ΕΛΕΓΧΟΣ. Α ) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ. 
Ο ΠΙΚΡΟΣ ΛΟΓΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΦΟΡΗΤΟΣ ΣΤΟΥΣ ΠΟΝΕΜΕΝΟΥΣ
2514.Δεν υπάρχει, τίποτε πιο αβάσταχτο για εκείνους που βασανίζονται, όσο λόγος επιτιμητικός που μπορεί να πληγώσει την ψυχή. (Εις Β’ Κορ. oμιλ. ΙΒ', 2, ΕΠΕ 19, 338 ΜG 61,435γ).
Ο ΕΝΟΧΟΣ ΟΤΑΝ ΚΑΤΗΓΟΡΕΙΤΑΙ, ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ
2515.Εκείνος που έχει διαπράξει κάτι το φοβερό, όταν κατηγορηθεί από κάποιον, προσπαθώντας να απολογηθεί, γίνεται περισσότερο επιθετικός. (Εις Πράξ., ομιλ. Θ', 3, ΕΠΕ 15,262 ). 
Ο ΠΟΛΥ ΑΥΣΤΗΡΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗΝ ΑΠΟΓΝΩΣΗ
2516. Δεν άφησε ο Απ. Παύλος τον αιμομίκτη να περιέλθει σε απόγνωση1... Μήπως δηλαδή φύγει από φόβο, επειδή δεν μπορεί να υποφέρει περισσότερο τον πόνο από την παρατεινόμενη επίπληξη και πολλές φορές, κυριευμένος από απόγνωση, μήπως καταλήξει στην αγχόνη ή σε μεγαλύτερο κακό. Πρέπει λοιπόν να προλαβαίνουμε, ώστε να μη γίνει χειρότερο το τραύμα, ούτε να χάσουμε από έλλειψη μέτρου εκείνο που κατορθώσαμε. (Εις Β'Κορ. ομιλ. Δ', 3, ΕΠΕ 19, 134- ΜG 61, 422).1. Β'Κορ. 2,6-8.
ΟΛΟΙ ΜΕ ΔΥΣΑΡΕΣΚΕΙΑ ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΤΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
2517.Εκείνος που ελέγχεται και επιπλήσσεται, όποιος κι αν είναι, είναι βέβαιο ότι, αφού αφήσει κατά μέρος την ευγνωμοσύνη, θα δείξει την αποστροφή του. Το ίδιο θα κάνει και εκείνος που παρακινείται στο καλό και συμβουλεύεται και προτρέπεται... Aν ειπώ κόψε την oργή, σβήσε το θυμό, σταμάτησε την απρεπή επιθυμία, περιόρισε ένα μέρος των απολαύσεων, όλα αυτά είναι ενοχλητικά και δυσάρεστα. Κι αν τιμωρήσω τον αδιάφορο, ...υποφέρει.(Εις Α’ Θεσ.ομιλ. Ι', 1, ΕΠΕ 22, 548, 550-ΜG62, 455).
Β] Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ. ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΣ
2518.Όπως ακριβώς οι αμπελουργοί σκάβουν και κλαδεύουν το αμπέλι, έτσι και εκείνοι που διορθώνουν ψυχές, τις απειλούν, τις φοβερίζουν, τις διδάσκουν, τις επιπλήττουν.
(Εις Ήσ., κεφ. Ε', 3, ΕΠΕ8,374-376-ΜG56, 59).
2519.Αν η κακία, παρόλο που επιτιμάται, ανθίζει τόσο πολύ και η αρετή, παρόλο που επαινείται, μόλις και μετά βίας προσελκύει τους ανθρώπους προς τους ιδρώτες της, τί θα συνέβαινε, αν δεν γινόταν κι αυτός ο έλεγχος; Αυτό θα μπορούσε να το δει κανένας να συμβαίνει πολλές φορές και στον κύκλο των ιερέων, όταν μένουν ανεξέλεγκτοι. αν δε αυτό είναι φοβερό, όταν συμβαίνει μεταξύ των μαθητών, πολύ περισσότερο είναι, όταν συμβαίνει μεταξύ των δασκάλων. (Εις ΜΘ' Ψαλμ., 7, ΕΠΕ 6,274-ΜG 55, 252).
ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΣ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ
2520. Επειδή, αν στηριχθούμε στον εαυτό μας, βλέπουμε ότι είμαστε οκνηροί, ας οργανώσουμε μεταξύ μας σωματεία και ας υποσχεθούμε, ότι θα συνεισφέρουμε συμβουλή, παραγγελία, επίπληξη, υπόμνηση και στην ανάγκη και απειλή, ώστε με την προσπάθεια του καθενός να επιτύχουμε όλοι. Επειδή τα σφάλματα των άλλων τα βλέπουμε καλύτερα από τα δικά μας, εμείς ας προφυλάσσουμε τους άλλους και τη δική μας προφύλαξη ας την αναθέσουμε σ’ εκείνους. Έτσι ας αναπτύξουμε μεταξύ μας την καλή αυτή άμιλλα.(Εις Ανδριάντας, ΙΑ ',5, ΕΠΕ32,330-332 ΜG 49, 126-127).
ΠΟΤΕ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΣ
2521.Πρέπει, όταν για πρώτη φορά παρεκτρέπονται, να κάνουμε ότι έχουμε άγνοια, κατόπιν όμως, αν επιμένουν στην παρεκτροπή, πρέπει να προσθέτουμε και τον έλεγχο, για να μη γίνουν αδιάντροποι. (Εις Έβρ., ομιλ. ΛΑ 2, ΕΠΕ 25, 312, 314-ΜG63, 214).
ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΣ
2522.«Να τους ελέγχεις αυστηρά»1, επειδή το ήθος τους είναι αδιάντροπο και δόλιο και ακόλαστο. Αυτά τα άπειρα κακά έχουν αυτοί2. Όταν μάλιστα ψεύδονται με ευκολία και είναι δόλιοι και λαίμαργοι και οκνηροί, χρειάζεται αυστηρός και σκληρός λόγος, γιατί ένας τέτοιος άνθρωπος δεν θα μπορούσε να παιδαγωγηθεί με καλοσύνη. (Εις Τίτον, oμιλ. Γ', 2, ΕΠΕ 24, 60 -ΜG62, 678).
1.Τίτ. 1,13. 2.Αναφέρεται στους Κρήτες (βλ. Τίτ. 1,13).
ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ, ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟΝ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ
2523.Αν δε, επιμένετε να τους ελέγχετε και γι' αυτό σας κατηγορούν, να χαίρεστε. Γιατί αυτό είναι το έργο και η αποστολή του αλατιού, το να προξενεί πόνο και λύπη στους οκνηρούς και αδιάφορους.(Εις Ματθ., ομιλ. ΙΕ', 7, ΕΠΕ 9, 492-494- ΜG57, 232).
EIΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΣ, ΟΣΟ ΚΙ ΑΝ ΣΤΟΙΧΙΖΕΙ
2524.Εκείνος που χρησιμοποιεί κατάλληλα το φάρμακο πετυχαίνει ένα μέρος από τη θεραπεία του, ενώ εκείνος που αρνείται να βάλει το φάρμακο πάνω στο τραύμα, μεγαλώνει το κακό και οδηγείται σε φοβερό θάνατο. Ας μην υποφέρουμε λοιπόν, όταν θεραπευόμαστε, αλλά αντίθετα να χαιρόμαστε, έστω κι αν ο τρόπος της διδασκαλίας μας προκαλεί πικρούς πόνους, γιατί αργότερα θα μας φέρει πολύ γλυκό καρπό.(Εις Ιωάν., ομιλ. ΙΑ', 4, ΕΠΕ12, 706 -ΜG 59, 96).
ΕΙΝΑΙ ΚΑΘΗΚΟΝ ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΦΙΛΙΑΣ ΑΛΗΘΙΝΗΣ
2525.Έλεγξε τον αδελφό σου... με κίνητρο την αγάπη σ’ αυτόν εμπόδισέ τον, όταν προχωρεί προς το βάραθρο... Τέτοια δώρα ας προσφέρουμε στους φίλους μας,... όταν τους βλέπουμε να βρίσκονται στο καμίνι της κακίας, ας τους ανορθώσουμε. Όμως, θα μου πεις, δεν διορθώνεται. Αλλά πράξε το καθήκον σου και απολογήθηκες στο Θεό. Μην κρύψεις το τάλαντο γι’ αυτό έχεις ως όπλο τον προφορικό λόγο, γι’ αυτό έχεις τη γλώσσα και το στόμα, για να διορθώνεις τον πλησίον σου... Δεν υπάρχει καλύτερο δείγμα φιλίας, από το να μην παραβλέπεις τους αδελφούς σου, όταν σφάλλουν.(Εις Έφεσ., όμιλ. ΙΗ', 4, ΕΠΕ 21, 158 -ΜG 62, 126).
2526.Οι κατηγορίες είναι απόδειξη φροντίδας και όχι κακίας και αυτόν που με αγαπάει, όχι μόνον όταν με επαινεί, αλλά και όταν με κατηγορεί και με διορθώνει, και τότε εγώ θα έλεγα βέβαια ότι με αγαπάει. Γιατί το να επαινεί κανείς γενικώς όλα, και τα καλά και τα κακά, δεν είναι γνώρισμα ανθρώπου που αγαπάει, αλλά απατεώνα και είρωνα. Αντίθετα το να επαινεί κανείς, όταν κάτι γίνεται σωστά και να κατηγορεί, αν κάτι γίνεται λανθασμένα, αυτό είναι γνώρισμα φίλου και κηδεμόνα. Και για να μάθετε, ότι το να επαινεί κανείς γενικώς τα πάντα και να καλοτυχίζει για όλα, δεν είναι γνώρισμα φίλου, αλλά ανθρώπου που θέλει να εξαπατήσει, λέγει ο προφήτης «λαέ μου, εκείνοι που σας καλοτυχίζουν, σας παραπλανούν και φέρνουν σύγχυση στο δρόμο της ζωής σας»1. Τον εχθρό λοιπόν δεν τον δέχομαι, ούτε όταν με επαινεί, ενώ το φίλο τον δέχομαι ευχάριστα, και όταν με κατηγορεί... «Είναι πιο ειλικρινή και ωφέλιμα τα τραύματα του φίλου, παρά τα φαινομενικώς αυθόρμητα φιλήματα του εχθρού»2. (Προς εγκαλέσαντας, 1, ΕΠΕ 26,394-396 ΜG 51, 131).1.Ήσ. 3,12   2.Παροιμ. 27,6.
ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ, ΟΤΑΝ ΠΑΡΑΒΛΕΠΟΝΤΑΙ,ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΙΤΙΑ ΜΕΓΑΛΩΝ
2527. Τα μεγαλύτερα αμαρτήματα εισορμούν στη ζωή μας, γιατί δεν καταβάλλουμε την αναγκαία προσπάθεια να διορθώσουμε τα μικρότερα. Και όπως ακριβώς προκειμένου για τα σώματα, εκείνοι που παραμελούν τα τραύματα, προκαλούν πυρετούς και πυορροούσες πληγές και θάνατο, έτσι και προκειμένου για τις ψυχές, όσοι παραβλέπουν τα μικρά αμαρτήματα, εισάγουν σ’ αυτές με ευκολία τα μεγαλύτερα. Γιατί, αν εκείνοι που επιχειρούν να αποσκιρτήσουν από τους θείους θεσμούς και να τους αλλοιώσουν έστω και στο ελάχιστο, δέχονταν από την αρχή την πρέπουσα επίπληξη, δεν θα είχε ενσκήψει η παρούσα επιδημία.[Εις Γαλ.κεφ.Α7,ΕΠΕ20,196-MG61,623στ΄]
Η ΑΠΟΦΥΓΗ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΜΙΑ
2528. Όταν δεν κατηγορείται εκείνος που έκαμε το κακό, τότε το τόλμημά του αποτελεί δικαιολογία για τους άλλους (που θα διαπράξουν το ίδιο κακό). (Εις Ματθ., ομιλ. ΑΘ', 2, ΕΠΕ 10, 630 -ΜG57, 435)
ΧΩΡΙΣ ΑΥΤΟΝ ΧΕΙΡΟΤΕΡΕΥΕΙ ΤΟ ΚΑΚΟ
2529.Αν δεν κρίνουν ο κύριος το δούλο και η κυρία την υπηρέτρια και ο φίλος το φίλο, θα αυξηθούν τα κακά.(Εις Ματθ., ομιλ. ΚΓ', 1, ΕΠΕ 10, 64 -MG57,307).
ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΜΕΤΡΟ, ΓΙΑΤΙ ΑΛΛΙΩΣ ΣΚΛΗΡΥΝΕΙ
2530. Επειδή ο Απ. Παύλος τους κατηγόρησε με οξύτητα και απέδειξε ότι παρανομούν και τους προσέβαλε από πολλές πλευρές, πάλι χαλαρώνει και τους περιποιείται, χρησιμοποιώντας λόγια καλωσύνης1. Γιατί, όπως η συνεχής περιποίηση και καλοσύνη εξαχρειώνει, έτσι ακριβώς και ο συνεχής αυστηρός διάλογος, κάνει πιο σκληρό τον συνομιλητή. Γι’ αυτό σ’ όλες τις περιπτώσεις πρέπει να χρησιμοποιούμε το καλό με μέτρο. (Εις Γαλ., κεφ. Δ2, ΕΠΕ 20, 326- ΜG 61, 658α').1. Γαλ. 4, 12-15
Ο ΔΙΣΤΑΓΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΕΝΘΑΡΡΥΝΕΙ ΤΟΝ ΕΝΟΧΟ
2531. Όταν λοιπόν δει σε σένα που είσαι έξω από την αμαρτία και που οφείλεις να τον επιπλήξεις, όχι μόνον να μην τον επιπλήττεις, αλλά και να τον καλύπτεις, και όχι μόνον να τον καλύπτεις, αλλά και να συμπράττεις μαζί του, τι θα νομίσει για τον εαυτό του; τί δε για την πράξη που τόλμησε να κάνει; Πραγματικά ως επί το πλείστον οι περισσότεροι από τους ανθρώπους δεν παίρνουν μόνοι τους την απόφαση γι' αυτά που πρέπει να κάμουν, αλλά διαφθείρονται από τη διάθεση των άλλων. Και αν μεν αυτός που έπραξε την αμαρτία, δει όλους να τον αποστρέφονται, θα πιστέψει ότι διέπραξε κάποιο πολύ μεγάλο κακό. Όταν όμως δει, ότι όχι μόνον δεν αγανακτούν, ούτε δυσανασχετούν, αλλά και του φέρονται με επιείκεια και πραότητα και τον συντροφεύουν, τότε, αφού διαφθείρει το δικαστήριο της συνειδήσεως και διαπιστώσει ότι η γνώμη των πολλών συμφωνεί με τη δική του διεφθαρμένη γνώμη, τί δεν θα τολμήσει πια να πράξει; Πότε θα καταδικάσει τον εαυτό του και θα πάψει να αμαρτάνει χωρίς φόβο; (Εις Ψαλμ. ΜΘ', 7, ΕΠΕ 6, 272-274- ΜG55, 252).
Η ΑΠΟΦΥΓΗ ΤΟΥ ΖΗΜΙΩΝΕΙ ΜΑΘΗΤΗ ΚΑΙ ΔΑΣΚΑΛΟ
2532. Βλέπεις ότι η αποφυγή της επιπλήξεως αυτών που σφάλλουν είναι ζημία και για το δάσκαλο και για το μαθητή. (Εις Β' Κορ., ομιλ. ΙΕ1, ΕΠΕ 19, 404- ΜG 61, 503).
Η ΑΠΟΦΥΓΗ ΤΟΥ ΒΛΑΠΤΕΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΥΜΕΝΟ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟ
2533. Όταν αμαρτήσει κάποιος άλλος και τον παραβλέψεις και δεν τον ελέγξεις, ούτε πονέσεις, κάνεις την ψυχή σου πιο ράθυμη και πιο εύκολη στην πτώση, και μάλιστα πολλές φορές την προετοιμάζει να πέσει στα ίδια κακά, στα οποία έπεσε και εκείνος που αμάρτησε. Αλλά και σε κείνον προξενείς όχι τυχαία βλάβη με την κακή και άκαιρη αυτή χάρη που του κάνεις, ετοιμάζοντας αυστηρότερες τις μελλοντικές ευθύνες του και μαθαίνοντάς τον να αντιμετωπίζει με αδιαφορία τα πράγματα αυτής της ζωής. (Εις Ψαλμ. ΜΘ ', 8, ΕΠΕ 6, 276 -ΜG 55,253).
