’ αυτήν (Ε.Π.Ε. 18α,702)
Βρώμικες πράξεις δεν επιτρέπουν την είσοδο στη βασιλεία των ουρανών.
με τίποτε δεν βγαίνεις (Ε.Π.Ε. 18α,714)
Κι αν ακόμα έχης πατέρα ή γυιό ή φίλο ή οποιονδήποτε άλλον με παρρησία προς το Θεό, κανένας δεν μπορεί να σε απαλ λάξη από τα βάσανα της κολάσεως, αν τα έργα σου σε προδίδουν. Διότι τέτοιο είναι το αιώνιο δικαστήριο: Δικάζει μόνο από τις πράξεις μας, και διαφορετικά εκεί δεν γίνεται να σωθής. Κι αυτά τα λέω όχι για να σας λυπήσω, όχι για να σας οδηγήσω σε απόγνωσι, αλλά για να μην εξαπατάστε με μάταιες και κρύες ελπίδες. Μπορεί, δηλαδή, να ελπίζουμε στον τάδε και στον τάδε και να αμελούμε τη δική μας αρετή.
ατέλειωτη (Ε.Π.Ε. 19,266)
Ο πλούσιος και ο Λάζαρος, δυο πρόσωπα, που βλέπουμε στη γνωστή παραβολή (Λουκ. ιστ' 19-31). Ο ένας απήλαυσε τα παρόντα, ο άλλος τα μέλλοντα. Νομίζεις, ότι είναι το ίδιο πράγμα, το να τιμωρήται κάποιος όλο το χρόνο, με το να πεινάη λίγη ώρα; Το να υποφέρη σωματικά από κάποια αρρώστια, με το να κατακαίεται ανελέητα το αθάνατο σώμα του; Τ ο να στεφανώνεται και ν' απολαμβάνη αθάνατα τη θεία ευφροσύνη, υστέρα από σύντομη εδώ αρρώστια, με το να βασανίζεται αιώνια, μετά από μια σύντομη εδώ απόλαυσι;
βοήθεια στην κόλασι δεν γίνεται (Ε.Π.Ε. 19,270)
Κανένας δεν θα μπορέση να μας σώση κατ’ εκείνο τον καιρό, ούτε αδελφός, ούτε πατέρας, ούτε γυιός ούτε φίλος ούτε συγγενής, ούτε άλλος κανένας. Αν προδοθούμε οι ίδιοι από τα έργα μας, όλοι θα φύγουν, και θα χαθούμε κι εμείς οπωσδήποτε. Σε πόσους θρήνους ξέσπασε εκείνος ο πλούσιος της παραβολής; Πώς παρακάλεσε τον πατριάρχη Αβραάμ; Πώς ζήτησε να σταλή ο Λάζαρος; Και όμως! Τί είπε ο Αβραάμ; «Υπάρχει αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα σε σας και σε μας, ώστε και εκείνοι που θα ήθελαν, δεν μπορούν να περάσουν από κει εδώ κι από δω εκεί».
σε σύγκρισι με τον παράδεισο! (Ε.Π.Ε. 19,272)
Όσους κόπους και πόνους κι αν αναφέ ρης και δοκιμασίες, τίποτε δεν είναι όλα αυτά μπροστά στα μελλοντικά αγαθά. Τί; Τα βασανιστήρια της φωτιάς και του σιδήρου και των θηρίων κι άλλων ακόμα πιο φοβερών; Όλα αυτά τα μαρτύρια είναι σκιά μπροστά στα βασανιστήρια της κολάσεως. Τα μαρτύρια για την πίστι, όταν μάλιστα πέσουν κατά πάνω μας με σφοδρότητα, τότε γίνονται πιο ελαφρά, αφού μας παρέχουν γρήγορα την απαλλαγή˙ το σώμα δεν αντέχει πολύ ούτε στη σφοδρότητα ούτε στην επιμήκυνσι της τιμωρίας. Στην αιωνιότητα όμως δεν συμβαίνει το ίδιο. Συνυπάρχουν και τα δυο. Συνυπάρχουν και η αιώνια παράτασις και η υπερβολή, τόσο στα αγαθά του παραδείσου, όσο και στα κακά της κολάσεως.
