(Αναστασίου αρχιεπισκόπου Αλβανίας)

ΝΑΝΑΚ.  Βίος.  O θεμελιωτής του Σικκισμού Iνδός Νάνακ γεννήθηκε το 1469 μ.Χ. στο Ταλβάντι του Πουντζάμπ της Β. Ινδίας, 65 περίπου χλμ. νοτιοδυτικά της Λαχώρης, και ανήκε στην αριστοκρατική κάστα των «ξάτριγυας» (δηλαδή πολεμιστών), όπως και ο Μαχαβίρα, ο ιδρυτής του Τζαϊνισμού, και ο Βουδδας. Ο Νάνακ, ινδουϊστής στα πρώτα του βήματα, ζούσε σε μια περιοχή όπου συμβίωναν μουσουλμάνοι και ινδουϊστές, με συχνές εκρήξεις βίας και φανατισμού. Οι εμπειρίες αυτές τον οδήγησαν να αναζητήσει ένα συνδυασμό και μια υπέρβαση των δύο αυτών θρησκευτικών ομάδων. Η μυστική ινδική παράδοση άσκησε επάνω του εντονότερη επίδραση από τη μουσουλμανική. Χωρίς να απαρνηθεί τον κόσμο, την εργασία και την οικογένειά του -σύζυγο και δυό γιους-, ο Νάνακ βυθίσθηκε επί χρόνια σε έντονο στοχασμό. Σε ηλικία 30 ετών έζησε μια βαθιά πνευματική εμπειρία: ότι βρέθηκε στην αυλή του Θεού, όπου έλαβε απ’ ευθείας τα θρησκευτικά του μηνύματα.

Ο Νάνακ περιόδευσε σε διάφορες περιοχές της Ινδίας και επισκέφθηκε μουσουλμανικά και Ινδουϊστικά κέντρα. Διάφορες ιστορίες, με αμφισβητούμενη όμως ιστορική ακρίβεια, που κυκλοφόρησαν μετά τον θάνατό του και συγκεντρώθηκαν αργότερα σε ανθολόγια γνωστά ως “Τζάναμ-σάκκις”, αναφέρουν ότι ταξίδεψε και σε χώρες μακρινές, π.χ. Βαγδάτη, Μέκκα, Κεϋλάνη, και ακόμη ότι έφθασε ανατολικά μέχρι την Κίνα και δυτικά μέχρι τη Ρώμη. Το 1521 μ.Χ. ο Νάνακ με μερικούς αφοσιωμένους οπαδούς του εγκαταστάθηκε στο Καρταρπούρ, χωριό του κεντρικού Πουντζάμπ, όπου ίδρυσε την πρώτη κοινότητα των «σίκκα» (μαθητών). Είχε πια αναγνωρισθεί ως «γκουρού». Στην κοινότητα αυτή ήταν ευπρόσδεκτοι οι πάντες, αδιακρίτως φύλου ή κάστας. Μερικοί, φαίνεται, έμεναν μόνιμα κοντά του, ενώ άλλοι τον επισκέπτονταν για να πάρουν την ευλογία του.Προτού πεθάνει, ο Νάνακ όρισε διάδοχό του τον Λέχνα, ονομάζοντάς τον Άνγκαντ («μέλος του σώματός μου»). Ύμνοι και αποσπάσματα από το κήρυγμα του Νάνακ, που διακρίνονται για τη συνοχή και το κάλλος της εκφράσεως, συγκεντρώθηκαν από τον διάδοχό του και εντάχθηκαν στο Άντι Γκράνθ, ιερό βιβλίο των σικκιστών (γνωστό επίσης ως Γκούρου Γκράνθ Σαχίμπ).

Διδασκαλία -Χαρακτηρισμός Πυρήνα της διδαχής του Νάνακ αποτελεί η βεβαιότητα ότι υπάρχει «ένας Θεός (Οάνκαρ), και αιώνια αλήθεια είναι το όνομά Του». Είναι δημιουργός των πάντων, υπερβατικός, προσωπικός, ο οποίος όμως δεν γίνεται άνθρωπος, ούτε παίρνει άλλη μορφή. Αποκαλύπτεται με τον λόγο των εμπνευσμένων διδασκάλων (γκούρου). Ο Νάνακ αρνήθηκε την ινδουϊστική άποψη των «αβατάρα» (θείων ενσαρκώσεων), κράτησε όμως, με μερικές τροποποιήσεις, την πίστη στην ανακύκληση των μεταβιώσεων και τον νόμο του «κάρμα», ότι δηλαδή τη μορφή κάθε νέας γεννήσεως καθορίζουν οι πράξεις της προηγούμενης υπάρξεως. Το επιθυμητό «τέλος» το βλέπει ως συγχώνευση του ατομικού στο Απόλυτο. Η σωτηρία αυτή επιτυγχάνεται με έντονη συλλογή και αγαπητική μνήμη του θείου ονόματος, στο οποίο συγκεντρώνεται η αποκάλυψη. και ακόμη με αφοσίωση στον Θεό, η οποία εκφράζεται με τη φιλαλήθεια, την αγαθοεργία, την εθελοντική διακονία για το κοινό καλό και την αποφυγή του υλιστικού φρονήματος -ασέλγειας, πλεονεξίας, θυμού, φιλαυτίας.