ΟΤΑΝ ΟΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΚΑΙ ΟI ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΣΤΕΡΟΥΝΤΑΙ ΑΡΕTHΣ ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΛΕΓΧΟΝΤΑΙ, OΛΑ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΟΝΤΑΙ
2534. Αυτά (τα κατορθώματα της αρετής) δεν θα μπορούσε να τα δει κάνεις σήμερα να γίνονται ούτε από τους δασκάλους , ώστε όλα έχουν εξαφανιστεί και χαθεί. Και η αίτια είναι το ότι έχει ψυχραθεί η αγάπη, το ότι εκείνοι που αμαρτάνουν προκλητικά, δεν τιμωρούνται. ’Άκουσε λοιπόν τον Παύλο, που γράφει στον Τιμόθεο και του λέει: «Εκείνους που αμαρτάνουν και μένουν αδιόρθωτοι, να τους ελέγχεις μπροστά σε όλους»1. Άλλη αιτία είναι το ότι οι άρχοντες είναι ηθικά, άρρωστοι γιατί, όταν το κεφάλι δεν είναι υγιές, πώς είναι δυνατόν να παραμένει εύρωστο το υπόλοιπο σώμα; Πρόσεξε λοιπόν πόση ανωμαλία επικρατεί.[Εις ’Εφεσ., ομιλ. ΣΤ', 6, ΕΠΕ 20, 560 - ΜG62, 47δ']1.Α 'Τιμ. 5
ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΕΝΑΡΕΤΟ
2535.Ακόμη κι αν φθάσεις στην υψηλότερη κορυφή της αρετής, έχεις ανάγκη από σύμβουλο, που θα σε διορθώνει και θα σε ελέγχει.(Προς εγκαλέσαντας, 1, ΕΠΕ 26, 402 -ΜG 51, 134).
Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΗΓΗ ΑΝΑΤΑΡΑΧΗΣ
2536.Αυτό έχει ανατρέψει τα πάντα, αυτό έχει φέρει σύγχυση στη ζωή μας, το ότι ούτε τους ελέγχους υπομένουμε με γενναιότητα, ούτε τους άλλους θέλουμε να ελέγχουμε. Γι αυτό και είμαστε φορτικοί, όταν ελέγχουμε, επειδή εξαγριωνόμαστε, όταν ελεγχόμαστε. Γιατί, αν εγνώριζε ο αδελφός ότι αν σε έλεγχε θα τον επαινούσες, και αυτός, όταν ελεγχόταν, θα σου ανταπέδιδε την ίδια αμοιβή, δηλαδή θα σε επαινούσε. (Προς εγκαλέσαντας, 1, ΕΠΕ 26, 402 - ΜG 51, 134]
Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΑΣ ΒΟΗΘΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ
2537. Ακόμη και όταν δεν αισθανόμαστε καμιά ένοχή, έχουμε εν τούτοις ανάγκη από κάποιον που θα μας ελέγχει και θα μας υποδεικνύει με ακρίβεια τα αμαρτήματά μας.
(Εις Α 'Κορ., ομιλ. ΙΑ’,3, ΕΠΕ18,296 -ΜG 61, 91).
ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΙΣΧΥΡΟΥΣ
2538. Οι έλεγχοι και οι επιπλήξεις έχουν παραμερισθεί, ή μάλλον χρησιμοποιούνται και μάλιστα υπερβολικά εναντίον των αδυνάτων, ενώ όταν παρεκτρέπονται οι άνθρωποι της εξουσίας, δεν τολμούμε να ανοίξουμε ούτε το στόμα. (Περί Ίερωσύνης, λόγος Γ', 9, ΕΠΕ 28, 136-ΜG48, 646).
Γ') ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΝΔΕΙΚΝΥΤΑΙ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ. ΔΕΝ ΚΑΡΠΟΦΟΡΕΙ ΣΤΟΥΣ ΠΟΝΕΜΕΝΟΥΣ
2539. Μια ψυχή, που κυριεύθηκε από το πένθος, δεν είναι σε θέση ούτε να πει ούτε να ακούσει κάτι το υγιές. (Εις ρητόν «Δει και αιρέσεις είναι», 1, ΕΠΕ 27, 252 ΜG 51, 253).
ΟΤΑΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΠΡΟΣΒΟΛΕΣ,ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΙΣ ΠΑΡΑΒΛΕΠΟΥΜΕ, ΟΤΑΝ ΟΜΩΣ ΠΡΟΣΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΑΛΛΟΙ, ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΕΛΕΓΞΟΥΜΕ ΑΥΤΟΝ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΙ
2540. Αλλά έβρισε το παιδί μου, λέγει, αλλά έβρισε τον υπηρέτη μου. Μη νομίσεις ότι είναι αδυναμία, το να μην κάνεις και συ το ίδιο. Τί λοιπόν, ισχυρίζεται, αν περιφρονεί, και αν πει πάλι τα ίδια; Στην περίπτωση αυτή να ελέγξει; Να ελέγξεις, να κάμεις αυστηρές παρατηρήσεις, να τον παρακαλέσεις (η οργή του άλλου καταπραύνεται με τη δική μας πραότητα), αφού τον πλησιάσεις να τον κατηγορήσεις. Βέβαια για τις αδικίες που έγιναν σε μας, δεν είναι ούτε αυτό αναγκαίο για τις αδικίες όμως που γίνονται σε άλλους, είναι αναγκαίος ο έλεγχος.