αιώνιος (Ε.Π.Ε. 19,272)
Οι εδώ τιμωρίες είναι πρόσκαιρες. Ενώ εκεί, το σκουλήκι δεν πεθαίνει, η φωτιά δεν σβήνει, γιατί το σώμα θα είναι άφθαρτο. Αλλ’ εύχομαι να μην αποκτήσουμε πείρα της κολάσεως... Πόσα τότε θα πούμε κατηγορώντας τους εαυτούς μας; Πόσο θα θρηνήσουμε; Πόσο θα κλάψου με; Αλλ’ όμως το όφελος μηδέν.
και φτωχός και πλούσιος (Ε.Π.Ε. 19,376)
Και πολλοί φτωχοί θα πάνε στην κόλασι, αλλά και πολλοί πλούσιοι θ' απολαύσουν τα απερίγραπτα του παραδείσου αγαθά. Συνήθως βέβαια συμβαίνει το αντίθετο. Οι πλούσιοι, που σώζονται είναι λίγοι, ενώ οι φτωχοί πολλοί. Σκέψου καλά τα εμπόδια του πλούτου, αλλά και τα αρνητικά της φτώχειας. Ποιο το μειονέκτημα της φτώχειας; Το ψέμα. Ποιό του πλούτου; Η υπερηφάνεια, η μητέρα όλων των κακών.
από μας εξαρτάται (Ε.Π.Ε. 19,568)
Θα έρθη καιρός, που δεν θα μπορούμε πια να παίζουμε (με την αμαρτία). Διότι οπωσδήποτε όλοι θα πεθάνουμε, οπωσδήποτε όλοι θα αναστηθούμε, οπωσδήποτε όλοι θα κριθούμε, και θα κολασθούμε. 'Η, μάλλον, αυτό το τελευταίο δεν είναι απαραίτητο να γίνη, αν βέβαια θέλουμε. Για τα τρία πρώτα, το θάνατο, την ανάστασι και την κρίσι, την εξουσία δεν την έχουμε εμείς, αλλ’ ο Κύριός μας. Το να κολαστούμε όμως ή όχι, αυτό είναι θέμα δικό μας. Αν θέλουμε, κάνουμε αδύνατη για μας την κόλασι. Και αν ακόμα πράξαμε μυριάδες αμαρτήματα, είναι δυνατόν να σωθούμε, όσο καιρό είμαστε ακόμα εδώ.
καρπός της αμετανοησίας μας (Ε.Π.Ε. 19,574)
Αν φτάσουμε στην κόλασι, κουβαλώντας το βαρύ φορτίο των αμαρτημάτων μας, θα προσφέρουμε τροφή πολλή στη φωτιά και άφθονο φαΐ στα σκουλήκια.
η μνήμη της φάρμακο σωτηρίας (Ε.Π.Ε. 23,34)
Αν πάντοτε σκεπτώμαστε τη γέεννα, δεν θα πέσουμε εύκολα σ' αυτήν. Γι’ αυτό και ο Θεός μας απείλησε με κόλασι. Αν η σκέψις γι’ αυτήν δεν είχε κάποιο κέρδος, δεν θα μας την παρουσίαζε ως απειλή ο Θεός. Επειδή όμως η μνήμη της μπορεί πολύ να ωφελήση, γι’ αυτό, σαν κάποιο σωτήριο φάρμακο, εγκατέστησε ο Θεός μέσα στις ψυχές μας την απειλή της.