Ο Νάνακ, απορρίπτοντας τις μορφές εκστάσεως και τα αισθησιακά λατρευτικά έθιμα, δεχόταν κάθε τύπο προσευχής, που προέρχεται από ειλικρινή καρδιά και συνοδεύεται με αγνή ζωή. Συνηγορώντας για μια λατρεία απέριττη και απλή, επέμενε κυρίως στη «σέουα» ή «σέβα», την καλοκάγαθη διακονία. Η θρησκευτική κίνηση που δημιούργησε ο Νάνακ υπήρξε ήρεμη, «ευσεβιστική» και δεν τάραξε ούτε ανησύχησε το θρησκευτικό ή πολιτικό κατεστημένο. Δεν αναφέρονται οχλήσεις από τους ινδουϊστές ή διώξεις από τους μουσουλμάνους ηγεμόνες. Η συμφιλίωση του ινδουϊστικού και μουσουλμανικού πνεύματος, που επιχείρησε, συγκίνησε πολλούς Ινδούς. Αργότερα όμως (τέλη 17ου αι.),η ειρηνιστική αδελφότητα εξελίχθηκε σε αγωνιστική. Σήμερα υπάρχουν πάνω από 12 εκατομμύρια σικκιστές σε διάφορα μέρη της γης. Η περιοχή του Πουντζάμπ, όπου αναπτύχθηκε ο Σικκισμός, διαμοιράσθηκε το 1947 ανάμεσα στην Ινδία και στο Πακιστάν. Η πικρία των σικκιστών για τον διαμελισμό και την αποστέρηση ενός δικού τους κράτους εκρήγνυται συχνά σε πράξεις βίαιης διαμαρτυρίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΤ’ ΕΠΙΛΟΓΗΝ Cole Owen, S., Sikhism and its Indian Context (1469-1708). The Attitude of Guru Nanak and Early Sikhism to Indian Religious Beliefs and Practices, London 1984. Grewal, J.S., Guru Nanak in History, Chandigarh 1969. McLeod, W.H., Guru Nanak and the Sikh Religion, Oxford 1968. Singh Harbans, Perspectives on Guru Nanak, Patiala 1975.  (1987)

Σικχισμός. Μονοθεϊστικό θρήσκευμα, που προήλθε από τους κόλπους της ινδικής θρησκευτικότητας. Ο πυρήνας του διαμορφώθηκε στα τέλη του 15ου αι. μ.Χ., στην επαρχία Πουντζάμπ, Β.Δ. του Δελχί, και αργότερα διαδόθηκε σε διάφορα μέρη της Ινδίας και αρκετές περιοχές του κόσμου. Ο όρος προέρχεται από τη λέξη sikkha = μαθητής. (Ο φθόγγος kh είναι κ δασύ πριν από το ελληνικό ι τον αποδίδουμε καταχρηστικά ως κχι). Ο Σικχισμός υπήρξε για άλλους ανανεωτική ινδική θρησκευτική κίνηση, ανάλογη με την Μπάκτι, συνέχεια της παράδοσης ‘σαντ΄, που αναπτύχθηκε στη Β. Ινδία για άλλους εκφράζει μια κίνηση συμφιλίωσης διαφόρων θρησκευτικών αντιλήψεων. για άλλους αποτελεί απόπειρα σύνθεσης Ινδουισμού και Ισλάμ. Οι ίδιοι οι οπαδοί του υποστηρίζουν ότι ο Σικχισμός αποτελεί νέα Αποκάλυψη, υπέρβαση τόσο του Ινδουισμού, όσο και του Ισλάμ.