(Εις Πράξ., ομιλ. ΙΕ', 4, ΕΠΕ15, 438 -ΜG 60, 125).
ΕΙΝΑΙ ΑΝΩΦΕΛΟ ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ ΔΙΕΣΤΡΑΜΜΕΝΟΥΣ
2541. Δεν είναι δυνατόν, όταν μάχεσαι με διεστραμμένους ανθρώπους, να τους ωφελήσεις ποτέ σε κάτι. (Εις Α' Τιμ., ομιλ. ΙΒ', 3, ΕΠΕ23, 318-ΜG 62, 561).
ΣΤΟΥΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΟΥΣ ΔΕΝ ΣΤΟΙΧΙΖΕΙ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ, ΑΛΛΑ Η ΤΙΜΩΡΙΑ
2542. Εκείνοι που είναι ηθικά αναίσθητοι δεν θεωρούν κάτι πάρα πολύ σοβαρό τις εναντίον τους κατηγορίες, θεωρούν όμως φοβερή την τιμωρία. ΕΙς Ήσ., κεφ. Γ ', 6, ΕΠΕ 8,328-).
ΟΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΕΘΥΣΜΕΝΟ ΝΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ, ΟΤΑΝ ΑΝΑΝΗΨΕΙ
2543. Στους μεθυσμένους δεν κάνουμε καμιά παρατήρηση, όταν όμως ανανήψουν και συνέλθουν από τη μέθη, τότε τους επιπλήττουμε. (Εις Πράξ., ομιλ. Θ ', 2, ΕΠΕ 15,258- ΜG 60, 78).
Δ΄) ΝΑ ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΤΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΟΙ. ΟΤΑΝ ΣΦΑΛΛΟΥΜΕ, ΝΑ ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΚΙ ΕΜΕΙΣ ΠΡΟΘΥΜΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ
2544. Να δέχεσαι πρόθυμα τον έλεγχο, όταν διαπράττεις κάποιο σφάλμα.(Εις Α' Κορ., ομιλ. ΜΔ,΄6, ΕΠΕ 18Α, 756- ΜG 61, 378γ').
ΕΙΝΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΣ
2545. Το να ανέχεται κανείς την επιτίμηση είναι χρήσιμο. Ας ανεχόμαστε λοιπόν την επίπληξη.(Εις Έβρ., ομιλ. Δ', 6, ΕΠΕ24, 318-ΜG63, 46).
Η ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΑΡΤΥΡΕΙ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ
2546.Το να ανέχεσαι με γενναιότητα τον έλεγχο, αυτό είναι το πιο μεγάλο εγκώμιο και έπαινος όχι τυχαίος, και μάλιστα έπαινος μιας πράξεως ύψιστης φιλοσοφίας.[ Προς Εγκαλέσαντας, 2,ΕΠΕ26,410-MG51,136]
ΕΙΝΑΙ ΑΦΡΟΣΥΝΗ ΝΑ ΜΗ ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΤΙΣ ΠΑΡATΗΡΗΣΕΙΣ ΑΥΤΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΣΠΑΘΟΥΝ ΝΑ ΜΑΣ ΔΙΟΡΘΩΣΟΥΝ
2547. Αυτό που είπα πολλές φορές, αυτό επαναλαμβάνω και τώρα: «Πρέπει να υπάρχουν πολλοί ελεγκτές αυτών που λέγονται, πρέπει να υπάρχουν εξεταστές και διορθωτές». Δεν είναι ντροπή να διορθώνεσαι από άλλους, αντίθετα, ντροπή είναι να διώχνεις αυτούς που σε διορθώνουν και να το κάνεις αυτό βλάπτοντας τη σωτηρία σου. Εσύ, αν τύχει να φορέσεις ανάποδα το ρούχο σου, ακόμη και σε υπηρέτη επιτρέπεις να σε διορθώσει και δεν ντρέπεσαι να δεχθείς υπόδειξη από εκείνον (αν και κάτι τέτοιο αποτελεί ντροπή για σένα). Εδώ δε που βλάπτεται η ψυχή σου, ντρέπεσαι, πες μου, να διαπαιδαγωγείσαι από άλλον; Και, όταν μεν πρόκειται να σε βοηθήσει ο υπηρέτης σου να ντυθείς και να φορέσεις τα υποδήματά σου, τον υποφέρεις, όταν όμως πρόκειται κάποιος να στολίσει την ψυχή σου, δεν μπορείς να τον υποφέρεις; Πόσης ανοησίας γνώρισμα δεν είναι όλα αυτά; Σε τέτοια θέματα ας είναι δάσκαλός σου και ο υπηρέτης και το παιδί και η γυναίκα και ο φίλος και ο συγγενής και ο γείτονας. Γιατί, όπως ακριβώς το θηρίο που είναι από παντού κυνηγημένο και περικυκλωμένο, δεν είναι δυνατόν να διαφύγει, έτσι και εκείνος που έχει πολλούς φύλακες να τον επιτηρούν, πολλούς που τον επιτιμούν και που δέχεται χτυπήματα από παντού, δεν είναι δυνατόν να μην είναι προφυλαγμένος. Και την μεν πρώτη η μέρα πολύ δύσκολα θα το υποφέρει αυτό το ίδιο και τη δεύτερη και τρίτη ημέρα , έπειτα όμως τα πράγματα θα είναι πολύ εύκολα και μετά την τέταρτη ημέρα, δεν θα υπάρχει πλέον θέμα. (Εις Πράξ., ομιλ.Ι,΄5, ΕΠΕ 15, 314 -ΜG 60, 92-94).
