(ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ,ΧΑΡΩΝΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ)

Ο ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΣ, ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΕΩΣ ΤΟΥ, ΕΙΝΑΙ ΘΡΑΣΥΣ
2645.Ο κατηγορούμενος, όταν δεν υπάρχουν μάρτυρες της πράξεώς του, αρνείται την ένοχή του με τρόπο αδιάντροπο. (Εις Α ’Κορ., ομιλ. Γ', 1, ΕΠΕ 18,58-ΜG 61, 23).
ΣΤΟΥΣ ΥΣΤΕΡΟΥΝΤΕΣ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΑ ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΟΥΜΕ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
2646.Όταν ο Ιησούς θέλει να ελέγξει αυστηρά τους πνευματικά βαρείς και ακαλλιέργητους, αναφέρει παραδείγματα, που προκαλούν αίσθηση. [Εις Ματθ.ομιλ.ΝΗ’,3,ΕΠΕ11,332-MG58,569].
NA ΕΠΙΜΕΝΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΠΤΑΙΣΑΝΤΟΣ
2647. Δίνει εντολή ο Ιησούς να προσπαθήσουμε να τον θεραπεύσουμε και μια και δυο και τρεις φορές, και άλλοτε μεν μόνον, άλλοτε δε μαζί με δύο άλλους και άλλοτε πάλι μαζί με περισσότερους. (Εις Ματθ., ομιλ. Ξ', 1, ΕΠΕ11, 402 -ΜG58, 585).
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΕ ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΒΛΕΠΕΙ ΣTH ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ
2648. Και για ποιο λόγο ελέγχει τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους ο Κύριος και απευθύνει στο εξής μεγάλες κατηγορίες εναντίον τους; Για να προφυλάξει τα πλήθη του λαού, ώστε να μην πέσουν στα ίδια με αυτούς παραπτώματα. (Εις Ματθ., ομιλ. ΟΒ ', 1, ΕΠΕ 11, 764 -ΜG58, 668).
ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΝΑ ΕΠΙΚΑΛΟΥΜΑΣΤΕ ΤΗ ΧΑΡΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
2649. «Είθε να είναι μαζί σας η χάρη και η ειρήνη του Θεού Πατέρα μας και του Κυρίου Ιησού Χριστού»1. ...Για να μην αποσκιρτούν, κι όταν ακόμη τους επικρίνει, κι όταν ακόμη τους επιπλήττει, γι’ αυτό τους υπενθυμίζει ιδιαίτερα τη χάρη του Θεού, μαλακώνοντας έτσι την καρδιά τους. [Εις Β’Θεσ.ομιλ.Β’,1,ΕΠΕ23,20-22-MG62,471-473]. 1.B’Θεσ.1,2.
Θ’] ΝΑ ΣΥΝΔΥΑΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΠΑΙΝΟ- ΝΑ ΣΥΝΔΥΑΖΕΤΑΙ ΜΕ ΕΠΑΙΝΟΥΣ
2650. Δεν υπάρχει κανένας που μην δέχεται ευχάριστα τον έπαινο. Με τον τρόπο λοιπόν αυτό, μαζί με τους επαίνους που απευθύνουμε στον ακροατή μας κάνουμε και τον έλεγχο, που έτσι γίνεται ευπρόσδεκτος. Γιατί ανακουφίζεται ο ακροατής, αποκτάει μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό του και αποστρέφεται τη συναναστροφή με τους κακούς ανθρώπους. (Εις Β' Κορ., ομιλ. ΙΓ', 2, ΕΠΕ 19, 366-368 -ΜG61, 493).
2651.Ο έπαινος κάνει καθαρότερη την ωφέλεια από τους ελέγχους, γιατί ελαττώνει τον πόνο που προκαλούν οι έλεγχοι. [Εις Β’Κορ.ομιλ.ΙΑ’,2,ΕΠΕ19,338-MG61,499].
2652.Λοιπόν ούτε κι εμείς κολακεύουμε πάντοτε τους κατωτέρους μας, ούτε και να επιζητούμε την κολακεία εκ μέρους των αρχόντων. Γιατί η ψυχή των ανθρώπων χρειάζεται και τα δύο αυτά φάρμακα (και τον έπαινο και τον έλεγχο). Γι' αυτό και ο Θεός λοιπόν έτσι τα ρυθμίζει όλα όσα έχουν σχέση με ολόκληρη την οικουμένη, και άλλοτε κάνει το ένα, άλλοτε το άλλο, και ούτε τα ευχάριστα τα αφήνει μόνιμα, ούτε τα δυσάρεστα μόνα τους πάντοτε. [Εις Ματθ.ομιλ.ΝΓ’,3,ΕΠΕ11,160-MG58,530].     2653.Πες στον αδελφό ένα μικρό έπαινο, τον όποιον μπορείς να πλέξεις από τα προτερήματά του. Έτσι, αφού τον περιβάλεις με επαίνους σαν με θερμό νερό, καταπράυνε τη φλεγμονή του τραύματος. Ελεεινολόγησε και τον εαυτό σου, κατηγόρησε ολόκληρο το ανθρώπινο γένος, κάνε φανερό ότι όλοι ζούμε μέσα στην αμαρτία. Ζήτησε συγγνώμη και πες ότι επιχειρείς πράγματα ανώτερα από τις δυνάμεις σου, αλλά η αγάπη κάνει τον άνθρωπο τολμηρό για όλα. Έπειτα , όταν συμβουλεύεις, να μη διατάζεις, αλλά να συμβουλεύεις με τρόπο αδελφικό. Με όλα αυτά καταπράυνε τη φλεγμονή και παρηγόρησε τον για τον πόνο που θα δοκιμάσει από τον έλεγχο, που θα ακολουθήσει. Και αφού ζητήσεις πολλές φορές συγγνώμη και τον παρακαλέσεις να μην οργισθεί…,τότε άνοιξε την πληγή με τέτοιο τρόπο, ώστε ούτε να τον δεσμεύεις, ούτε να τον αποχαυνώνεις, γιατί στην πρώτη περίπτωση θα αγανακτήσει και θα φύγει και στη δεύτερη θα δείξει περιφρόνηση και αδιαφορία. Γιατί, αν δεν κάνεις τη θεραπεία με τρόπο κατάλληλο και αποφασιστικό, δεν θα επιτύχεις τίποτα, αν πάλι τον ελέγξεις με οξύτητα, θα τον κάνεις να φύγει μακριά. Γι’αυτό λοιπόν και μετά από όλα αυτά, όταν πρόκειται να ελέγξεις, συνδύασε με τους ελέγχους τον έπαινο…,και έτσι αφού γλυκάνεις το λόγο και καταπραύνεις την οργή, βάλε πάνω στην πληγή το φάρμακο της θεραπείας. [Εις Α' Κορ., ομιλ. ΜΑ7, ΕΠΕ18Α, 760, 762, 764-ΜG61, 379-380 ε’].
2654.«Έχω για σας πεποίθηση που μου εμπνέει ο Κύριος»1. Σ’ όλες τις περιπτώσεις συνδυάζει τις κατηγορίες με επαίνους σαν να τους έλεγε γνωρίζω τους δικούς μου μαθητές, γνωρίζω ότι εύκολα διορθώνεσθε. Συγχρόνως όμως τους προτρέπει να εισφέρουν και τη δική τους προσπάθεια γιατί δεν μπορούμε να έχουμε τη βοήθεια του Θεού αν δεν συνεισφέρουμε κι εμείς ό,τι εξαρτάται από εμάς. (Εις Γαλ., κεφ. Ε’, 3, ΕΠΕ 20, 356-358- ΜG 61, 6676'). 1.Γαλ. 5, 10.
