2561.Πρόσεξε, πόσα καλά προξένησε αυτή η επίπληξη. Γιατί τους απομάκρυνε από τις Ιουδαικές προλήψεις για διάκριση φαγητών και από ράθυμους που ήταν τους έκαμε πιο προσεκτικούς, και τους απάλλαξε από τη φιλοδοξία και ολιγοπιστία, ώστε να μη φοβούνται, ούτε να τρέμουν, αν συνέβαινε κάποτε να έ χουν λίγα ψωμιά, ούτε να φροντίζουν για την πείνα, αλλά να τα περιφρονούν όλα αυτά. (ΕίςΜατθ., ομιλ. ΝΓ', 3, ΕΠΕ11,160 -ΜG58, 530) .
ΘΑ ΛΕΜΕ OΣΑ ΩΦΕΛΟΥΝ, EΣΤΩ ΚΑΙ ΑΝ ΕΝΟΧΛΟΥΝ
2562.Είναι ενοχλητικός ο ελεγκτικός λόγος, αλλά αν τον προσέχουμε, φέρνει κέρδος. Γιατί δεν πρέπει να λέμε πάντοτε εκείνα που ευχαριστούν, αλλά πάντοτε εκείνα που μπορούν να φέρουν συστολή στην ψυχή και να την σωφρονίσουν. [Εις Εφεσ., ομιλ. ΣΤ, 7, ΕΠΕ 20, 564 -ΜG62 -48-49δ’] . ΕΜΠΟΔΙΖΕΙ ΤΟ ΚΑΚΟ ΝΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΕΨΕΙ
2563.Εκείνος που κατηγορεί όσους σφάλλουν, αν δεν τους ωφελεί τίποτε άλλο, τουλάχιστον δεν τους αφήνει να χειροτερέψουν. Γιατί κανένας δεν είναι τόσο πολύ αναίσχυντος και θρασύς, που να ακούει συνεχώς κάποιους να τον κατηγορούν και να μην ντρέπεται, ούτε να εγκαταλείπει την πολλή κακία. Γιατί υπάρχει, υπάρχει πραγματικά και στους αναίσχυντους κάποιο ίχνος ντροπής. Γιατί ο Θεός φύτεψε τη ντροπή στην ανθρώπινη φύση μας. Επειδή δηλαδή δεν αρκούσε ο φόβος να ρυθμίσει τη διαγωγή μας, ο Θεός εφεύρε και άλλους τρόπους, για να μην αμαρτάνουμε, όπως η κατηγορία, ο φόβος προς του ισχύοντες νόμους... Γιατί πολλές φορές μερικές πράξεις που δεν έγιναν από σεβασμό προς το Θεό, έγιναν από ντροπή. Αυτά που δεν έγιναν από σεβασμό προς το Θεό, έγιναν από το φόβο των ανθρώπων. [Εις Φιλιπ. ομιλ. Ε', 4, ΕΠΕ 21, 460-462- ΜG62, 209-210, oμιλ. Δ΄,4].
ΠΙΚΡΑΙΝΕΙ, ΑΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΕΙ
2564.Γνωρίζω ότι δαγκώνουν και προκαλούν πόνο τα ελεγκτικά λόγια, αλλά τι να κάνω; Αν δεν βάλω πικρά φάρμακα πάνω στις πληγές, δεν θεραπεύονται. [Εις Ήσ., ομιλ. ΣΤ', 4, ΕΠΕ 8Α, 438- ΜG 56,140].
Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΚΑΚΩΝ ΠΡΟΦΥΛΑΣΣΕΙ ΤΟΥΣ ΚΑΛΟΥΣ
2565. Και τα λέγω τώρα αυτά, όχι για να ελέγξω αυτόν που έπεσε, αλλά θέλοντας να καταστήσω περισσότερο ασφαλείς αυτούς που στέκουν όρθιοι, όχι για να ξύσω τα τραύματα του πληγωμένου, αλλά για να διατηρήσω μόνιμα υγιείς αυτούς που δεν πληγώθηκαν ακόμη, όχι για να καταποντίσω αυτόν που παλεύει μέσα στα κύματα, αλλά για να διδάξω αυτούς που πλέουν με ούριο άνεμο, ώστε να μην βουλιάξουν. (Εις Ευτρόπ., ομιλ. Α2, ΕΠΕ 33, 90- ΜG52, 393). ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Eδώ ο Χρυσόστομος αναφέρεται στους ελέγχους του προς τον αυλικό Εύτρόπιο, που έπεσε στη δυσμένεια του Αύτοκράτορα Άρκαδίου και, για να σωθεί, κατέφυγε στην Εκκλησία.
