ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 15
1 Ἐγὼ εἰμι ἡ ἄμπελος(1) ἡ ἀληθινή(2), καὶ ὁ πατήρ μου ὁ γεωργός ἐστι(3).
1«Εγώ είμαι το αληθινό κλήμα, κι ο Πατέρας μου είναι ο αμπελουργός.
(1)  Θέλει κυρίως να τονίσει την εσωτερική και οργανική ενότητα αυτού και των πιστών.
«Ονομάζει τον εαυτό του κληματαριά (άμπελον) διότι αυτούς που έχουν με την πίστη ριζώσει μέσα του, τούς τρέφει ώστε να καρποφορούν αγαθά έργα» (Β). «Εγώ είμαι η ρίζα» (Θφ).
«Για μεν τον εαυτό του λέει ότι είναι αμπέλι για τις κληματόβεργες που προέρχονται από αυτό όπως είναι η μητέρα και η τροφός, ενώ λέει ότι είναι κληματόβεργες αυτοί που ενώθηκαν με αυτόν και κατά κάποιο τρόπο προσαρμόστηκαν και εισχώρησαν σε αυτόν, αφού έγιναν ήδη κοινωνοί της δικής του φύσης… Με όποιο δηλαδή ακριβώς τρόπο, ο κορμός της κληματαριάς από την δική του και φυσικά ενωμένη με αυτόν ποιότητα κατά τρόπο φυσικό υπηρετεί και μοιράζει στα κλαδιά την απόλαυση, έτσι ο Μονογενής Λόγος του Θεού, την κατά κάποιο τρόπο συγγένεια και του Θεού και Πατέρα και της δικής του φύσης, την βάζει μέσα στους αγίους δίνοντας το Πνεύμα, αφού βεβαίως έχουν αυτοί ενωθεί με αυτόν μέσω της πίστης και της αγιότητας· τους τρέφει λοιπόν ώστε να έχουν ευσέβεια και εργάζεται μέσα τους την γνώση κάθε αρετής και αγαθοεργίας» (Κ).
«Το χωρίο αυτό του ευαγγελίου, όπου ο Κύριος ονομάζει τον εαυτό του άμπελον και τους μαθητές του κλαδιά (κληματόβεργες) διακηρύττει ότι ο μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων, ο άνθρωπος Ιησούς Χριστός είναι η κεφαλή της εκκλησίας και ότι εμείς είμαστε μέλη του. Διότι αφού η άμπελος και τα κλαδιά της έχουν την ίδια φύση, η φύση του όμως ως Θεού είναι τελείως διαφορετική από τη δική μας, έγινε άνθρωπος, έτσι ώστε μέσα από αυτόν η ανθρώπινη φύση να γίνει άμπελος και εμείς, οι οποίοι επίσης είμαστε άνθρωποι, να γίνουμε κλαδιά της» (Αυ).
Η σύγκριση του Ιησού με δέντρο και των μαθητών του με τα κλαδιά που φυτρώνουν από το δέντρο, είναι όμοια, σε κάποιες πλευρές, με τη μεταφορά που χρησιμοποιείται στο Ρωμ. ια 16, σύμφωνα με την οποία ο Ισραήλ συγκρίνεται με ήμερη ελιά, στην οποία τη θέση μεν της ρίζας κατέχουν ο Αβραάμ και οι πατριάρχες, ενώ τη θέση των κλαδιών οι απόγονοί τους (β).
Δείγμα της ταπεινοφροσύνης του Χριστού είναι και το ότι ευαρεστείται να μιλά για τον εαυτό του με ταπεινές συγκρίσεις. Αυτός είναι ο ήλιος της δικαιοσύνης, το αστέρι το λαμπρό το πρωινό. Και όμως παρομοιάζει τον εαυτό του με αμπέλι. Η εκκλησία, η οποία είναι το μυστικό σώμα του Χριστού, είναι αμπέλι (Ψαλμ. οθ 8). Έτσι και ο Χριστός, στον οποίο δυναμικά και σπερματικά περιλαμβάνεται εξ’ αρχής η εκκλησία, όλοι όσοι δια μέσου των αιώνων θα καταστούν μέλη του Χριστού, ονομάζεται αμπέλι. Αμπέλι φυτευμένο σε αμπελώνα, στη γη, διότι είναι ο Λόγος ο οποίος έγινε σάρκα. Η κληματαριά είναι φυτό που προβάλλει κάθε χρόνο αναδενδράδες που καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις. Έτσι και ο Χριστός θα γίνει γνωστός ως σωτηρία μέχρι τα έσχατα της γης. Ο καρπός του αμπελιού «ευφραίνει Θεό και ανθρώπους» (Κριτ. θ 13).
Έτσι και ο καρπός της μεσιτείας του Χριστού. Αλλά εάν ο Χριστός είναι το αμπέλι, οι πιστοί είναι οι κληματόβεργες και τα κλαδιά του αμπελιού. Είναι λοιπόν ο Χριστός η ρίζα, που υποβαστάζει τα κλαδιά και εκτρέφει αυτά με το χυμό που ξεκινά από αυτήν. Έτσι και ο Χριστός μας τρέφει και αυτός είναι που αυξάνει και υποβαστάζει εμάς. Πολλά είναι τα κλαδιά αλλά συναντιούνται όλα στη ρίζα. Έτσι και όλοι οι αληθινοί Χριστιανοί, οσοδήποτε και αν χωρίζονται μεταξύ τους με τις αποστάσεις του χρόνου και του τόπου, ενώνονται όλοι στο Χριστό.
(2)  «Η εξαιρετική, η άφθαρτη, η πνευματική» (Ζ)· το αμπέλι που ανταποκρίνεται στο ιδανικό· το αμπέλι το τέλειο (F), η γνήσια εκπλήρωση των ιδιοτήτων, τις οποίες εικονίζει το αμπέλι (μ)· η βουλή και το σχέδιο του Θεού που εμπιστεύθηκε ο Θεός στον Ισραήλ, εκπληρώθηκαν στον εαυτό του. Στο πρόσωπό του υπάρχει ο όλος λαός του Θεού, ο νέος Ισραήλ της χάρης (τ).
«Όταν λέει εγώ είμαι η άμπελος η αληθινή, θέλει να διακρίνει τον εαυτό του από την άμπελο εκείνη, εναντίον της οποίας απευθύνθηκαν τα λόγια. Τι να κάνω ακόμη στον αμπελώνα μου το οποίο δεν έκανα σε αυτόν; Διότι περίμενα να κάνει σταφύλι, έκανε όμως αγκάθια (Ησ. ε 4). Διότι πώς θα μπορούσε να είναι αληθινή άμπελος εκείνη, από την οποία αναμένονταν σταφύλια και παρήχθησαν αγκάθια;» (Αυ).
Γενικώς από τους ερμηνευτές προβάλλεται ως λόγος της χρησιμοποίησης εδώ της εικόνας του αμπελιού, το ότι χρησιμοποιείται συχνά στην Π.Δ. ως τύπος του Ισραήλ, πάντοτε όμως του πεσμένου Ισραήλ. Δες Ιεζ. ιε 2,ιθ 10,Ησ. ε 1,Ιερεμ. β 21,Ωσηέ ι 1,Ψαλμ. οθ 9-14. Σκέφτηκαν λοιπόν, ότι, όταν ο Ιησούς είπε Εγώ είμαι η άμπελος η αληθινή, η φανερή σύγκριση ήταν μεταξύ της εκφυλισμένης αμπέλου του Ισραήλ και της ιδανικής αμπέλου, την οποία εκπροσωπούσε αυτός. Δηλαδή η αληθινή άμπελος προβάλλεται τώρα στους μαθητές ως το νέο ιδανικό του πνευματικού Ισραήλ (β).
(3)  Είναι σύμφωνο με όσα λέγονται στην παραβολή του αμπελώνα (Ματθ. κα 33-41,Μάρκ. ιβ 1-9,Λουκ. κ 9-16). Ο Θεός έστειλε τον Υιό του στον κόσμο, και έτσι φυτεύτηκε το αμπέλι, του οποίου κλαδιά είναι οι πιστοί (ο). Αυτός ίδρυσε με την αποστολή του Ιησού την εκκλησία και αυτός την καλλιεργεί (g).
Αλλά «ο Χριστός είναι αμπέλι με την ίδια έννοια, με την οποία είπε: Ο Πατέρας μου είναι μεγαλύτερος από εμένα. Με την έννοια όμως με την οποία είπε, Εγώ και ο Πατέρας μου είμαστε ένα, είναι και ο γεωργός. Και γεωργός όχι όμοιος με εκείνους, των οποίων το όλο έργο περιορίζεται σε εξωτερικό κόπο, αλλά γεωργός που παρέχει και την εσωτερική αύξηση» (Αυ).
«Πρόσεξε λοιπόν με πόση ακρίβεια διατυπώνει την παραβολή· διότι, λέει, δεν δέχεται τη φροντίδα του γεωργού η ρίζα, αλλά τα κλαδιά. Η ρίζα βεβαίως για κανέναν άλλο λόγο δεν έχει αναφερθεί εδώ, αλλά για να μάθουν ότι δεν μπορούν τίποτα να επιτελέσουν χωρίς τη δύναμή του, και ότι, έτσι πρέπει να είναι ενωμένοι με την πίστη, όπως το κλαδί με το αμπέλι» (Χ).
«Θα εννοήσεις επομένως λοιπόν και πολύ σωστά, ότι μας τρέφει μεν με σκοπό την ευσέβεια, ο Πατέρας μέσω του Υιού μαζί με το Πνεύμα· μας καλλιεργεί επίσης πάλι, δηλαδή επιβλέπει και επισκέπτεται και αξιώνει της φροντίδας που επανορθώνει, μέσω του Υιού μαζί με το Πνεύμα… Για να μη νομίσει δηλαδή κάποιος, ότι η φροντίδα για εμάς γίνεται από μόνον τον μονογενή (Υιό), έφερε μαζί σαν συνεργάτη κατά κάποιο τρόπο και τον Θεό και Πατέρα, ονομάζοντας τον εαυτό του από τη μία κληματαριά, που χορηγεί στα κλαδιά της τη ζωή και το να μπορούν να καρποφορούν, και γεωργό από την άλλη αυτόν που τον γέννησε» (Κ).

2 Πᾶν κλῆμα(1) ἐν ἐμοὶ(2) μὴ φέρον καρπόν(3), αἴρει αὐτό(4), καὶ πᾶν τὸ καρπὸν φέρον(5), καθαίρει(6) αὐτό, ἵνα πλείονα καρπὸν φέρῃ(7).
2Κάθε κληματόβεργα πάνω μου που δεν κάνει καρπό την κόβει· και κάθε κληματόβεργα που κάνει καρπό την κλαδεύει, για να καρποφορήσει περισσότερο.
(1)  Δηλαδή κλαδί, κλαδάκι τρυφερό και ευλύγιστο· ειδικά κλαδί αμπέλου (κληματαριάς)(G). «Ο πιστός είναι κλαδί της νοητής αμπέλου, η οποία είναι ο Χριστός» (αμ).
«Μολονότι η ρίζα έχει ανάγκη από φροντίδα πριν από τα κλήματα, να σκαφτεί γύρω-γύρω και να ανοιχτεί το χώμα, αλλά όμως τίποτα δεν λέει εδώ για αυτήν, αλλά όλα τα λόγια του αναφέρονται στα κλήματα, δείχνοντας, ότι αυτός μεν είναι αυτάρκης, ενώ οι μαθητές του έχουν ανάγκη από πολλή βοήθεια εκ μέρους του γεωργού, και αν ακόμη είναι πάρα πολύ ενάρετοι» (Χ).
(2)  «Κάθε κλαδί που βλάστησε σε μένα και είναι ενωμένο με εμένα μέσω της πίστης» (Ζ)· «κάθε άνθρωπος, που μέσω της πίστης έγινε μέρος της ρίζας και ενώθηκε με τον Κύριο και έγινε ένα σώμα με αυτόν» (Θφ).
Ήμασταν φτωχοί, εγκαταλελειμμένοι, αβοήθητοι, χωρίς ζωή, νεκρά σχεδόν και ξεραμμένα κλαδιά. Από μόνοι μας δεν μπορούσαμε να βλαστήσουμε και να αναπτυχθούμε ως χυμώδη και τρυφερά κλαδιά. Ο Θεός μέσω της πίστης μάς ένωσε με το Χριστό εγκεντρίζοντάς μας κατά κάποιο τρόπο μέσα σε αυτόν σαν σε ζωηφόρο αμπέλι. Ήμαστε τώρα εμβόλιμοι στο Χριστό. Και πνεύμα χάρης και ζωής ρέει μέσα στις καρδιές μας από τον Πατέρα μέσω του Υιού, ακριβώς, όπως και ο χυμός διαχύνεται από τη ρίζα της κληματαριάς στα κλαδιά της. Εάν η θέλησή μας δεν εμποδίσει τη μυστική αυτή λειτουργία της χάρης, ασφαλώς θα παράγουμε καρπό. Όπως ακριβώς λοιπόν ο χυμός της αμπέλου ή κληματαριάς διαχύνεται στα κλαδιά κατά την άνοιξη, έτσι και η χάρη δεν πρέπει να παρεμποδιστεί από τη θέλησή μας, για να εισρεύσει στον καιρό της, οπότε θα μεταβληθεί σε εμάς σε έργα και συνήθειες αγαθές. Αλλά εάν παρεμποδιστεί, θα μείνουμε τότε άκαρπα κλαδιά και ως τέτοια θα πεταχτούμε από το ίδιο χέρι, το οποίο μας εγκέντρισε στο Χριστό.
(3)  Μπορεί λοιπόν ένα κλαδί να είναι πράγματι στο Χριστό και όμως ταυτόχρονα να είναι άκαρπο. Πιθανώς αποτελεί υπαινιγμό για την πτώση και καταδίκη του Ιούδα (β). Πάντως έχει υπ’ όψη το μέλλον της εκκλησίας του (g).
«Πρέπει να ξέρουμε λοιπόν ότι, αν είμαστε μεν ενωμένοι με αυτόν μέσω της πίστης και επιδεικνύουμε την εξωτερική εικόνα της προσκόλλησης με σκέτες και μόνο ομολογίες, αλλά δεν συσφίγγουμε τον δεσμό της ένωσης και με τα ανδραγαθήματα που προέρχονται από αγάπη, θα είμαστε μεν κλήματα, νεκρά όμως και άκαρπα» (Κ).
Από κάθε αμπέλι περιμένουμε σταφύλια. Έτσι και από κάθε χριστιανό περιμένουμε ως καρπό διάθεση και ζωή και συμπεριφορά χριστιανική, προθέσεις και σκοπούς χριστιανικούς, αφοσίωση και καθιέρωση χριστιανική. Πρέπει να τιμούμε το Θεό και να πράττουμε το αγαθό, και να παρέχουμε τους εαυτούς μας παράδειγμα της αγνότητας και δύναμης της θρησκείας, την οποία πρεσβεύουμε και ομολογούμε. Όλα αυτά λοιπόν σημαίνουν το να φέρουμε καρπό.
(4)  «Το κόβει ως άχρηστο και άξιο για τη φωτιά» (Ζ)· «το βάζει έξω από την σχέση με τον Υιό» (Θφ). Αφού ανεχτεί για κάποιο χρόνο το νεκρό αυτό μέλος στην εκκλησία, με κάποιον πειρασμό, στον οποίο παραχωρεί να πέσει αυτό, ή με κάποιον άλλο εξωτερικό τρόπο διευθέτησης, που το απομακρύνει από το περιβάλλον του ή και με το θάνατο χωρίζει αυτό ο Θεός από την κοινωνία των πιστών, με την οποία μόνο εξωτερικά συνδεόταν (g). Συνδέονταν με το Χριστό με την κλωστή της εξωτερικής ομολογίας και παρόλο που φαίνονταν ότι είναι κλαδιά, γρήγορα θα παρουσιαστούν ξερά.
(5)  «Λέει ότι το καρποφόρο κλαδί δεν θα είναι τελείως άγευστο της φροντίδας του γεωργού, διότι θα καθαριστεί ώστε να μπορεί να καρποφορεί περισσότερο» (Κ).
(6)  Αίρει-καθαίρει. Γλυκός ρυθμός παρόλο που το καθαίρω δεν παράγεται από το αίρω (b). Παρήχηση. «Αυτό το «καθαίρει» σημαίνει περικόβει» (Χ). Αναφέρεται στην πράξη του κλαδέματος, με το οποίο προλαβαίνεται η υπερβολική αύξηση με το να κοντύνουμε τα κλαδιά και με την αποκοπή των βλαστών που πλεονάζουν. «Διότι το αμπέλι, όταν δεν κλαδεύεται, αγριοφουντώνει. Έτσι είναι και ο άνθρωπος, του οποίου ο Λόγος, σαν μαχαίρι, καθαρίζει τις υβριστικές παραφυάδες, αναγκάζοντας τις ορέξεις να καρποφορούν και όχι να διαλύονται στις επιθυμίες» (Κλ).
«Εδώ μαθαίνουμε, ότι και αν ακόμα κάποιος είναι πάρα πολύ ενάρετος, χρειάζεται τη φροντίδα από το Θεό» (Θφ).
Το καθαρίζει ο Θεός «χρησιμοποιώντας σαν ακριβώς κάποιο δρεπάνι, την ενέργεια του Πνεύματος και περικόβει σε αυτούς άλλοτε μεν τις ηδονές, οι οποίες πάντα καλούν σε αγάπη της σάρκας και σε πάθη σωματικά, άλλοτε πάλι τα όσα τυχαίνει να συμβαίνουν στις ψυχές των ανθρώπων, τα οποία με την ποικίλη ιδέα των κακών κατασπιλώνουν τον νου… Όμως το καθάρισμα της πνευματικής κληματαριάς, δεν θα συμβεί χωρίς πόνο… Διότι ο Θεός μας που αγαπά την αρετή, μάς εκπαιδεύει με πόνο και θλίψη» (Κ).
Αλλά ο πόνος, ο οποίος υπονοείται εδώ, είναι πόνος ο οποίος εξευγενίζει. Και αν θέλουμε να συγκαταλεχθούμε μαζί με τα καρποφόρα κλαδιά, πρέπει με ευγνωμοσύνη να δεχτούμε κάθε είδος πόνου που έρχεται σε εμάς, γνωρίζοντας, ότι ο πόνος μας κάνει ικανούς, για να φέρουμε περισσότερο καρπό (τ).
«Από εδώ δείχνει, ότι οι πειρασμοί τούς κάνουν περισσότερο ισχυρούς» (Χ).
«Ο ουράνιος Πατέρας μας ζητά, να είναι όλα καθαρά και καρποφόρα. Καθαρότητα και καρποφορία αμοιβαία βοηθούν το ένα το άλλο (b).
(7)  Παραχωρεί πειρασμούς «να έρθουν σε αυτόν, οι οποίοι από τη μία κάθε βλαβερό το κόβουν, και από την άλλη δημιουργούν κάθε σταθερότητα και γονιμότητα περισσότερης αρετής» (Ζ).
«Επειδή δηλαδή οι θλίψεις μοιάζουν να είναι σαν αυτό που οι γεωργοί ονομάζουν κλάδεμα, δείχνει σε αυτούς ο Κύριος, ότι με τις θλίψεις θα γίνουν πιο γόνιμοι, όπως και με το κλάδεμα τα κλήματα» (Θφ).
Εάν το κλάδεμα δεν γίνει έγκαιρα, τα κλαδιά της κληματαριάς θα αυξηθούν υπέρμετρα και πέραν του δέοντος. Αυτό όμως ασφαλώς θα βλάψει την ομαλή καρποφορία. Θα σημειωθεί στην περίπτωση αυτή ό,τι και στην πρόωρη ανάπτυξη οποιουδήποτε οργανισμού, ο οποίος εξασθενεί από αυτήν μέχρι σημείου ώστε να διατρέχει και τον κίνδυνο του μαρασμού. Ακριβώς για αυτό παρεμβαίνει και στο πνευματικό αμπέλι το πάνσοφο χέρι του μεγάλου Γεωργού που κλαδεύει και καθαρίζει τα πνευματικά κλήματα. Διατρέχουν και αυτά τον κίνδυνο να γίνουν πληθωρικά και ασθενικά, που καλύπτουν ευρύ χώρο χωρίς ανάλογη απόδοση για χρήση και δόξα του μεγάλου Κυρίου. Όλες οι θλίψεις των πιστών δεν είναι παρά η ψαλίδα του πάνσοφου Γεωργού, με την οποία καθαρίζονται και κλαδεύονται τα κλήματα, για να φέρουν περισσότερο καρπό. «Εκείνα τα υπερσαρκώματα, τα οποία πλεονάζουν, κόβονται με εσωτερικές και εξωτερικές θλίψεις και με τα μέσα αυτά ο καρπός αυξάνει (b).
«Αν συγκεντρώσουμε τις δυνάμεις μας στην καθαρότητα της ζωής μας, τότε στην κάθαρση των παθών μάς βοηθάει ο Θεός, ολοκληρώνοντας τη δική μας φροντίδα προς το καλό και την προθυμία μας. Όπως λοιπόν κλαδεύουν το αμπέλι από ό,τι είναι περιττό που το φορτώνει και το εμποδίζει, έτσι κόβουμε και τις ασχολίες της ψυχής για τα μάταια πράγματα. Με τον τρόπο αυτό, εξοικονομούμε όλη τη δύναμη της ψυχής στην καρποφορία των σημαντικών έργων. Για να μην φουντώσει μέσα στον επιδεικτικό στολισμό, και έτσι αδειάσει όλη της τη δύναμη στο να αρέσει στους ανθρώπους. Αυτό θα γίνει αν ασχοληθεί η ψυχή μας με τα εξωτερικά κοσμικά πράγματα, που είναι σαν τα εξωτερικά φύλλα και τους έλικες του αμπελιού» (Β).
Περισσότερη και πλουσιότερη καρποφορία είναι η ευλογημένη αμοιβή προηγούμενης καρποφορίας. Η πρώτη ευλογία είναι να φέρει καρπό. Αλλά υπάρχει και άλλη μεγαλύτερη ευλογία: «για να φέρει περισσότερο καρπό».