2655. Πρόσεξε ακόμη πώς, αφού επέπληξε, αμέσως μετριάζει τον τόνο... Έτσι δεν άφησε την επίληξη χωρίς επαίνους (ο Απ. Παύλος). (Εις Γαλ., κεφ. Γ’, 1, ΕΠΕ 20, 286 -ΜG 61, 647-648). 2656.Πρόσεχε πώς κάνει την επίπληξη με επαίνους. Αυτό είναι πάντοτε το γνώρισμα της σοφίας του Απ. Παύλου, να αναμιγνύει τα ενοχλητικά με τα χρήσιμα. Αυτό κάνει και στην προς Γαλάτας επιστολή λέγοντας,«ετρέχατε καλά στο δρόμο της αλήθειας, ποιος σας σταμάτησε;»1 και, «τόσα που πάθατε πήγαν χαμένα; και είθε να μην επήγαν μόνον χαμένα»2. Και «σας έχω εμπιστοσύνη στο όνομα του Κυρίου»3. [Εις Εβρ.ομιλ.Η’,2,ΕΠΕ24,406-MG63,70-71] 1.Γαλ.5,7 2.Γαλ.3,4 3.Γαλ.5,10
2657.Ο Απ. Παύλος εγκωμιάζει τους Χριστιανούς της Θεσσαλονίκης πάλι και εύχεται γι’ αυτούς, δείχνοντας έτσι τη φροντίδα του. Επειδή δηλαδή επρόκειτο να προχωρήσει σε επίκριση, προετοιμάζει τις καρδιές τους με τους επαίνους και τις ευχές. (Εις Β' Θεσ., ομιλ. Ε ’, 1, ΕΠΕ 23, 90- ΜG 62, 493).
Ο ΑΠ. ΠΑΥΛΟΣ ΑΡΧΙΖΕΙ ΜΕ ΕΠΑΙΝΟΥΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΜΕΙ ΠΡΟΘΥΜΟΤΕΡΟΥΣ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ
2658.Δεν αρχίζει ο Απ. Παύλος με κατηγορίες, αλλά με επαίνους, και μάλιστα με μεγάλους επαίνους, λέγοντας: «Σας επαινώ, γιατί σε όλα με ενθυμείσθε»1... Απονέμει (πλούσιους) άφθονους επαίνους, για να τους κάμει περισσότερο πρόθυμους. (Εις Α 'Κορ., ομιλ. ΚΣΤ', 1, ΕΠΕ18Α, 138 -ΜG 61, 213). 1. Α'Κορ. 11,2.
Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΣΥΝΔΥΑΖΕ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΜΕ ΤΟΝ ΕΠΑΙΝΟ
2659 «Όταν ο Πρόδρομος είδε πολλούς από τους Φαρισαίους και Σαδδουκαίους να έρχονται σ’ αυτόν, για να βαπτισθούν, έλεγε: «Απόγονοι φαρμακερών οχιών, ποιος σας οδήγησε να αποφύγετε την οργή του Θεού, που θα ξεσπάσει σε λίγο;»1. Αν κάποιος προσέξει με ακρίβεια τους λόγους του, θα δει ότι ανέμιξε με την επίπληξη και το εγκώμιο. (Εις Ματθ., ομιλ. ΙΑ', 1, ΕΠΕ 9, 346-348- ΜG57, 193). 1. Ματθ., 3,7.
I') ΠΟΤΕ ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ Ο ΑΥΣΤΗΡΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
2660.Αναγκάζομαι να φανώ βαρύς και δυσάρεστος, όχι για τον εαυτό μου και τα κτήματά μου, αλλά για σας και τη σωτηρία σας, από την οποία τίποτε δεν μου είναι προτιμότερο. Όποιος θέλει ας δυσφορεί και ας με ονομάζει φορτικό και αδιάντροπο. Εγώ όμως δεν θα σταματήσω να σας ενοχλώ συνεχώς για τα ίδια πράγματα, γιατί από μια τέτοια αδιαντροπιά τίποτε δεν είναι για μένα καλύτερο. [Προς μη απαντήσαντας εις σύναξιν,1,ΕΠΕ26,542-MG51,171-172].
2661.Δεν έχουν ανάγκη όλα τα αμαρτήματα από προτροπές και συμβουλές, αλλά υπάρχουν μερικά που συνήθως διορθώνονται με απότομη και αυστηρότατη επέμβαση. Και όπως ακριβώς από τα τραύματα τα ελαφρότερα υποχωρούν σε ηπιότερα φάρμακα, ενώ τα σάπια και αθεράπευτα, που είναι ξαπλωμένα σ’ ολόκληρο το σώμα, έχουν ανάγκη από χειρουργικό μαχαίρι και καυτηριασμό, έτσι λοιπόν και με τα αμαρτήματα, άλλα έχουν ανάγκη από μακροχρόνια συμβουλή και άλλα από απότομους και αυστηρούς ελέγχους. Γι’ αυτό ακριβώς και ο Απ. Παύλος έδωσε εντολή να μη συμβουλεύουμε πάντοτε, αλλά και να ελέγχουμε απότομα, λέγοντας τα εξής, «γι’ αυτό το λόγο να τους ελέγχεις απότομα»1. (Κατά Ιουδαίων, λόγος Β', 3, ΕΠΕ 34, 158-ΜG48,861- 862). 1.Τιτ.1,13
2662. Μη νομίσετε λοιπόν, ότι κάνετε χάρη στους αδελφούς σας, όταν τους βλέπετε να διαπράττουν κάτι το ανάρμοστο, και δεν τους ελέγχετε με όλη την επιβαλλόμενη αυστηρότητα. [ Κατά Ιουδαίων, λόγος Α’,8,ΕΠΕ34,140-MG48,855].
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΜΕ ΑΥΣΤΗΡΟ ΒΛΕΜΜΑ
2663. Αν δεις άτακτο γέλιο και συμπεριφορά αισχρή και βάδισμα δουλοπρεπές και εμφάνιση απρεπή, πλησίασε και κοίταξε με βλέμμα αυστηρό και φοβερό εκείνους που τα κάνουν αυτά. (Εις Πελαγίαν, 4, ΕΠΕ 37, 96- ΜG 50, 583).
ΟI ΑΔΙΑΝΤΡΟΠΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟΤΟΜΑ
2664. Οι αυθάδεις και αναιδείς πρέπει να επιπλήττονται αυστηρά 1. (Εις Πράξ., ομιλ. ΚΗ', 1, ΕΠΕ 16 Α, 132 -ΜG 60, 209). 1.Τίτ. 1, 13.