φοβερή η λέξις (Ε.Π.Ε. 23,36)
Φοβάσαι τη βαρύτητα των λέξεων; Και λοιπόν; Νομίζεις, ότι, αν σιωπήσης, θα έχη σβήσει η φωτιά της κολάσεως; ‘Η, αν συ μιλήσης, θα έχη ανάψει; Είτε μιλάς, είτε δεν μιλάς για την κόλασι, οπωσδήποτε το καζάνι βράζει. Μίλα συνεχώς για την κόλασι, για να μη πέσης σ’ αυτήν.
μη την καταφρονής! (Ε.Π.Ε. 23,36)
Όποιος έχει συνεχώς μπροστά στα μάτια του την κόλασι, δεν θα βρεθή στην κόλασι. Όποιος όμως καταφρονεί την ύπαρξι της κολάσεως, αυτός δεν θα την αποφύγη.
φόβος της από την παιδική ηλικία (Ε.Π.Ε. 23,40)
Παρακαλώ, από το χρόνο του θηλασμού τα παιδιά να μη τα συνηθίζουμε σε παραμύθια, που λένε οι γριές, αλλά να τα μαθαίνουμε ότι υπάρχει μέλλουσα κρίσις. Να ριζώσουμε μέσα τους την πεποίθησι, ότι υπάρχει κόλασις. Αν ριζωθή ο φόβος της κολάσεως μέσα τους, μεγάλη η ωφέλεια. Η ψυχή, που έμαθε από την πρώτη ηλικία να συνταράσσεται με την προσδοκία της κρίσεως, δεν θα αποβάλη εύκολα αυτό το φόβο. Και σαν κάποιο άλογο, πειθαρχικό στα χαλινάρια, θα βαδίζη σωστά και θα μιλάη πάντοτε τα χρήσιμα.
λόγος περί αυτής (Ε.Π.Ε. 23,42)
Ας μην αποφεύγουμε να μιλάμε για την κόλασι, ώστε ν’ αποφύγουμε την ίδια την κόλασι. Ας μην αποφεύγουμε τη μνήμη της κολάσεως, για να μη κολαστούμε.
όχι πρόσκαιρη, αλλ’ αιώνια (Ε.Π.Ε. 23,46)
Εξωραΐζουν μερικοί την κόλασι. Δεν είναι δα- λένε- και τόσο φοβερή! Είναι πιο ήμερη κατάστασις από ό,τι σαν απειλή παρουσιάζεται! Είναι πρόσκαιρη, δεν είναι αιώνια. Και πολλά τέτοια σκέπτονται.
αιώνιος (Ε.Π.Ε. 24,62)
Οι παράλογοι μεν ηδονές της ζωής αυτής καθόλου δεν διαφέρουν από τις σκιές και τα όνειρα. Προτού να ολοκληρωθή η αμαρτία, σβήνει η ηδονή. Η τιμωρία όμως, που θα επιβληθή γι' αυτήν, δεν θα έχη ποτέ τέλος. Το μεν ευχάριστο της αμαρτίας είναι σύντομο, ενώ η φρικτή λύπη της είναι αιώνια.
θηρίο, που κατατρώει (Ε.Π.Ε. 25,826)
Όπως ακριβώς ένα θηρίο που είναι εξαγριωμένο, δεν ησυχάζει μέχρι να συλλάβη κάποιον και να τον κατασπαράξη, έτσι και η φωτιά της κολάσεως.
πριν από την κόλασι (Ε.Π.Ε. 25,436)
Πώς νοιώθει ο αμετανόητος; Τριγυρνά κουβαλώντας τον κατήγορό του, τη βαρειά του συνείδησι, όντας ο ίδιος αυτοκατάκριτος. Δεν μπορεί ούτε στιγμή να ηρεμήση. Ζη την τραγωδία του Κάϊν. Στενάζει και τρέμει πάνω στη γη. Κι ενώ κανένας δεν ξέρει κάτι, αυτός μέσα του έχει συγκεντρωμένη τη φωτιά που τον καίει πάντοτε.