ΦΕΡΝΕΙ ΥΓΕΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ
2566.Εκείνος που ελέγχει μπορεί να φροντίζει περισσότερο από κείνους που κάνουν χατίρια;... Ναι, γιατί, όπως λέγει ο σοφός Σολομών: «Είναι περισσότερο άξια εμπιστοσύνης και ωφέλιμα τα τραύματα που μας προκαλούν οι έλεγχοι των φίλων, παρά τα πρόθυμα, αλλά υποκριτικά, φιλήματα των εχθρών»1..., γιατί τα τραύματα των ελέγχων θεραπεύουν, ενώ τα φιλήματα των εχθρών δημιουργούν αρρώστια αθεράπευτη. (Εις Εύτροπ., ομιλ. Α', 1, ΕΠΕ 33, 88- ΜG52, 392). 1. Παροιμ. 27, 6.
Η ΝΤΡΟΠΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΕΙΝΑΙ ΑΡΧΗ ΔΙΟΡΘΩΣΕΩΣ
2567.Οι αναίσθητες ψυχές δεν μπορούν να μεταβληθούν εύκολα, ενώ εκείνες που έχουν την ευαισθησία να ντρέπονται και να κοκκινίζουν και να πονούν και να θλίβονται στις επιπλήξεις, μας παρέχουν μεγάλη απόδειξη ότι γρήγορα θα απομακρυνθούν από την κακία... Γιατί αυτός που δεν ξέρει να πονάει, πώς είναι δυνατόν να διορθωθεί ποτέ; (Μη άναβαίνειν εις ιπποδρομίας και θέατρα, 1, ΕΠΕ 33, 332- ΜG 63, 511).
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΡΧΗ ΔΙΟΡΘΩΣΕΩΣ
2568.Βλέπω πολύ καρπό να βλαστάνει από τη λύπη που σας επροκάλεσαν οι παρατηρήσεις μου. Επειδή και τα φάρμακα, που θεραπεύουν τις πληγές, πρώτα ερεθίζουν τα τραύματα και έπειτα τα απαλλάσσουν από το σάπιο μέρος έτσι και ο λόγος που πληγώνει τον ακροατή, αρχίζει τη διόρθωσή του. (Μη άναβαίνειν εις Ιπποδρομίας και θέατρα, 1, ΕΠΕ 33, 330 -ΜG 63, 511).
OΤΑΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΠΡΑΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ, ΔΕΝ ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΙ ΑΛΛ’ ΑΓΓΙΖΕΙ TΗΝ ΨΥΧΗ
2569.Τους υπενθύμισε (ο Απ. Πέτρος) με πραότητα τις εγκληματικές τους πράξεις και δεν πρόσθεσε τίποτε άλλο... Ντράπηκαν (οι Ιουδαίοι) από την επιείκεια του Πέτρου, γιατί μιλούσε σαν στοργικός πατέρας και δάσκαλος σ’ αυτούς που σταύρωσαν τον Κύριό του και είχαν φονικές διαθέσεις και εναντίον των Αποστόλων. Όχι μόνον πείσθηκαν, αλλά καταδίκασαν τον εαυτό τους, συναισθάνθηκαν αυτά που είχαν διαπράξει. Γιατί δεν τους έδωσε αφορμή να εξαφθεί ο θυμός τους και να σκοτισθεί η διάνοιά τους, αλλά με την ταπεινοφροσύνη του, αφού σκόρπισε σαν κάποια ομίχλη την αγανάκτηση (που θα μπορούσε να προκαλέσει ο έλεγχός του), μ’ αυτό τον τρόπο τους παρουσίασε το έγκλημα, που είχαν τολμήσει να διαπράξουν... Ώστε, αν θέλεις να παρακινήσεις σε αγώνα για τη διόρθωσή του αυτόν που αδίκησε, μην τον κατηγορήσεις, αλλά προσπάθησε και θα κατηγορήσει εκείνος τον εαυτό του γιατί το γένος των ανθρώπων είναι φιλόνεικο (και γι’ αυτό δεν πρέπει να είμαστε εριστικοί). Αυτό έκαμε και ο Πέτρος ,δεν τους κατηγόρησε με αυστηρότητα, αλλά αντίθετα, προσπάθησε να πετύχει το σκοπό του, όσο μπορούσε πιο ήμερα γι’ αυτό και τους άγγιξε την ψυχή. (Εις Πράξ., ομιλ. Ζ, 1, ΕΠΕ 15, 196-198 -ΜG 60, 63).
ΣΤ') ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ. ΠΟΤΕ ΘΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΟΚΝΗΡΟΥΣ
2570.Θέλεις να διορθώσεις τη συμπεριφορά του τεμπέλη και να τον απομακρύνεις από την οκνηρία και να τον βάλεις σε δουλειά; Δος του πρώτα δουλειά και τότε να τον επιπλήξεις, για να μη δώσεις την εντύπωση ότι είσαι σκληρός και κατηγορηθείς για αδιαφορία, αλλά να αποκτήσεις τη φήμη ότι φροντίζεις για τους άλλους... Εκείνος που ελέγχει, αφού προηγουμένως δώσει, κάνει ευπρόσδεκτη τη συμβουλή, γιατί επιπλήττει όχι από απανθρωπιά αλλά από ενδιαφέρον. (Εις την ρήσιν « Έχοντες το αυτό πνεύμα», ομιλ. Β', 8, ΕΠΕ 27, 338-340 -ΜG 51, 288 ].