3 Ἤδη ὑμεῖς(1) καθαροί ἐστε διὰ τὸν λόγον(2) ὃν λελάληκα ὑμῖν(3).
3Εσείς είστε κιόλας κλαδεμένοι και καθαροί εξαιτίας των όσων σας έχω διδάξει.
(1)  Με αυτό ο Κύριος φανερώνει, ότι τους μαθητές του, τους τοποθετεί στα δεύτερα κλαδιά, από τα οποία αναμένεται καρπός. Το έργο του κλαδέματος κατ’ αρχήν έχει ήδη συντελεστεί σε αυτούς.
(2)  Όχι μέσω του λόγου, αλλά εξαιτίας του λόγου (g). Ο λόγος είναι από μόνος του καθαρός και για αυτό μεταδίδει την καθαρότητα ή αγιότητα στους μαθητές (b). «Εξαιτίας του λόγου μου έχει γίνει πράξη από τον Πατέρα ο τρόπος της πνευματικής κάθαρσης σε εσάς πρώτους· να λοιπόν! Αποβάλατε την ενόχληση των μάταιων συνηθειών και της κοσμικής νεκρότητας… να! Απαλλαχτήκατε από τη νομική και ανώφελη και μάταιη επιτήρηση των Ιουδαίων. Ο λόγος μου σας καθάρισε· διότι δεν ζείτε πλέον με τον Μωσαϊκό τρόπο ζωής… ούτε αναζητάτε τον αγιασμό μέσα από τις αιματηρές προσφορές (θυσίες), αλλά πιστεύετε ότι θα γεμίσετε με πίστη βέβαιη και προσπαθείτε να γίνετε ευάρεστοι στο Θεό με κάθε αγαθοεργία» (Κ).
«Γιατί δεν λέει, ότι είστε καθαροί με το βάπτισμα… Διότι μόνο στο νερό στο οποίο υπάρχει και ο λόγος, καθαρίζεται κάποιος. Αφαίρεσε τον λόγο και το νερό είναι ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο από απλό νερό. Ο λόγος προστίθεται στο στοιχείο και προέρχεται έτσι το μυστήριο σαν ένα είδος και αυτό ορατού λόγου… Και για αυτό το λόγο το νερό έχει τέτοια δραστικότητα όχι μόνο για το σώμα, αλλά και για την ψυχή, εξαιτίας της ενέργειας του λόγου και όχι διότι ο λόγος λέγεται, αλλά διότι πιστεύεται» (Αυ).
Η πίστη με την οποία αποδέχτηκαν τον λόγο του Κυρίου «καθάρισε τις καρδιές τους» (Πράξ. ιε 9)· ο λόγος της χάριτος καθάρισε αυτούς από τους μολυσμούς του κόσμου και της σάρκας.
(3)  «Εγώ, λέει, σας καθάρισα με τη διδασκαλία μου» (Θφ).
«Βλέπεις πώς παρουσιάζει τον εαυτό του να φροντίζει για τα κλήματα; Διότι εγώ, λέει, σας καθάρισα· αν και βεβαίως προηγουμένως δείχνει ότι αυτό το κάνει ο Πατέρας, αλλά δεν υπάρχει καμία διαφορά μεταξύ Πατρός και Υιού» (Χ).
«Βλέπεις ότι, παρόλο που είναι αμπέλι, αλλά είναι και γεωργός. Διότι είναι κοινή αυτή η γεωργία και στον πατέρα και στον υιό, όπως ακριβώς βεβαίως και τα άλλα» (Ζ).

4 Μείνατε(1) ἐν ἐμοί(2), κἀγὼ ἐν ὑμῖν(3). Καθὼς τὸ κλῆμα οὐ δύναται καρπὸν φέρειν ἀφ' ἑαυτοῦ(4), ἐὰν μὴ μείνῃ(5) ἐν τῇ ἀμπέλῳ, οὕτως οὐδὲὑμεῖς, ἐὰν μὴ ἐν ἐμοὶ μείνητε(6).
4Μείνετε ενωμένοι μαζί μου· τότε θα ’μαι κι εγώ ενωμένος μαζί σας. Όπως η κληματόβεργα δεν μπορεί να καρποφορήσει από μόνη της, αν δεν είναι ενωμένη με το κλήμα, το ίδιο κι εσείς αν δε μείνετε ενωμένοι μαζί μου.
(1)  «Είναι προαιρετική η προσκόλληση στο αμπέλι σε αυτούς που έρχονται σε αυτό» (Κ).
«Διότι η μεν ρίζα μένει, η αφαίρεση όμως και η φροντίδα ανήκει στα κλήματα» (Χ). Έτσι εξηγείται η προτροπή. Προϋποτίθεται ότι έχουν ήδη ενωθεί με την κληματαριά.
«Εγώ μεν, λέει, και εσάς σας καθάρισα με το λόγο μου και την διδασκαλία και τίποτα από όσα εξαρτιόνταν από εμένα δεν παραλείφθηκε. Πρέπει όμως τώρα να υπάρξουν και τα δικά σας. Μείνετε μέσα σε μένα, λέει» (Θφ).
(2)  «Με το να συγκολληθείτε με εμένα πιο σταθερά, μέσω πίστης αδίστακτης και σχέσης άρρηκτης» (Ζ).
Ιδιαίτερα μάλιστα με το «να με ακολουθείτε γνήσια με την τέλεια και ανελλιπή αγάπη. Διότι ως προς αυτό κατεξοχήν, θα ήταν καλή και θα διαφυλασσόταν η δύναμη της προσκόλλησης μέσω του Πνεύματος, δηλαδή της ένωσης» (Κ).
«Και αν ακόμη ενώθηκε κάποιος με το Χριστό μέσω του αγιασμού από το Πνεύμα, αλλά έχει ανάγκη να κατέχει και την τέλεια αγάπη και να ακολουθεί αυτόν» (αμ).
(3)  «Και εγώ μένω μέσα σας, συνυπάρχοντας με τη δύναμή μου και σας φροντίζω ή σας συγκρατώ όπως το αμπέλι τα κλήματα και σας κάνω καρποφόρους» (Ζ).
Το να μένει ο Χριστός μέσα μας εξαρτάται από το να μένουμε εμείς σε αυτόν=Μείνετε μέσα μου, για να μπορέσω και εγώ να μένω μέσα σας (Stier).
«Δεν είμαστε εμείς μέσα σε Αυτόν κατά τον ίδιο τρόπο, με τον οποίο και Εκείνος είναι μέσα μας. Διότι η σχέση των κλαδιών με το αμπέλι είναι τέτοια, ώστε παρέχει σε αυτά ζωτική τροφή και τίποτα δεν παίρνει από αυτά. Έτσι και το να έχουν το Χριστό να μένει μέσα τους και τους εαυτούς τους να μένουν μέσα στο Χριστό, είναι και από τις δύο απόψεις ωφέλιμο όχι στο Χριστό, αλλά στους μαθητές» (Αυ).
(4)  «Διότι εάν το κλήμα δεν έχει από το αμπέλι, σαν ακριβώς από μητέρα, την ζωοποιό ικμάδα που χορηγείται σε αυτό, πώς θα γεννήσει το σταφύλι ή ποιόν θα βγάλει καρπό και από που;» (Κ).
(5)  Υπάρχει και η γραφή: μένῃ.
(6)  Υπάρχει και η γραφή: μένητε.
«Ούτε εσείς δεν μπορείτε να καρποφορείτε, εάν αποσχιστείτε από την ένωση μαζί μου» (Ζ).
«Διότι ποτέ δεν θα βλαστήσει σε εσάς καρπός αρετής, αν ξεπέσετε από την συνένωση με το Χριστό» (Κ).
«Η ρίζα για κανένα άλλο λόγο δεν έχει αναφερθεί εδώ, αλλά για να μάθουν, ότι χωρίς τη δική του δύναμη δεν μπορούν να κάνουν τίποτα» (Χ).
Δεν υπονοεί εδώ ότι στο φυσικό άνθρωπο είναι ηθικά αδύνατο κάθε αγαθό, αλλά ότι ο πιστός, όταν αφεθεί στις δικές του δυνάμεις, γίνεται άγονος, προκειμένου να παράγει την πνευματική ζωή, τη ζωή του Θεού μέσα του και στους άλλους και να προκόψει σε αυτήν (g). Κριτήριο για την πραγματική ενότητα και σύνδεση με το Χριστό είναι η καρποφορία των λογικών κλημάτων (ο).
Μεμονωμένη και αυτοτελής ζωή στον καθένα επί μέρους άνθρωπο μόνο ιδεατά είναι νοητή. Αλλά η πείρα από τη μία και η θεία αποκάλυψη από την άλλη συμπίπτουν, σε συμφωνία, διδάσκοντάς μας, ότι ουδέποτε βρέθηκε ούτε μπορεί να υπάρξει. Μία και μόνη υπάρχει πραγματική πηγή αγαθού και ζωής αιώνιας, ο Χριστός. Εάν λοιπόν υπάρχει κάτι αγαθό μέσα μας πρέπει να προέρχεται και να συνεχίζεται η αύξησή του από την πηγή αυτή. Έτσι είναι απαραιτήτως αναγκαίο να μένουμε μέσα στο Χριστό και να είμαστε ενωμένοι μαζί του, οπότε μέσω του Χριστού θα είμαστε ενωμένοι και μεταξύ μας.

5 Ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος(1), ὑμεῖς τὰ κλήματα. ὁ μένων ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν αὐτῷ(2), οὗτος(3) φέρει καρπὸν πολύν(4), ὅτι χωρὶς ἐμοῦ(5) οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν(6).
5Εγώ είμαι το κλήμα, εσείς οι κληματόβεργες. Εκείνος που μένει ενωμένος μαζί μου κι εγώ μαζί του, αυτός δίνει άφθονο καρπό, γιατί χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε.
(1)  Επαναλαμβάνει την κύρια ιδέα με ελαφρές μεταβολές στο λεκτικό, επιβεβαιώνοντας ξανά αυτήν (β). Η έννοια του σ.: Με εμένα υπάρχει πλούσια γονιμότητα· χωριστά από εμένα υπάρχει στείρωση (g).
(2)  «Βλέπεις που και ο Υιός δεν συντελεί λιγότερο από τον Πατέρα στη φροντίδα των μαθητών; Διότι ο μεν Πατέρας καθαρίζει, ενώ ο Υιός τούς κρατά ενωμένους με τον εαυτό του. Η παραμονή στη ρίζα είναι εκείνη που κάνει τα κλήματα να καρποφορούν. Διότι αυτό που δεν καθαρίζεται, αλλά μένει στη ρίζα, φέρνει καρπό, αν και όχι όσο πρέπει, αυτό όμως που δεν μένει, δεν παράγει καθόλου καρπό. Αλλά όμως δείχτηκε ότι και ο καθαρισμός είναι έργο του Υιού, και η παραμονή στη ρίζα είναι έργο του Πατέρα, ο οποίος γέννησε και τη ρίζα» (Χ).
(3)  Με έμφαση.
(4)  Η ιδέα που εκφράζεται είναι, ότι η ζωντανή αυτή και μόνιμη ένωση με το Χριστό οδηγεί στην ύψιστη τελειότητα στην οποία μπορεί να φτάσει ένα καρποφόρο κλήμα και στην ποσότητα και στην ποιότητα καρπού (ο).
(5)  Παριστάνει κλήμα που κόπηκε από την άμπελο ή που δεν έχει ζωτική σχέση μαζί της (ο). «Όπως ακριβώς οι βλαστοί, αν δεν παίρνουν δύναμη από τη ρίζα» έτσι και εσείς «δεν μπορείτε να καρποφορείτε, εάν δεν μείνετε μέσα μου» (Ζ).
(6)  Όχι απλώς να καρποφορείτε, αλλά και με γενικότερη έννοια, δεν μπορείτε να συντελείτε οποιοδήποτε αγαθό (ο). «Διότι χωρίς την ευκαρπία που προέρχεται από αυτόν και την ζωογονία, δεν θα μπορούν να κάνουν τίποτα» (Θφ). Έργα πριν τη χάρη του Χριστού και πριν την έμπνευση του Πνεύματός του δεν υπήρξαν σε όλα αρεστά στο Θεό, εφόσον δεν ήταν καρπός της πίστης στο Χριστό, ούτε έκαναν τους ανθρώπους άξιους να λάβουν τη χάρη (τ).
Σημείωσε, ότι είναι αναγκαία και απαραίτητη η σταθερή εξάρτησή μας από τη χάρη του Μεσίτη για όλη την πνευματική και θεία ζωή μέσα μας, όπως είναι αναγκαίο να εξαρτόμαστε από την πρόνοια του Δημιουργού για όλες τις ενέργειες της φυσικής ζωής. Χωρίζοντας τους εαυτούς μας από την αξιομισθία της θυσίας του Χριστού δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για τη δικαίωσή μας. Αν χωριστούμε επίσης και από το Πνεύμα του Χριστού δεν μπορούμε να πράξουμε τίποτα για τον αγιασμό μας. Χωρίς το Χριστό δεν μπορούμε να πράξουμε τίποτα το αρεστό ενώπιον του Θεού και το ωφέλιμο στους εαυτούς μας. Εξαρτόμαστε από το Χριστό όχι μόνο όπως η κληματαριά από τον τοίχο ή από το ξύλο που την υποστηρίζει, αλλά και όπως το κλαδί από την ρίζα, από την οποία παίρνει τον χυμό που το ζωοποιεί.