θέσις χωρίς μετάθεσι (Ε.Π.Ε. 25,520)
Όσο κι αν παρακαλέσουν και σπαρακτικά ικετεύσουν όσοι φύγουν απ’ τον κόσμο τούτο αμετανόητοι, μάταια και ανώφελα οπωσδήποτε θα μιλάνε.
για τους αναξίους της ιερωσύνης (Ε.Π.Ε. 28,206)
Η κόλασις για όσους χειροτονούν αναξίους, έστω και από άγνοια, είναι αιώνια. Λοιπόν, θα δεχτούμε τον κίνδυνο αυτό χωρίς καμμιά αντίρρησι, καλυπτόμενοι από εξασκηθείσα από άλλους πίεσι; Δεν ανέχεται τέτοια ο Κριτής.
πολεμική εναντίον τους (Ε.Π.Ε. 28,330)
Όχι χίλια ή δέκα χιλιάδες χρόνια μόνο, ούτε διπλάσια και τριπλάσια από αυτά, αλλά σε άπειρους αιώνες θα βασανίζωνται τα σώματα, αφού ενωθούν με τις ψυχές. Και θα υφίστανται τους ανέκφραστους εκείνους πόνους.
δεν σβήνει (Ε.Π.Ε. 28,730-732)
Οι παράλογες ηδονές του βίου αυτού δεν διαφέρουν καθόλου από σκιές και όνειρα. Πριν καλά-καλά ολοκληρωθή η αμαρτία, η ηδονή της σβήνει. Η τιμωρία όμως γι’ αυτήν δεν έχει τέλος. Η αμαρτωλή ευχαρίστησις είναι σύντομη, ενώ το φρικτό της κολάσεως είναι αιώνιο.
όχι για τους ανθρώπους (Ε.Π.Ε. 28,778-780)
Ας επιστρέψουμε και ας πράξουμε το θέλημα του Θεού. Γι’ αυτό άλλωστε μας έπλασε και μας έφερε στην ύπαρξι: Για να συμμετάσχουμε στα αιώνια αγαθά Του, για να μας προσφέρη τη βασιλεία των ουρανών, όχι για να μας ρίξη στη γέεννα και να μας παραδώση στην άσβεστη φωτιά. Το πυρ της κολάσεως δεν έγινε για μας, αλλά για το διάβολο. Για μας έχει ετοιμαστή και ευτρεπιστή από παλιά η βασιλεία.
οι δυο φωτιές (Ε.Π.Ε. 28,786)
Να αντιπαραβάλης με το πυρ εκείνο, τη φωτιά της αμαρτίας, που σε κατέχει τώρα λόγω της φλογώσεως των κακών επιθυμιών. Να απαλλάξης τον εαυτό σου από το καμίνι. Όποιος σβήση καλά το εδώ καμίνι, δεν θα δοκιμάση εκεί το αιώνιο. Αν όμως δεν νικήση το πυρ του παρόντος, θα το δεχτή απείρως ορμητικώτερο τότε, όταν θα απέλθη απ’ αυτή τη ζωή.
φρικώδης μοναξιά! (Ε.Π.Ε. 28,788)
Όταν ριχτούμε σ’ εκείνο το ποτάμι της φωτιάς, που διέρχεται μπροστά από το φοβερό βήμα του κριτού Ιησού Χριστού, σε ποιά κατάστασι θα είμαστε; Ασφαλώς θα τρίξουμε τα δόντια από τους αφόρητους πόνους, ενώ κανένας δεν θα υπάρχη για να μας συντρέξη. Θα θρηνούμε πολύ, όταν σε λίγο ισχυρότερη φλόγα θα μας αγγίζη. Τίποτε άλλο δεν θα βλέπουμε γύρω μας, παρά εκείνους που μαζί μας θα κολάζωνται και τη μεγάλη ερημιά.