ΟI ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΕΧΟΥΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΝΑ ΚΡΙΝΟΥΝ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥΝ, ΑΛΛΑ ΣΤΟΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΚΑΙΡΟ ΚΑΙ ΜΕ ΠΟΝΟ 2571.«Γιατί κατακρίνεις τον αδελφό σου;»1, λέγει ο Απ. Παύλος... Τι λοιπόν; Δεν πρέπει ούτε οι δάσκαλοι να κατακρίνουν τους μαθητές τους, όταν παρεκτρέπονται; Πρέπει βεβαίως, όταν πρόκειται για φανερά παραπτώματα, τα οποία έχουν oμολογήσει, αλλά κι αυτό πρέπει να γίνεται στον κατάλληλο καιρό και τότε με πόνο και ψυχική οδύνη και όχι με επίδειξη και αλαζονεία. (Εις Α’Κορ., ομιλ. ΙΑ΄, 2, ΕΠΕ 18,292 -ΜG61,90). 1. Ρωμ. 14,10.
ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΤΟΜΟΣ
2572.Με τη συντομία της εγχειρίσεως (του ελέγχου) να λιγοστεύουμε το αίσθημα του πόνου. Έτσι και αυτός1 με τη συντομία των λόγων σταμάτησε το ξέσπασμα της θρασύτητας του βασιλιά. Ό,τι δηλαδή ακριβώς είναι για τους αρρώστους η εγχείριση, το ίδιο είναι για τους αμαρτωλούς ο έλεγχος. (Εις Ήσ., ομιλ. Ε’, 2, ΕΠΕ 8Α, 414 -ΜG56, 132). 1.Ο Αρχιερέας Αζαρίας έλεγξε, αλλά με λίγα λόγια, το βασιλιά Οζία, που τόλμησε να εισέλθει στα Άγια των Αγίων, σφετεριζόμενος τα καθήκοντα του Άρχιερέα (Β' Παραλ. 26,16-21).
Ζ') ΤΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ
2573.Η επίπληξη σ’ ένα μόνον σκοπό ας αποβλέπει, στην ωφέλεια του πλησίον. (Εις Έβρ., ομιλ. ΚΓ', 4, ΕΠΕ 25, 148, 150 -ΜG 63, 165).
2574.Είτε επιπλήττει κανείς, είτε εξουσιάζει, είτε εξουσιάζεται, είτε μαθαίνει, είτε διδάσκει, όλα πρέπει να τα κάνει με αγάπη. (Εις Α'Κορ., ομιλ. ΜΑ ’, 2, ΕΠΕ 18Α, 744-746- ΜG 61, 375α').
ΑΠΟΒΛΕΠΕΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΠΑΡΕΚΤΡΟΠΗΣ
2575.Ο Θεός μας απειλεί με κόλαση, όχι για να μας ρίξει στην κόλαση, αλλά για να μας απαλλάξει από την κόλαση. Γιατί, αν ήθελε να μας τιμωρήσει, δεν θα μας απειλούσε προκαταβολικά, ώστε να λάβουμε μέτρα ασφάλειας και ν’ αποφύγουμε αυτά με τα οποία μας απειλεί. Απειλεί με τιμωρία, για να αποφύγουμε την πείρα της τιμωρίας μας φοβερίζει με λόγια, για να μη μας τιμωρήσει με έργα. [ Περί μετανοίας, ομιλ.Ζ΄,7,ΕΠΕ 30,280-MG49,336] .
2576.Είτε επαινείς, είτε κατηγορείς, και τα δύο να τα κάνεις όπως θέλει ο Θεός. Είναι δυνατόν να κατηγορήσει κάνεις προς δόξαν Θεού. Πώς; Πολλές φορές αγανακτούμε εναντίον των υπηρετών μας. Πώς λοιπόν είναι δυνατόν να κατηγορήσουμε προς δόξαν Θεού; αν δεις τον υπηρέτη ή τον φίλο ή κάποιον άλλον από τους δικούς σου να μεθάει, να κλέβει, αν τον δεις να τρέχει στα θέατρα, να αδιαφορεί για την ψυχή του, ή να ορκίζεται ή να παραβαίνει τον όρκο του ή να ψεύδεται, τότε να αγανακτήσεις, να τιμωρήσεις, να τον επαναφέρεις στον ορθό δρόμο, να τον διορθώσεις, όλα αυτά τότε τα έκαμες για το Θεό. Αν πάλι τον δεις να σφάλλει απέναντι σου και να μη σου προσφέρει τις υπηρεσίες που πρέπει, συγχώρεσέ τον, και τότε τον συγχώρεσες για το Θεό. Τώρα όμως πολλοί κάνουν το αντίθετο και για τους φίλους και για τους υπηρέτες τους. Όταν σφάλλουν απέναντι τους, γίνονται αυστηροί και ανελέητοι δικαστές, όταν όμως προσβάλλουν το Θεό και χάνουν τις ψυχές τους, τότε δεν κάνουν κανένα λόγο. (Λόγος εν ταίς Καλένδαις..., 4, ΕΠΕ 31, 482- MG 48, 958-959).