6 Ἐὰν μή τις μείνῃ ἐν ἐμοί(1), ἐβλήθη ἔξω(2) ὡς τὸ κλῆμα(3) καὶ ἐξηράνθη(4), καὶ συνάγουσιν αὐτὰ(5) καὶ εἰς τὸ πῦρ βάλλουσι(6), καὶ καίεται(7).
6Αν κάποιος δεν μένει ενωμένος μαζί μου, θα τον πετάξουν έξω σαν την κληματόβεργα, και θα ξεραθεί. Τις βέργες αυτές τις μαζεύουν, τις ρίχνουν στη φωτιά, και καίγονται.
(1)  Υπάρχει και η γραφή μένῃ ἐν ἐμοί. Όπως στην κληματαριά (b). Αναφέρεται όχι στην αποστασία, αλλά στην εξωτερική μόνο ομολογία του ονόματος του Χριστού, που δεν συνοδεύεται από ζωντανή σχέση μαζί του (ο)· «αναφέρεται δηλαδή σε αυτούς που διέκοψαν στη σχέση με αυτόν με το να … στραφούν… στα μη πρέποντα και σε τρόπο ζωής που δεν συμφωνεί με το Θεό» (Κ).
(2)  «Αφού δεν απολαμβάνει πλέον τη φροντίδα του χεριού του γεωργού» (Χ). Με την έννοια του: απομακρύνεται βίαια από τον τόπο, που έως τώρα κατείχε (G). Ο αόριστος αντί για μέλλοντα εκφράζει το βέβαιο και αναπόφευκτο αυτού που θα συμβεί (β).
(3)  «Το κλήμα το άχρηστο» (Ζ) και το οποίο αποκόπηκε. «Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι και ο θεσπέσιος Παύλος, το κόψιμο που εννοείται εδώ υπαινίσσεται, αν και δεν αναφέρεται σε κληματαριά». Δες Ρωμ. ια 22 (Κ).
(4)  «Δηλαδή αν είχε κάτι από τη ρίζα, αποβάλλεται· αν είχε κάποια χάρη, απογυμνώνεται από αυτήν και μένει έρημος από την εκεί βοήθεια και ζωή» (Χ). «Δεν θα φανεί σε αυτόν καμία δύναμη που θα τον αναδεικνύει κατάλληλο για την αρετή, αλλά και που θα τον κάνει να μπορεί να διαπρέπει στους καρπούς της αγαθοεργίας» (Κ).
Ξεράθηκε, όπως ακριβώς το σπασμένο κλαδί, το οποίο κόπηκε από το δέντρο του. Εκείνοι οι οποίοι δεν μένουν στο Χριστό, παρόλο που είναι δυνατόν να ανθούν για κάποιο χρόνο, όμως εντός ολίγου ξεραίνονται και καταντούν στο μηδέν. Τα χαρίσματά τους, ο ζήλος τους, η φήμη τους, οι ελπίδες τους και οι ανέσεις τους ξεραίνονται. «Μήπως ανθίζει ο πάπυρος χωρίς νερό; Ή κάθε βότανο πριν να πιει δεν ξεραίνεται; Έτσι λοιπόν θα είναι το τέλος όλων όσων ξεχνούν τον Κύριο» (Ιώβ η 11,12,13). Όσοι δεν παράγουν καρπό, μετά από λίγο δεν θα έχουν ούτε φύλλα. «Πώς αμέσως, ξεράθηκε η συκιά», την οποία ο Χριστός καταράστηκε!
(5)  «Αυτού του είδους τα κλήματα» (Ζ). Υπάρχει και η γραφή που μαρτυρείται από αρκετούς μεγαλογράμματους κώδικες: συνάγουσιν αυτό. Ποιοι; Οι υπηρέτες του Κυρίου του αμπελώνα (β) «οι άγγελοι, κατά τον καιρό της κρίσεως» (Ζ).
(6)  «Τη φωτιά της κόλασης» (Ζ). Δες Ιεζ. ιε 4.
«Το κλήμα είναι χρήσιμο μόνο για ένα από τα δύο, ή για την κληματαριά ή για τη φωτιά. Εάν δεν είναι στην κληματαριά, η θέση του θα είναι στη φωτιά και για να αποφύγει τη φωτιά, πρέπει να μένει στην κληματαριά» (Αυ).
«Ο τεμπέλης κόβεται και… όχι μόνο ξεραίνεται αφού δεν έχει τη γεωργική φροντίδα, αλλά και πεθαίνει και καίγεται» (αμ).
«Αυτού του είδους ο άνθρωπος θα φυλαχτεί για την αιώνια κρίση, όπως ακριβώς για τη φωτιά τα ξερά κλήματα» (Απ).
(7)  Ο ενεστώτας της διαρκείας αποκτά εδώ ολόκληρη τη σημασία του· καίγεται στη φωτιά που πάντα καίει (g). «Και φλέγονται, αλλά δεν καίγονται τελείως» (Ζ).

7 Ἐὰν(1) μείνητε ἐν ἐμοὶ καὶ τὰ ρήματά μου ἐν ὑμῖν μείνῃ(2), ὃ ἐὰν θέλητε(3) αἰτήσασθε(4), καὶ γενήσεται ὑμῖν(5).
7Αν μείνετε ενωμένοι μαζί μου και τα λόγια μου μείνουν ζωντανά μέσα σας, ό,τι θελήσετε ζητήστε το και θα σας δοθεί.
(1)  Παραμερίζοντας τώρα την εικόνα του δέντρου και των κλαδιών, τονίζει ότι συνέπεια του να μένει κάποιος στο Χριστό είναι όχι μόνο η ικανότητα να φέρνει καρπό, αλλά και η απόκτηση της δύναμης της αποτελεσματικής προσευχής (β).
(2)  Αντικαθιστά εδώ το «και εγώ μέσα του» του σ. 5 το οποίο μπήκε ως συνέπεια του «αυτός που μένει μέσα μου», με τη φράση «εάν τα λόγια μου μένουν μέσα σας».
«Πρόσεξε λοιπόν, ότι αυτό σημαίνει το να μένει ο Χριστός στους μαθητές, το να μένουν δηλαδή τα λόγια του μέσα σε αυτούς, δηλαδή να τηρούνται, να γίνονται πράξη» (Ζ).
«Ζητά την προσκόλληση με τα έργα» (Θφ).
«Διότι αυτοί μεν… που ομολόγησαν την σκέτη με λόγια πίστη, αλλά δεν παρουσίασαν την αγάπη που μέσω των κατορθωμάτων διαμορφώνεται σε τελειότητα, μένουν μεν με το Χριστό, ως προς το ότι τουλάχιστον έχουν την οικειότητα λόγω της πίστης και ως προς το ότι δεν πήγαν σε άλλη λατρεία, αλλά θα πιαστούν να μην έχουν πλέον μέσα τους και τα λόγια του Χριστού» (Κ).
«Τότε λοιπόν μόνο μπορεί να λεχθεί, ότι τα λόγια του μένουν μέσα μας, όταν πράττουμε ό,τι παρήγγειλε σε εμάς και αγαπάμε ό,τι μας υποσχέθηκε. Αλλά όταν τα λόγια του μένουν μόνο μέσα στη μνήμη και δεν έχουν κάποια θέση μέσα στη ζωή, το κλήμα δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι στην κληματαριά, διότι δεν έλκει τη ζωή του από τη ρίζα… Διότι πολλοί κρατούν στη μνήμη τους τα λόγια του Κυρίου μόνο για να χρησιμοποιήσουν αυτά με περιφρόνηση ή και χλευασμό… Για αυτούς δεν θα είναι αυτά ευλογία αλλά μαρτυρία εναντίον τους» (Αυ).
Η φράση μένει κάτι μέσα μου=είναι αυτό για πάντα χαραγμένο ή διαποτίζει την ψυχή μου και ασκεί πάντοτε τη δύναμή του πάνω μου. Το ίδιο και οι φράσεις τα ρήματά μου (Ιω. ιε 7)· ο λόγος του Θεού (Α΄Ιω. β 14)· η χαρά η δική μου (Ιω. ιε 11) κλπ. (G).
Υπάρχουν και άλλοι, για τους οποίους «δεν θα ισχυριστούμε βεβαίως οπωσδήποτε αυτό, ότι δηλαδή αφού έθαψαν στη λησμονιά το κήρυγμα των ευαγγελίων, έχουν ξεχάσει εντελώς τα λόγια του Σωτήρα, αλλά ότι δεν δίνουν καμία σημασία στον τρόπο ζωής που θέλει ο Χριστός, παραδίδοντας τα πάντα στις ηδονές τους… και για αυτό αποκόβονται από την νοητή και άγια κληματαριά» (Κ).
Εκείνος στον οποίο πράγματι «μένουν τα λόγια του Κυρίου, «αυτός και στον Χριστό μένει και θα φανεί να έχει τα λόγια του, σύμφωνα με αυτό που έχει λεχθεί στο βιβλίο των Ψαλμών… Στην καρδιά μου έκρυψα τα λόγια σου, για να μην αμαρτήσω σε σένα» (Κ).
(3)  «Διότι δεν θα ζητήσει τίποτα ανάξιο, αυτός που ζει σύμφωνα με τις εντολές του Θεού» (Ζ). «Ο Θεός δεν θα χορηγήσει τίποτα ανάρμοστο ή από αυτά που κατηγορούνται τελείως για αισχρότητα» (Κ). Όταν τα λόγια του Χριστού μένουν σε κάποιον μαθητή, τότε και οι προσευχές του μαθητή θα είναι ηχώ αυτών των λόγων και συνεπώς θα εισακούονται (μ).
(4)  Υπάρχει και η γραφή αιτήσεσθε. Και αυτή καταλήγει στο ίδιο νόημα, αλλά είναι λιγότερο ζωηρή από την προστακτική. Τα λόγια του Χριστού μελετώμενα με κατάνυξη γίνονται στον πιστό η τροφή αγίων σκέψεων και ευσεβών προθέσεων και ουρανίων πόθων και για αυτό πηγή αληθινών προσευχών. Διότι γνωρίζει ότι η θεία δύναμη, αφού προσελκύστηκε με προσευχή, πρόκειται να επιτελέσει το παν (g).
(5)  Ως αναπόφευκτη συνέπεια της προσευχής (β). «Τα έλεγε βεβαίως αυτά δείχνοντας ότι εκείνοι μεν που τον επιβουλεύονται θα κατακαούν, ενώ αυτοί θα φέρουν καρπό» (Χ).

8 Ἐν τούτῳ(1) ἐδοξάσθη(2) ὁ πατήρ μου, ἵνα καρπὸν πολὺν φέρητε(3), καὶ γενήσεσθε(4) ἐμοὶ(5) μαθηταί.
8Μ’ αυτόν τον τρόπο φανερώνεται η δόξα του Πατέρα μου: Όταν εσείς δώσετε άφθονο καρπό κι αποδειχθείτε έτσι μαθητές μου».
(1)  Αναφέρεται φανερά στο ἵνα καρπὸν… το οποίο ακολουθεί· το «ἵνα» προτιμήθηκε από το «ὅτι», διότι η ιδέα του να φέρει κάποιος καρπό παρουσιάζεται στο πνεύμα ως σκοπός που πρέπει να επιτευχθεί (g). Η καρποφορία μας οφείλεται στην ενέργεια του Θεού, που προκλήθηκε από τις προσευχές μας (τ).
(2)  Και εδώ, όπως και στο σ. 6, μπαίνει αόριστος αντί για μέλλοντα, για να δηλώσει τη σίγουρη εκπλήρωση, σαν η πράξη ήδη να συντελέστηκε (ο). «Με όσα κάνετε δοξάζεται ο Πατέρας» (αμ). Ο γεωργός δοξάζεται πάντοτε, εάν τα δέντρα που φυτεύονται από αυτόν είναι καρποφόρα. Και έτσι στο Ησ. ξα 3 ο σκοπός της αποστολής των δούλων του Ιεχωβά ήταν «και θα ονομαστούν γενιές (δέντρα) δικαιοσύνης, φύτευμα του Κυρίου για δόξα» (β). Παράλληλο χωρίο είναι το Ματθ. ε 16.
«Διότι δόξα του Θεού και Πατέρα είναι η πρόοδος των μαθητών του Υιού του. Διότι όταν έλαμπε το φως των αποστόλων μπροστά στους ανθρώπους, δοξαζόταν ο Πατέρας ο ουράνιος» (Θφ).
(3)  Δεν αναφέρεται μόνο στη μελλοντική αποστολική δράση των μαθητών, αλλά κατεξοχήν στην καρποφορία της χάρης στην καρδιά κάθε πιστού· στους εξωτερικούς καρπούς της ευσέβειας, μέσω των οποίων λάμπει το φως της ζωής των πιστών μπροστά στους ανθρώπους (ο).
«Διότι τον καρπό των μαθητών μπορούμε να τον εννοήσουμε με διάφορους τρόπους· άλλοτε μεν τον παίρνουμε με την έννοια των έργων της δικαιοσύνης στον τρόπο της ζωής, άλλοτε πάλι με την έννοια των εθνών που έρχονται σε επίγνωση του Θεού με την αποστολική τους χάρη και διδασκαλία, και τα δύο κατορθώθηκαν από τους μαθητές για τη δόξα του Θεού» (Θη).
(4)  «Θα ολοκληρωθείτε» (Ζ).
«Βλέπεις πως αυτός που φέρνει τον καρπό, εκείνος είναι μαθητής;» (Χ). Υπάρχει και η γραφή γένησθε=ἵνα καρπὸν… φέρητε καὶ ἵνα γένησθε. Η γραφή γενήσεσθε=για να… φέρετε και έτσι να αποβείτε μαθητές μου (β). Να γίνεστε. Πρέπει κάποιος να γίνεται διαρκώς μαθητής του Χριστού· δεν γίνεται κάποιος τέτοιος μία φορά (g).
(5)  Μάλλον είναι δοτική πτώση, που εκφράζει τη σχέση στοργικότερα από το απλό «μου» (β).

9 (1)Καθὼς ἠγάπησέ με ὁ πατήρ(2), κἀγὼ ἠγάπησα ὑμᾶς(3)· μείνατε ἐν τῇἀγάπῃ τῇ ἐμῇ(4).
9«Όπως με αγάπησε ο Πατέρας, έτσι σας αγάπησα κι εγώ· μείνετε πιστοί στην αγάπη μου.
(1)  Αφού έκανε με την εικόνα της κληματαριάς και των κλημάτων αισθητό τον ζωτικό σύνδεσμο, που συνδέει αυτόν με τους μαθητές του, έρχεται τώρα να δείξει, ότι ο σύνδεσμος αυτός είναι σύνδεσμος αγάπης.
(2)  «Με τον τρόπο με τον οποίο με αγάπησε ο Πατέρας» (Ζ). Η αγάπη του Πατέρα προς αυτόν ως άνθρωπο «που εφαρμόζει το θέλημά του» (Ζ), και η αγάπη του προς τους μαθητές διακηρύττονται ότι έχουν την ίδια φύση. Το (ηγάπησεν) εδώ αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση του Κυρίου.
«Με τον ίδιο δηλαδή ακριβώς τρόπο που, ενώ πάντοτε ήταν υψηλός και δοξασμένος σε σχέση με τη δική του (θεϊκή) φύση, λέγεται ότι έχει δοξαστεί και υψωθεί, όταν έγινε άνθρωπος… κατά τον ίδιο τρόπο, ενώ από την αρχή, αιωνίως και παντοτινά αγαπιέται (από τον Πατέρα), λέγεται ότι αγαπήθηκε και παίρνοντας ανθρώπινο σώμα» (Κ).
Ο Κύριος αντιμετωπίζει ήδη το πάθος του. Η πληροφορία της συνείδησής του, ότι ο Πατέρας τον αγαπούσε, ενίσχυε αυτόν κατά τις κρίσιμες αυτές στιγμές. Εκείνοι, τους οποίους ο Θεός αγαπά ως Πατέρας, είναι σε θέση να περιφρονούν όλα τα μίση του κόσμου.
(3)  Όπως ο Πατέρας με αγάπησε, σας αγάπησα και εγώ. Εκπληκτική όντως συγκατάβαση της χάρης του Χριστού. Όπως ο Πατέρας αγάπησε αυτόν, ο οποίος υπήρξε απολύτως άξιος της θείας αγάπης, έτσι και ο Χριστός αγάπησε εμάς, οι οποίοι ήμασταν τελείως ανάξιοι της αγάπης του. Ο Πατέρας αγάπησε αυτόν ως Υιό του. Και αυτός αγάπησε εμάς ως παιδιά του. Ο Πατέρας όλα τα έχει δώσει στα χέρια του Υιού. Και ο Χριστός παρέχει σε εμάς τα πάντα.
(4)  «Εσείς είστε κύριοι αυτού του πράγματος» (Χ),
«Δηλαδή ερχόμενοι με κάθε επιμέλεια και προθυμία, κάντε αντικείμενο προσεκτικής εξέτασης και ασχολίας, το να αξιωθείτε αυτού του είδους της αγάπης από εμένα, τέτοιας σαν αυτήν που έχω και εγώ από το Θεό και Πατέρα» (Κ). Μείνετε στην αγάπη μου προς εσάς (b). Η φράση μένω στην αγάπη κάποιου σημαίνει τηρώ τον εαυτό μου άξιο σταθερά της αγάπης κάποιου (G).
«Πρόσεξε, ότι μιλάει σε αυτούς με περισσότερη αυθεντία. Διότι δεν είπε, Μείνετε στην αγάπη του Πατέρα, αλλά στη δική μου» (Χ).
Ο Ιούδας εξέπεσε από την αγάπη αυτή του Χριστού και τον κίνδυνο αυτόν διέτρεχε και οποιοσδήποτε από τους υπόλοιπους μαθητές. Από αυτό προκύπτει η ανάγκη του παραγγέλματος αυτού «μείνετε…».
«Πώς όμως θα έμεναν στην αγάπη του Κυρίου, ακούστε αυτό που ακολουθεί: Εάν τηρήσετε τις εντολές μου» (Αυ).