αφθαρσία και τιμωρία (Ε.Π.Ε. 28,790)
Εδώ δεν είναι δυνατόν να συνυπάρχουν η σφοδρότητα των τιμωριών και η αιώνια διάρκεια. Το ένα ανατρέπει το άλλο, αφού η φύσις του σώματος είναι φθαρτή και δεν επιτρέπει τη συνύπαρξι. Όταν όμως επέλθη η αφθαρσία (μετά το θάνατο), με φρικτή δύναμι θα μας κυριεύουν και τα δυο, και η αιωνιότητα και η κόλασις.
για ένα όνειρο ατέλειωτη κόλασι; (Ε.Π.Ε. 28,790)
Υπάρχει άραγε κάποιος, που προκειμένου να δη ένα όνειρο προτιμά να κολάζεται αιώνια;
αιώνιος (Ε.Π.Ε. 28,790)
Πόσος είναι ο χρόνος τούτης της ζωής εν συγκρίσει προς την ατέλειωτη αιωνιότητα; Τι είναι το όνειρο μιας στιγμής μπροστά στην απόλαυσι όλης της πολυετούς εδώ ζωής; Υπάρχει, λοιπόν, κάποιος, που προτιμά να κολάζεται αιώνια, αρκεί να δη ένα καλό όνειρο;
πτώσις από τη βασιλεία των ουρανών (Ε.Π.Ε. 28,800)
Εγώ λέω, ότι πολύ χειρότερο από την κόλασι είναι το να μην απολαύση κανείς τη δόξα του ουρανού, τη βασιλεία του Θεού. Όποιος την χάση, νομίζω, πως δεν θα κλαίη τόσο στην κόλασι για τα δεινά της, όσο για την απομάκρυνσί του από τη βασιλεία των ουρανών. Αυτό είναι το φρικτότερο. Αυτό λογίζεται ως η χειρότερη κόλασις.
το να μη βλέπης το Χριστό! (Ε.Π.Ε. 28,800)
Πολλοί επιθυμούν μόνο να αποφύγουν τη φωτιά της κολάσεως. Εγώ όμως λέω, ότι από τη γέεννα πολύ φρικτότερη κόλασις είναι το να μην απολαύση κανείς την ουράνια και αιώνια δόξα με το Χριστό.
τιμωρία του νοητού όφεως (Ε.Π.Ε. 30,388)
Αν το αισθητό φίδι (στην Εδέμ) το τιμώρησε όπως ξέρουμε, με ποιά τιμωρία θα τιμωρήση το νοητό φίδι; Αν με κάποια καταδίκη τιμώρησε το όργανο του κακού, είναι ολοφάνερο, ότι περιμένει πολύ χειρότερη τιμωρία τον δράστη του κακού.
χαλινάρι ο φόβος της (Ε.Π.Ε. 30,688)
Λένε οι γιατροί, ότι η γενετήσια ορμή μετά το 15ο έτος της ηλικίας γίνεται πάρα πολύ δυνατή. Πώς, λοιπόν, θα δαμάσουμε αυτό το θηρίο; Τι μέτρα θα λάβουμε; Ποιό χαλινάρι θα του βάλουμε; Δεν βλέπω άλλο κανένα, εκτός από το φόβο της κολάσεως.
αξιοθρήνητος (Ε.Π.Ε. 31,150)
Άκαιρος μετάνοια δεν σώζει. Τελείωσε το θέατρο αυτής της ζωής, πέρασαν οι αγώνες της, δεν υπάρχει πλέον χρόνος για παλαίσματα. Γι’ αυτό παρακαλώ και δέομαι και ικετεύω: Εδώ, σε τούτη τη ζωή πρέπει να θρηνούμε και να κλαίμε για τ’ αμαρτήματα. Ας μας λυπούν εδώ τα λόγια του κηρύγματος, παρά να μας φοβίζουν εκεί οι τραγικές πραγματικότητες. Ας μας δαγκώνη εδώ ο λόγος, κι ας μη μας δαγκώνη εκεί το σκουλήκι με το δηλητήριο. Ας μας καίη εδώ η επιτίμησις, παρά να μας καίη εκεί ή φωτιά της κολάσεως.