ΜΕΡΙΚΟΙ ΕΛΕΓΧΟΥΝ, ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΠΟΜΠΕΥΣΟΥΝ
2577.Μερικοί πολλές φορές επιπλήττουν, όχι επειδή θέλουν να ελέγξουν και να συμβουλέψουν, αλλά για να διαπομπεύσουν και να μεγαλοποιήσουν μπροστά στους άλλους το παράπτωμα. (ΕίςΑ ’Κορ., oμιλ. ΙΑ’,3, ΕΠΕ 18,298- ΜG 61, 91).
Η') Ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ- Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΕΧΝΗ
2578.Είναι μεγάλη αρετή να μπορεί κανείς να ανέχεται ελέγχους, είναι μεγάλη τέχνη να μπορεί κανείς να ελέγχει, αυτό είναι απόδειξη πολύ μεγάλης στοργής. (Προς εγκαλέσαντας, 1, ΕΠΕ 26, 400 -ΜG51, 133).
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΔΙΑΚΡΙΣΗ
2579.Ο Απ. Παύλος λέγει «έλεγξε, επίπληξε, παρηγόρησε»1. Δηλαδή ούτε αυτό πρέπει να κάνουμε μόνον, να ελέγχουμε δηλαδή, ούτε εκείνο μόνον (να παρηγορούμε), αλλά, αφού τα αναμίξουμε και τα δύο, να επιτύχουμε ολοκληρωμένη την ωφέλεια. Γιατί, αν ελέγχουμε τους ανθρώπους συνεχώς, τους κάνουμε πιο αδιάντροπους, αν πάλι τους παρηγορούμε συνεχώς, τους κάνουμε πιο νωθρούς και αδιάφορους. Γι' αυτό και οι γιατροί δεν χειρουργούν μόνον, αλλά και δένουν τα τραύματα, ούτε πάντοτε χορηγούν πικρά φάρμακα, αλλά πολλές φορές και ευχάριστα. Με τα πρώτα (την εγχείριση και τα πικρά φάρμακα) καθαρίζουν το σάπιο και με τα δεύτερα (με τους επιδέσμους και τα ευχάριστα φάρμακα) μαλακώνουν τον πόνο, που προέρχεται από την χειρουργική επέμβαση και τα πικρά φάρμακα. (ΕΙς Γέν., λόγ. Θ', 1, ΕΠΕ 8,156-158 -ΜG54, 621). 1. Β'Τιμ.4,2.
2580.Από τα πράγματα άλλα έχουν ανάγκη από διδασκαλία και άλλα από διαταγή. Αν λοιπόν διατάζεις όταν πρέπει να διδάσκεις, θα γίνεις καταγέλαστος. Το ίδιο ακριβώς θα πάθεις, όταν διδάσκεις σε περιπτώσεις που πρέπει να διατάζεις. (Εις Α' Τιμ., ομιλ. ΙΓ', 1, ΕΠΕ 23, 328 -ΜG 62, 563). ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΜΕΤΡΟ
2581.Πρέπει και εκείνοι που επιπλήττουν και ελέγχουν, να το κάνουν αυτό με μέτρο.(Εις Δαυίδ και Σαούλ, ομιλ. Γ', 2, ΕΠΕ7,616-ΜG54, 697).
2582. Ένας φιλόστοργος πατέρας που έχει άτακτο παιδί, επειδή κινείται από φυσική φιλοστοργία, δεν του κάνει παρατηρήσεις ανάλογες προς το σφάλμα του, ούτε πάλι το αφήνει εντελώς ατιμώρητο, αλλά το τιμωρεί με μετριοπάθεια, ώστε να μην εξοκείλει σε μεγαλύτερη κακία. [Κατήχησις Β', 4, ΕΠΕ 30,362-SOURCES CHRET. τ. 50,135].
Η ΕΠΙΠΛΗΞΗ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΜΕΤΡΗΜΕΝΗ
2583.Τα λόγια να είναι μετρημένα κατά την επίπληξη και να είναι συγχρόνως γεμάτα από θαυμασμό (για κάτι καλό που έχει αυτός που επιπλήττεται) και από επίπληξη για το παράπτωμά του.(Εις Πράξ., ομιλ. ΛΑ', 2, ΕΠΕ 16Α, 224-ΜG60, 230).
H ΚΑΛΟΣΥΝΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΝΔΥΑΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΠΛΗΞΗ
2584.Η καλοσύνη δεν είναι πάντοτε καλή. Όπως δηλαδή τους εδίδασκε την παρρησία ο Κύριος, έτσι και τους ελέγχει, οικονομώντας έτσι με αυτή την ποικιλία τη σωτηρία τους. Πρόσεξε δε, ότι και η επίπληξη είναι συχνή και η επιείκειά του επίσης. [Εις Ματθ., ομιλ. ΝΓ', 3, ΕΠΕ 11,158- ΜG58, 529].
ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΠΟΝΟ
2585.«Να ελέγχεις με κάθε μακροθυμία και κατάλληλη διδασκαλία»1. Γιατί εκείνος που ελέγχει έχει ανάγκη από μακροθυμία και η επίπληξη πρέπει να συνοδεύεται από παρηγοριά, ώστε να γίνει δεκτή. Τι σημαίνει αυτό που προσθέτει στη μακροθυμία λέγοντας «και με κατάλληλη διδασκαλία;». Όχι με θυμό, όχι με αποστροφή, όχι επεμβαίνοντας στα προσωπικά του ζητήματα, όχι σαν να συνάντησες εχθρό, όλα αυτά ας τεθούν κατά μέρος. Αλλά πώς; Με αγάπη, συμπονώντας μαζί του, πενθώντας περισσότερο από εκείνον, λειώνοντας από τη θλίψη για την κατάστασή του. (Εις Β' Τιμ., ομιλ. Θ’, 1, ΕΠΕ 23, 634- ΜG62, 651). 1.Β Τιμ.4,2.  
2586.Στην περίπτωση της θεραπείας των σωμάτων αυτός που καθαρίζει την πληγή, δεν αισθάνεται καθόλου τον πόνο, ενώ αυτός που υφίσταται την τομή, αυτός μόνον συνταράσσεται από τους πόνους. Σ’ εκείνους όμως που θεραπεύουν τις ψυχές δεν συμβαίνει το ίδιο, ...αλλ’ εκείνος που μιλάει, αυτός πρώτος πονεί, όταν ελέγχει τους άλλους. Ούτε λοιπόν όταν ελεγχόμαστε από άλλους πονάμε τόσο πολύ,όσο όταν ελέγχουμε άλλους για αμαρτήματα για τα οποία είμαστε κι εμείς υπεύθυνοι. Γιατί αμέσως επεμβαίνει η συνείδηση του ομιλητή, που έχει το αξίωμα να διδάσκει, όταν πέφτει στα ίδια σφάλματα με τους μαθητές κι έχει ανάγκη από τον ίδιο έλεγχο και κάνει στο δάσκαλο πικρότερο τον πόνο. (Ότι επικίνδυνον και τοις λέγουσι, 1, ΕΠΕ 31, 140-ΜG 50, 655).
2587.Γράφοντας την επιστολή, υπέφερα, πονούσα, όχι μόνον γιατί αμαρτήσατε, αλλά και γιατί αναγκαζόμουνα να σας λυπήσω1. Αλλά και αυτό είχε ως κίνητρο την αγάπη, όπως ακριβώς ένας πατέρας που έχει γνήσιο παιδί και πάσχει από γάγγραινα, αναγκάζεται να το χειρουργήσει και να το καυτηριάσει, υποφέρει και για τα δύο, και επειδή είναι άρρωστο και επειδή αναγκάζεται να το χειρουργήσει.[Εις Β Κορ.ομιλ.Δ΄,3,ΕΠΕ19,130-ΜG61,421] 1.B’Κορ.2,4
2588. «Μ’ αυτά που γράφω δε θέλω να σας ντροπιάσω, αλλά σας συμβουλεύω σαν παιδιά μου αγαπητά»1 ...Αυτός ο τρόπος της θεραπείας είναι άριστος, το να ελέγχει και να συμβουλεύει δηλαδή κανείς και συγχρόνως να δικαιολογεί τη σκέψη και την ενέργειά του... Γιατί αυτό όχι μόνον δεν αχρηστεύει την τομή, αλλά την κάνει να πάει βαθύτερα στην πληγή και να την θεραπεύσει, αφού ανακουφίζει το μεγάλο πόνο που προκαλεί ο έλεγχος. Εκείνος δηλαδή που ακούει ότι τα λέει αυτά όχι με την πρόθεση να κατηγορήσει, αλλά από αγάπη, δέχεται ευκολότερα τη διόρθωση... Γιατί δεν είπε σας συμβουλεύω σαν δάσκαλός σας, ούτε σαν Απόστολος, ούτε σαν μαθητές μου, αλλά «σας συμβουλεύω σαν παιδιά μου αγαπητά» και δεν είπε απλώς παιδιά, αλλά παιδιά περιπόθητα. Είναι σαν να τους λέει συγχωρείστε με και αν σας είπα κάτι βαρύ, από αγάπη το έκαμα. Και δεν είπε «σας επιπλήττω», αλλά «σας συμβουλεύω».