ΝΑ ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΤΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ ΚΑΙ ΝΑ ΤΟΥΣ ΕΠΙΔΟΚΙΜΑΖΟΥΜΕ, ΟΤΑΝ ΑΠΕΥΘΥΝΟΝΤΑΙ ΔΙΚΑΙΑ ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ
2548. Τέτοια ψυχική διάθεση πρέπει να έχουν και τώρα όσοι επικρίνονται για τις αμαρτίες τους, να κλαίνε και να οδύρονται... Έτσι πρέπει να ανέχονται τις επιπλήξεις των πατέρων, έτσι πρέπει και οι πνευματικοί οδηγοί να συμπάσχουν μαζί μ’ αυτούς που αμαρτάνουν. Γιατί δεν εξαρτώνται τα πάντα απ’ αυτούς, αλλά και από σας. Γιατί, αν δει αυτός που αμάρτησε, ότι ο μεν πατέρας του τον επιπλήττει, τα δε αδέρφια του τον κολακεύουν, γίνεται περισσότερο αδιάφορος. Όταν λοιπόν ο πατέρας κατακρίνει, να οργισθείς και συ μαζί του, είτε γιατί φροντίζεις για τον αδελφό σου, είτε γιατί συμφωνείς με τον αγανακτισμένο πατέρα σου. Μόνον δείξε πολύ ενδιαφέρον και πένθησε, όχι επειδή τον κατέκριναν, αλλά επειδή αμάρτησε. αν εγώ προσπαθώ να χτίσω κι εσύ γκρεμίζεις, δεν ωφελούμε σε τίποτε, αλλά καταβάλλουμε μόνον κόπους. Και δεν περιορίζεται μέχρις εδώ η ζημία σου, αλλά και επισύρεις τιμωρία στον εαυτό σου. Γιατί εκείνος που εμποδίζει τη θεραπεία του τραύματος, δεν έχει μικρότερη, αλλά μεγαλύτερη ευθύνη από εκείνον που το προκάλεσε. Γιατί δεν είναι ίσο το να πληγώσεις και το να εμποδίσεις τη θεραπεία της πληγής, το δεύτερο έχει σίγουρα ως αποτέλεσμα το θάνατο, ενώ το πρώτο όχι οπωσδήποτε.(Εις Β'Κορ., ομιλ. ΙΔ', 3, ΕΠΕ19,394 - ΜG61, 500-501).
ΝΑ ΜΗ ΔΙΣΤΑΖΟΥΜΕ ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ ΟΥΤΕ ΝΑ ΔΥΣΦΟΡΟΥΜΕ,OΤΑΝ ΕΛΕΓΧΟΜΑΣΤΕ
2549. «Όλα τα έργα κάτω από το φώς του ελέγχου γίνονται φανερά»1... «Γιατί κάθε τι που φανερώνεται», λέγει ο Απ. Παύλος, «είναι σαν το φώς». Γι’ αυτό σας παρακαλώ, ούτε σεις να διστάζετε να ελέγχετε, ούτε να δυσανασχετείτε, όταν ελέγχεστε. Γιατί, όσον καιρό γίνεται κάτι στο σκοτάδι, γίνεται με μεγαλύτερη ευκολία (γιατί δεν το αναχαιτίζει κανένας), όταν όμως υπάρχουν πολλοί μάρτυρες, έρχεται στο φώς. Γι’ αυτό ιδιαίτερα ας κάνουμε τα πάντα, ώστε να αποτρέψουμε την πνευματική απονέκρωση των αδελφών μας, ώστε να σκορπίζουμε το σκοτάδι, ώστε να προσελκύουμε τον ήλιο της δικαιοσύνης (που είναι ο Χριστός). Γιατί, αν είναι πολλοί εκείνοι που μεταδίδουν φώς πνευματικό, και σ’ αυτούς θα είναι εύκολος ο δρόμος της αρετής και εκείνοι που βρίσκονται στο πνευματικό σκοτάδι ευκολότερα θα ελκυστούν, όσο το φώς δυναμώνει και το σκοτάδι εξαφανίζεται.(Εις Έφ., oμιλ. ΙΗ', 4, ΕΠΕ 21, 160-ΜG62,126-128).1. Έφ. 5,13.
Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΤΙΚΟΣ, ΑΛΛΑ ΔΕΙΓΜΑ ΑΓΑΠΗΣ
2550.Κανείς λοιπόν, αγαπητοί, μη θεωρεί βαριά την επίπληξη και τον έλεγχο. Γιατί δε σας κατηγορούμε, επειδή σας μισούμε, αλλά επειδή ενδιαφερόμαστε για σας. «Γιατί είναι πολύ πιο αξιόπιστα και ωφέλιμα τα τραύματα (οι έλεγχοι), που προέρχονται από φίλους, παρά τα αυθόρμητα δήθεν φιλήματα (οι κολακείες) των εχθρών»1. (Εις Γέν., λόγ. Δ΄,3, ΕΠΕ 8, 72- ΜG 54, 597).1. Παροιμ. 27, 6.