κανένας ο συμπαθών εκεί! (Ε.Π.Ε. 31,350-354)
Πόσο μεγάλη τιμωρία είναι το ν’ απομακρυνθούμε από τόσο μεγάλη λαμπρότητα και να κείμεθα απόμερα περιφρονημένοι;... Όταν θα κλαίμε με στεναγμούς και κανένας δεν θα μας ακούη, όταν θ’ αναστενάζουμε και θα σπαράζουμε από τους πόνους και κανένας δεν θα μας προσέχη, όταν θα τριγυρνάμε το βλέμμα και καμμιά ελπίδα από πουθενά δεν θα μας παρηγορή, τι υπάρχει φρικτότερο; Τι αθλιώτερο;... Δεν θα υπάρχουν συνάνθρωποί μας, που θα μας συμπαραστέκωνται και με τους οποίους θα συνομιλούμε φιλικά. Θα υπάρχουν άγγελοι φοβεροί και ασυμπαθείς, που θα οργίζωνται πολύ για όσες προσβολές κάναμε στον Κύριο... Στην αιώνια ζωή, δεν θα ισχύη η εκ φύσεως συμπάθεια. Θα υπάρχουν πατέρες δίκαιοι (στον παράδεισο), και τα παιδιά τους, πονηρά και αμαρτωλά στην κόλασι. Και το αντίθετο: Παιδιά άγια στον παράδεισο, γονείς ασεβείς στην κόλασι. Η αγαλλίασις όμως του παραδείσου είναι καθαρή. Δεν θα θλίβωνται οι δικαιωμένοι, γιατί δεν θα υπάρχη το αίσθημα της συμπάθειας, ούτε θα αποσπάται η θεία ευφροσύνη από τυχόν κολασμό φίλων.
μη παράδεισος (Ε.Π.Ε. 31,350-352)
Και αν ακόμα κόλασις δεν υπήρχε, πόσο μεγάλη τιμωρία είναι το να απομακρυνθούμε από τη λαμπρότητα του Θεού και να είμαστε περιφρονημένοι;... Μήπως θωρείτε ως μικρή τιμωρία (κόλασι) το να μη καταταγούμε στον όμιλο των δικαίων; Το να μην αξιωθούμε να απολαύσουμε την ανέκφραστη εκείνη και αιώνια δόξα; Το να στερηθούμε το πανηγύρι του παραδείσου με τα απερίγραπτα αγαθά;
φρικτή (Ε.Π.Ε. 31,352)
Όταν το σκοτάδι εκεί θάναι αδιαπέραστο, όταν τα δόντια θα χτυπάνε ακατάπαυστα, όταν τα δεσμά θάναι άλυτα, όταν ασταμάτητα θα τρώη το σκουλήκι της συνειδήσεως, όταν η φωτιά θάναι άσβεστη και ασταμάτητες οι θλίψεις και η στενοχώρια, όταν οι γλώσσες θα τηγανίζωνται, όπως εκείνη του πλουσίου και θα κλαίνε και κανείς δεν θα τους ακούη, όταν θα υποφέρουν απ’ τα βάσανα και κανείς δεν θα τους προσέχη, όταν θα περιφέρουν ικετευτικά γύρω το βλέμμα και από πουθενά δεν θα βρίσκουν παρηγοριά, τότε που να κατατάξουμε όσους θα ζουν αυτή τη φρίκη; Και τι υπάρχει πιο άθλιο απ’ αυτές τις ψυχές; Και τι πιο ελεεινό;
ασυγχώρητοι, αβοήθητοι εκεί (Ε.Π.Ε. 31,354)
Και αν μερικοί είναι δίκαιοι σαν τον Νώε, σαν τον Ιώβ, σαν τον Δανιήλ, και βλέπουν να κολάζωνται οι συγγενείς τους, δεν θα τολμούν να τους συμπαρασταθούν και να απλώσουν το χέρι για βοήθεια. Διότι συμβαίνει σε εκείνη την κατάστασι, να μην ισχύη η εκ φύσεως συμπάθεια.