10 Ἐὰν(1) τὰς ἐντολάς μου τηρήσητε(2), μενεῖτε(3) ἐν τῇ ἀγάπῃ μου(4), καθὼς ἐγὼ(5) τὰς ἐντολὰς τοῦ πατρός μου τετήρηκα(6) καὶ μένω αὐτοῦ ἐν τῇ ἀγάπῃ(7).
10Και θα μείνετε πιστοί στην αγάπη μου, αν τηρήσετε τις εντολές μου, όπως εγώ τήρησα τις εντολές του Πατέρα μου και γι’ αυτό μένω πιστός στην αγάπη του.
(1)  Η έννοια του όλου σ.: «Εγώ μεν έγινα υπάκουος εκτελεστής των θελημάτων του Πατέρα και για αυτό, όπως αρμόζει, μένω αγαπημένος. Αλλά όταν και εσείς γίνετε φύλακες των δικών μου εντολών, με τον ίδιο τρόπο θα μείνετε οπωσδήποτε στην αγάπη τη δική μου» (Κ).
(2)  To ίδιο ρήμα και στα ιδ 21,23,24· αναφέρεται βεβαίως όχι μόνο στην εξωτερική υπακοή, αλλά και στην υπακοή της καρδιάς (ο).
(3)  Το ίδιο ρήμα χρησιμοποιήθηκε και για δήλωση του συνδέσμου του κλήματος με την άμπελο (σ. 4) και την ένωση των μαθητών μαζί του (σ. 4-7)(ο).
(4)  Πρόκειται για την αγάπη του Ιησού για τους μαθητές του και όχι για την αγάπη τη δική τους προς αυτόν όπως στο ιδ 15 (β).
(5)  «Φαίνεται λοιπόν ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός να παρέδωσε τον εαυτό του σε εμάς σαν ακριβώς κάποιο τύπο και υπογραμμό του ευσεβούς τρόπου ζωής, αφού βεβαίως και για αυτό το λόγο υποτάχτηκε στο μωσαϊκό νόμο και δεν απαξίωσε να προτιμήσει το μέτρο της δικής μας φτώχειας, έτσι ώστε… να γίνει οδηγός σαν παράδειγμα ως προς τα δικά του, ώστε να αναλάβουμε εμείς τον βίο και τη ζωή την ασυνήθιστη σε μας και εντελώς αδιάβατη» (Κ).
(6)  «Ο λόγος προχωρά με ανθρώπινο τρόπο· διότι δεν ήταν δυνατόν βέβαια ο νομοθέτης να υποταχτεί σε εντολές» (Χ).
«Παρόλο που είναι Θεός αληθινός… ταπείνωσε τον εαυτό του με το να γίνει υπάκουος μέχρι θανάτου… οπότε κατέβηκε με αυτόν τον τρόπο σε εκούσια υποταγή, ώστε να φτάσει και μέχρι το θάνατο και αυτόν ατιμότατο» (Κ).
Και όταν ακόμα έγινε κατάρα για εμάς, έμενε στην αγάπη του Πατέρα, διότι έπασχε για να ικανοποιήσει τη δικαιοσύνη του και να συμφιλιώσει με αυτόν το πλάσμα των χεριών του που έπεσε. Ακριβώς λοιπόν επειδή ο Χριστός αγαπούσε τον Πατέρα του, υπέστη πρόθυμα το σταυρικό πάθος και για αυτό ο Πατέρας εξακολουθούσε πάντοτε να τον αγαπά.
(7)  Μένω εξακολουθητικά. Αυτό είναι το αιώνιο αποτέλεσμα της διακονίας του Χριστού, η ανάληψη της θέσης του και ως αρχιερέα μας στον κόλπο της θεότητας, η οποία είναι αγάπη. Δες και ιζ 24 (β).
Αξιόλογη η παρατήρηση: «Έλεγε σε αυτούς ότι σας αγαπώ. Έπειτα επρόκειτο να παλεύουν με τις θλίψεις. Για να μην σκανδαλιστούν λοιπόν, ότι τάχα η αγάπη του δεν τους βοηθά σε τίποτα, λέει, Μη θορυβείστε. Επειδή και εμένα με αγαπά μεν ο Πατέρας, με παραδίδει όμως στο να πάθω χάριν του κόσμου. Όπως ακριβώς λοιπόν δεν ελαττώνεται η αγάπη του Πατέρα από το ότι εγώ πάσχω, έτσι ούτε εσείς αγαπιέστε λιγότερο από εμένα, έστω και αν πρόκειται να πέσετε σε θλίψεις» (Θφ).

11 Ταῦτα(1) λελάληκα ὑμῖν ἵνα(2) ἡ χαρὰ ἡ ἐμὴ(3) ἐν ὑμῖν μείνῃ(4) καὶ ἡ χαρὰ ὑμῶν πληρωθῇ(5).
11»Σας τα είπα αυτά, ώστε η χαρά η δική μου να είναι μέσα σας, κι η χαρά σας να είναι ολοκληρωμένη.
(1)  Αυτά που ειπώθηκαν στους αμέσως προηγούμενους σ. και ιδιαίτερα στους σ. 9 και 10, στους οποίους περιλήφθηκε η όλη αλληγορία της αμπέλου (F).
(2)  Εισάγεται με αυτό ο σκοπός των λόγων. Ο Κύριος ζητώντας από αυτούς να μείνουν στην αγάπη του με την τήρηση των εντολών του, δεν επέβαλε σε αυτούς κάποιο φορτίο, αλλά μάλλον τους αποκάλυψε το μυστικό της τέλειας χαράς (g).
(3)  Ή «η χαρά για εμένα» (Ζ), «για να μην διακόψω τη χαρά σας. Διότι χαίρονταν που ήταν μαζί του όταν θαυματουργούσε και δοξαζόταν» (Θφ).
Ή, η χαρά, από την οποία «ήταν γεμάτος, επειδή ακριβώς είδε το πλήθος αυτών που σώζονταν, και να εκπληρώνεται το θέλημα του Θεού και Πατέρα» (Κ).
Ή, πιο σωστά, η χαρά, την οποία μου προκαλεί η συνείδηση ότι αγαπιέμαι από τον Πατέρα λόγω της προς αυτόν υπακοής μου (g). Η εμμονή του Υιού στην αγάπη του Πατέρα που έγινε τέλεια με την υπακοή μέχρι θανάτου, αποτελεί τη χαρά και την ευτυχία του Ιησού. Όχι άκαιρα λοιπόν η χαρά αυτή διακηρύχτηκε με σαφήνεια στους μαθητές κατά την παραμονή της σταύρωσης (χ).
Η χαρά την οποία είχε ο Ιησούς λόγω της σχέσης του με τον Πατέρα, ήταν χαρά, η οποία ήταν δυνατόν να καταστεί και χαρά των μαθητών μέσω της σχέσης τους με το Χριστό και της υπακοής τους προς αυτόν (μ). Προφανώς η χαρά αυτή δεν είναι εξωτερική ευτυχία ούτε είναι δυνατόν να παραχθεί από περιστάσεις εξωτερικές. Είναι κατάσταση της ψυχής, όταν αυτή γεμίσει από την αγάπη. Και ακριβώς για αυτό και ο θείος Παύλος απαριθμώντας τους καρπούς του Πνεύματος αμέσως μετά την αγάπη επισυνάπτει τη χαρά. «Ο καρπός του Πνεύματος είναι αγάπη, χαρά» (Γαλ. ε 22)(τ).
(4)  =Να μεταδοθεί σε εσάς και να κατοικήσει μέσα σας. Εφόσον οι μαθητές μένουν στην αγάπη του Ιησού και υπακούουν στις εντολές του, γίνονται συμμέτοχοι και στη χαρά του (χ). Υπάρχει και η γραφή ᾖ αντί για μείνῃ.
(5)  «Όταν λοιπόν διαλέξετε να έχετε τέτοια χαρά, την οποία θεώρησα ότι πρέπει σε εμένα, τότε θα έχετε αυτήν τέλεια και ολόκληρη» (Κ).
«Η δική μου υπήρξε πάντοτε πλήρης. Η δική σας πρέπει να γίνει πλήρης» (Αυ). Με την υπακοή η χαρά τους θα αυξηθεί μέχρι τελειότητας. Διότι κάθε πράξη πιστής υπακοής θα συσφίγγει ακόμη περισσότερο τον δεσμό με τον Ιησού και το να αισθάνονται τους εαυτούς τους να εμπερικλείονται μαζί με τον Υιό στην αγάπη του Πατέρα, θα αποτελεί την τέλεια χαρά (g). Εκείνοι, οι οποίοι έχουν τη χαρά του Χριστού να μένει μέσα τους, αυτοί και μόνο έχουν τη χαρά τους ολοκληρωμένη. Οι χαρές του κόσμου είναι κενές προκαλώντας πάντοτε κορεσμό και ουδέποτε ικανοποιούν. Ο Κύριος όμως ήλθε στον κόσμο, για να γεμίσει τις καρδιές του λαού του με την πραγματική χαρά, η οποία με το να γίνεται ολοένα πληρέστερη, στο τέλος παρουσιάζεται τέλεια. Η χαρά όμως με τον Κύριο Ιησού έχει ως βάση και θεμέλιο τη γνώση του Κυρίου.
Για να χαίρεται κάποιος με τον Κύριο και για να έχει την χαρά του Κυρίου μέσα του ολοκληρωμένη, πρέπει πρωτίστως να γνωρίσει τον Κύριο ως αγαπημένο και μοναδικό φίλο, ως φιλόστοργο και αγαπημένο πατέρα, ως πρόσωπο το οποίο είναι η μόνη πηγή της ζωής του, η μόνη ελπίδα της ψυχής του, ο μόνος πόθος και έρωτας της καρδιάς του, ως το ύψιστο αγαθό, από το οποίο απορρέει κάθε αγαθό, το οποίο έχουμε. Οι άνθρωποι συνήθως αναζητούν τη χαρά τους όχι στο Χριστό, αλλά στους εαυτούς τους και στον κόσμο. Και το αποτέλεσμα είναι, ότι η πραγματική χαρά γίνεται όνειρο ασύλληπτο σε αυτούς και το οικοδόμημα στο οποίο ζητούν να στεγάσουν τη χαρά τους στηριζόμενο πάνω στην άμμο, καταρρέει στην προσβολή της πρώτης θύελλας. Μόνος βράχος πάνω στον οποίο αδιάσειστα θεμελιώνεται η παντοτινή και αιώνια χαρά μας είναι ο Κύριος και μόνος αυτός.

12 Αὕτη ἐστὶν ἡ ἐντολὴ ἡ ἐμή(1), ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους(2) καθὼς ἠγάπησα ὑμᾶς(3).
12Αυτή είναι η δική μου εντολή: να αγαπάτε ο ένας τον άλλο, όπως εγώ σας αγάπησα.
(1)  «Παρατήρησε όμως πώς παραπάνω μεν είπε σε πληθυντικό «τις εντολές», ενώ εδώ λέει «Αυτή είναι η εντολή η δική μου», σε ενικό αριθμό. Και θεωρώ, ότι επειδή η αγάπη είναι περιεκτική όλων των εντολών και κεφαλαιώδης, λέγεται και εντολές και εντολή» (Θφ).
Η χαρά του Χριστού θα μεταδιδόταν και σε αυτούς που ήταν μαζί του, εφόσον αυτοί είχαν υπακοή στις θείες εντολές. Για αυτό υπενθυμίζει και πάλι την εντολή την καινούργια, ώστε η χαρά η δική του να μείνει σε αυτούς (τ). Για να έχουμε τη χαρά του Χριστού ολοκληρωμένη μέσα μας πρέπει να αγαπήσουμε όπως εκείνος· πρέπει να γίνουμε με την υπακοή στις θείες εντολές όμοιοι με Αυτόν. Ανάλογα με το μέτρο λοιπόν της εξομοίωσής μας με το Χριστό θα αισθανόμαστε και την αγάπη του Θεού να εκδηλώνεται και σε εμάς. Η συναίσθηση λοιπόν αυτή θα γεννά μέσα μας και τη χαρά ολοένα να ολοκληρώνεται, εφόσον και θα προκόβουμε αυξανόμενοι στο μέτρο της ηλικίας του Χριστού.
(2)  Αντιστοιχεί στον φυσιολογικό σύνδεσμο των κλημάτων μεταξύ τους, ο οποίος έχει ως όρο τον φυσιολογικό σύνδεσμο του καθενός από αυτά με την άμπελο (g). Ενεστώτας· το παράγγελμα εκτείνεται σε όλες τις μελλοντικές γενιές των χριστιανών μαθητών (β).
(3)  «Να αγαπάτε ο ένας τον άλλον τόσο πολύ, ώστε και να πεθαίνετε ο ένας για χάρη του άλλου. Διότι έτσι και εγώ σας αγάπησα, ώστε τώρα και να πεθαίνω για εσάς» (Ζ).
«Δείχνει το μέτρο της αγάπης και την ακρότητα» (Θφ). Στους ακόλουθους σ. 13-16 παρέχεται η ερμηνεία του (καθὼς). Και στον μεν σ. 13 καθορίζεται το σημείο, μέχρι του οποίου η αγάπη του ώθησε την αφοσίωση, δηλαδή ο θάνατος· ενώ στους σ. 14,15 ο χαρακτήρας της πλήρους οικειότητας, τον οποίο πήρε η σχέση αυτή της αγάπης· αυτός ήταν η εμπιστοσύνη του φίλου μάλλον παρά η εξουσία του κυρίου· και τέλος στο σ. 16 καθορίζεται η ελεύθερη πρωτοβουλία, με την οποία ο ίδιος εγκαθίδρυσε αυτή τη σχέση. Η έννοια όλης αυτής της ανάπτυξης είναι: Όταν θέλετε να μάθετε τι είναι το να αγαπά κάποιος, παρατηρήστε εμένα (g).

13 Μείζονα ταύτης ἀγάπην(1) οὐδεὶς ἔχει, ἵνα τις(2) τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ(3).
13Κανείς δεν έχει μεγαλύτερη αγάπη, από κείνον που θυσιάζει τη ζωή του για χάρη των φίλων του.
(1)  Αγάπη προς φίλους. Δεν μιλά εδώ για την αγάπη του προς τους εχθρούς (b). Εάν μιλήσουμε απόλυτα, υπάρχει αναμφίβολα και μεγαλύτερη απόδειξη αγάπης, και αυτή είναι το να θυσιάζει κάποιος τη ζωή του για τους εχθρούς του. Δες Ρωμ. ε 6-8 (g).
(2)  Είναι επεξήγση του «ταύτης». Το ἵνα διατηρεί την έννοια του σκοπού: Το ύψιστο σημείο, προς το οποίο πρέπει να τείνει να εξυψωθεί η αγάπη μεταξύ φίλων (g). Ο σιναϊτικός κώδικας και ο του Βέζα αποσιωπούν το τίς.
(3)  «Δείχνει ότι η αναχώρησή του δεν ήταν από μίσος, αλλά από αγάπη. Διότι για χάρη σας, λέει, πεθαίνω» (αμ).
Η χρήση εδώ της λέξης φίλος αντί για τη λέξη πλησίον που αναφέρεται από τους συνοπτικούς, δεν περιορίζει τα όρια της αγάπης και του κύκλου των αγαπητών για τους οποίους ο Χριστός επρόκειτο να πεθάνει. Για αυτό πειθόμαστε, εάν θυμηθούμε, ότι η εντολή του Χριστού είναι καινούργια, όχι μόνο διότι επιτάσσει γενική και καθολική αγάπη του ανθρώπου σε κάθε άνθρωπο, αλλά και διότι εκφράζει το καθήκον της ειδικής αγάπης του Χριστιανού σε κάθε Χριστιανό. Έτσι και εδώ ο Κύριος τονίζει την ειδική αγάπη του προς τους «δικούς του» χωρίς να αποκλείει και τον κόσμο ολόκληρο από την αγάπη του (μ). Η χρήση της φράσης φίλοι του Ιησού (δες Λουκ. ιβ 4) απηχεί την περιγραφή στην Π.Δ. του Αβραάμ ως φίλου του Θεού (Ησ. μα 8, Β΄Παρ. κ 7,Ιακ. β 23), από τον οποίο ο Θεός δεν απέκρυψε εκείνα, τα οποία επρόκειτο να κάνει (Γεν. ιη 17)(χ).
Οι ακόλουθοι του Χριστού είναι και οι φίλοι του και ευχαριστιέται ο Χριστός να αποκαλεί αυτούς φίλους και να θεωρεί αυτούς ως φίλους. Εκείνοι, οι οποίοι επιτελούν το καθήκον των δούλων του, προάγονται στο αξίωμα των φίλων του. Ο Δαβίδ είχε στην αυλή του ένα δούλο και ο Σολομών έναν άλλον, οι οποίοι ονομάζονταν εταίροι και φίλοι του βασιλιά (Β΄Βασ. ιε 37, Γ΄Βασ. δ 5). Την τιμή όμως αυτή την έχουν όλοι οι δούλοι του Χριστού. Ο Χριστός επισκέπτεται τους δούλους του ως φίλους, αναστρέφεται μαζί τους με οικειότητα φιλική, ενδιαφέρεται για αυτούς ως φίλος, συμμετέχει στις θλίψεις τους και τις χαρές τους, μεσιτεύει για αυτούς στους ουρανούς και φροντίζει εκεί για τα συμφέροντά τους.