Πηγές. Ο Σικχισμός ανέβλυσε από τη θεοκεντρική εμπειρία και διδασκαλία του Γκουρού Νάνακ (βλ.λ. Νάνακ, στο Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό), και διαμορφώθηκε με τη συμβολή σειράς άλλων 9 Γκουρού. Οι ύμνοι του Νάνακ αποτέλεσαν το θεμέλιο της ιερής βίβλου των Σικ, της γνωστής ως «Άντι Γκρανθ» (Adi Granth = Πρώτο βιβλίο). Το βιβλίο αυτό αποτελείται από ύμνους και θρησκευτικές διδασκαλίες σε ποιητική ως επί το πλείστον μορφή, που συνέταξαν οι 5 πρώτοι και ο 9ος Γκουρού. Περιλαμβάνει επίσης στίχους μουσουλμάνων και ινδουιστών διδασκάλων (π.χ. του Kabir). Η πρώτη συλλογή σχηματίστηκε το 1603 - 1604 με την εποπτεία του 5ου Γκουρού Αρτζάν (Arjan) και η οριστική διάπλαση του Ιερού βιβλίου έγινε το 1706 από τον 10ο Γκουρού, τον Γκομπίντ Σινγκ (Gobind Singh), ο οποίος τελικά το ανακήρυξε διάδοχό του το 1708. Από τότε η «Άντι Γκρανθ» ονομάζεται και «Γκουρού Γκρανθ Σαχίμπ» (Guru Granth Sahib). Για τους Σικ το κείμενο αυτό περιέχει την απόλυτη αλήθεια και καθορίζει όλο το ρυθμό της ζωής τους. Στην τυπωμένη μορφή, που σήμερα είναι γενικά αποδεκτή, εκτείνεται σε 1.430 σελίδες. Το Ιερό κείμενο δεσπόζει στο χώρο συγκέντρωσης των Σικ, την γκουρντουάρα, την οποία επισκέπτονται ατομικά ή οικογενειακά για να προσφέρουν χρήματα, τρόφιμα και ν΄ ακούσουν αναγνώσματα από τη Γραφή τους.
Ο Νάνακ συνέθεσε τους ύμνους του στη γλώσσα πουντζάμπι αργότερα καταγράφηκαν με το ιδιαίτερο αλφάβητο, το γνωστό ως γκουρμούκχι (gurmukhi), που δημιούργησε ο 2ος Γκουρού, ο Άννκαντ (Angad).
Διδασκαλία. Ο Σικχισμός τονίζει το ενιαίο του Θεού και την αδελφοσύνη των ανθρώπων. Ένας μόνο Θεός (ο Όνκαρ- Onkar) υπάρχει, υπερβατικός, προσωπικός, δημιουργός του σύμπαντος. Ενός ύμνος του Νάνακ, που επαναλαμβάνεται σε επίσημες λατρευτικές συνάξεις των Σικ (γνωστός ως μουλ μάντρα - mul mantra), συνοψίζει: «Υπάρχει ένας Θεός, το όνομά του είναι αιώνια αλήθεια. / Είναι ο Δημιουργός των πάντων,/ το τα πάντα πληρούν Πνεύμα / Άφοβος και χωρίς μίσος, άχρονος και άμορφος. Πέρα από γέννηση και θάνατο, είναι αυτόφωτος. Γνωρίζεται δια της χάριτος του γκουρού» Τη μονοθεϊστική αυτή παράδοση είχαν ήδη καλλιεργήσει στη Β. Ινδία σειρά διδασκάλων και Μυστικών από το 14ο αι.
Η Δημιουργία, το σύμπαν, είναι το Όνομα του Θεού {Ναμ - Nam). Δύο από τα βασικά θεία ονόματα είναι: Ακάλ Πουράκ (Akal Purakh), δηλ. ο Αιώνιος, και Σατνάμ (Satnam), το Αληθές Ονομα. Η λέξη Sat δηλώνει συγχρόνως την αλήθεια και την πραγματικότητα. Ο Θεός αποκαλείται ακόμη Πατέρας (Pita), Κύριος (Khasam, Sahib, Malik), Μέγας Δωρεοδότης (Data), πολύ συχνά Δοξασμένος (Wahiguru). Το τελευταίο άρχισε ως δοξολογική αναφώνηση (Wah guru) και αργότερα εξελίχθηκε σε βασικό θείο όνομα. Ο Θεός, κατά τον Νάνακ, άλλαξε τη φύση και τον τρόπο ενέργειάς του μετά τη δημιουργία του κόσμου. Πριν από αυτή ήταν χωρίς ιδιώματα (nirguna), σε βαθιά περισυλλογή (sunya samadhi). Μετά τη Δημιουργία όμως συγκέντρωσε όλες τις ιδιότητες (saguna). Είναι πρόξενος ακόμη και της δυαδικότητας και της πλάνης. Το καλό όσο και το κακό εκπηγάζουν από το Θεό και ο άνθρωπος καλείται να διαλέξει το ένα και να αποφύγει το άλλο. Μολονότι ο Θεός δεν έχει μορφή (ninankar), η παρουσία του γίνεται αισθητή στο φωτισμένο άνθρωπο, διότι ο Θεός ενυπάρχει σ΄ ολόκληρη τη Δημιουργία.