OΤΑΝ ΑΠΟΒΛΕΠΕΙ ΣTH ΔΙΟΡΘΩΣΗ, ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟΝ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ
2551. Και ο σίδερος είναι βαρύς και το σφυρί βαρύ, αλλά κατασκευάζουν χρήσιμα χρυσά και αργυρά σκεύη και ισιάζουν τα στραβά. Αν το σφυρί δεν ήταν βαρύ, δεν θα μπορούσε να ισιάξει τα στραβά σκεύη. Έτσι και ο λόγος μας ο βαρύς έχει τη δύναμη να διαπλάσσει την ψυχή. Μην αποφεύγουμε λοιπόν τους αυστηρούς ελέγχους, ούτε τα τραύματα που αυτοί προκαλούν. Το τραύμα προκαλείται, όχι για να κομματιάσει, ούτε να συντρίψει την ψυχή, αλλά για να διορθώσει. (Εις Φιλιπ., ομιλ. Ζ', 6, ΕΠΕ21,524-ΜG62,227-228, oμιλ. ΣΤ', 6).
ΠΟΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΟΥ
2552. «Η αγάπη μου είναι μαζί με όλους σας»1... Γιατί αυτά τα λόγια ήταν λόγια ανθρώπου που αγαπάει υπερβολικά. Επειδή δηλαδή βρισκόταν τοπικά μακριά τους, σαν να άπλωσε το δεξί του χέρι, τους αγκάλιασε λέγοντας: «Η αγάπη μου είναι μαζί σας», σαν να έλεγε, εγώ είμαι μαζί με όλους σας. Με αυτά τους δείχνει ως ότι όσα τους έγραψε δεν ήταν λόγια θυμού ούτε αγανακτήσεως, αλλά πατρικής φροντίδας, αφού βέβαια μετά από τις τόσες κατηγορίες δεν τους αποστρέφεται, αλλά και τους αγαπάει και τους περιβάλλει με στοργή, αν και βρίσκονται μακριά, αφού τους αγκαλιάζει και τους θερμαίνει με τις επιστολές και τα γραφόμενα του. Γιατί έτσι πρέπει να ενεργεί εκείνος που θέλει να διορθώσει κάποιον ενώ εκείνος που προσπαθεί να διορθώσει μόνο με το θυμό, ικανοποιεί το δικό του πάθος. Εκείνος όμως, που και μετά τη διόρθωση του ένοχου, εκδηλώνει την αγάπη του, αποδεικνύει ότι και τα λόγια της επιπλήξεως, που χρησιμοποίησε, ήταν αποτέλεσμα (καρπός) φιλοστοργίας. Έτσι λοιπόν ας παιδαγωγούμε κι εμείς ο ένας τον άλλο, και ούτε αυτός που ελέγχει να οργίζεται, γιατί αυτό είναι απόδειξη πάθους και όχι ενδιαφέροντος για τη διόρθωση του άλλου, ούτε εκείνος που ελέγχεται να δυσανασχετεί, γιατί ο έλεγχος αποβλέπει στη θεραπεία του και δεν πρέπει να του προκαλεί αποστροφή. Αν λοιπόν οι γιατροί καυτηριάζουν και δεν κατηγορούνται γι’ αυτό, αν και πολλές φορές δεν πετυχαίνουν το σκοπό τους, εκείνοι δε που καυτηριάζονται και δέχονται τη χειρουργική επέμβαση, αν και πονούν, εν τούτοις θεωρούν ως ευεργέτες τους γιατρούς, που τους προκαλούν τον πόνο, πολύ περισσότερο εκείνος που δέχεται τον έλεγχο πρέπει να έχει τα ίδια αισθήματα και να αντιμετωπίζει αυτόν που τον διορθώνει σαν γιατρό και όχι σαν εχθρό. Κι εμείς που επιπλήττουμε, ας πλησιάζουμε με τον ίδιο τρόπο, με πολλή ημερότητα, με πολλή σύνεση. »
(Εις Α'Κορ., ομιλ. ΜΔ΄,6, ΕΠΕ 18Α, 754 -ΜG61, 377γ').1. Α'Κορ. 16,24.
ΟI ΚΑΛΟΠΡΟΑΙΡΕΤΟΙ ΤΟΝ ΔΕΧΟΝΤΑΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΑ
2553. Δεν επλήγωσε τη Σαμαρείτιδα ο έλεγχος του Χρίστου, αλλά μάλλον την προσέλκυσε, ώστε να αποκτήσει περισσότερη οικειότητα. Γιατί τέτοιες είναι οι γενναίες ψυχές. Aυτά που άλλους τους σκανδαλίζουν, αυτά τα ίδια τις βοηθούν να διορθωθούν. (Oμιλία λεχθείσα εν τω ναώ της Αγίας Αναστασίας, 1, ΕΠΕ 36, 172-ΜG63, 493).
ΕΙΝΑΙ ΛΥΤΡΩΤΙΚΟΣ, OΤΑΝ ΤΟΝ ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ
2554. Μην αγανακτείς, όταν ακούς κατηγορίες και ελέγχεσαι από άλλους. Έτσι γίνονται ελαφρότερα τα αμαρτήματά σου, όταν άλλοι σε κατηγορούν. Αυτοί επιβαρύνουν τον εαυτό τους, ενώ εσένα σε οδηγούν στη φιλοσοφημένη ζωή. [Εις Έβρ., ομιλ. ΚΖ’, 5, ΕΠΕ 25, 234- ΜG 63, 190]
Οι ΜΑΘΗΤΕΣ ΝΑ ΔΕΧΟΝΤΑΙ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ
2555.Αν κάποιος ανέχεται το φίλο, όταν τον επικρίνει αυστηρότερα από όσο πρέπει, γιατί εξετάζει το σκοπό στον οποίο αποβλέπει και το ότι το κάνει αυτό από φιλική διάθεση και όχι από αλαζονεία, πολύ περισσότερο οφείλει ο μαθητής να ανέχεται το δάσκαλο, όταν τον επιπλήττει, και μάλιστα το δάσκαλο που δεν τα λέει αυτά σαν εξουσιαστής, ούτε σαν άρχοντας, αλλά σαν κηδεμόνας. [Εις Έβρ., ομιλ. Δ', 6, ΕΠΕ 24, 316 -ΜG63, 45].