ΙΑ') Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΑΣ -Ο ΕΛΕΓΧΩΝ ΝΑ ΜΗΝ ΛΗΣΜΟΝΕΙ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ
2665. Έπειτα, για να μην υπερηφανευθεί εκείνος που διορθώνει τον άλλον, έθεσε και αυτόν κάτω από τον ίδιο φόβο (της πτώσεως στην αμαρτία), λέγοντας τα εξής: «Να προσέχεις τον εαυτό σου, μήπως και συ ο ίδιος πέσεις στον πειρασμό της αμαρτίας ή της υπερηφάνειας»1. Γιατί, όπως ακριβώς οι πλούσιοι προσφέρουν στους φτωχούς που έχουν ανάγκη το προϊόν εράνων, ώστε, αν κάποτε πέσουν κι αυτοί στη φτώχεια, να τους βοηθήσουν οι άλλοι. Έτσι πρέπει να κάνετε και σεις. Γι’αυτό και θέτει ως απαραίτητο όρο τον εξής: «Να προσέχεις τον εαυτό σου, μήπως και συ ο ίδιος πέσεις στον πειρασμό της αμαρτίας ή της υπερηφάνειας» ...«Να υπομένετε με πραότητα ο ένας τα ελαττώματα του άλλου»2. Επειδή δηλαδή είναι δυνατόν κάποιος που είναι άνθρωπος, να μην έχει ελαττώματα, προτρέπει να μην είναι αυστηροί εξεταστές και κριτές των σφαλμάτων των άλλων, αλλά και να υπομένουν τα ελαττώματα των συνανθρώπων τους, για να υπομένουν και οι άλλοι τα δικά τους ελαττώματα. (Εις Γαλ., κεφ. ΣΤ', 1, ΕΠΕ 20, 384-386- ΜG 61, 673α',β'). 1.Γαλ. 6,1. 2.Γαλ. 6,2.
Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΥΠΡΟΣΔΕΚΤΟΣ, OTΑΝ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΟΝ ΕΝΟΧΟ
2666.«Και ποιος είναι ο Παύλος; και ποιος ο Απολλώς;». Έτσι έκανε εύκολα παραδεκτό το λόγο του ο Απ. Παύλος. Γι’ αυτό λοιπόν είπε ότι «αυτά τα εφάρμοσα στον εαυτό μου, για να μάθετε από το παράδειγμά μας να μη σχηματίζετε φρόνημα παραπάνω από εκείνο που είναι γραμμένο»1 στην Αγία Γραφή2, δείχνοντας, ότι αν έκανε λόγο για κείνους, δε θα μάθαιναν όσα έπρεπε να μάθουν, ούτε θα δέχονταν να διορθωθούν από δυσαρέσκεια προς εκείνα που τους είπε. Τώρα όμως από σεβασμό προς τους συνοδούς του Παύλου, ανέχθηκαν εύκολα την αυστηρή παρατήρηση (για τους φατριασμούς τους). (Εις Α 'Κορ., ομιλ. ΙΒ ', 1, ΕΠΕ 316-318 -ΜG 61, 97). 1.Α' Κορ. 4,6. 2.Μάρκ. 9, 35: «Εί τις θέλει πρώτος είναι, έσται πάντων έσχατος».
ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ
2667.«Ο δίκαιος κατηγορεί πρώτος τον εαυτό του»1. Επομένως, το ζητούμενο δεν είναι αυτό, το να κατηγορεί δηλαδή κανείς τον εαυτό του, αλλά να τον κατηγορεί πρώτος και να μην περιμένει τους ελέγχους των άλλων. (Κατά Ιουδαίων, λόγος Η', 3, ΕΠΕ 34, 378- ΜG 48, 931). 1.Παροιμ. 18, 17. ΙΒ') ΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
2668.Όταν έλεγε (ο Χριστός στους Ιουδαίους) κάτι μεγάλο και σπουδαίο, αναχωρούσε αμέσως, δίνοντας τόπο στην οργή τους, ώστε, με την απουσία του, να καταπραϋνθεί και να σταματήσει το πάθος τους. (Εις Ιωάν., ομιλ. ΞΑ’,3, ΕΠΕ 14,162 -ΜG59, 339).
2669.«Και να μη συμμετέχετε», λέγει ο Απ. Παύλος, «στα σκοτεινά έργα της αμαρτίας, που είναι άκαρπα και επιβλαβή, αλλά αντίθετα να τα ελέγχετε»1. ...Το φώς ελέγχει όσα γίνονται στο σκοτάδι. "Ώστε, αν είστε σεις, λέγει, ενάρετοι και σπουδαίοι, δεν θα μπορέσουν να μείνουν απαρατήρητοι οι πονηροί άνθρωποι. Όπως δηλαδή ακριβώς, όταν υπάρχει λυχνάρι φωτίζονται όλοι και δεν μπορεί ο ληστής να μπει στο σπίτι, έτσι, όταν λάμπει το φώς των καλών έργων σας, οι πονηροί, επειδή ελέγχονται από αυτά, ξεσκεπάζονται. ’Άρα πρέπει να ελέγχετε με αυστηρότητα. Πώς λοιπόν τότε λέγει ο Κύριος: «Μην κατακρίνετε τον πλησίον σας, για να μην κατακριθείτε και σεις από το Θεό»2; Είπε να ελέγχετε, όχι να κατακρίνετε, δηλαδή να παιδαγωγείτε το «Μην κατακρίνετε, για να μην κατακριθείτε » το είπε για τα πολύ μικρά αμαρτήματα. Όπως ακριβώς το τραύμα, όσο καιρό κρύβεται και είναι από πάνω σκεπασμένο και εισχωρεί βαθιά [ επειδή δε φαίνεται] δεν το φροντίζουμε καθόλου, έτσι και η αμαρτία, όσον καιρό μπορεί να κρύβεται, σαν να βρίσκεται στο σκοτάδι, διαπράττεται με μεγάλη ευκολία. Όταν όμως αποκαλυφθεί, αποκαθαίρεται και γίνεται φωτεινή. Όχι βέβαια η ίδια η αμαρτία-γιατί πώς θα ήταν δυνατόν να γίνει κάτι τέτοιο;- αλλά γίνεται φωτεινός εκείνος που την διέπραξε. Γιατί όταν αποκαλυφθεί, όταν νουθετηθεί, όταν μετανοήσει, όταν λάβει άφεση, δεν εσκόρπισες το πνευματικό σκοτάδι του; δεν εθεράπευσες τότε το τραύμα του; Δεν εζήτησες επίμονα από την ακαρπία καρπό; (Εις Έφεσ., ομιλ. ΙΗ', 1, ΕΠΕ21,142-144 -ΜG 62, 122). 1.Eφ.5,11 2.Ματθ.7,1
2670.«Δεν τα λέω για όλους σας»1, λέγει ο Χριστός. Πω, πω ανεξικακία! ούτε και τώρα ελέγχει τον προδότη, αλλά συγκαλύπτει την προδοσία, δίνοντας έτσι στον Ιούδα την ευκαιρία να μετανοήσει. Και ελέγχει και δεν ελέγχει, όταν λέει: «Αυτός που τρώει μαζί μου ως φίλος το ψωμί, εσήκωσε τη φτέρνα και με εκλώτσησε»2. [Εις Ιων.ομιλ.ΟΑ’,2,ΕΠΕ14,358-MG59,387]. 1.Iωαν.13,18. 2.δ.π
2671.«Αλλοίμονο στον άνθρωπο εκείνο από τον όποιον παραδίδεται ο Υιός του ανθρώπου. Θα ήταν προτιμότερο γι’αυτόν να μην είχε γεννηθεί ο άνθρωπος εκείνος. Πρόσεξε και στους ελέγχους την απερίγραπτη πραότητα του Χριστού. Γιατί ούτε εδώ μιλάει με εχθρική διάθεση, αλλά μάλλον με συμπάθεια και πάλι συγκαλυμμένα αν και βεβαίως έδινε δίκαια αφορμή για την πιο μεγάλη αγανάκτηση, όχι μόνον η πριν από την προδοσία αναισθησία του Ιούδα, αλλά και η μετά την προδοσία αδιαντροπιά του. Γιατί μετά τον έλεγχο αυτό είπε ο Ιούδας: ‘’ Mήπως είμαι εγώ, Κύριε;’’2. Ω! πόσο μεγάλη ήταν η αναισθησία του! Ρωτάει, ενώ ήξερε καλά, ότι αυτά, δηλαδή τα παραπάνω λόγια του Χριστού αφορούσαν αυτόν. Γιατί και ο Ευαγγελιστής το λέει αυτό, επειδή έμεινε έκπληκτος μπροστά στο θράσος του. Τί όμως απάντησε ο πραότατος και ημερότατος Ιησούς; ‘’ Συ το είπες’’3. Αν και βέβαια θα μπορούσε να πει : Ω! άθλιε και αχρείε! βρωμερέ και ακάθαρτε! ενώ τόσο καιρό εσχεδίαζες την προδοσία και πήγες στους αρχιερείς και έκανες σατανικά συμβόλαια και συμφώνησες να πάρεις αργύρια και ενώ ελέγχθηκες και από μένα, ακόμη έχεις τόλμη να ρωτάς; Όμως τίποτε από αυτά δεν είπε. Αλλά τί είπε; ‘’ Συ το είπες’’. Ορίζοντας έτσι σε μας τα όρια και τους κανόνες της ανεξικακίας. (Εις Ματθ., ομιλ. ΠΑ', 2, ΕΠΕ 12, 164-166 -ΜG 58, 732). 1.Ματθ. 26,24. 2.Ματθ. 26,25. 3.Ματθ. δ.π.