Η αντίληψη των Σικ περί Θεού έχει ποτιστεί από ένα είδος Πανθεϊσμού, όπως είχε καλλιεργηθεί από τη «Βαγκαβατγκίτα» και τις διάφορες βισνουιστικές σχολές. Ο Θεός είναι υπερκόσμια προσωπικότητα, συγχρόνως όμως διαπερνά τα πάντα, είναι η ενεργούμενη αιτία του υλικού κόσμου και των ψυχών. Κάθε τι που υπάρχει, είναι μία μορφή του Θεού, ένα κύμα μέσα στον θείο Ωκεανό. Τελικά ο κόσμος καταντά οφθαλμαπάτη. Στο Θεό περιέχονται τα πάντα.
Η ουσία του Θεού είναι πέρα από την κατανόηση και την ανθρώπινη γνώση, δεν περιγράφεται με εικόνες. Αλλά ο ίδιος ο Θεός επικοινωνεί με την ανθρωπότητα και της αποκαλύπτεται με το λόγο του. Όποιος συνειδητοποιήσει την εσωτερική αυτή ενέργεια του Θεού και απαντήσει στη φωνή του με υπακοή, επιτυγχάνει τη λύτρωση ήδη σ' αυτή τη ζωή. Μετά το θάνατο, το πνεύμα θα ζήσει ενώπιον του Θεού, χωρίς άλλη μετενσάρκωση. Όλη αυτή η λυτρωτική πορεία είναι αποτέλεσμα όχι ανθρώπινης προσπάθειας, αλλά της Θείας θέλησης και χάρης.
Οι Σικ απορρίπτουν την ινδουιστική διδασκαλία περί Αβατάρα (ενσαρκώσεων του Θεού), τις θυσίες, το μεσολαβητικό ρόλο των Βραχμάνων, την αυθεντικότητα των «Bεδών», τον Ασκητισμό, την αυτοτιμωρία, την αντίληψη περί θρησκευτικής μόλυνσης, τα Προσκυνήματα, τα λουτρά στους ιερούς ποταμούς, τις κάστες και οποιαδήποτε άλλη διάκριση μεταξύ των ανθρώπων. Από την ινδική παράδοση ο Νάνακ κράτησε, με ορισμένες τροποποιήσεις, τις έννοιες του «Κάρμα», της «Σαμσάρα», της «Μάγια» και της «Νιρβάνα». Ακόμη πολλές από τις ινδουιστικές θεότητες θεωρούνται κατώτερα οντά, κάτι σαν Άγγελοι. Ως προς την Κοσμογονία, δέχεται την ινδική αντίληψη για την πληθώρα των κόσμων και την ανακύκλησή τους.
Κατά τον Νάνακ η καλοσύνη είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Όλοι κρύβουν μέσα τους απόθεμα αγαθοσύνης, κάτι σαν μαργαριτάρι, που περιμένει να ανοίξει το όστρακο. Μοίρα και απόλυτος προορισμός παραμερίζονται η ανθρώπινη θέληση μπορεί να θριαμβεύσει.