ΝΑ ΤΟΝ ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΕΥΓΝΩΜΟΝΩΣ
2556. Ευγνωμονώ αυτούς που με κατηγορούν. Γιατί αυτοί είτε δίκαια είτε άδικα με κατηγορούν, δεν το κάνουν αυτό επειδή θέλουν να με κατηγορήσουν, αλλά για να με διορθώσουν ενώ οι εχθροί, κι αν ακόμη με κατηγορούν δίκαια, σπεύδουν να με ελέγξουν, όχι για να με διορθώσουν, αλλά για να με διαπομπεύσουν... Όποιο κίνητρο κι αν έχει ο έλεγχος, είναι μεγάλη αρετή το να μπορεί κανείς να ανέχεται τους ελέγχους και τις κατηγορίες και να μην εξαγριώνεται. Γιατί, όπως λέγει η 'Αγ. Γραφή: «Οποίος μισεί τους ελέγχους, είναι ανόητος»1. ...Ας μη δυσανασχετούμε, όταν ελεγχόμαστε..., γιατί ό,τι ακριβώς είναι τα φάρμακα για τα τραύματα, το ίδιο είναι για τα σφάλματά μας οι έλεγχοι. "Όπως ακριβώς λοιπόν εκείνος που αποκρούει τα φάρμακα είναι ανόητος, έτσι και εκείνος που δεν δέχεται τους ελέγχους είναι ανόητος. (Προς εγκαλέσαντας, 1, ΕΠΕ 26,398-400- ΜG 51, 133).1. Παροιμ. 12,1.
ΝΑ ΕΠΙΖΗΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΝ
2557.Τον δίκαιο και ενάρετο άνθρωπο, κι αν ακόμη σε πειράζει με λόγια, κι αν σε επιπλήττει, να επιδιώκεις να τον συναναστρέφεσαι, γιατί αυτός είναι εκείνος που πραγματικά σε αγαπάει.
(Εις Ψαλμ. ΡΜ', 7, ΕΠΕ 7,318-ΜG 55, 440η').
ΖΗΜΙΩΝΕΤΑΙ ΟΠΟΙΟΣ ΔΕΝ ΔΕΧΕΤΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΑΠΛΟΊΚΟΥΣ ΑΚΟΜΗ
2558. Πολλοί πολλές φορές, για να μη φανούν ότι έχουν ανάγκη της συμβουλής των άλλων, προτίμησαν να χάσουν την ωφέλεια από τη συμβουλή, παρά να δεχθούν την παραίνεση και να διορθώσουν το σφάλμα τους, ή καλύτερα, προτίμησαν να αγνοούν παρά να μάθουν, μη γνωρίζοντας ότι δεν είναι άξιο κατηγορίας το να μάθουν, αλλά να το αγνοούν. Αυτό είναι άξιο κατηγορίας, όχι το να διδάσκονται, αλλά το να μένουν αμαθείς, όχι το να ελέγχονται, αλλά το να σφάλλουν και να μη διορθώνονται. Γιατί είναι δυνατόν, πραγματικά είναι δυνατόν και σε άνθρωπο μικρό και άσημο να συναντήσει κανείς κάποια αρετή, που να μην την βρίσκει πολλές φορές στο σοφό και στο διάσημο. 
(Προς εγκαλέσαντας, 2, ΕΠΕ26,406-408- ΜG 51, 135).
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΜΕ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΤΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ
2559. Αν ο έλεγχος είναι ειλικρινής, οφείλεις να εκδηλώνεις αισθήματα σεβασμού απέναντι σ’εκείνον που σου έκανε τους ελέγχους και να τον ευγνωμονείς γι’αυτούς.
(Εις Ιωάν., ομιλ. ΜΗ', 3, ΕΠΕ13, 628 -ΜG 59, 272).
Ε') ΩΦΕΛΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΩΦΕΛΙΜΟΣ
2560.Aν, ακούοντας τις παρατηρήσεις μου, στενοχωρείσθε και πονάτε, σας χρωστώ μεγάλη ευγνωμοσύνη. «Γιατί, ποιος είναι αυτός που με ευφραίνει, παρά εκείνος που δέχεται τους ελέγχους μου και στενοχωρείται για τα σφάλματά του;»1. Μη λοιπόν πάψετε ποτέ να στενάζετε γι’ αυτά και να πονάτε. Γιατί η θλίψη για τα σφάλματά σας θα είναι η αρχή της βελτιώσεώς σας. Γι’ αυτό κι εγώ μίλησα αυστηρότερα, ώστε, αφού κάνω βαθύτερη την τομή, σας απαλλάξω από τη σαπίλα εκείνων που σας μεθούν (με τις κολακείες τους). Για να σας επαναφέρω στην πλήρη υγεία της ψυχής. (Εις Ματθ., ομιλ. ΣΤ, 8, ΕΠΕ 9,224 -ΜG57, 72).  1. Β'Κορ.2,2.