14 (1)Ὑμεῖς φίλοι μού ἐστε(2), ἐὰν ποιῆτε ὅσα(3) ἐγὼ ἐντέλλομαι ὑμῖν.
14Εσείς είστε φίλοι μου, αν κάνετε αυτά που εγώ σας παραγγέλλω.
(1)  Ο σ. αυτός περιέχει την εφαρμογή της γενικής αλήθειας, η οποία εκτέθηκε στο σ. 13 (ο).
(2)  Ο τονισμός είναι όχι στον όρο: Εάν κάνετε…, αλλά στην βεβαίωση, εσείς είστε φίλοι μου. Ο Ιησούς θέλει να πει: Δεν είπα χωρίς λόγο «για χάρη των φίλων του», διότι αυτός είναι ο μεταξύ μας δεσμός, ο οποίος θα διατηρηθεί, εάν εσείς δειχτείτε υπάκουοι και πιστοί (g). Εκφράζει και εδώ αλλιώς ό,τι ήδη είπε στο σ. 10. Αυτοί που μένουν στην αγάπη του Χριστού είναι φίλοι του (β).
(3)  Όχι απλώς κάποια μόνο (b). Υπάρχει και η γραφή: ἅ αντί για ὅσα.

15 Οὐκέτι(1) ὑμᾶς λέγω δούλους(2), ὅτι ὁ δοῦλος(3) οὐκ οἶδε τί ποιεῖ(4) αὐτοῦ ὁκύριος· ὑμᾶς δὲ εἴρηκα φίλους(5), ὅτι πάντα(6) ἃ ἤκουσα παρὰ τοῦ πατρός μου(7) ἐγνώρισα ὑμῖν(8).
15Δε σας ονομάζω πια δούλους, γιατί ο δούλος δεν ξέρει τι κάνει ο κύριός του. Σας ονομάζω φίλους, γιατί σας έκανα γνωστά όλα όσα άκουσα από τον Πατέρα μου.
(1)  Δεν πρέπει να εννοηθεί με τη σημασία του ότι σταμάτησε τελείως για τους αποστόλους ο χαρακτηρισμός τους ως δούλων του Ιησού, αλλά με την έννοια του ότι μπορεί και δικαιούται να ονομάζει αυτούς και φίλους (κ).
(2)  «Και πότε τους είπε δούλους; Όταν διδάσκοντας αποκάλυπτε την εξουσία της θεότητάς του. Αλλά και προηγουμένως είπε (Ιω. ιγ 13)· Εσείς με αποκαλείτε· ο Κύριος και ο διδάσκαλος και καλά λέτε· διότι είμαι» (Ζ).
Όσοι θέλουν να μοιάσουν στο Χριστό κατά την ταπεινοφροσύνη, δεν πρέπει να αλαζονεύονται επιμένοντας σε κάθε περίσταση στην εξουσία και υπεροχή τους, την οποία τυχόν παρέχει σε αυτούς το αξίωμά τους, αλλά να θυμούνται ότι οι δούλοι τους είναι συγχρόνως και σύνδουλοί τους.
(3)  Ο δούλος χρησιμοποιείται ως απλό όργανο (b).
(4)  Τι είδους και για ποια αιτία (b). Ο δούλος δεν ξέρει τι κάνει ο κύριός του όχι τόσο από άποψη εξωτερική (διότι εξωτερικά οι πράξεις του κυρίου είναι ενδεχόμενο να πέφτουν στην παρατήρηση του δούλου), όσο από την άποψη των ελατηρίων και του σκοπού των πράξεων (κ). Χρησιμοποιεί αυτόν ο κύριος χωρίς να εξηγεί σε αυτόν, τι θέλει να πράξει και σε τι αποβλέπει. Αντιθέτως ο φίλος συμμετέχει στα μυστικά του φίλου του και λαμβάνει μέρος στα συμβούλιά του. «Διότι στον φίλο και όχι στον δούλο εμπιστεύεται κάποιος τα απόρρητα» (Ζ).
(5)  Η ίδια ονομασία αποδόθηκε από τον Κύριο στους μαθητές και νωρίτερα. Δες Λουκ. ιβ 4. Ο πόθος του να καταστήσει αυτούς φίλους του υπήρχε από την αρχή στον Κύριο και για αυτό εκδηλώθηκε και πριν την παρούσα στιγμή (g). Πολλές φορές επίσης υπονόησε, ότι ήταν φίλοι του, διότι είχε εκθέσει σε αυτούς τα μυστήρια της βασιλείας του Θεού. Δες Μάρκ. δ 11 (β). Παρόλο όμως που ο Κύριος ονόμαζε τους μαθητές του φίλους του, αυτοί επέμεναν να ονομάζουν τους εαυτούς τους δούλους του. Έτσι ο Πέτρος και ο Ιάκωβος τιτλοφορούν τους εαυτούς τους ως δούλους του Χριστού (Ά Πέτρ. α 1,Ιακ. α 1). Όσο περισσότερο μας τιμά ο Χριστός, τόσο περισσότερο και εμείς πρέπει να τον τιμούμε. Ανεξαρτήτως όμως του πως οφείλουμε εμείς να διατιθέμεθα και να συμπεριφερόμαστε απέναντι στον Κύριο, ο Κύριος φέρεται σε εμάς όχι μόνο ως Λυτρωτής, Σωτήρας και Δεσπότης, αλλά και ως ειλικρινής και μοναδικός φίλος. Έτσι παρουσιάζεται στις διάφορες δυσκολίες της ζωής σύμβουλος πολύτιμος, για αυτό και ο προφήτης προανήγγειλε ότι το όνομά του θα αποκληθεί «θαυμαστός σύμβουλος».
Παρουσιάζεται ως πρόσωπο που κατά τρόπο έξοχο μάς αγαπά και παρέχει δώρα και χάριτες, τις οποίες ποτέ άνθρωπος δεν παρέσχε στον φίλο του. Δεν μνησικακεί ποτέ για τις απιστίες, τις οποίες δείχνουμε. Δεν ψυχραίνεται απέναντί μας για τις πικρίες, τις οποίες με τις παραβάσεις μας του προκαλούμε. Είναι πάντοτε έτοιμος να μας συγχωρήσει και πάντοτε πρόθυμος να μας δεχτεί στην αγκαλιά του. Μας συνοδεύει αχώριστος στις θλίψεις και στις χαρές μας, στη ζωή και στο θάνατο. Όταν φεύγουμε μακριά του μάς αναζητά και κρούει την θύρα της ψυχής μας για να της μεταδώσει ειρήνη και χαρά και όλα αυτά χωρίς να περιμένει τίποτα από εμάς. Θυσίες μεγάλες, θυσίες πόνου και αίματος δέχτηκε πάνω του πρόθυμα μόνο και μόνο για το καλό μας. Ποιος άλλος φίλος είναι για μας τόσο πολύτιμος, τόσο παντοτινός, τόσο αχώριστος, τόσο αιώνιος, τόσο ειλικρινής όσο ο Ιησούς;
(6)  «Όσα μπορούσατε να βαστάξετε, δηλαδή, όσα ήταν λογικό να ακούσετε» (Ζ), «όσα μπορούσατε αμέσως να χωρέσετε μέσα σας» (Θφ).
Αναμφίβολα είχε και άλλα να αποκαλύψει σε αυτούς (ιστ 12). Αλλά εάν δεν αποκάλυψε ακόμη αυτά σε αυτούς, δεν οφειλόταν σε έλλειψη εμπιστοσύνης, αλλά στην ανωριμότητά τους και στο ότι επρόκειτο ο άλλος Παράκλητος να διδάξει σε αυτούς αυτά.
(7)  Δες η 26,40. Πάντοτε το κήρυγμά του αναφερόταν σε πράγματα και αλήθειες, τις οποίες είχε ακούσει από τον Πατέρα του (β).
«Όταν όμως λέει ότι όσα άκουσα από τον Πατέρα μου, μη θεωρήσεις ότι ο Υιός χρειάζεται διδασκαλία» (Θφ).
«Με το «όλα» και το «άκουσα» τίποτα άλλο δεν αποδεικνύει, παρά ότι τίποτα ξένο δεν λέει, αλλά τις εντολές του Πατέρα» (Χ).
(8)  «Επειδή αυτό κατεξοχήν φαίνεται ότι είναι απόδειξη φιλίας, το να λέει δηλαδή κάποιος τα απόρρητα, και σε αυτό, λέει, σας αξίωσα να γίνετε συμμέτοχοι» (Χ).

16 Οὐχ ὑμεῖς(1) με ἐξελέξασθε(2), ἀλλ' ἐγὼ(3) ἐξελεξάμην ὑμᾶς(4), καὶ ἔθηκα(5) ὑμᾶς ἵνα ὑμεῖς ὑπάγητε(6) καὶ καρπὸν φέρητε(7), καὶ ὁ καρπὸς ὑμῶν μένῃ(8), ἵνα ὅ,τι ἂν(9) αἰτήσητε(10) τὸν πατέρα ἐν τῷ ὀνόματί μου(11), δῷ ὑμῖν.
16Δε με διαλέξατε εσείς, αλλά εγώ σας διάλεξα και σας όρισα να πάτε και να καρποφορήσετε, κι ο καρπός σας να είναι μόνιμος. Ώστε ό,τι ζητήσετε από τον Πατέρα στο όνομά μου, να σας το δώσει.
(1)  «Αφού είπε, ότι παρέχω δείγμα της αγάπης προς εσάς το να γνωρίσω σε εσάς τα μυστήρια» (Θφ), «αναφέρει και άλλο τεκμήριο φιλίας, όχι τυχαίο. Ποιο λοιπόν είναι αυτό; Δεν με διαλέξατε εσείς αλλά εγώ σας διάλεξα. Δηλαδή, εγώ επεδίωξα τη φιλία σας» (Χ).
«Εγώ σας διάλεξα φίλους» (Ζ).
«Δεν τρέξατε εσείς στη δική μου φιλία, αλλά εγώ… πρώτος σας αγάπησα» (Θφ). Και η ίδια η αρχή αυτής της φιλίας προέρχεται από τον Ιησού. Στη ζωή της σχέσης με το Χριστό η πρωτοβουλία λαμβάνεται πάντοτε από το Θεό. Ο δεσμός της αγάπης σφυρηλατήθηκε όχι από τους μαθητές, αλλά από το Χριστό (μ).
(2)  Το ρήμα στη μέση φωνή με την έννοια του εκλέγω κάποιον για τον εαυτό μου. Οπότε σημαίνει εκλογή με εύνοια, επιδοκιμασία και αγάπη (ο).
(3)  Εσείς… εγώ… εσάς επαναλαμβάνονται για έμφαση.
(4)  Δες στ 70,ιγ 18, όπου ο αόριστος εξελεξάμην χρησιμοποιείται όπως εδώ για δήλωση της στιγμής, κατά την οποία οι απόστολοι εκλέχτηκαν από τον ευρύτερο κύκλο των μαθητών, μετά από προσευχή ολονύκτια του Ιησού. Δες Λουκ. στ 13 (β).
(5)  Ή «φύτεψα» (Χ), «εσάς στην δική μου αγάπη, στην πίστη σε εμένα» (Ζ)· σας φύτεψα πάνω μου σαν σε κληματαριά για να φέρετε καρπό.
Ή, πιο σωστά, σας εγκατέστησα σιγά-σιγά στο αξίωμα αυτό και με επιμονή σας παιδαγώγησα πνευματικά, για να δειχτείτε άξιοι αυτού (g). Δες για αυτού του είδους τη χρήση του τίθημι Πράξ. κ 28,Α΄ Τιμ. α 12. Το ἔθηκα αναφέρεται κυρίως στους ένδεκα και στο αποστολικό έργο τους, περιλαμβάνει όμως και το καθήκον κάθε χριστιανού, που τον υποχρεώνει σε καρποφόρα δράση που επιφέρει μόνιμα αποτελέσματα (μ).
(6)  Ή «ακόμη χρησιμοποιεί τη μεταφορά της αμπέλου· δηλαδή για να απλωθείτε» (Χ), «αυξανόμενοι» (Ζ) σαν άλλα κλήματα «ώστε να ανέβετε, δηλαδή να επεκτείνεσθε πάντα προς το ανώτερο και να μπορείτε να καρποφορείτε για το Θεό» (Κ).
Ή, πιο σωστά, για να βγείτε για εκπλήρωση της αποστολής σας. Αναφέρεται στην αποστολική ανά τον κόσμο δράση και υποδηλώνει την σχετική ανεξαρτησία, την οποία θα απολαμβάνουν αντικαθιστώντας αυτόν στο έργο αυτό (g). Το ίδιο ρήμα και στο Λουκ. ι 3 για την αποστολή των 70. Εγκαταστάθηκαν στο αποστολικό αξίωμα, όχι για να παραμείνουν αδρανείς, αλλά για να κάνουν περιοδείες και με επιμέλεια να επιτελούν το έργο που τους ανατέθηκε. Εκλέχτηκαν όχι για να κοπανάνε αέρα, αλλά για να γίνουν όργανα στα χέρια του Θεού, για να οδηγηθούν τα έθνη στην υπακοή του Χριστού. Δες Ρωμ. α 13.
(7)  Επιστρέφοντας ψυχές (F). Αναφέρεται πρωτίστως στον καρπό της επιτυχίας στο αποστολικό τους έργο, αλλά φανερώνει συγχρόνως και την τελιοποίηση του προσωπικού τους χαρακτήρα. Δες σ. 4 (β).
«Καρπό ονομάζει ή τα πνευματικά χαρίσματα ή τα πλήθη αυτών που σώζονται από τη δική τους προσπάθεια» (Ζ). Εκείνοι τους οποίους εκλέγει ο Χριστός και εγκαθιστά στο έργο της διακονίας οφείλουν να είναι καρποφόροι· οφείλουν να εργάζονται και η εργασία τους να μην αποβαίνει μάταιη.
(8)  «Χωρίς να καταστρέφεται, παντοτεινός» (Ζ)· «μένει διαρκώς και διασώζεται» (Κ). Ο καρπός αυτός δεν χάνεται όπως αυτός της επίγειας εργασίας (g). Διότι ο καρπός αυτός είναι οι τόσες ψυχές, οι για πάντα σωσμένες, και η εκκλησία που αιωνίως θεμελιώθηκε (F). Η εκκλησία του Χριστού δεν ιδρύθηκε για να είναι σύντομης ζωής, όπως πολλές φιλοσοφικές σχολές. Δεν εμφανίστηκε σε μία νύχτα, ούτε επρόκειτο σε μία νύχτα να χαθεί. Αλλά ιδρύθηκε, για να ζήσει όπως ο ουρανός. Οι λόγοι και τα συγγράμματα των αποστόλων παραδόθηκαν και διαβιβάστηκαν σε εμάς, ώστε τόσους αιώνες έπειτα, να οικοδομούμαστε και εμείς πάνω στο θεμέλιο των αποστόλων. Αμέσως μόλις φεύγει μία γενιά διακόνων του ευαγγελίου και χριστιανών διαδέχεται αυτήν άλλη. Ο Χριστός έχει στον κόσμο εκκλησία, η οποία δεν πεθαίνει, αλλά ζει κατά διαδοχή. Και έτσι ο καρπός των αποστόλων μένει μέχρι σήμερα και θα παραμένει, εφόσον παραμένει και ο κόσμος.
(9)  Πιο σωστό είναι να εξαρτηθεί και αυτό από το ἔθηκα= Η εγκατάστασή σας και ανάδειξή σας στο αξίωμα αυτό σας προίκισε και με το προνόμιο του να επιτυγχάνετε αμέσως από τον πατέρα με την προσευχή ό,τι θα του ζητάτε. Μπορεί όμως να εξαρτηθεί και από το ὑπάγητε, ως παράλληλο του καρπὸν φέρητε= «θα πάνε… για καρποφορία σε σχέση με το Θεό, ώστε να έχουν καρπό από τη μία ο οποίος πάντοτε θα μένει… προσευχή από την άλλη τόσο δεκτή…» (Κ).
(10)  Με προσευχή. Για να εκπληρώσουν την καρποφόρα αλλά δύσκολη αποστολή τους, θα έχουν ανάγκη πολλών δωρεών· η προσευχή θα εξασφαλίσει σε αυτούς αυτές κατά τρόπο αλάθητο (F).
(11)  «Δηλαδή ως δικοί μου, ως χριστιανοί» (Ζ). Ο όρος με τον οποίο θα γίνει ακουστή η προσευχή. Ο όρος αυτός εκφράστηκε ήδη με διαφορετικές λέξεις και στο σ. 7, «Εάν μείνετε σε μένα… ό,τι θέλετε να ζητήσετε…». Προσεύχομαι στο όνομα του Χριστού δεν σημαίνει κάποια μαγική επίκληση του ονόματος, αλλά προσεύχομαι όπως προσεύχεται κάποιος ο οποίος είναι με το Χριστό (β). «Πρόσεξε όμως, σε παρακαλώ, και το εξής, ότι δηλαδή, όταν, αφού φυτευτούμε καρποφορούμε, τότε και θα μας δώσει όσα ζητήσουμε… Επειδή αυτός που δεν καρποφορεί, δεν ζητά συμφέροντα και ψυχωφελή, αλλά οπωσδήποτε κοσμικά και ανώφελα. Για αυτό ούτε παίρνει» (Θφ).
Τα τελευταία αυτά λόγια υπονοούν τρία πράγματα· ότι ερχόμαστε με την προσευχή στο Θεό, ο οποίος είναι Πατέρας. Ο Χριστός εδώ ονομάζει αυτόν Πατέρα, Πατέρα δικό του και δικό μας. Και το Πνεύμα μας διδάσκει στις καρδιές να κράζουμε Αββά, δηλαδή: Πατέρα μας. Ότι πλησιάζουμε χρησιμοποιώντας καλό όνομα, αρεστό σε όλα ενώπιον του Θεού. Μπορούμε δηλαδή με ταπεινό θάρρος να μνημονεύουμε το όνομα του Χριστού και με την αξιομισθία της θυσίας του να πλησιάζουμε στο θρόνο της χάριτος. Ότι εκείνο, για το οποίο πλησιάζουμε και το οποίο ζητάμε με την προσευχή στο όνομα του Χριστού, θα μας δοθεί.