Από τις πιο τυπικές θέσεις του Σικχισμού είναι η διδασκαλία περί του Γκουρού, του «γέροντα», του δάσκαλου. Σικ, κατά τον προσδιορισμό των ίδιων, είναι όσοι πιστεύουν στον Ακάλ Πουράκ, στους 10 Γκουρού και την «Γκρανθ Σαχίμπ». Όποιος επιθυμεί λύτρωση, αναζητεί τη σωστή εκπαίδευση στα πόδια ενός καλά καταρτισμένου Γκουρού. Στο Σικχισμό όμως Γκουρού δεν νοείται ο καταρτισμένος στις «Βέδες» βραχμάνας, αλλά εκείνος ο οποίος είχε προσωπική εμπειρία φωτισμού, δώρο που προέρχεται κατευθείαν από το Θεό. Οι 10 Γκουρού του Σικχισμού τόνισαν με θέρμη και σαφήνεια ότι ο Θεός είναι ο δάσκαλος - ο Άντι Γκουρού (ο Πρώτος δάσκαλος) ή ο Σατ Γκουρού (ο θείος, ο αληθινός δάσκαλος) - και ότι η δική τους σημασία έγκειται μόνο στο ότι υπήρξαν πιστοί πρεσβευτές του, που αποκάλυψαν και κήρυξαν το λόγο του. Αυτή η βεβαιότητα τονίστηκε επίσημα, όταν ο 10ος Γκουρού επέβαλε την «Άντι Γκρανθ» ως τον Γκουρού της σικχικής κοινότητας. Ο τελευταίος Γκουρού δημιούργησε επίσης το 1699 τη σικχική κοινότητα, την Κάλσα (Khalsa), την Αδελφότητα των καθαρών, και τη χαρακτήρισε ως το άλλο του εγώ, τονίζοντας τον καθοδηγητικό της χαρακτήρα. Τον 20ό αι., η ιδιότητα αυτή του τελικού δασκάλου συγκεντρώθηκε στους 10 Γκουρού και τη Γραφή.
Ηθική. Οι υποχρεώσεις, που επιβάλλει ο Σικχισμός, συνοψίζονται σε 3 φράσεις: Ναμ τζάπνα (nam japna), συνεχής μνεία του ονόματος του Θεού κιρτ κάρνι (kirt karni), επιβίωση με τίμια μέσα και βαντ τσάκνα (vand chakna), προσφορά καλοσύνης, ελεημοσύνη. Οι 5 κακές παρορμήσεις, που οι Σικ πρέπει να αποφεύγουν, είναι η ηδυπάθεια, η απληστία, η προσκόλληση στα υλικά αγαθά, ο θυμός και η αλαζονεία. Αντίθετα, η καλοκάγαθη εξυπηρέτηση του πλησίον, η σέβα (seva), θεωρείται ιδιαίτερα ευλογημένη αρετή. Η φοβερότερη δύναμη είναι το εγώ όποιος το νικήσει, έλεγε ο Νάνακ, σώζεται, ενώ ακόμη βρίσκεται σ' αυτή τη ζωή. Γενικά ο Σικχισμός ζητεί να απελευθερώσει τον άνθρωπο από την εγωκεντρικότητα και την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και να τον κάνει θεοκεντρικό, πιστό στο θείο θέλημα. Αυτό όμως δεν σημαίνει εγκατάλειψη της κοινωνικής ζωής και έμφαση στην ασκητικότητα, όπως βλέπομε σε άλλες ινδικές θρησκευτικές τάσεις, αλλ’ αντίθετα αποδοχή της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής, εξάσκηση ενός έντιμου επαγγέλματος, συμμετοχή υπεύθυνη και ενάρετη στα κοινά. Η αφοσίωση στο Θεό εκφράζεται με τη φιλαλήθεια, την αγαθοεργία, την εθελοντική εργασία για το κοινό καλό. Οι Σικ αποφεύγουν το οινοπνευματώδη και τον καπνό, προσπαθώντας να ζουν λιτά. Από το 17ο αι, με πρωτοβουλία του 6ου Γκουρού, του Χαργκομπίντ (Hargobind), εγκατέλειψαν τη χορτοφαγία. Στην πράξη πάντως οι Σικ δεν φαίνεται να απελευθερώθηκαν πλήρως από τις ινδουιστικές παραδόσεις (π.χ. στη σύναψη γάμων), και παρά τη θεωρητική απόρριψη της ινδουιστικής αντίληψης περί θρησκευτικής μόλυνσης, διατηρούν συνήθειες Καθαρμών, εξαγνισμών (π.χ. ενός οικοδομήματος) και, ορισμένοι, τη χορτοφαγία.
Λατρεία. Σκοπός του Σικ είναι να διαποτιστεί ολόκληρη η ύπαρξή του από την παρουσία του Θεού, να (δια)φωτιστεί η συνείδησή του από αυτόν, να ξεπεραστεί κάθε ψευδαίσθηση δυαρχίας. Η πνευματική ανέλιξη και ανάπτυξη του ανθρώπου πραγματοποιείται με την περισυλλογή, ιδιαίτερα με τη ναμ σιμράν (nam simran), που σημαίνει διαρκή μνήμη του ονόματος του Θεού. Mε την επανάληψη του Ονόματος, όπως πίστευε ο Νάνακ, μπορεί κανείς να νικήσει το μέγιστο κακό: το εγώ. Ο Σικχισμός, απορρίπτοντας τα αισθησιακά λατρευτικά έθιμα του Ινδουισμού και τις διάφορες μορφές Έκστασης, διαμόρφωσε απέριττη Λατρεία, τονίζοντας την Προσευχή με αγνή καρδιά. Το καθημερινό λατρευτικό τυπικό των Σικ συνίσταται σε ορθρινό ξύπνημα, ψυχρό λουτρό, περισυλλογή με κέντρο το όνομα του Θεού, απαγγελία, πρωί και βράδυ, ορισμένων προσευχών, μελέτη του Ιερού τους βιβλίου.
