Αφού ζεις μέσα στον κόσμο και έχεις οικογένεια, μάλλον δεν μπορείς να δώσεις σ’ ελεημοσύνες όλα τα υπάρχοντα σου. Πρέπει επομένως να επιδιώξεις την εξεύρεση της «χρυσής τομής», και να επιμείνεις στην εφαρμογή της: ούτε θα γυρίσεις την πλάτη σου στους συνανθρώπους σου, ούτε πάλι θα τους μοιράσεις όλο το βιός σου.
Όσα πράγματα χρειάζονται στα παιδιά σου, οφείλεις να τους τα εξασφαλίζεις με περισσή φροντίδα. Αν σου περισσεύει κάτι, δίνε και σ’ εκείνους που έχουν ανάγκη.
Η επιθυμία σου να βοηθήσεις τους φτωχούς ανθρώπους, που τα σπίτια τους καταστράφηκαν από τη φωτιά, είναι καλή. Αλλά θα παραμείνει καλή μόνο αν τη συγκεράσεις με τη λογική. Και παρόλο που η βοήθειά σου πρέπει να κρατηθεί μέσα σε λογικά πλαίσια, δώσε τον οβολό σου μ’ ένα αίσθημα βαθιάς ευσπλαχνίας. Πάνω απ’ όλα όμως, επαναλαμβάνω, με λογική και σύνεση.
Ακόμα κι αν προσφέρεις όλα όσα έχεις, δεν θα μπορέσεις να ελαφρύνεις ικανοποιητικά τη μεγάλη δυστυχία όλων αυτών των ανθρώπων. Από την άλλη πλευρά, έχεις να φροντίσεις την οικογένεια σου και ν’ αγωνίζεσαι ώστε να ζείτε όλοι με άνεση - όχι βέβαια και με πολυτέλεια. Αλλά φυλάξου από τον κίνδυνο της παράλογης γενναιοδωρίας και της σπατάλης. «Ει γαρ η προθυμία πρόκειται, καθό εάν έχη τις ευπρόσδεκτος, ου καθό ουκ έχει. Ου γαρ ίνα άλλοις άνεσις, υμίν δε θλίψις, άλλ’ έξ ισότητος» (Β' Κορ. 8:12-13). Επιπλέον, αν υπακούσεις στην επιθυμία σου να σκορπίσεις σ’ ελεημοσύνες ό,τι έχεις και δεν έχεις, είναι σίγουρο πως αργότερα θα μετανοιώσεις, βλέποντας τα παιδιά σου να στερούνται και τα πιο στοιχειώδη πράγματα. Και τότε θ’ αρχίσεις να βράζεις μέσα στο καζάνι μιας μεγάλης ταραχής και απογνώσεως.
Καταλαβαίνεις τώρα ότι σε όλα, ακόμα και στα καλά έργα, χρειάζεται διάκριση; Και υποψιάζεσαι άραγε ότι πίσω από την άλογη παρόρμηση μιας αδιάκριτης ελεημοσύνης κρύβεται συχνά ο εγωισμός;
Ταπείνωσε λοιπόν τον εαυτό σου και θα βρεις ειρήνη.
Τόσο η Παλαιά όσο και η Καινή Διαθήκη γράφουν πολλά για την ελεημοσύνη. Ο Θεός δείχνει ιδιαίτερη εύνοια στη φιλεύσπλαχνη καρδιά. Κάθε φορά που ένας φτωχός χτυπάει την πόρτα σου, προσπάθησε να διακρίνεις πίσω από την ταπεινή του εμφάνιση τον ίδιο το Χριστό. Θ’ άφηνες ποτέ, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, το Χριστό να χτυπάει μάταια;
Μη λησμονείς, έξαλλου, ότι «δανείζει Θεώ ό ελεών πτωχόν, κατά δε το δόμα αυτού ανταποδώσει αυτώ (ο Θεός)» (Παροιμ. 19:17).
Και ότι «ελεημοσύνη εκ θανάτου ρύεται, και αυτή αποκαθαριεί πάσαν αμαρτίαν» (Τωθ. 12:9).
Δεν έχει καμία σημασία το ηθικό επίπεδο του συγκεκριμένου φτωχού, που ζητάει τη βοήθεια μας. Αυτό αφορά το Θεό, όχι εσένα. Ποιός είσαι εσύ, για να κρίνεις τον αδελφό σου; Ο Χριστός χρησιμοποιεί το φτωχό σαν όργανο, με το οποίο δοκιμάζει την αγάπη σου για τον Ίδιο. Θα τον αποδιώξεις;
Μου γράφεις ότι είσαι αναγκασμένος να περικόψεις τα βοηθήματα που δίνεις στους φτωχούς συγγενείς σου. Εγώ θα σου συνιστούσα, πριν το κάνεις, να εξετάσεις προσεκτικά τα προσωπικά σου έξοδα, και να περιστείλεις ένα πλήθος από περιττές μικροσπατάλες. Και μην επικαλείσαι «την αδυναμία σου να ζεις σύμφωνα με τις απαιτήσεις της κοινωνικής σου θέσεως», όπως λες, πράγμα που οπωσδήποτε δεν πρέπει να επιδιώκεις. Δεν θα σε στείλει η «κοινωνική θέση» στον παράδεισο! Νομίζω πως αυτός είναι ένας φαρισαϊκός - αν όχι και κουτοπόνηρος - τρόπος, για ν’ αποφύγεις τις ευθύνες σου απέναντι στο Θεό και τους ανθρώπους. Και δεν θα σου βγει σε καλό...
Η φιλαυτία δεν είναι φυσιολογική στον άνθρωπο. Είναι η συνέπεια του προπατορικού αμαρτήματος και ασυμβίβαστη με την αληθινή θεοειδή φύση του ανθρώπου.
(Πνευματικές Νουθεσίες, εκδ. Ιερά Μονή Παρακλήτου, σελ. 111-113)