17 Ταῦτα(1) ἐντέλλομαι ὑμῖν, ἵνα(2) ἀγαπᾶτε ἀλλήλους(3).
17Αυτή την εντολή σας δίνω: να αγαπάτε ο ένας τον άλλο».
(1)  «Δεν τα λέω αυτά για να σας κατηγορήσω, ότι δηλαδή θυσιάζω τη ζωή μου, ότι πρώτος επεδίωξα τη γνωριμία μου με εσάς, αλλά για να σας οδηγήσω στη φιλία» (Χ)· «οδηγώντας σας στο να αγαπιέστε μεταξύ σας» (Ζ).
«Για να κάνω σταθερότερες τις ψυχές σας στην μεταξύ σας αγάπη, για αυτό απαριθμώ τα κατορθώματα της αγάπης μου προς εσάς» (Θφ). Δεν αποτελεί αρχή νέου θέματος, αλλά περίληψη αυτών που λέχθηκαν πιο πριν (ο). Δεν μπορεί το ταῦτα να αναφέρεται στο ἵνα: Σας παραγγέλλω αυτό, δηλαδή το να αγαπιέστε μεταξύ σας. Αναφέρεται σε όσα ειπώθηκαν από το ιε 1 και ιδιαίτερα στα λόγια των στίχων 12-16 (g). Η εντολή, οι μαθητές να αγαπιούνται μεταξύ τους, επαναλαμβάνεται και πάλι διότι όπως τα κλήματα δεν μπορούν να παράγουν καρπό, όταν αποσπαστούν από την άμπελο, έτσι κανένα κλήμα δεν μπορεί να καρποφορήσει χωρίς τη βοήθεια και των άλλων κλημάτων (χ).
(2)  Φανερώνει τον σκοπό των εντολών που προηγήθηκαν (g).
(3)  Αναφέρεται στην μεταξύ των αδελφών χριστιανών αγάπη και όχι σε αγάπη, την οποία οφείλουμε να δείχνουμε προς όλους. Όπως φαίνεται από τους σ. 18,19, η εντολή της αμοιβαίας αγάπης δεν μπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρο τον κόσμο. «Η αγάπη είναι ο καρπός μας για τον οποίο είπε, ότι σας εγκατέστησα για να φέρετε καρπό· καρπό τον οποίο δεν μπορούμε να παράγουμε χωριστά από αυτόν… Ο καρπός του Πνεύματος είναι αγάπη» (Αυ).

18 (1)Εἰ(2) ὁ κόσμος ὑμᾶς μισεῖ(3), γινώσκετε(4) ὅτι ἐμὲ(5) πρῶτον ὑμῶν(6) μεμίσηκεν.
18«Αν σας μισεί ο κόσμος, να ξέρετε πως πριν από σας εμένα έχει μισήσει.
(1)  Αντιμέτωπη με το πνευματικό αυτό σώμα, του οποίου την εσωτερική ζωή και την εξωτερική δράση περιέγραψε ο Κύριος, βλέπει να ορθώνεται μία εχθρική κοινωνία, τον κόσμο, ο οποίος θα κηρύξει τον πόλεμο κατά της εκκλησίας και ο οποίος κατά τη στιγμή αυτή εκπροσωπείται από τον ιουδαϊκό λαό. Ο Ιησούς περιγράφει το μίσος του κόσμου κατά των πιστών (σ. 18-25) και την βοήθεια η οποία θα δοθεί από τον Παράκλητο (ιε 26-ιστ 4)(g).
(2)  Δεν εκφράζει αμφιβολία, αλλά γεγονός βέβαιο παρουσιάζεται υποθετικά (ο).
(3)  «Δηλαδή αν και πρόκειται να σας μισούν αυτοί που τιμούν τα κοσμικά και φρονούν μόνο τα γήινα» (Κ). Δες Α΄Ιω. γ 13. Για την εποχή, κατά την οποία λέγονταν τα λόγια αυτά «κόσμο εννοεί τους πονηρούς Ιουδαίους» (Ζ). Εάν η αγάπη είναι το χαρακτηριστικό της εκκλησίας, ο κόσμος και το βασίλειο του σατανά γνώρισμα έχει το μίσος κατά της αγάπης αυτής (χ).
Ποιοι είναι αυτοί στους οποίους υπάρχει αυτό το μίσος; Τα τέκνα του κόσμου διακρινόμενα από τα τέκνα του Θεού. Είναι εκείνοι οι οποίοι υπηρετούν το Θεό του αιώνα αυτού, του οποίου φέρουν την εικόνα και στου οποίου τη δύναμη είναι υποταγμένοι. Εκείνους, τους οποίους ο Χριστός ευλογεί, ο κόσμος καταριέται. Οι κληρονόμοι του ουρανού ουδέποτε υπήρξαν αγαπητοί στον κόσμο, αφότου κηρύχτηκε η παλαιά έχθρα ανάμεσα στο σπέρμα της γυναίκας και στο σπέρμα του φιδιού. Για ποιον άλλο λόγο ο Κάιν μίσησε τον Άβελ παρά διότι τα έργα του Άβελ ήταν δίκαια; Ο Ησαύ μίσησε τον Ιακώβ λόγω της ευλογίας, οι αδελφοί του Ιωσήφ μίσησαν αυτόν, διότι ο πατέρας τους αγαπούσε αυτόν, ο Σαούλ μισούσε τον Δαβίδ, διότι ο Θεός ήταν μαζί του, ο Άχαζ μισούσε τον Μιχαία για τις προφητείες του. Τέτοιες είναι οι αναίτιες αφορμές του μίσους του κόσμου. Ο λαός του Θεού όμως παρόλο που οφείλουν να διδαχτούν να μισούν την αμαρτία των αμαρτωλών, δεν πρέπει για κανένα λόγο να μισούν τους αμαρτωλούς, αλλά να αγαπούν και να ευεργετούν όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους.
(4)  Μάλλον είναι προστακτική όπως και στο σ. 20 το Μνημονεύετε. Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, είναι οριστική=Γνωρίζετε ήδη την εξήγηση αυτού του γεγονότος· γνωρίζετε ότι (g):
(5)  «Διότι εμένα με πρόσβαλαν με αχαλίνωτη γλώσσα και χωρίς να αφήσουν τρόπο κοροϊδίας οι άθλιοι, με αποκαλούσαν δαιμονισμένο και μέθυσο και καρπό πορνείας» (Κ).
«Ας είναι, λέει, για παρηγοριά σας, το ότι πριν από εσάς μισήθηκα εγώ και μάλλον να χαίρεστε διότι γίνεστε κοινωνοί μαζί με εμένα στο μίσος από τους πονηρούς» (Ζ).
(6)  Με την έννοια του «πριν από εσάς» και όχι «εμένα τον πρώτο» (=τον αρχηγό) σας (β). Ο σιναϊτικός και ο του Βέζα αποσιωπούν το ὑμῶν.

19 (1)Εἰ ἐκ τοῦ κόσμου ἦτε(2), ὁ κόσμος ἂν τὸ ἴδιον(3) ἐφίλει(4)· ὅτι δὲ ἐκ τοῦκόσμου οὐκ ἐστέ, ἀλλ' ἐγὼ ἐξελεξάμην(5) ὑμᾶς ἐκ τοῦ κόσμου(6), διὰ τοῦτο(7) μισεῖ ὑμᾶς ὁ κόσμος(8).
19Αν ανήκατε στον κόσμο, τότε ο κόσμος θα σας αγαπούσε σαν κάτι δικό του. Επειδή όμως δεν ανήκετε στον κόσμο, αφού εγώ σας διάλεξα και σας ξεχώρισα από τον κόσμο, γι’ αυτό σας μισεί ο κόσμος.
(1)  «Προσθέτει και άλλο τρόπο παρηγοριάς, πιο αναγκαίο. Διότι το αντίθετο, λέει, έπρεπε να λυπάστε εάν δεν σας μισούσε ο κόσμος , δηλαδή οι πονηροί άνθρωποι. Διότι θα δείχνατε από το ότι δεν θα μισιόσασταν, ότι και εσείς οι ίδιοι συμμετέχετε στην ίδια εκείνη κακία και πονηρία. Τώρα όμως επειδή σας μισούν οι πονηροί, να χαίρεστε. Διότι σας μισούν λόγω της αρετής» (Θφ).
(2)  Δηλαδή εάν συμμορφωνόσασταν στις συνήθειες και τα φρονήματα και εάν ενεργούσατε διευθυνόμενοι από τις αρχές του κόσμου (ο). Δες Α΄ Ιω. δ 5.
(3)  Ό,τι ανήκει σε αυτόν ως δικό του (F)· ό,τι είναι το ίδιο στη φύση (ο). «Το όμοιο. Διότι χαίρεται το όμοιο με το όμοιο» (Ζ).
(4)  «Επομένως, εάν σας αγαπούσαν, είναι φανερό ότι αυτό θα ήταν δείγμα πονηρίας» (Χ).
Με το να αγαπούν όμως το δικό τους, πέφτουν τα τέκνα του κόσμου σε μίσος μεταξύ τους (Alford). Η αγάπη την οποία ο κόσμος έχει προς το δικό του, δεν είναι τέτοια, ώστε να προκαλέσει ένωση και κοινωνία μεταξύ των ανθρώπων του κόσμου. Πόλεμοι, αντιζηλίες, έριδες, σημειώνονται σε όλη την πορεία της ιστορίας του κόσμου (ο).
(5)  Αναφέρεται όχι στην κλήση τους στο αποστολικό αξίωμα, αλλά στην πράξη με την οποία τους ήλκυσε προς τον εαυτό του, αποσπώντας τους από τον κόσμο· στην κλήση τους στην πίστη (g).
(6)  Φανερώνει εσωτερικό χωρισμό. Ήταν κάτω από την πλήρη επίδραση των σκοπών, διαθέσεων και αρχών του κόσμου, αλλά με τη χάρη του Θεού εκλέχτηκαν από την αμαρτωλή ζωή σε βίο αγιότητας (ο).
(7)  Αναφέρεται στα προηγούμενα όπως και στο στ 65 (β).
(8)  «Είναι αναπόφευκτο να μισιέται αυτός που αγαπά την αρετή, αφού με αυτά με τα οποία ο ίδιος θαυμάζεται, ελέγχει την κακότητα, αλλά και το αίσχος των πονηρών το καθαρίζει με την σύγκριση των δικών του τρόπων· διότι όταν παρουσιαστεί καθαρά το αγαθό, είναι πολύ αναγκαστικό να ασχημονεί το κακό» (Κ).
«Επομένως το να σας μισούν οι πονηροί, είναι απόδειξη αρετής» (Ζ).
«Σας μισεί ο κόσμος διότι δεν συμμετέχετε στα έργα του» (Θφ).
«Ενθαρρύνει την ψυχή τους λέγοντας ότι, αυτό προ πάντων είναι έργο χαράς, το να είστε μισητοί από αυτούς· διότι έτσι θα γίνετε μέτοχοι στα πάθη μου» (Χ).
Ο άνθρωπος του κόσμου ως είδωλό του έχει τον κόσμο. Ο κόσμος είναι η ζωή του και όλες οι φροντίδες και οι επιδιώξεις του συγκεντρώνονται γύρω από τον κόσμο. Οι χαρές και οι ηδονές του κόσμου, οι αναπαύσεις και τέρψεις του κόσμου, η κατάκτηση των αγαθών του κόσμου, η απόλαυση της ματαιότητας και της σκιάς του κόσμου που φεύγει, αυτά αποτελούν το μόνο σκοπό της ζωής του και τίποτα ιδανικότερο ή υψηλότερο από αυτά δεν θέλγει αυτόν. Αυτά και μόνα είναι το ύψιστο αγαθό για αυτόν. Επόμενο λοιπόν είναι να μην του αρέσει ο άνθρωπος του Θεού, ο οποίος απολαμβάνει μεν τον κόσμο και όσα είναι στον κόσμο, πάντοτε όμως κάτω από το φως της αιωνιότητας και κάτω από την καθοδήγηση του θελήματος του Θεού, ο οποίος είναι για αυτόν το μόνο ύψιστο αγαθό και η μόνη πηγή της αληθινής ευτυχίας και χαράς.
Αισθάνεται ο άνθρωπος του κόσμου, ότι η όλη ζωή και ο χαρακτήρας του ανθρώπου του Θεού, είναι σιωπηλό αλλά αδυσώπητο μαστίγωμα για όλα εκείνα, στα οποία ο μακριά από το Θεό άνθρωπος ευχαριστιέται και τα οποία αποτελούν τη μοναδική τροφή της ψυχής του. Έχει επιπλέον τη συνείδηση, ότι, όσο και αν δεν το ομολογεί, ο άνθρωπος του Θεού είναι υπεροχότερος και ακούει στα βάθη τη φωνή, ότι αυτός βρίσκεται στο δίκαιο. Κάτω από το κράτος αυτού του ελέγχου τι πρόκειται να συμβεί; Ή θα μετανοήσει και αυτός απαρνούμενος τη μάταιή του ζωή, ή η απαρέσκειά του θα εξελιχθεί σε μίσος.