Οι Σικ δεν έχουν Ιερατείο ούτε καθορισμένη ιερή ημέρα στην εβδομάδα. Ο χώρος, όπου γίνεται η σύναξη, ονομάζεται γκουρντουάρα (gurdwara), δηλ. η θύρα του Γκουρού. Το όνομα αυτό χρησιμοποιείται ακόμη και για το ειδικό δωμάτιο που έχουν στις οικίες τους. Το βασικό συστατικό του ιερού χώρου είναι η παρουσία του Ιερού βιβλίου. Το σημαντικότερο Ιερό των Σικ θεωρείται ο Χρυσός Ναός (Hari Mandir = Ναός του Θεού) στο Αμριτσάρ. Η δημόσια Λατρεία καθορίζεται ανάλογα με το ρυθμό ζωής της κοινότητας. Ως ειδική ημέρα Λατρείας θεωρείται συνήθως η 11η του σεληνιακού μήνα, η οποία ονομάζεται εκαντάσι (ekadashi), όπως επίσης η σανγκράντ (sangrand). Πολλοί Σικ επισκέπτονται, ατομικά ή οικογενειακά, την κοινοτική γκουρντουάρα οποιαδήποτε μέρα προσφέρουν χρήματα, φρούτα, γάλα κλπ. και ακούν αναγνώσματα από τη Γραφή τους.
Οι επέτειοι γέννησης και θανάτου κάθε Γκουρού, οι Γκουρπούμπ (Gurpub), αποτελούν τυπικές Εορτές των Σικ. Άλλες Εορτές, π.χ. Ντιουάλι (Diwali). Χολά Μοχάλα (Hola Mohalla), έχουν ινδουιστική καταγωγή. Άξονας της ζωής τους, βασικός οδηγός και δάσκαλός τους, είναι ο «Γκουρού Γκρανθ Σαχίμπ». Η Λατρεία περιλαμβάνει ομαδική υμνωδία από ιερά κείμενα με τη συνοδεία ενόργανης μουσικής, ανάγνωση και εξήγηση των Γραφών. Οι ευσεβείς Σικ συνηθίζουν να μελετούν καθημερινά την «Άντι Γκρανθ», ιδιαίτερα το βράδυ. Όλες οι φάσεις της ζωής αγιάζονται με την παρουσία της και σφραγίζονται με ανάγνωση ιερών κειμένων: Η ονοματοδοσία ενός παιδιού, ο γάμος (το ζεύγος περιφέρεται 4 φορές γύρω από τη Γραφή, ενώ ψάλλονται 4 στίχοι από το γαμήλιο ύμνο του Γκουρού Ραμ Ντας), η κηδεία. Πριν από καθοριστικές αποφάσεις (π.χ. νέα εργασία), καθώς επίσης και στις περισσότερες Εορτές, γίνεται ανάγνωση ολόκληρης της «Άντι Γκρανθ», που διαρκεί 46 περίπου ώρες ή, με διακοπές, 1 ή 2 εβδομάδες. Την ανάγνωση συνοδεύει ορισμένη προσευχή, που ένα μέλος της κοινότητας διαβάζει μπροστά στο Ιερό βιβλίο. Επίσης διανέμεται σ΄ όλα τα μέλη ζεστός χυλός από αλεύρι, σιμιγδάλι, νερό, ζάχαρη γνωστός ως καρά πρασάντ (karah prasad). Έτσι συμβολικά τονίζεται η ισότητα.