Μετά απ’ αυτά, ποιος δεν θα ανεχόταν ένα πατέρα που συμβουλεύει με πόνο τα πρέποντα;. (ΕίςΑ 'Κορ., ομιλ. ΙΓ', 3, ΕΠΕ18, 360 -ΜG 61, 109β'). 1. Α 'Κορ. 4, 14.
ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΑΤΑΒΑΣΗ
2589.Έτσι λοιπόν κι εμείς ας ελέγχουμε τα παιδιά, με συγκατάβαση, με αγάπη. (Εις Α' Κορ., ομιλ. ΑΓ', 7, ΕΠΕ 18Α, 406- ΜG61, 284στ'). Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΟΣ
2590.Αυτό προ πάντων είναι γνώρισμα ελέους και φιλανθρωπίας, το να επουλώνουμε τα τραύματα: «Λάδι όμως αμαρτωλού», λέει ο Ψαλμωδός, «ας μη χυθεί στο κεφάλι μου»1. Είδες ψυχή συγκροτημένη και γεμάτη αρετή; Των μεν δικαίων και εναρέτων και τις επιπλήξεις τις υπομένει με ευχαρίστηση, ενώ των παρανόμων και τα λόγια που λέγονται για ευχαρίστηση τα αποκρούει. Γιατί άραγε; Γιατί οι μεν παράνομοι και ελεώντας πολλές φορές κατέστρεψαν, ενώ οι δίκαιοι και επιπλήττοντας και ελέγχοντας αυστηρά διόρθωσαν. Και με τον μεν έλεγχο αυτών συνδέεται στενά και ευσπλαχνία, ενώ με την ευσπλαχνία εκείνων συνδέεται θάνατος. Γι’ αυτό και κάποιος είπε: «Είναι άξια περισσότερης εμπιστοσύνης τα τραύματα (οι έλεγχοι) που προέρχονται από φίλους, από τα γεμάτα φαινομενικό αυθορμητισμό φιλήματα (κολακείες) που προέρχονται από εχθρούς»2. Και πρόσεξε πώς αυτό εδώ φανερώνει τον αποστολικό λόγο: «Έλεγξε, επίπληξε, παρηγόρησε και ενίσχυσε»3. Τέτοιος βέβαια είναι και ο έλεγχος των αγίων. Έτσι κάνουν και οι γιατροί. Δεν χειρουργούν μόνον, αλλά και επιδένουν με επιδέσμους τις πληγές. Γι’ αυτό και ο Χριστός, θέλοντας να κάνει τον έλεγχο παραδεκτό, δεν επιτρέπει από την αρχή να δημοσιεύεται η επίπληξη και λέει: «Πήγαινε και υπόδειξέ του το σφάλμα του ιδιαιτέρως»4. Έτσι και ο Παύλος έκανε ασκώντας τον έλεγχο με ευσπλαχνία και άλλοτε μεν έλεγε: «Ω ανόητοι Γαλάτες»5, άλλοτε δε, «παιδάκια μου, που ξαναδοκιμάζω τώρα πόνους και ωδίνες για την αναγέννησή σας»6. Αυτός δηλαδή που ελέγχει, πρέπει να επινοεί πολλούς τρόπους ελέγχου, ώστε να γίνει εύκολα αποδεκτός ο έλεγχος, και χρειάζεται πολλή σύνεση εκείνος που παρέχει αυτό το φάρμακο. "Η καλύτερα χρειάζεται περισσότερη σύνεση εκείνος που ελέγχει, παρά εκείνος που χειρουργεί. Πώς αυτό; Γιατί εκεί μεν, άλλος είναι εκείνος που χειρουργεί και άλλος εκείνος που υπομένει τον πόνο, ενώ εδώ το ίδιο πρόσωπο και χειρουργείται και πονάει. (Εις Ψαλμ. ΡΜ', 7, ΕΠΕ 7,314-316-ΜG 55, 439-440η'). 1.Ψαλμ. 140, 5. 2.Παροιμ. 27, 6. 3.Β'Τιμ. 4,2 4.Ματθ. 18, 15. 5.Γαλ. 3, 1. 6.Γαλ. 4, 19
ΝΑ ΔΙΟΡΘΩΝΟΥΜΕ ΜΕ ΥΠΟΜΟΝΗ
2591.Πρέπει να σπεύδουμε να θεραπεύουμε και όχι να οργιζόμαστε και να αγανακτούμε. Γιατί και ο γιατρός, όταν διαπιστώσει ότι το νόσημα δύσκολα θεραπεύεται και υποχωρεί, δεν παραιτείται, ούτε δυσανασχετεί, αλλά τότε προπαρασκευάζεται περισσότερο για την επέμβαση και τη θεραπεία. (Εις Ματθ., ομιλ. Ξ', 1, ΕΠΕ 11, 400-402- ΜG58, 585).
ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΛΕΠΤΟΤΉΤΑ
2592. Πρόσεξε ότι και η επίπληξη γίνεται με δισταγμό, πράγμα που είναι γνώρισμα εκείνων που αγαπούν υπερβολικά. Δεν είπε, «δεν μας αγαπάτε», αλλά δεν μας αγαπάτε όσο εμείς γιατί δεν θέλει να τους προσβάλει υπερβολικά. (Εις Β 'Κορ., ομιλ. ΙΓ', 1, ΕΠΕ 19,360 -ΜG61,491).
2593.Τι λοιπόν, αν έχει ανάγκη διορθώσεως; «Δεν θα τον επιπλήξεις»1, λέγει ο Απ. Παύλος, αλλά θα συμπεριφερθείς σαν σε πατέρα που αμάρτησε, έτσι να διαλέγεσαι με καθένα που έσφαλε. «Τις ηλικιωμένες να τις συμβουλεύεις σαν μητέρες, τους νεωτέρους σαν αδελφούς, τις νεώτερες σαν αδελφές, προσέχοντας να τις συναναστρέφεσαι με κάθε αγνότητα»2. Η ίδια η φύση του πράγματος είναι κάτι το ενοχλητικό, εννοώ τον έλεγχο, και μάλιστα όταν γίνεται σε γέροντα ιδιαίτερα από νέο, η αυθάδεια είναι τριπλάσια. Μετριάζεται η δυσαρέσκεια που προξενεί ο έλεγχος με το λεπτό τρόπο και την καλοσύνη. Γιατί είναι δυνατόν να ελέγχει κανείς χωρίς να δυσαρεστεί, αν βεβαίως θέλει κάποιος να ελέγξει με προσοχή. Αυτό βέβαια απαιτεί πολλή σύνεση, είναι όμως δυνατόν. «Τους νεωτέρους να τους συμβουλεύεις σαν αδελφούς»1, λέγει. Γιατί και εδώ το προτρέπει αυτό; Υπονοεί τη θρασύτητα που διακρίνει τους νεαρούς εξ αιτίας της ηλικίας. Πρέπει λοιπόν και εδώ να ελαττώνουμε τη δυσαρέσκεια του ελέγχου με την επιείκεια. (Εις Α' Τιμ., ομιλ. ΙΓ', 2, ΕΠΕ 23, 334- ΜG62, 566). 1.Εδώ κάνει λόγο για τη συμπεριφορά μας προς ηλικιωμένα άτομα. Βλ. Α' Τιμ. 5,1. 2.Α ’Τιμ. 5,2. ΝΑ ΤΟΝ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΕΝΘΑΡΡΥΝΤΙΚΑ ΛΟΓΙΑ
2594.Αυτός είναι ο άριστος τρόπος θεραπείας, όχι μόνον να χειρουργούμε και να καθαρίζουμε, αλλά και να δένουμε τις πληγές με επιδέσμους. Αυτός είναι αποτελεσματικός κανόνας διδασκαλίας, όχι μόνον να επιπλήττουμε, αλλά και να παρηγορούμε και να ενισχύουμε. Τέτοια εντολή μας έδωσε ο Απ. Παύλος: «Να ελέγχεις, να επιπλήττεις, αλλά και να παρηγορείς, δείχνοντας μεγάλη μακροθυμία»1. αν παρηγορεί κανείς μόνον, κάνει τους ακροατές του αμελέστερους, αν τους επιπλήττει μόνον, τους κάνει σκληρότερους, γιατί δεν μπορούν να σηκώσουν το φορτίο των συνεχών ελέγχων και επαναστατούν αμέσως. Γι’ αυτό πρέπει να ποικίλει ο τρόπος της διδασκαλίας και του ελέγχου. Επειδή λοιπόν την προηγούμενη φορά ο λόγος ελύπησε πολύ την ψυχή πολλών, σήμερα η διδασκαλία πρέπει να είναι γλυκύτερη και για να ανακουφίσουμε τους πόνους που έφεραν οι έλεγχοι, είναι ανάγκη να στάξουμε σαν άλλο λάδι το γλυκό λόγο. [Ότι έπικίνδυνον καί τοίς λέγουσι..., 1, ΕΠΕ 31, 134 -ΜG50, 653]. 1. Β'Τιμ.,4,2.