20 Μνημονεύετε τοῦ λόγου οὗ ἐγὼ εἶπον ὑμῖν(1)· οὐκ ἔστι δοῦλος μείζων τοῦ κυρίου αὐτοῦ(2). εἰ ἐμὲ ἐδίωξαν, καὶ ὑμᾶς διώξουσιν(3)· εἰ τὸν λόγον μου ἐτήρησαν, καὶ τὸν ὑμέτερον τηρήσουσιν(4).
20Να θυμάστε το λόγο που σας είπα: δεν υπάρχει δούλος ανώτερος από τον κύριό του. Αν εμένα καταδίωξαν, θα καταδιώξουν κι εσάς· αν εφάρμοσαν τα λόγια μου, θα εφαρμόσουν και τα δικά σας.
(1)  Ο σιναϊτικός γράφει: τον λόγον, ον εἶπον. Και ο του Βέζα: τους λόγους ους ελάλησα. Δες ιγ 16. «Διότι αυτόν το λόγο τον είπε προηγουμένως σε αυτούς και όχι μία φορά, αλλά με διάφορους τρόπους» (Ζ). Δες και Ματθ. ι 24,Λουκ. στ 40. Αυτόν τον λόγο κυρίως έπρεπε να θυμούνται κατά τις επερχόμενες ημέρες των πολλών διωγμών. Τίποτα άλλο δεν συντελεί περισσότερο στο να μας ανακουφίζει, από το να θυμούμαστε τα λόγια του Κυρίου, τα οποία αναφέρονται στη θεία Πρόνοια και μας διαφωτίζουν για το ενδιαφέρον, το οποίο ο ουράνιος Πατέρας τρέφει για εμάς.
(2)  «Διότι δεν είστε εσείς καλύτεροι από εμένα» (Χ).
«Δείτε λοιπόν πώς συμπεριφέρθηκαν σε εμένα» (Θφ). Ο Χριστός είναι ο Κύριός μας και κατά συνέπεια οφείλουμε με επιμέλεια να ακολουθούμε τις κινήσεις του και με υπομονή πολλή να αναπαυόμαστε σε ό,τι εκείνος αποφασίζει για εμάς και για οτιδήποτε αυτός μας διαθέτει.
(3)  «Είναι δηλαδή φυσική συνέπεια, εάν βεβαίως είστε μαθητές μου» (Ζ) να σας διώξουν. «Είναι το ίδιο σαν να έλεγε: Εγώ ο δημιουργός των όλων, που εξουσιάζω τα πάντα και στον ουρανό και στη γη, δεν έβαλα χαλινάρι στους θυμούς τους… και όταν με κατεδίωκαν έδειχνα καρτερία, παρόλο που είχα την εξουσία να τους εμποδίσω. Όταν επομένως λοιπόν διώκεστε και εσείς, δείχνοντας αμέσως καρτερία απέναντι στην αποστροφή αυτών που σας μισούν, να έχετε την ίδια θέληση, για να μετάσχετε και στην ίδια με μένα δόξα. Διότι αυτοί που συμπάσχουν, θα συμβασιλεύσουν κιόλας» (Κ).
Ο Ιωάννης μίλησε ήδη (ε 16) για το διωγμό του Ιησού από τους Ιουδαίους εξαιτίας της κατά τη γνώμη τους παραβίασης του Σαββάτου (β). Ο κόσμος θα καταδιώκει τους μαθητές και οπαδούς του Χριστού διότι το μίσος είναι ανήσυχο και ταραχώδες πάθος. Είναι κοινός κλήρος εκείνων, οι οποίοι θέλουν να ζουν με ευσέβεια με τον Χριστό Ιησού, το να είναι εκτεθειμένοι σε διωγμούς. Δες Β΄Τιμ. γ 12.
(4)  «Ούτε όταν διώκεστε να δυσφορείτε, ούτε όταν δεν τηρείται ο λόγος σας· διότι αυτά που έδειξαν σε εμένα, αυτά θα δείξουν και σε εσάς» (Ζ). Φύλαξαν μεν τον λόγο του Κυρίου κάποια άτομα, αλλά ο ιουδαϊκός λαός ως μάζα δεν επέστρεψε με το κήρυγμά του. Αυτό το ίδιο θα συνέβαινε και στους αποστόλους (g).
Ή, σαν να έλεγε ο Κύριος: Κατά τη διάρκεια της ζωής μου δεν πέτυχα παρά περιορισμένο αριθμό επιστροφών, μετά το θάνατό μου θα κατακτήσω ολόκληρη την οικουμένη. Το ίδιο θα συμβεί και με σας (F). Αυτοί που τηρούν το λόγο του Ιησού θα τηρήσουν ομοίως και τον λόγο των αποστόλων του, αφού οι απόστολοι δεν πρόκειται να πουν κάποιο λόγο, για τον οποίο δεν εξουσιοδοτήθηκαν από τον Διδάσκαλό τους (β).

21 Ἀλλὰ(1) ταῦτα πάντα(2) ποιήσουσιν ὑμῖν(3) διὰ τὸ ὄνομά μου(4), ὅτι οὐκ οἴδασι(5) τὸν πέμψαντά με(6).
21Αλλά θα σας τα κάνουν όλα αυτά εξαιτίας μου, γιατί δεν ξέρουν αυτόν που με έστειλε.
(1)  Οι απόστολοι δεν πρέπει να ανησυχούν για αυτό το μίσος προς αυτούς, φανταζόμενοι ότι λόγω δικής τους αιτίας έγιναν μισητοί. Αλλά μην ανησυχείτε, λέει ο Κύριος· για το όνομά μου διώκεστε (g).
(2)  «Το ότι σας διώκουν δηλαδή και δεν φυλάνε το λόγο σας» (Ζ). Αυτά, για τα οποία έγινε λόγος στους σ. 18-20.
(3)  Κάποιοι μεγαλογράμματοι κώδικες γράφουν: εις ὑμᾶς, αντί για ὑμῖν.
(4)  Σχετικά με τις διώξεις των μαθητών για το όνομά του, δες και Ματθ. ι 22,κδ 9,Μάρκ. ιγ 9,13,Λουκ. κα 12,17. Το όνομα του Θεού στην Π.Δ. ισοδυναμεί με τον χαρακτήρα του που μέσω της θείας αποκάλυψης έγινε γνωστός στους ανθρώπους (Α΄Βασ. ιβ 22,Β΄ Παρ. στ 32,Ιερεμ. ιδ 21). Στην Κ.Δ. η φράση «για το όνομά μου», εδώ και στο Α΄Ιω. β 12 και Αποκ. β 3, χρησιμοποιείται για να σημάνει τον από τη θεία αποκάλυψη καθοριζόμενο χαρακτήρα του Ιησού Χριστού ως σαρκωμένου Υιού του Θεού, το πρόσωπό του. Οι διωκόμενοι λοιπόν για το όνομά του, διώκονται διότι διακηρύττουν το όνομά του ως το όνομα που είναι πάνω από όλα (β). Προσθέτοντας αυτό ο Κύριος ενισχύει και παρηγορεί τους μαθητές του. «Εάν λοιπόν με αγαπάτε, θα χαρείτε οπωσδήποτε, διότι πάσχετε αυτά για μένα» (Ζ).
«Αν με αγαπάτε, θα υπομείνετε αυτά που πάσχετε για εμένα που αγαπάτε» (Θφ).
(5)  «Αυτό πρέπει να το εννοήσουμε ότι ειπώθηκε για τη γνώση εκείνη, για την οποία αλλού έχει ειπωθεί (Σοφ. Σολ. στ 16) «τελειότητα φρόνησης»» (Αυ). Δεν έχουν πνευματική επίγνωση του Θεού, παρόλο που ισχυρίζονται ότι τον γνωρίζουν (ο). Δεν γνωρίζουν πράγματι το Θεό (g).
«Προσθέτει και άλλο για παρηγοριά, ότι δηλαδή μαζί με σας εξυβρίζουν και αυτόν που με έστειλε. Αν όχι λοιπόν κάτι άλλο, αυτό ας είναι παρηγοριά σας, ότι δηλαδή αυτοί οι ίδιοι είναι εχθροί και δικοί σας και δικοί μου και του Πατέρα μου» (Θφ).
(6)  Το ότι οι Ιουδαίοι αγνοούν το Θεό όπως αποκαλύφθηκε μέσω του Χριστού, αυτό είναι η αιτία του μίσους τους εναντίον αυτού και των οπαδών του (β). Δεν γνωρίζουν το Θεό ως αυτόν που απέστειλε τον Κύριό μας Ιησού Χριστό και εγκατέστησε αυτόν μεγάλο μεσίτη ειρήνης. Δεν έχουμε την ορθή γνώση του Θεού, αν δεν γνωρίζουμε αυτόν μέσω του Χριστού. Και όσοι καταδιώκουν εκείνους τους οποίους ο Χριστός στέλνει, εμφανίζονται να αγνοούν, ότι ο Χριστός στάλθηκε από το Θεό.
«Με το να πει «στάλθηκε», φέρνει σε εμάς όλη τη φανέρωση του θείου σχεδίου της ενσάρκωσης· αυτός όμως που έχει αγνοήσει τον αποστολέα και Θεό, ταυτόχρονα ατιμάζει και το μυστήριο της αποστολής» (Κ).
Έτσι λοιπόν και εμένα αλλά «και εκείνον υβρίζουν» (Χ).
«Επομένως λοιπόν, να νιώθετε αγαλλίαση αφού υβρίζεστε μαζί μας» (Ζ).

22 Εἰ μὴ(1) ἦλθον(2) καὶ ἐλάλησα αὐτοῖς(3), ἁμαρτίαν(4) οὐκ εἶχον(5)· νῦν δὲ(6) πρόφασιν οὐκ ἔχουσι περὶ τῆς ἁμαρτίας αὐτῶν(7).
22Αν δεν είχα έρθει και δεν τους είχα κηρύξει, δε θα είχαν αμαρτία. Τώρα όμως δεν έχουν καμιά δικαιολογία για την αμαρτία που διαπράττουν.
(1)  «Δείχνοντας ότι άδικα θα διαπράξουν και τα εναντίον του και τα εναντίον τους» (Χ) «αποστερεί τους Ιουδαίους από κάθε συγγνώμη, αφού είναι με τη θέλησή τους κακοί και διαπράττουν τέτοια πράγματα» (Ζ). Η άγνοια που σημειώθηκε στον προηγούμενο σ., αποδεικνύεται εδώ αδικαιολόγητη και ένοχη.
(2)  Σταλμένος από τον Πατέρα. Πρόκειται εδώ για τον μεσσιακό ερχομό. Ο ερχόμενος και προσδοκώμενος Μεσσίας ήλθε.
(3)  «Πρόσφερα σε αυτούς τη διδασκαλία με τα λόγια» (Χ).
«Αν δεν είχα έλθει και δεν έδειξα ολοκάθαρα τα πιο καλά από την εντολή του Μωϋσή· αν δεν τους είχα βεβαιώσει με πολλά λόγια, ότι έφτασε, από τη μία, ήδη ο καιρός να φύγουν λοιπόν οι τύποι… και είναι ώρα, από την άλλη, να λάμψει η ίδια η αλήθεια… αν δεν έδειξα ότι ο λόγος μου είναι σύμφωνος με τις μαρτυρίες των προφητών και ότι η δύναμη της δικής μου παρουσίας ήδη προφητεύτηκε και έχει κηρυχτεί» (Κ).
Σημείωσε τα πλεονεκτήματα, τα οποία καρπωνόμαστε από το ευαγγέλιο. Μέσω αυτού έρχεται και μιλά σε εμάς ο Χριστός. Μίλησε αυτοπροσώπως στους ανθρώπους της γενιάς του και εξακολουθεί τώρα να μιλά και προς εμάς μέσω των Αγίων Γραφών και των διακόνων του στην εκκλησία. Και μας μιλά ως ο μόνος που έχει εξουσία πάνω μας, αλλά και ο οποίος μας αγαπά πάνω από κάθε άλλον. Κάθε λόγος του είναι αγνός, συνοδευόμενος από επιβλητικό μεγαλείο, αλλά και από γεμάτη συγκατάβαση τρυφερότητα και στοργή, δυνατός να γοητεύσει και ασπίδα (φίδι) κουφή, που δεν βουλώνει τα αυτιά της.
(4)  «Υπάρχει μία αμαρτία μεγάλη, την οποία εννοεί εδώ (ο Κύριος)… Σε αυτήν την αμαρτία περιλαμβάνονται όλες οι αμαρτίες και όποιος είναι ελεύθερος από αυτήν, συγχωρείται για όλες τις αμαρτίες του. Και αυτή είναι, ότι δεν πίστεψαν στο Χριστό… Από την αμαρτία αυτή θα ήταν ελεύθεροι, εάν ο Χριστός δεν είχε έλθει» (Αυ). Την αμαρτία, την οποία διέπραξαν «διώκοντας και υβρίζοντας και εμένα και εσάς τους δικούς μου» (Ζ).
(5)  Για τη φράση «αμαρτίαν έχει» δες Ιω. θ 41,ιθ 11, Α΄Ιω. α 8. Για το ότι η άγνοια που δεν προέρχεται από θέληση είναι άξια συγχώρησης, δες Πράξ. ιζ 30.
(6)  Τώρα που ήλθα και μίλησα σε αυτούς.
(7)  «Δεν έχουν πρόφαση για την πονηρία τους» (Θφ). Καμία δικαιολογία δεν μπορούν να προβάλλουν για την απιστία και το μίσος τους, διότι ήλθε ο Ιησούς προβάλλοντας τις πιο πειστικές αποδείξεις για το ότι είχε σταλθεί από το Θεό (ο). Όπως δεν λογαριάζεται η αμαρτία «αν δεν υπάρχει νόμος», έτσι δεν καταλογίζεται η απιστία εκεί όπου δεν ακούστηκε το ευαγγέλιο. Εκεί όμως όπου καταλογίζεται, είναι τόσο σοβαρή και μοναδικά βαριά αμαρτία, ώστε επειδή είναι αμαρτία εναντίον του φαρμάκου, που θεραπεύει την αμαρτία, κάθε άλλη αμαρτία δεν θα καταδίκαζε τόσο τον άνθρωπο, όσο εάν δεν είναι συνδεδεμένη με την αμαρτία της απιστίας. Εάν οι Ιουδαίοι δεν είχαν το ευαγγέλιο ανάμεσά τους, οι άλλες τους αμαρτίες δεν θα ήταν τόσο ολέθριες και θανατηφόρες,

23 Ὁ ἐμὲ μισῶν(1) καὶ τὸν πατέρα μου μισεῖ(2).
23Αυτός που μισεί εμένα, μισεί και τον Πατέρα μου.
(1)  Δες ε 23 και Α΄Ιω. β 23. «Καθορίζει με σαφήνεια ότι είναι ένοχοι αθεότητας, αυτοί που προτίμησαν να τον μισούν από ανίερη διάθεση και παραφροσύνη» (Κ). «Αποσαφηνίζει και αυξάνει την αμαρτία τους λέγοντας, ότι και του υιού η ύβρις, του πατέρα είναι ύβρις» (Ζ).
«Επειδή τίποτα άλλον δεν προφασίζονταν παντού, παρά ότι υπερασπίζονταν τον Πατέρα («Διότι αυτός, έλεγαν, ο άνθρωπος δεν είναι από το Θεό» και τα όμοια), για αυτό προσθέτει: αυτός που μισεί εμένα μισεί και τον Πατέρα μου. Επομένως ούτε αυτό τους έχει μείνει για απολογία» (Θφ).
(2)  Τον πατέρα μου, του οποίου είμαι απεσταλμένος. Από αυτό εύκολα συμπεραίνουμε, ότι εκείνοι, οι οποίοι είναι εχθροί και διώκτες της χριστιανικής θρησκείας, πραγματικά και σε βάθος είναι εχθροί κάθε θρησκείας. Εκείνοι οι οποίοι χλευάζουν και γελοιοποιούν το φως του ευαγγελίου, εάν τους ήταν δυνατόν, θα έσβηναν και αυτό το φως της φυσικής θρησκείας και θα αποτίναζαν κάθε υποχρέωση και καθήκον που επιβάλλεται από το νόμο της συνείδησης και τον φόβο του Θεού τον έμφυτο σε κάθε μη διεφθαρμένη καρδιά.