Ιδιαίτερη τελετή μύησης των Σικ είναι η Αμρίτ Παχούλ ή Κάντε κα ΑμρΙτ (Amrit Pahul ή Khande Ka Amrit). Εγκαινιάστηκε με την ίδρυση της Κάλσα (Khalsa). Όσοι μυούνται, δίνουν ορισμένους όρκους, υιοθετώντας τα λεγόμενα πέντε «Κ». Πρόκειται για 5 Σύμβολα, τα οποία στην πουντζάμπι γλώσσα αρχίζουν από Κ: kesh (ακούρευτη κόμη), kangha (ατσάλινη χτένα), kirpan (ξίφος), kara (ατσάλινο βραχιόλι), kachch (κοντό πανταλόνι). Αποτελούν τα διακριτικά των Σικ. Οι άντρες φορούν επιπλέον στο κεφάλι ένα τουρμπάνι. Η μύηση γίνεται μπροστά στον «Γκουρού Γκρανθ Σαχίμπ». Πέντε άντρες, μέλη της Κάλσα, φορώντας τα 5 Κ, διαλύουν ζάχαρη σε νερό με τη βοήθεια ενός δίκοπου ξίφους, ενώ ψέλνουν ορισμένους ύμνους. Οι μυούμενοι πίνουν από το υγρό αυτό και χρίονται στα μάτια και στα μαλλιά. Κατόπιν ορκίζονται ότι θα τηρούν τον επιβαλλόμενο κώδικα πειθαρχίας, γνωστό ως Ραχίτ (Rahit) και επαναλαμβάνουν τα λόγια της συνοπτικής ομολογίας Πίστης, της μουλ μάντρα. Οι μυημένοι άντρες αντικαθιστούν το όνομα της κάστας τους με τη λέξη Σινγκ (Singh), που σημαίνει λιοντάρι, ενώ οι γυναίκες με την Καούρ (Kaur = πριγκίπισσα), ανεβαίνοντας έτσι στο επίπεδο της τάξης των πολεμιστών. Δεν εντάσσονται όλοι οι Σικ στην Κάλσα και συνεπώς δεν έχουν όλοι τον επίζηλο τίτλο του Σινγκ. Αρκετοί εμπνέονται κυρίως από το ειρηνιστικό πνεύμα του Νάνακ και ονομάζονται Νάνακ πάνθι (Nanak panthi), αποκλίνοντος μάλλον προς το ινδουιστικό ήθος. Όσοι έχουν μυηθεί στην Κάλσα ονομάζονται αμρίτ ντάρι (amrit dhari), ενώ όσοι σέβονται βέβαια τους 10 Γκουρού και την ιερή Γραφή, αλλά δεν μυήθηκαν, ονομάζονται σαχάτζ ντάρι (sahaj dhari).
Ιστορική διαδρομή. Από πλευράς θρησκευτικής διακρίνεται μια πρώτη περίοδος, από το 15ο ως τις αρχές του 18ου αι., διαμορφωτική του Σικχισμού, με πρωταγωνιστές τους 10 Γκουρού, και μια δεύτερη, από το 18ο αι. και εξής, που ως απόλυτο κέντρο της έχει την ιερή Γραφή. Από πλευράς κοινωνικοπολιτικής η θρησκευτική κίνηση που αρχίζει με τον Νάνακ στην πρώτη της φάση (15ος - 16ος αι.) υπήρξε «ευσεβιστική» στη δεύτερη όμως φάση της (17ος αι. εξ.) εξελίχθηκε σε μαχητική. Η οριστική μεταμόρφωση του Σικχισμού από ειρηνιστική κίνηση σε αγωνιστική Αδελφότητα ολοκληρώθηκε με τον τελευταίο Γκουρού. Οι 10 Γκουρού των Σικ είναι 1ος, Nanak, 1469 - 1539. 2ος Angad, 1504 - 52 (Γκουρού 1539 - 52). 3ος Amar Das, 1479 - 1574 (Γκουρού 1552 - 74). 4ος Ram Das, 1534 - 81 (Γκουρού 1574 - 81). 5ος Arjan, 1563 - 1606 (Γκουρού 1581 - 1606). 6ος Hargobind, 1595 - 1644(Γκουρού 1606 - 44). 7ος Har Rai, 1630 - 61 (Γκουρού 1644 - 61). 8ος Har Krishan, 1656 - 64 (Γκουρού 1661 - 64), 9ος Tegh Bahadur, 1621 - 75 (Γκουρού 1664 - 75). 10ος Goblnd Singh, 1666 - 1708 (Γκουρού 1675 - 1708). Όλοι προήλθαν από την Κάτρι τζάτι (Khatri jati), εμπορική υποκάστα, που οι Σικ υποστηρίζουν ότι ανήκε στην ευρύτερη κάστα των Ξάτριγυα. Από τον 4ο Γκουρού η διαδοχή έγινε κληρονομική. Ο Σικχισμός αποδίδει και στους 10 Γκουρού την ίδια αξία. Η δεύτερη περίοδος του Σικχισμού αρχίζει το 1709. 