2672.«Λέγει σ’αυτόν ο Ιησούς: φίλε, αυτό που πρόκειται να κάμεις, κάμε τό το ταχύτερο»1. «Και κανείς από όσους κάθονταν στο τραπέζι δεν κατάλαβε το νόημα των λόγων του»2 ...Τα λόγια δε «κάμε το ,το ταχύτερο», δεν ήταν λόγια ανθρώπου που διατάζει ή που συμβουλεύει, αλλά ανθρώπου που κατηγορεί και δείχνει ότι Αυτός μεν ήθελε να τον διορθώσει, αλλά επειδή έμενε αδιόρθωτος, τον εγκαταλείπει... «Αυτό που θέλεις να κάμεις, κάμε τό το ταχύτερο» ,αλλ’ ούτε και τότε φανέρωσε το καταχθόνιο σχέδιο του Ιούδα. Γιατί τότε θα ήταν δυνατόν και να τον λυντσάρουν. Ίσως μάλιστα ο Πέτρος και να τον σκότωνε. Γι’ αυτό «κανείς από όσους κάθονταν στο τραπέζι δεν κατάλαβε το νόημα των λόγων Του». (Εις Ιωάν., ομιλ. ΟΒ ’, 1-2, ΕΠΕ 14, 376-378- ΜG 59, 391). 1.Ιωάν. 13,27. 2.Ιωάν. 13,28.
2673.Πρόσεξε, σε παρακαλώ, πώς ο Θεός αργεί να τιμωρήσει, ενώ είναι γρήγορος, όταν πρόκειται να προσφέρει τη σωτηρία. Και πρώτα σκέψου, ότι ο φιλάνθρωπος έκαμε τον έλεγχο μετά από πολλά χρόνια. Αμάρτησε ο Δαυίδ, έμεινε έγκυος η γυναίκα και δεν ακολούθησε την αμαρτία κανένας έλεγχος, αλλά αφού γεννήθηκε το βρέφος που ήταν καρπός εκείνης της αμαρτίας, τότε στέλνεται ο γιατρός, για να θεραπεύσει την αμαρτία1. Γιατί δεν τον διόρθωσε αμέσως μόλις αμάρτησε; Επειδή γνωρίζει ότι η ψυχή εκείνων που αμαρτάνουν είναι τυφλή, όταν τα αμαρτήματα είναι νωπά ακόμη και ότι τα αυτιά αυτών, που είναι βυθισμένοι στο βάθος της αμαρτίας, είναι κουφά. Θέτει λοιπόν υπεράνω όλων την προσφορά βοήθειας την ώρα που το πάθος βρίσκεται σε έξαψη και ακολουθεί ο έλεγχος μετά από πολύ χρόνο και τότε μέσα σε μια στιγμή δίνεται και η μετάνοια και η συγχώρηση. (Περί μετανοίας, ομιλ. Ζ', 4, ΕΠΕ 30, 256- ΜG49, 328-329). 1. Πρόκειται για τον προφήτη Νάθαν, που εστάλη από το Θεό, για να ελέγξει τον Δαυίδ που αμάρτησε με τη Βηρσαβεέ (Β' Βασιλειών, κεφ. 12).
2674.Γι’ αυτό ο Χριστός δεν κατηγορούσε (τον Ιούδα), όταν έκλεβε (από το κοινό ταμείο), αν και το γνώριζε, για να σκεπάσει την πονηρή του επιθυμία και να αφαιρέσει κάθε (ευλογοφανή) δικαιολογία του. (Εις Ιωάν., ομιλ. ΞΕ', 2, ΕΠΕ 14, 260 -ΜG59, 363)
Ο ΘΕΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΕΚΑΜΕ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΣΤΟΝ ΑΔΑΜ ΜΑΣ ΕΔΕΙΞΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ     2675.Πρόσεξε τη σοφία του Θεού. Όταν δηλαδή ο Αδάμ του είπε ότι «άκουσα τη φωνή σου και φοβήθηκα, γιατί είμαι γυμνός και γι' αυτό κρύφτηκα»1, δεν έλεγξε αμέσως ο Θεός την πράξη του, ούτε είπε γιατί έφαγες καρπούς από το απαγορευμένο δένδρο; Αλλά τί του είπε; «Ποιος σε πληροφόρησε», λέγει, «ότι είσαι γυμνός; εκτός αν έφαγες από τους καρπούς του δένδρου από το οποίο σου έδωσα εντολή να μην φας και συ έφαγες»2. Ούτε εσιώπησε ο Θεός, ούτε τον έλεγξε φανερά.Και δεν εσιώπησε, για να τον παρακινήσει να ομολογήσει το αμάρτημά του, ούτε τον έλεγξε φανερά, για να μην κάμει ο Θεός όλα όσα θα έπρεπε να κάμει ο Αδάμ, ο οποίος τότε θα εστερείτο τη συγχώρηση που μας προσφέρει ο Θεός με την εξομολόγηση. Γι’ αυτό δεν είπε φανερά ποια ήταν η αιτία που έμαθε ότι ήταν γυμνός, αλλά με το πρόσχημα της ερωτήσεως προχωρεί το διάλογο, αφήνοντας στον Αδάμ την πρωτοβουλία να εξομολογηθεί την αμαρτία του. [ Εις Ανδριάντας, ομιλ.ΙΒ’,4,ΕΠΕ32,354-MG49,132] 1.Γεν.3,12 2.δ.π
2676. Ο Χριστός κάνει τον έλεγχο, χωρίς να παρευρίσκονται (να είναι παρόντες) μάρτυρες. (Εις παραλυτικόν, 3, ΕΠΕ 26, 160-ΜG 51, 53).
Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΑΥΣΤΗΡΟΣ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ- ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΗΤΑΝ ΝΑ ΔΙΔΑΞΕΙ
2677.«Ζητείτε να με βρείτε, όχι γιατί είδατε τα θαύματά μου και πιστέψατε στη θεία αποστολή μου, αλλά γιατί εφάγατε από τα ψωμιά και χορτάσατε»1. Επιπλήττει με τα λόγια και ελέγχει, όχι όμως απότομα και σκληρά, αλλά πολύ φειδωλά. Γιατί δεν τους είπε: Λαίμαργοι και γαστρίμαργοι, έκανα τόσα θαύματα και σε καμιά περίπτωση δεν με ακολουθήσατε, ούτε θαυμάσατε αυτά που έγιναν, αλλά τους ελέγχει με καλοσύνη και ηρεμία... Και δεν περιορίζεται μόνον στους ελέγχους, αλλά συμπληρώνει τους ελέγχους με τη διδαχή. (Εις Ιωάν., ομιλ. ΜΑ', 1, ΕΠΕ 13, 528-530- ΜG59, 247-248). 1. Ιωάν. 6, 26.
Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΠΕΦΕΥΓΕ ΤΗΝ ΔΙΑΠΟΜΠΕΥΣΗ
2678.Ο Κύριος δε, αποδεικνύοντας σ’ αυτούς ότι γνώριζε και τις απόκρυφες σκέψεις τους, την μεν κατηγορία δεν την παρουσιάζει, ούτε διαπομπεύει την πονηριά τους, προσφέρει δε τη λύση, αφήνοντας τον έλεγχο στην συνείδηση αυτών που τα έλεγαν αυτά. Γιατί μόνον για ένα πράγμα φρόντιζε πολύ, να ωφελήσει αυτούς που αμάρταναν, όχι να τους διαπομπεύσει. (Εις Ματθ., ομιλ. ΜΑ’,1, ΕΠΕ 10,674- ΜG57, 445).
Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΔΕΝ ΞΕΣΚΕΠΑΖΕΙ ΤΟΥΣ ΕΝΟΧΟΥΣ- ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΟΡΘΩΘΟΥΝ ΜΟΝΟΙ ΤΟΥΣ
2679.Δεν επέπληξε ο Κύριος τον πλούσιο νεανία για το αταίριαστο ξεθάρρεμά του, για να μας διδάξει να ανεχόμαστε και αυτού του είδους τους ανθρώπους. Γι’ αυτό δεν ελέγχει φανερά αυτούς που σκέπτονται πονηρά. Αποκρίνεται δε προς την αλαζονεία τους, αφήνοντας αυτούς μόνους να καταλάβουν τον έλεγχο, και έτσι τους ωφελεί διπλά, και με τη δήλωσή του ότι γνωρίζει όσα υπάρχουν στη συνείδησή τους και με το ότι μετά το φανέρωμα αυτό τους κάνει τη χάρη να διαφύγουν την προσοχή των άλλων και τους δίνει πάλι τη δυνατότητα, αν θέλουν, να διορθώσουν τον εαυτό τους.(Εις Ματθ., ομιλ. ΚΖ', 2, ΕΠΕ 10,226-ΜG57,346).
Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΔΕΝ ΕΛΕΓΧΕΙ ΦΑΝΕΡΑ ΑΛΛΑ ΕΜΜΕΣΑ
2680. Και σε πολλές άλλες περιπτώσεις αυτό φαίνεται να κάνει ο Χριστός δηλαδή δεν ελέγχει μεν φανερά, όμως από την απάντηση που δίνει, κάνει φανερή τη διάθεση αυτών που Τον πλησιάζουν. (Εις Ματθ., ομιλ. ΚΖ', 3, ΕΠΕ 10, 228 -ΜG57, 347).
ΙΓ') Ο ΑΝΤΙΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ - ΒΛΑΠΤΕΙ Σ’ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ Η ΑΜΕΤΡΙΑ
2681.Aν ελέγξεις χωρίς μέτρο και πικρά, περισσότερο θα βλάψεις παρά θα ωφελήσεις. Αν πάλι αστειευθείς χωρίς μέτρο, περισσότερο θα λυπήσεις παρά θα ωφελήσεις. Σ’ όλες λοιπόν τις περιπτώσεις πρέπει να τηρούμε το μέτρο και να αποφεύγουμε τις υπερβολές. (Εις Κολ., ομιλ. ΙΑ’,2, ΕΠΕ 22, 308- ΜG62, 376-377).
ΓΙΝΕΤΑΙ ΔΕΚΤΟΣ, ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΤΙΚΟΣ
2682.Οι επιπλήξεις τότε κυρίως μπορούν να γίνουν παραδεκτές, όταν δεν είναι υπερβολικά ενοχλητικές και φορτικές. (Εις Γαλ., κεφ. Β6, ΕΠΕ 20, 264- ΜG 61, 642 ε').
ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΚΛΗΡΗΣ ΕΠΙΠΛΗΞΕΩΣ
2683.Η αμαρτία κάνει τους ανθρώπους θρασείς. Γι’ αυτό, αν τον επιπλήξεις αμέσως με οξύτητα, θα τον κάμεις σκληρό και αδιάντροπο. Αν όμως τον φιλοτιμήσεις και τον κάμεις να ντραπεί, θα του λυγίσεις τον τράχηλο, θα του τσακίσεις το θράσος, θα τον κάμεις να σκύψει το κεφάλι. (Εις Α’Κορ., ομιλ. Γ', 1, ΕΠΕ 18, 56-MG 61, 22).
ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΣΚΛΗΡΟΣ
2684.Είδες, πώς κάνει το λόγο άνετο από κάθε άποψη και πώς μετριάζει τη σκληρότητα της απειλής; (Εις Β' Κορ., oμιλ. ΚΘ', 5, ΕΠΕ 20,126- ΜG61, 602δ').
Ο ΣΚΛΗΡΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΟΝ ΝΩΘΡΟ ΤΟΝ ΚΑΝΕΙ ΝΩΘΡΟΤΕΡΟ
2685.Εκείνος που ελέγχει με σκληρότητα το νωθρό, τον κάνει νωθρότερο. (Εις Έβρ., ομιλ. Ι', 2, ΕΠΕ 24, 454- ΜG63, 85).
ΕΙΝΑΙ ΒΑΡΥΣ, OΤΑΝ ΚΑΝΟΥΜΕ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ ΜΕ ΕΝΑΡΕΤΟΥΣ
2686.Είναι αρκετή και από μόνη της η κατηγορία να πληγώσει. Όταν όμως συνδυάζεται με σύγκριση του ενόχου προς άλλους, που πέτυχαν μεγάλα κατορθώματα και εγκωμιάζονται, τότε το κεντρί του ελέγχου είναι φαρμακερότερο. (Εις Α‘Κορ., ομιλ. ΚΣΤ ', 1, ΕΠΕ 18Α, 138-ΜG61, 213).