2595.Γνωρίζω, ότι κάνω υπερβολική χρήση της επιπλήξεως, αλλά συγχωρείστε με, σας παρακαλώ. Γιατί τέτοια είναι η πονεμένη ψυχή. Γιατί δεν τα λέω αυτά από αποστροφή, αλλά από ενδιαφέρον και ψυχή φιλόστοργη. Γι’ αυτό, αφού αφήσω για λίγο την αυστηρότητα, επειδή η αυστηρότητα ενίκησε την επέκταση και της ίδιας της πληγής του πόνου, θέλω να οδηγήσω την αγάπη σας και προς αγαθές ελπίδες, ώστε να μην απελπισθείτε, ούτε να αποκάμετε. (Εις Γέν., ομιλ. ΣΤ', 2, ΕΠΕ2,136-138 - ΜG53, 55-56).
Η ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΑΥΤΩΝ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΑΡΕΚΤΡΑΠΕΙ- ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΟΡΓΗ, ΑΛΛΑ ΜΕ ΕΠΙΕΙΚΕΙΑ
2596.Ας μην αγανακτούμε εναντίον τους, ούτε να δυσανασχετούμε γιατί κανείς, όταν θέλει να θεραπεύσει τον άρρωστο, δεν το πετυχαίνει με οργή και αυστηρές παρατηρήσεις, αλλά προσφέρει τα φάρμακα με αγάπη και λόγια παρηγορητικά. Γιατί, αν επρόκειτο να τους τιμωρήσουμε και είχαμε τη θέση δικαστών, τότε έπρεπε να δείχνουμε την οργή μας εφόσον όμως, αφήσαμε κατά μέρος αυτή τη θέση, και πήραμε τη θέση των γιατρών και εκείνων που θέλουν να θεραπεύσουν τον άρρωστο, πρέπει να τους ενθαρρύνουμε και να τους παρακαλούμε, και στην ανάγκη, και στα γόνατά τους να πέφτουμε, προκειμένου να επιτύχουμε αυτό που επιδιώκουμε. [Προς τους έχοντας παρθένους συνεισάκτους, 1, ΕΠΕ 29, 298- MG 47,496].
ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΔΕΚΤΟΣ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ, ΠΡΕΠΕΙ ΠΡΩΤΑ ΝΑ ΕΝΘΑΡΡΥΝΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΠΑΡΗΓΟΡΟΥΜΕ
2597.Βλέπεις,πώς τους ενθαρρύνει, ώστε να μη γίνουν σκληρότεροι ακούγοντας όσα τους είπε.1 (Εις Α΄Κορ.ομιλ.Η’,3,ΕΠΕ18,228-MG61,71] 1.A’Κορ.3,5-8.
ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΛΟΓΙΑ ΓΛΥΚΑ
2598.Έπειτα, επειδή έκαμε [ο Απ. Παύλος] πιο αυστηρή την απειλή και έτσι έφερε πιο κοντά την τιμωρία και τους ετρόμαξε και τους έκαμε να περιμένουν την τιμωρία, κοίταξε πώς πάλι γίνεται γλυκομίλητος και καθησυχάζει το φόβο τους και δείχνει την περιφρόνησή του προς τις τιμές, τη στοργική φροντίδα προς τους μαθητές, τη βαθυστόχαστη σκέψη του, την ανωτερότητα και την έλλειψη κενοδοξίας (ματαιοδοξίας). [ Εις Β’Κορ.,ομιλ.ΚΘ’,4,ΕΠΕ20,122-ΜG61,601].
ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΑΛΑΚΑ
2599.Το μαχαίρι να το έχουμε κρυμμένο μέσα στο σφουγγάρι (δηλαδή τα μαλακά λόγια είναι αρκετά να πλήξουν εκείνον που ελέγχουμε). (Περί μετάνοιας, ομιλ. Β ', 2, ΕΠΕ 30, 120-ΜG49, 287). ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΣ, OΤΑΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΕΠΙΕΙΚΕΙΑ
2600. «Ο δούλος του Κυρίου δεν πρέπει να φιλονεικεί»... « Αλλά να είναι ήπιος προς όλους»1... Αλλά τότε, πώς λέγει ο Απ. Παύλος σ’ άλλες επιστολές του: «Να τους ελέγχεις με κάθε εξουσία»2 και αλλού: «Να τους ελέγχεις αυστηρά»3; Γιατί και αυτό είναι δείγμα πραότητος. Γιατί ο έντονος έλεγχος, όταν γίνεται με επιείκεια, είναι ο πιο κατάλληλος για να στενοχωρήσει και να οδηγήσει στη διόρθωση. Γιατί είναι δυνατόν, είναι δυνατόν να αγγίξεις την καρδιά του άλλου περισσότερο με την πραότητα, παρά να τον διορθώσεις με θρασύτητα. (Εις Α' Τιμ., ομιλ. ΣΤ', 2, ΕΠΕ 23, 568 -ΜG 62, 632). 1.Β’Τιμ.2,24 2.Τιτ.2,15 3.Τιτ.1,13