0 18ος αιώνας χαρακτηρίζεται από σκληρούς ανταγωνισμούς μεταξύ Σικ και Μογγόλων. Αργότερα ο Σικ μαχαραγιάς Ranjit Singh, ίδρυσε ανεξάρτητο κράτος στο Πουντζάμπ (1799 - 1849) το οποίο ο διάδοχός του DaΙip Singh παρέδωσε στους Βρεταννούς. Στο τέλος του 19ου αι., άνθισε η αναγεννητική κίνηση Σινγκ Σάμπχα (Singh Sabha) ως αντίδραση στη χριστιανική διείσδυση και στις ινδουιστικές προσηλυτιστικές δραστηριότητες. Η αναγέννηση του Σικχισμού επιδιώχθηκε με εκπαιδευτικές και φιλολογικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα με τη δημιουργία του Khalsa College (1892) στο Αμριτσάρ. Οι Σικ έλαβαν μέρος στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Ινδίας. Κατά τραγικό όμως τρόπο, το 1947 η περιοχή Πουντζάπ, όπου γεννήθηκε και ανδρώθηκε ο Σικχισμός, διαμοιράστηκε από την Ινδία και το Πακιστάν. Επανειλημμένα οι Σικ, διαμαρτυρόμενοι τόσο κατά των Μουσουλμάνων όσο και κατά των Ινδουιστών, έχουν καταφύγει σε μαχητικές κινητοποιήσεις. Το 1966 ιδρύθηκε η Πουντζάμπι Σούμπα (Punjabi Suba), επικράτεια που συμπεριέλαβε το 85% των Σικ της Ινδίας και έχει επίσημη γλώσσα την πουντζάμπι. Αυτό εξασφάλισε κάποια αυτονομία, όχι όμως και την ποθητή ανεξαρτησία.
Από το τέλος του 19ου αι. άρχισε μεγάλη αποδημητική κίνηση των Σικ. Πολλοί από αυτούς που υπηρέτησαν (1870 - 1947) στο βρεταννικό στρατό εκτός Ινδίας, μετά την αποστράτευσή τους εγκαταστάθηκαν στο Χονγκ Κονγκ και τη Σιγκαπούρη άλλοι μετανάστευσαν για λόγους οικονομικούς στην Α. Αφρική και αλλού. Σήμερα αναπτύσσονται πολλές κοινότητες Σίκ σε αγγλόφωνες περιοχές, κυρίως της Βρεταννικής Κοινοπολιτείας. Τελευταία, ανεπίσημη στατιστική (1991) ανεβάζει τους Σικ σε 18.000.000 (ενώ στις αρχές του αιώνα ήταν 3 και το 1987 12 εκατ.).
Στον τομέα των γραμμάτων και των τεχνών δεν παρουσιάστηκε κάποια ιδιαίτερη ακτινοβολία του Σικχισμού. Η συμμετοχή των Σικ υπήρξε ενεργός κυρίως στον κοινωνικό χώρο. Ο Σικχισμός καλλιέργησε τη δημοκρατική συνείδηση και συνηγόρησε για την κοινωνική δικαιοσύνη και την ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων και των λαών.
Βιβλιογραφία. Μεταφράσεις τον ιερού βιβλίου του Σικχισμού: Sri Guru-Granth Sahib, Gopal Singh: Deληi, Gur Das Kapur 1962. Sri Guru-Granth Sahib, Mannohan Singh: Shiromani Gurdwara Parbandhak Committee. Amritsar 1969. Ανθολόγηση και μετάφραση στην αγγλική: Selections from the Sacred Writings of the Sikhs (tr. Trilochasn Singh et al.): London, Alien & Unwin- New York, Macmillan 1960. W.H. McLeod. Sources for the Study of Sikhism: Manchester, University Press 1984.
Μονογραφίες: W.O. Cole, The Guru in Sikhism: London, Darton 1982. W.O. Cole. Sikhism snd its Indian Context, 1469 - 1708: London, Darton 1982. W.O Cole-P. S. Sambhi, The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices: London-Boston Mass., Routledge 1978. D. Cunnigham, A History of the Sikhs: (1849) επανεκδ. Delhl 1966. S.S. Johar. Handbook on Sikhism: Delhi, Vivek 1977. M.A. Macauliffe, The Sikh Religion 1-6 Oxford, Clarendon Press 1909, Delhl, Chand 1970 W.H. Mcleod. Guru Nanak and