Ο ΑΥΣΤΗΡΟΣ ΑΠΟΘΡΑΣΥΝΕΙ
2687.Εδώ ο Απ. Παύλος απευθύνεται προς τους προϊσταμένους. «Να συμβουλεύετε», λέγει, «τους άτακτους». Μην τους επιπλήττετε με τρόπο εξουσιαστικό, ούτε προκλητικό, αλλά με τρόπο συμβουλευτικό. «Να παρηγορείτε τους ολιγόψυχους, να στηρίζετε τους ασθενείς, να δείχνετε μεγάλη καρδιά σε όλους»1. Γιατί εκείνος που επιπλήττεται αυστηρά, περιέρχεται σε απόγνωση και γίνεται θρασύτερος, περιφρονώντας τους πάντες. Γι’ αυτό με τη συμβουλή πρέπει να κάνουμε γλυκό το φάρμακο του ελέγχου. (Εις Α' Θεσ., ομιλ. Γ’, 2, ΕΠΕ 22, 552- ΜG 62, 456). 1. Α' Θεσ. 5,14.
ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΟΞΥΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΗΣ
2688. Ας υποχωρήσουμε λίγο σ’ αυτούς, ώστε να αναπνεύσουν από τον πόνο του ελέγχου και να μην απορρίψουν τη θεραπεία, λόγω των συνεχών πληγμάτων. Την ίδια μέθοδο χρησιμοποιούν και οι γιατροί μετά τις εγχειρίσεις επιθέτουν επιδέσμους και φάρμακα και αφήνουν να περάσουν λίγες μέρες, επινοώντας εκείνα που καταπραΰνουν τον πόνο. (Πάτερ, εί δυνατόν, 1, ΕΠΕ 26, 84-ΜG 51, 31).
ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΠΛΗΓΩΝΟΥΜΕ
2689.Και πρόσεχε πώς τον ελέγχει, χωρίς να τον πληγώνει (ο προφήτης Δανιήλ το βασιλιά Ναβουχοδονόσορα). (Εις Δαν., κεφ. Β’4, ΕΠΕ 8, 546, 548 -ΜG 56,204).
ΟΙ ΕΠΙΠΛΗΞΕΙΣ ΝΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΗΡΕΜΑ ΚΑΙ ΤΜΗΜΑΤΙΚΑ
2690. Οι επιπλήξεις πρέπει να γίνονται με ηρεμία και τμηματικά, σιγά-σιγά. [ Εις Α’Κορ.ομιλ.Γ’,1,ΕΠΕ18,56-MG61,21]
ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΕΚΤΟΣ, ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΑΛΛΑ ΜΕ ΠΑΤΡΙΚΗ ΑΓΑΠΗ
2691. « Με αυτά που γράφω δε θέλω να σας ντροπιάσω, αλλά σας συμβουλεύω σαν παιδιά μου αγαπητά»1. ...Αυτός ο τρόπος της θεραπείας είναι άριστος, το να ελέγχει και να συμβουλεύει δηλαδή κάνεις και συγχρόνως να δικαιολογεί τη σκέψη και την ενέργειά του... Γιατί αυτό όχι μόνον δεν αχρηστεύει την τομή, αλλά την κάνει να πάει βαθύτερα στην πληγή και να την θεραπεύσει, αφού ανακουφίζει το μεγάλο πόνο που προκαλεί ο έλεγχος. Εκείνος δηλαδή που ακούει ότι τα λέει αυτά όχι με την πρόθεση να κατηγορήσει, αλλά από αγάπη, δέχεται ευκολότερα τη διόρθωση... Γιατί δεν είπε σας συμβουλεύω σαν δάσκαλός σας, ούτε σαν Απόστολος, ούτε σαν μαθητές μου, αλλά «σας συμβουλεύω σαν παιδιά μου αγαπητά». Και δεν είπε απλώς παιδιά, αλλά παιδιά περιπόθητα. Είναι σαν να τους λέει συγχωρείστε με και αν σας είπα κάτι βαρύ, από αγάπη το έκαμα. Και δεν είπε «σας επιπλήττω», αλλά σας συμβουλεύω». Μετά απ’ αυτά, ποιος δεν ανεχόταν ένα πατέρα που συμβουλεύει με πόνο τα πρέποντα; [ Εις Α’Κορ.ομιλ.ΙΓ’,3ΕΠΕ18,360-MG61,109β’]. 1. Α'Κορ.4,14.
Ο ΘΥΜΟΣ ΘΟΛΩΝΕΙ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ. ΜΕ ΤΟΝ ΗΡΕΜΟ ΕΛΕΓΧΟ-ΟΔΗΓΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΝΟΧΟ ΣTHΝ ΑΥΤΟΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ
2692.Και όταν επιπλήττεις και όταν συμβουλεύεις και όταν κάνεις ο,τιδήποτε, να το κάνεις χωρίς αγανάκτηση και θυμό, γιατί, εφόσον εκείνος που επιπλήττει είναι γιατρός εκείνου που σφάλλει, πώς είναι δυνατόν να θεραπεύσει άλλον, αφού προηγουμένως έχει βλάψει και δεν θεραπεύει τον εαυτό του; Πες μου, αν κάποιος γιατρός πήγαινε να θεραπεύσει κάποιον άρρωστο, και τραυμάτιζε προηγουμένως το χέρι του και τύφλωνε πριν τα μάτια του, θα μπορούσε σ’ αυτή την κατάσταση να τον θεραπεύσει; Όχι, λέγει. Έτσι και συ, είτε επιπλήττεις, είτε συμβουλεύεις, να βλέπουν καθαρά τα μάτια της ψυχής σου. Πρόσεξε να μη θολώσεις το μυαλό σου, γιατί τότε, πώς θα θεραπεύσεις τον άρρωστο; Δεν είναι δυνατόν να έχουν την ίδια ψυχική γαλήνη και ο πράος και ο οργισμένος. Γιατί, αφού κατέβασες το δάσκαλο από την έδρα, διαλέγεσαι τώρα μ’ εκείνον που είναι πεσμένος στο έδαφος; Δεν βλέπεις τους δικαστές, που, όταν πρόκειται να δικάσουν, κάθονται πάνω στην έδρα και μάλιστα με το κατάλληλο ένδυμα; Έτσι να κάνεις και συ. Στόλισε την ψυχή σου με δικαστικό ένδυμα (και αυτό είναι η επιείκεια) και τότε κάθισε πάνω στην έδρα να κρίνεις ως δικαστής. Αλλά, θα μου πεις, αν του φερθώ επιεικώς, δεν θα φοβηθεί. Θα φοβηθεί και πολύ περισσότερο μάλιστα. Όταν θυμώνεις, ακόμη και σωστά πράγματα να λες, ο υπηρέτης δεν σε υπολογίζει, γιατί πιστεύει ότι τα λόγια σου είναι αποτέλεσμα θυμού. Αν όμως μιλήσεις με επιείκεια, θα καταδικάσει τον εαυτό του. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι ο Θεός θα σε αναγνωρίσει σαν παιδί Του και θα σε βραβεύσει. [Εις Πράξ., ομιλ. ΙΕ', 5, ΕΠΕ15,446- ΜG 60, 126-128].
ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ ΜΕ ΕΠΙΕΙΚΕΙΑ, ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΠΡΟΣΒΑΛΛΟΥΜΕ
2693.Όταν παρανόμησε ο Αδάμ και τον επιτίμησε ο Θεός πάλιν, πρόσεξε πώς το έκαμε, με ημερότητα. Δεν του είπε δηλαδή «άθλιε, και τρισάθλιε, παρόλο που ευεργετήθηκες τόσο πολύ, επίστεψες μετά από όλα αυτά στο διάβολο και, εγκαταλείποντας τον ευεργέτη σου, έδωσες προσοχή στα λόγια του πονηρού δαίμονα;». Αλλά τι είπε; «Ποιος σου είπε, ότι είσαι γυμνός; μήπως τυχόν έφαγες από εκείνο το δένδρο, από το οποίο και μόνον σου έδωσα εντολή να μη φας;». Όπως θα έκανε ο πατέρας προς το παιδί του, που έλαβε εντολή να μην πιάσει μαχαίρι, αλλ’ αυτό στη συνέχεια παρακούσε και τραυματίσθηκε, και του λέει: από που πληγώθηκες; Πληγώθηκες από εκεί που σου είπα να προσέξεις και δεν με άκουσες. Βλέπεις ότι τα λόγια είναι λόγια περισσότερο φίλου παρά κυρίου; φίλου που περιφρονείται και που ούτε έτσι απομακρύνεται; Ας μιμηθούμε λοιπόν το Θεό και, όταν κάνουμε παρατηρήσεις, ας τις κάνουμε με επιείκεια. Γιατί και την Εύα με την ίδια πάλι ημερότητα και ηπιότητα την επιπλήττει και μάλιστα αυτό δεν ήταν επίπληξη, αλλά συμβουλή, που είχε σκοπό να τη διορθώσει και να την ασφαλίσει και στο μέλλον... Το ίδιο δεν έκαμε και στην περίπτωση του Κάιν; Δεν χρησιμοποιεί τον ίδιο επιεική τρόπο; Γιατί και όταν βρίσθηκε ο Θεός από εκείνον, δεν ανταποδίδει την ύβρη... Όταν έσφαξε τον Άβελ, ούτε τότε έπαψε ο Θεός να φροντίζει γι’ αυτόν, αλλά απαντάει πάλι με επιείκεια στον αδελφοκτόνο, λέγοντας, «που είναι ο Άβελ, ο αδελφός σου;», για να τον βοηθήσει έστω και έτσι να ομολογήσει το εγκλημά του. [Εις Ρωμ., ομιλ. ΚΔ’,4, ΕΠΕ 17, 520-522-ΜG 60,619-620, oμιλ. ΚΓ'δε'].
ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΠΙΚΡΟΣ
2694.Διόρθωσε βέβαια, αλλά όχι σαν αντίπαλος, ούτε σαν εχθρός που απαιτεί τιμωρία, αλλά σαν γιατρός που ετοιμάζει φάρμακα... Μη γίνεσαι δηλαδή πικρός και αυστηρός δικαστής. (Εις Ματθ., oμιλ. ΚΓ', 2, ΕΠΕ 10, 70 -ΜG 57, 309).
ΥΠΟΦΕΡΕΤΑΙ ΕΥΚΟΛΑ, ΟΤΑΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ, ΑΛΛ’ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΠΡΟΣΒΛΗΤΙΚΟΣ, ΟΤΑΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ    2695.Στην περίπτωση των προσβολών τίποτε δεν μας λυπεί τόσο, όσο η γνώμη εκείνων που είναι παρόντες και παρακολουθούν. Γιατί δεν είναι το ίδιο να μας προσβάλλουν δημόσια και ιδιαιτέρως. Όπως είναι γνωστό, υποφέρουμε εύκολα τις προσβολές, όταν μας προσβάλλουν σε έρημο τόπο, όπου δεν υπάρχει κανένας μάρτυρας και η συνείδησή μας δεν μας ελέγχει γι’ αυτά που μας αποδίδει εκείνος που μας προσβάλλει. Είναι τέτοια η φύση της προσβολής, ώστε δεν μας πληγώνει πάντοτε, αλλά όταν μας προσβάλλουν μπροστά σε όλους. Όπως επίσης οφείλουμε χάριτες σε κάποιον που μας προσβάλλει ιδιαιτέρως, αλλά μπροστά σε όλους μας τιμά. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι εκείνο που μας λυπεί δεν είναι η προσβολή αυτή καθ’ εαυτή, αλλά η γνώμη εκείνων, που είναι παρόντες όταν μας προσβάλλουν κι αυτό, γιατί δεν θέλουμε να δώσουμε την εντύπωση ότι είμαστε άξιοι περιφρονήσεως. (Εις Πράξ., ομιλ. ΛΘ', 3, ΕΠΕ 16Α, 458 -ΜG60, 279).
Η ΔΙΑΠΟΜΠΕΥΣΗ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗΝ ΑΔΙΑΝΤΡΟΠΙΑ
2696. Όταν τα αμαρτήματα φανερώνονται, οδηγούν αυτόν που αμάρτησε στην αδιαντροπιά. (Περί μετανοίας, ομιλ. Β', 2, ΕΠΕ 30, 118-ΜG49,287).
Η ΔΙΑΠΟΜΠΕΥΣΗ ΤΟΥ ΕΝΟΧΟΥ ΤΟΝ ΟΔΗΓΕΙ ΣΕ ΑΠΟΓΝΩΣΗ
2697.Γνωρίζετε δε ασφαλώς, πόσο φοβερό πράγμα είναι να διαπομπεύονται και διασύρονται τα αμαρτήματα και πώς χρειάζεται να έχει μεγάλη ψυχή αυτός ο άνθρωπος, ώστε, μετά την κατηγορία των πολλών και τους τόσους μάρτυρες των παραπτωμάτων του, να μη περιπέσει σε πλήρη απόγνωση. (Εις Ματθ., ομιλ. ΚΣΤ', 8, ΕΠΕ 10, 210 -ΜG 57, 343).
Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΕΙ ΚΑΙ ΔΙΟΡΘΩΝΕΙ, ΔΕΝ ΔΙΑΠΟΜΠΕΥΕΙ ΟΥΤΕ ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΖΕΙ
2698. Ο λόγος πρέπει να είναι λόγος ανθρώπου που διδάσκει μάλλον παρά που ελέγχει, που παιδαγωγεί παρά που τιμωρεί, που βάζει τάξη παρά που διαπομπεύει (εξευτελίζει), που διορθώνει παρά που επεμβαίνει στη ζωή του άλλου. (Εις Β' Κορ., oμιλ. ΚΗ', 3, ΕΠΕ 20, 94- ΜG 61, 593-594). ΝΑ ΜΗΝ ΚΟΙΝΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ
2699.Όταν κοινοποιήσεις το σφάλμα του αδελφού, όχι μόνον εκείνον θα τον καταστήσεις περισσότερο αναίσχυντο και ίσως και περισσότερο οκνηρό για να επανέλθει στην αρετή, αλλά και εκείνους που ακούουν θα τους κάνεις περισσότερο αδιάφορους και θα τους οδηγήσεις στην απόγνωση. (Εις Γεν., ομιλ. ΚΘ ', 4, ΕΠΕ 3, 240- ΜG53,266-267).