δάσκαλος (Ε.Π.Ε. 31,354)
Ας ακούσουμε και ας συνετιστούμε. Αν μέσα σου έχης τη φωτιά της αισχρής επιθυμίας, να θυμηθής τη φωτιά εκείνης της κολάσεως, και τότε θα σβηστή και θα εξαφανιστή η άλλη φωτιά. Αν με το στόμα σου λες απαράδεκτα πράγματα, θυμήσου τον τριγμό των οδόντων στην κόλασι, και θα γίνη ο φόβος αυτός φραγμός στο στόμα σου. Αν είσαι σκληρός και άσπλαχνος, θυμήσου τις παρθένες εκείνες τις μωρές (Ματθ. κε' 2-8), που δεν μπήκαν στο Νυμφώνα γιατί παρέμειναν σβησμένες οι λαμπάδες τους, και τότε θα γίνης φιλάνθρωπος.
το τέλος φοβερό (Ε.Π.Ε. 31,356)
Να μη θεωρούμε καλότυχους όσους ζουν με απολαύσεις, αλλά το τέλος τους να σκεπτώμαστε. Διότι εδώ μεν βλέπουμε σ’ αυτούς κοπριά και παχυσαρκία, και εκεί τους βλέπουμε στα σκουλήκια και στη φωτιά. Ας μη καλοτυχίζουμε όσους αγαπούν τη δόξα, αλλά να σκεπτώμαστε το τέλος τους.
«κόλαξι, σκώληξι» (Ε.Π.Ε. 31,396)
Αυτός, που πριν από λίγο βρισκόταν ανάμεσα στους κόλακες, τώρα βρίσκεται ανάμεσα στους σκώληκες.
ατέλειωτη η φρίκη της (Ε.Π.Ε. 34,556)
Ποιά τιμωρία θα επιβληθή σ' αυτούς; Ποιά ανάλογη κόλασις θα επαρκέση για την κακία τους; Ποιός πύρινος ποταμός, ποιό αιώνιο σκουλήκι, ποιό σκοτάδι φρικτό, ποιά σκλαβιά, ποιός βασανισμός, ποιό ατέλειωτο κλάμα;
και παράσιτα (Ε.Π.Ε. 34,590)
Όποιος εδώ ζη με απολαύσεις, φεύγει από δω πιο άθλιος από όλους τους ανθρώπους. Αν και συ έβλεπες κάποιον, που σε ξένο μεν τόπο απολαμβάνει μεγάλη τιμή και έχει κόλακες και παράσιτους, αλλά μόλις γυρίζει στην πατρίδα του είναι φουκαράς και ξεγυμνωμένος, δεν θα τον λυπόσουν; Αυτό να κάνης και με τους πλουσίους.
φρικτή (Ε.Π.Ε. 37,392)
Κανένας δεν πρόκειται να μας παρασταθή στο κριτήριο ή να μας σώση από την κόλασι. Κανένας, ούτε πατέρας, ούτε γυιός, ούτε θυγατέρα, ούτε καταβολή χρημάτων, ούτε αφθονία πλούτου, ούτε λαμπρότητα κοσμικής δόξας. Όλα αυτά θα έχουν εξαφανιστή σαν σκόνη. Μόνος μου θα στέκω στο κριτήριο. Με περιμένει απόφασις επί τη βάσει των πράξεών μου, είτε αθωωτική είτε καταδικαστική.
(Χρυσοστομικό λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, σελ. 143-159)