2700.Όπως ακριβώς το να μην έχει κανείς πολλούς μάρτυρες των σφαλμάτων του, κάνει την επιστροφή και τη μετάνοια ευκολότερη στον άνθρωπο που προσέχει, έτσι όταν η ψυχή αποβάλει κάθε ντροπή και δει ότι δεν διέφυγε την προσοχή κανενός, όταν διέπραττε τις πονηρές πράξεις, δεν έχει τη δύναμη να απομακρυνθεί εύκολα, αλλά σαν να έχει πέσει μέσα σε λάσπη και σε βυθό και σαν να παρασύρεται κάτω από μύρια κύματα, δύσκολα μπορεί να ανανήψει, επειδή έπεσε σε απόγνωση, που την εμποδίζει να συνέλθει. Γι' αυτό, παρακαλώ, ούτε να διαπομπεύουμε τα σφάλματα του πλησίον και, όταν τα μάθουμε από άλλους, ας μην σπεύδουμε να δούμε την ψυχική γυμνότητα. Αλλά όπως αυτά τα ευγνώμονα παιδιά του Νώε1, ας τα συγκαλύπτουμε, ας τα σκεπάζουμε και με την παραίνεση και τις συμβουλές Ας προσπαθούμε να ανορθώνουμε την απογοητευμένη ψυχή, διδάσκοντας το μέγεθος της φιλανθρωπίας του Θεού, την υπερβολική του αγαθότητα, την άπειρη ευσπλαχνία του. (Εις Γεν., ομιλ. ΚΘ', 4, 5, ΕΠΕ 3,240-242 -ΜG53, 267). 1. Γεν. 9,23.
Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΥΣΚΟΛΕΥΕΙ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
2701.Οι έλεγχοι που γίνονται ιδιαιτέρως και όχι δημόσια, κάνουν ευκολότερη τη θεραπεία. Ας μη δαγκώνουμε, ούτε να κατασπαράζουμε τις ξένες πληγές. Ας μη μιμηθούμε τις μύγες, αλλά ας ζηλέψουμε τις μέλισσες. Οι μύγες κάθονται επάνω στα τραύματα και τσιμπούν, ενώ οι μέλισσες πετούν πάνω στα λουλούδια. Γι' αυτό οι μεν μέλισσες φτιάχνουν κηρήθρες, ενώ οι μύγες μεταδίδουν αρρώστιες σ’ όποια σώματα κι αν καθήσουν. Έτσι εξηγείται, γιατί οι μύγες είναι σιχαμερές, ενώ οι μέλισσες είναι ζηλευτές και ονομαστές. Κι εμείς λοιπόν ας ετοιμάσουμε την ψυχή μας να πετάξει πάνω από το λειβάδι της αρετής των αγίων και ας ανακινούμε συνεχώς την ευωδιά των κατορθωμάτων τους, κι ας μην ερεθίζουμε τις πληγές των αδελφών μας. (Εις ασάφειαν Π.Δ. ομιλ. Β', 10, ΕΠΕ 1. 384-ΜG56,191-192).
ΟΥΤΕ ΝΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΟΥΤΕ ΝΑ ΤΟΝ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΥΜΕ
2702.Ούτε φανερά και μπροστά σε όλους τον έλεγχε (τον Ιούδα), για να μην τον κάμει περισσότερο αδιάντροπο, ούτε αποσιωπούσε το σκοτεινό σχέδιό του, για να μη νομίζει ότι του διαφεύγει την προσοχή και επιχειρήσει χωρίς φόβο την προδοσία, αλλά συνεχώς έλεγε: Ένας από σας θα με παραδώσει στους εχθρούς μου»1, αλλ’ όμως δεν τον φανέρωνε... Έλεγχε συνεχώς τις απόκρυφες σκέψεις του, αλλά ενώ τις έλεγχε δεν τις φανέρωνε. Ένιψε τα πόδια του, μαζί με τα πόδια των άλλων μαθητών, για να τον κερδίσει έφαγε μαζί του (στο ίδιο τραπέζι) και δεν παρέλειψε καμιά ενέργεια, μικρή ή μεγάλη, εκείνος όμως παρέμεινε θεληματικά αδιόρθωτος. (Εις την προδοσίαν του Ιούδα, ομιλ. Α', 3, ΕΠΕ 35, 568-570- ΜG 49, 377). 1. Ματθ. 26,21.
ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΑΠΟΜΠΕΥΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΕΝΟΧΟΥΣ, EΣΤΩ ΚΙ ΑΝ ΜΕΝΟΥΝ ΑΔΙΟΡΘΩΤΟΙ
2703.Ούτε αυτό τον έκαμε (τον Ιούδα) να ντραπεί, το ότι δηλαδή μέχρι την τελευταία ημέρα (της προδοσίας) δεν θέλησε ο Χριστός να τον εκθέσει. Αυτό πρέπει να κάνουμε κι εμείς, να μην κοινολογούμε με σκοπό τη διαπόμπευση τα σφάλματα αυτών που μας συναναστρέφονται, κι όταν ακόμη μένουν αδιόρθωτοι. [ Εις Ιωαν.ομιλ.ΟΒ',2,ΕΠΕ14,380-MG59,392].
ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΚΑΤΑΚΡΙΝΟΥΜΕ, ΓΙΑΤΙ ΤΟΤΕ ΚΑΙ Ο ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΔΙΑΝΤΡΟΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΑΚΟΥΩΝ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ
2704.«Μην κατακρίνετε», είπε ο Κύριος, «για να μην κατακριθείτε και σεις από το Θεό»1, καθόσον και ο Φαρισαίος, που κατηγορούσε τον τελώνη, καταδικάσθηκε, παρόλο που οι κατηγορίες του ήταν αληθινές. Τι λοιπόν, λένε μερικοί, αν κάποιος είναι θρασύς και αχρείος, δεν πρέπει να τον διορθώνουμε, ούτε να τον ελέγχουμε; Να τον ελέγχεις και να τον διορθώνεις, αλλά σύμφωνα με όσα είπα προηγουμένως. αν όμως τον ελέγχεις κατηγορώντας τον, πρόσεξε μήπως μιμούμενος εκείνο το Φαρισαίο, πάθεις τα ίδια μ’ αυτόν. Γιατί απ’ αυτή την πράξη δεν προέρχεται κανένα κέρδος, ούτε για σένα που μιλάς, ούτε για κείνον που ακούει, ούτε γι’ αυτόν που κατηγορείς. Αλλ' ο μεν κατηγορούμενος γίνεται περισσότερο αναιδής, γιατί όσον καιρό μένει άγνωστος, εξακολουθεί να ντρέπεται, όταν όμως φανερωθεί και γίνει γνωστός, πετάει και το χαλινάρι της ντροπής. Αλλά και εκείνος που ακούει θα βλαβεί περισσότερο. αν μάλιστα έχει συγκεντρώσει την προσοχή του στα κατορθώματά του, αυξάνει η υπερηφάνειά του, όταν ακούει να κατηγορείται άλλος. Αν πάλι έχει πέσει σε αμαρτίες, γίνεται προθυμότερος στο να κάνει το κακό. Επιπλέον αυτός που κακολογεί και σ’ εκείνον που ακούει θα δώσει κακή εντύπωση και το Θεό θα εξοργίσει περισσότερο εναντίον του. (Εις Α' Κορ., ομιλ. ΜΔ' 8, ΕΠΕ 18Α, 768-770- ΜG 61, 381-382 στ'). 1.Ματθ.7,1