24 Εἰ τὰ ἔργα(1) μὴ ἐποίησα(2) ἐν αὐτοῖς(3) ἃ οὐδεὶς ἄλλος πεποίηκεν(4), ἁμαρτίαν οὐκ εἶχον· νῦν δὲ καὶ(5) ἑωράκασι(6) καὶ(5) μεμισήκασι(7) καὶ ἐμὲ καὶτὸν πατέρα μου.
24Αν δεν είχα κάνει ανάμεσά τους τα έργα που κανείς άλλος δεν έκανε, δε θα είχαν αμαρτία. Τώρα όμως και τα έργα έχουν δει, και μας έχουν μισήσει κι εμένα και τον Πατέρα μου.
(1)  «Αφού είπε για τη διδασκαλία του, λέει και για τα θαύματά του» (Ζ). Εάν η μαρτυρία, την οποία ο Ιησούς μαρτυρούσε με τη διδασκαλία του, δεν είχε πετύχει τη διαφώτισή τους, τα έργα του όμως θα έπρεπε να καταστήσουν πιστευτή τη μαρτυρία του.
«Πρόσφερα τη διδασκαλία με λόγια, πρόσθεσα και αυτήν με τα έργα σύμφωνα με το νόμο του Μωϋσή, ο οποίος διέταξε να πείθονται όλοι σε αυτόν που κάνει και λέει τέτοια πράγματα, όταν δηλαδή και προς την ευσέβεια οδηγεί και θαύματα παρέχει μέγιστα» (Χ).
Όπως οι αόρατες ιδιότητες του Δημιουργού «γίνονται ορατές όταν κατανοούνται μέσω των δημιουργημάτων» (Ρωμ. α 20) και από το μεγαλείο της δημιουργίας του δείχνεται ολοφάνερα και η παντοδυναμία και πανσοφία του, έτσι και τα θαύματα, τα ελέη και τα έργα της χάρης του Λυτρωτή αποδεικνύουν για αυτόν ότι στάλθηκε από το Θεό.
(2)  Περισσότερες από μία φορές στο τέταρτο ευαγγέλιο ο Ιησούς επικαλείται τη μαρτυρία των έργων του για βεβαίωση της θείας του αποστολής. Δες ε 36,ι 32,37 (β).
(3)  Ή «σε αυτούς» (Αυ), θεραπεύοντας αυτούς και σκορπίζοντας ευεργεσίες στα σώματά τους. Ή, πιο σωστά, μεταξύ τους (ο), μπροστά στα μάτια τους (Συριακή μετάφραση). Δες Πράξ. β 22 («ανάμεσά σας»).
(4)  Υπάρχει και η αρκετά μαρτυρημένη γραφή εποίησεν αντί πεποίηκε. «Και για αυτά, ήταν οι ίδιοι μάρτυρες όταν έλεγαν· Ουδέποτε φάνηκε έτσι άνθρωπος στο Ισραήλ (Ματθ. θ 33), και «δεν ακούστηκε στον αιώνα ότι άνοιξε κάποιος μάτια ανθρώπου που γεννήθηκε τυφλός» (Ιω. θ 32) και το θαύμα του Λαζάρου ήταν αντίστοιχο και όλα τα άλλα ήταν τέτοια και ο τρόπος της θαυματουργίας· όλα καινούργια και παράδοξα» (Χ).
«Βεβαίως μεταξύ όλων των έργων του Χριστού κανένα δεν φαίνεται μεγαλύτερο από την ανάσταση νεκρού· και όμως γνωρίζουμε ότι το ίδιο έγινε από τους προφήτες των παλαιότερων χρόνων (Γ΄Βασ. ιζ 21,22,Δ΄Βασ. δ 35,ιγ 21)… Υπάρχουν όμως έργα, τα οποία μόνος ο Χριστός και κανείς άλλος δεν έκανε. Όπως όταν έτρεφε τους πέντε χιλιάδες με πέντε άρτους και τους τέσσερις χιλιάδες με επτά άρτους, όταν περπατούσε πάνω στα νερά… όταν μετέβαλλε το νερό σε κρασί, όταν άνοιγε τα μάτια τυφλού εκ γενετής… Επιπλέον κανείς από τους παλαιούς δεν θεράπευσε με τέτοια δύναμη τόσο πολλές ασθένειες και αρρώστιες (Μάρκ. α 32-34,Ματθ. η 17)» (Αυ).
Κανένα συνηθισμένο και απλό πρόσωπο, που δεν έχει αποστολή από τον ουρανό και το Θεό μαζί του, δεν θα μπορούσε να εργαστεί θαύματα. Αλλά και κανείς από τους προφήτες δεν έκανε ποτέ τέτοια και τόσα θαύματα, όσα και όποια ο Ιησούς. Ο Μωϋσής και ο Ηλίας έκαναν θαύματα ως δούλοι με δύναμη δανεισμένη και όχι δική τους. Αλλά ο Χριστός ενήργησε τα θαύματά του ως Υιός με τη δική του δύναμη. Και όλα τα θαύματα αυτά υπήρξαν έργα αγαθά, έργα ελέους και ευεργεσίας. Αυτό λοιπόν κυρίως τονίζεται εδώ, διότι με την υπενθύμιση των έργων αυτών αποσκοπεί να κατακρίνει το μίσος που έδειξαν. Για αυτόν, ο οποίος υπήρξε γενικώς ωφέλιμος και ευεργετικός πάνω από κάθε άλλον στη γη, θα περίμενε κάποιος, ότι θα αγαπιόταν από όλους. Και όμως αυτοί τον μίσησαν. Η απόρριψη όμως του Χριστού από τους Ιουδαίους ή από εμάς, έχει μέσα της το βάρος και την ενοχή όχι μόνο της πεισματικής απιστίας, αλλά και της πλέον μαύρης αχαριστίας. Διότι και εκείνοι και εμείς είδαμε το Χριστό, ο οποίος υπήρξε ο κατεξοχήν αξιαγάπητος που έσπευδε και ήταν πρόθυμος να ευεργετήσει τους πάντες. Και όμως απορρίπτουμε και μισούμε αυτόν.
(5)  Τα δύο «και» βάζουν μαζί και στη σειρά δύο πράγματα τα οποία θα φαίνονταν ασυμβίβαστα= Μολονότι είδαν και θα περίμενε κάποιος από αυτό να πιστέψουν, αυτοί μίσησαν.
(6)  Ή «αυτού του είδους τα έργα» (Ζ).
Ή έχουν δει και εμένα και τον Πατέρα. «Διότι όταν θαυματουργούσε ο Υιός, ήταν βεβαίως οπωσδήποτε μαζί του και ο ίδιος ο Πατέρας, όχι ως άλλος που μέσω άλλου ίσως ενεργεί τα άξια θαυμασμού, αλλά ως αυτός που είναι μέσα στον Υιό, επειδή έχουν ίδια φύση και απαράλλακτη ουσία» (Κ).
(7)  Ο παρακείμενος φανερώνει την εμμονή στο μίσος. Ούτε στα λόγια του Χριστού ούτε στα έργα του διέκριναν τη θεία αποστολή του· μη διακρίνοντας όμως αυτόν που τον έστειλε, μίσησαν αυτόν, και έτσι εμμέσως μίσησαν και τον Πατέρα (β). Υπάρχουν άνθρωποι που μισούν το Θεό παρά την ωραιότητα και άπειρη τελειότητα της φύσης του και παρά την αγαθότητα της πρόνοιάς του. Λυσσούν για τη δικαιοσύνη του, όπως τα δαιμόνια, τα οποία «πιστεύουν και φρίττουν», καταπιέζονται από την κυριαρχία του κράτους του και εάν μπορούσαν, θα διασπούσαν τα δεσμά της. Εκείνοι οι οποίοι δεν μπορούν να πείσουν τους εαυτούς τους ότι δεν υπάρχει Θεός και συγχρόνως επιθυμούν να μην υπήρχε κανείς Θεός, αυτοί βλέπουν και μισούν αυτόν. «Και έχουν δει και έχουν μισήσει».

25 Ἀλλ'(1) ἵνα(2) πληρωθῇ ὁ λόγος(3) ὁ γεγραμμένος ἐν τῷ νόμῳ(4) αὐτῶν(5), ὅτι ἐμίσησάν με δωρεάν(6).
25Αλλά αυτό γίνεται για να εκπληρωθεί ο λόγος που είναι γραμμένος στο νόμο τους: με μίσησαν χωρίς καμιά αιτία.
(1)  Ο λόγος είναι ελλειπτικός. Πρέπει να υπονοηθεί «Αυτό συνέβη» ή «αυτό θα συμβεί». Δες θ 3,ιγ 18,Α΄Ιω. β 19 (g). Το μίσος εναντίον του Πατέρα και του Υιού δεν υπήρξε αποτέλεσμα απλής σύμπτωσης, αλλά το προείδε ο Θεός και το προείπε (ο). Αποτελούσε μέρος της μυστηριώδους βουλής του Θεού η οποία αποκαλύφθηκε στην Π.Δ. (β).
(2)  Εδώ έχουμε το λεγόμενο εκβατικό (ἵνα).
«Δεν θα ισχυριστούμε όμως, ότι ο νόμος προείπε εκείνα, για αυτόν το λόγο, για να ανάψει δηλαδή το μίσος των Ιουδαίων άδικα εναντίον και του Υιού και του Πατέρα, αλλά επειδή ακριβώς επρόκειτο να υπάρξει από αυτούς (το μίσος), το είχε προαναγγείλει ο θείος νόμος, δείχνοντας ότι το Πνεύμα δεν είχε αγνοήσει τίποτα από αυτά που θα γίνονταν» (Κ).
Εκείνοι οι οποίοι άκουσαν τον Ιησού δεν είχαν κατά νου ούτε αποσκοπούσαν στο να εκπληρώσουν και να επαληθεύσουν την προφητεία. Αλλά ο Θεός παραχωρώντας λόγω της κακίας τους να μισήσουν αυτοί τον Ιησού, είχε μπροστά στα μάτια του την επαλήθευση της προφητείας. Και στηρίζει την πίστη μας στο Χριστό ως Μεσσία, ότι ακόμη και αυτό είχε προφητευτεί και η προφητεία αυτή εκπληρώθηκε επακριβώς. Πρέπει όμως να φοβόμαστε, μήπως και σε εμάς βρει αυτή και περαιτέρω επαλήθευση και πραγματοποίηση.
(3)  Ο λόγος της προφητείας (b).
(4)  Οι ψαλμοί αποτελούν τμήμα του νόμου με την ευρεία έννοια της λέξης (b). «Νόμο λέει το βιβλίο των ψαλμών, στο οποίο έχει γραφτεί ότι, Και με λόγια μίσους με κύκλωσαν και με πολέμησαν αναίτια (Ψαλμ. ρη 3)» (Ζ).
Ή, πιο πιθανή ερμηνεία, προέρχεται από τον ψαλμό ξη 5, ο οποίος θεωρούνταν Μεσσιακός (β), ή και από το Ψαλμ. λδ 19. Στους ψαλμούς αυτούς, και αν ακόμη δεν πάρουμε αυτούς ως Μεσσιακούς, ο δίκαιος της Π.Δ. παραπονιέται με το στόμα του Δαβίδ διότι μισιέται χωρίς λόγο από τους εχθρούς του Θεού. Εάν όμως το μίσος αυτό βάρυνε εξ’ ολοκλήρου αυτούς που μισούσαν προκειμένου για τον δίκαιο που είχε και κάποιες ατέλειες, πόσο μάλλον ήταν αδικαιολόγητο για τον τέλειο δίκαιο, που δεν έκανε αμαρτία; (g). Ο Σαούλ και οι αυλικοί του μίσησαν χωρίς λόγο και αιτία τον Δαβίδ, ο οποίος εξυπηρέτησε τον Σαούλ τόσο με τη λύρα του, όσο και με το μαχαίρι του. Ο Αβεσσαλώμ και το κόμμα του μίσησαν τον Δαβίδ, παρόλο που αυτός υπήρξε προς εκείνον μεν στοργικότατος πατέρας, προς τους ακόλουθους δε του Αβεσσαλώμ μέγας ευεργέτης. Έτσι και ο υιός του Δαβίδ μισήθηκε άδικα και χωρίς κάποιο λόγο.
(5)  «Ονομάζει αυτόν νόμο τους, όχι διότι επινοήθηκε από αυτούς, αλλά διότι δόθηκε σε αυτούς» (Αυ). Τον νόμο, τον οποίο επανειλημμένα διαβάζουν και αποτελεί το καύχημά τους (b).
(6)  «Δηλαδή μάταια, χωρίς εύλογη αιτία, λόγω της πονηρίας τους» (Ζ).
«Μισεί κάποιος δωρεάν, όταν δεν πρόκειται ούτε να πετύχει κάποιο κέρδος από τον μισούμενο, ούτε να αποφύγει κάποια ενόχληση από αυτόν» (Αυ).
Όσοι μισούν το Χριστό, μισούν αυτόν χωρίς λόγο ή βάσιμη πράγματι αιτία και αφορμή. Η προς το Χριστό εχθρότητα είναι παράλογη εχθρότητα. Θεωρούμε μισητούς και απεχθείς τους αλαζόνες, εγωιστές και αυθάδεις. Αλλά ο Χριστός είναι πράος και ταπεινός στην καρδιά, συμπαθεί τους πάντες και είναι τρυφερός προς όλους. Επίσης θεωρούμε μισητούς εκείνους, οι οποίοι κάτω από το χαμόγελο της ευγένειας υποκρύπτουν την κακεντρέχεια, τον φθόνο και την εκδίκηση. Αλλά ο Χριστός αφιέρωσε τον εαυτό του στο να εξυπηρετήσει φίλους και εχθρούς, κοπίαζε πάντοτε για την ανάπαυση των άλλων, και πτώχευσε ενώ ήταν πλούσιος, για να πλουτίσουμε εμείς με τη φτώχεια εκείνου.

26 Ὅταν δὲ(1) ἔλθῃ(2) ὁ παράκλητος(3) ὃν ἐγὼ πέμψω(4) ὑμῖν παρὰ τοῦ πατρός(5), τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας(6) ὃ παρὰ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται(7), ἐκεῖνος(8) μαρτυρήσει περὶ ἐμοῦ(9)·
26Όταν έρθει ο Παράκλητος, που θα σας τον στείλω εγώ από τον Πατέρα, το Πνεύμα της Αλήθειας, που εκπορεύεται από τον Πατέρα, αυτός θα ερμηνεύσει την αποστολή μου.
(1)  Σε αντίθεση με το σατανικό μίσος των Ιουδαίων εισάγεται πάλι η ειρηνική και ουράνια αποστολή του Παρακλήτου (ο).
«Για να μην πουν όμως οι απόστολοι· Αν εσένα σε καταδίωξαν και δεν φύλαξαν το λόγο σου… αν εσένα και τον πατέρα σου έχουν μισήσει, και πρόκειται και σε μας να δείξουν τα όμοια, για ποιο λόγο μας στέλνεις σε τέτοιους ανθρώπους; Προσθέτει παρηγοριά λέγοντας ότι, το Πνεύμα το Άγιο θα τους βοηθήσει» (Ζ).
Η μαρτυρία του Παρακλήτου και των μαθητών μπήκε σε αντίθεση με την άγνοια και το μίσος του κόσμου (b).
(2)  Αναφέρεται στην υπόσχεση στο ιστ 8. Ο Χριστός ήταν για μεγάλο διάστημα «αυτός που έρχεται». Τώρα το Άγιο Πνεύμα αναμένεται να έλθει σύμφωνα με την υπόσχεση του Χριστού. Και θα έλθει με την περισσότερη από ποτέ πληρέστερη έκχυση των δωρεών του και των χαρισμάτων του και των δυνάμεών του.
(3)  Εδώ ο όρος αναφέρεται στο Άγιο Πνεύμα ως μάρτυρα. Στο ιστ 8 το έργο του Παρακλήτου παρουσιάζεται ως έργο ελέγχου και πειθούς και στο ιστ 13 ως έργο οδηγού και βοηθού των ακολούθων του Χριστού. Αυτό δείχνει, ότι ο όρος σημαίνει πολύ περισσότερα από αυτά που δηλώνονται με τη λέξη Παρήγορος (ο). Ολοφάνερα εδώ γίνεται λόγος για τον Παράκλητο σαν για ιδιαίτερο, ξεχωριστό πρόσωπο· όχι σαν για ιδιότητα ή χαρακτηριστικό, αλλά σαν για πρόσωπο που έχει το δικό του όνομα, το όνομα Πνεύμα, και δικό του τίτλο, τον τίτλο Πνεύμα της αλήθειας.
(4)  «Να, δεν είναι μόνο ο Πατέρας που στέλνει (τον Παράκλητο), αλλά και ο Υιός» (Χ). Στο ιδ 16 και ιδ 26 ο Πατέρας είναι αυτός που στέλνει στο όνομα και με την δέηση του Υιού. Το «πέμψω» αναφέρεται στην αποστολή σε συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο.
«Στέλνει στους αγίους του μαθητές για αγιασμό… και χορηγεί το Πνεύμα από τον Πατέρα ο Υιός, χωρίς να θεωρείται ότι το κάνει αυτό σαν κάποιος υπηρέτης και δεν εισέρχεται σε αυτόν το Πνεύμα από έξω, ούτε είναι επίκτητο (=όχι έμφυτο) σε αυτόν, όπως ακριβώς είναι σε αυτούς που είναι δεκτικοί αγιότητας, οι οποίοι γεννήθηκαν από την ανυπαρξία, αλλά το Πνεύμα είναι ομοούσιο με αυτόν, όπως ακριβώς βεβαίως και με τον Πατέρα» (Κ).
Πιο πάνω (ιδ 16) είπε ο Κύριος, ότι «θα παρακαλέσω τον Πατέρα και θα σας στείλει και άλλο Παράκλητο», το οποίο σημαίνει, ότι η αποστολή του Παρακλήτου θα είναι ο καρπός της μεσιτείας του Χριστού, που μπήκε (ως αρχιερέας) μέσα από το καταπέτασμα (=η κουρτίνα που χώριζε τα άγια από τα άγια των αγίων στον ναό του Σολομώντα και συμβολίζει τον ουράνιο ναό). Εδώ όμως λέει ότι «εγώ θα στείλω», τον Παράκλητο, το οποίο σημαίνει, ότι η αποστολή του Παρακλήτου θα είναι ο καρπός της κυριαρχίας, την οποία ο Χριστός έλαβε μέσα από το καταπέτασμα.
(5)  «Πρόσεξε όμως, ότι θα στείλει μεν αυτό και ο Υιός, επειδή έχει την ίδια τιμή με τον Πατέρα, αλλά θα το στείλει από τον Πατέρα, επειδή από τον Πατέρα εκπορεύεται» (Ζ). Η πρόθεση «παρά» εκφράζει και τη σχέση του Υιού με τον Πατέρα. Δες α 14 (β).
«Δηλαδή ο Πατέρας ευαρεστείται και στέλνει και αυτός μαζί. Διότι δεν εκβάλλω εγώ ο ίδιος από το δικό μου εσωτερικό το Πνεύμα, αλλά χορηγείται από τον Πατέρα μέσω εμού» (Θφ).
(6)  «Εκείνος θα είναι αξιόπιστος. Διότι είναι Πνεύμα αλήθειας. Για αυτό δεν το ονόμασε Πνεύμα Άγιο, αλλά Πνεύμα της αληθείας» (Χ).
Ονομάζει αυτό Πνεύμα της αλήθειας αντιτάσσοντας αυτό με το ψεύδος και την θεληματική άγνοια του κόσμου (g). Το Πνεύμα της αλήθειας μεταφέρει την αλήθεια και εντυπώνει αυτήν στη συνείδηση του κόσμου. Θα μαρτυρήσει λοιπόν την αλήθεια για τον Ιησού, οσοδήποτε πλανημένη και διεστραμμένη και αν είναι η ιδέα του κόσμου για αυτόν (β).
(7)  «Το οποίο (Πνεύμα) έχει την ύπαρξη από την ίδια την ουσία του Πατέρα» (Θμ).
«Εκπορεύεται από τον Πατέρα επειδή είναι από την ουσία του. Για αυτό ποιος ξέρει όλα τα του Πατέρα, όπως ακριβώς και ο Υιός;» (Ζ).
«Όταν όμως ακούσεις ότι εκπορεύεται, να μην θεωρήσεις ότι η εκπόρευση είναι αποστολή…, αλλά η εκπόρευση είναι φυσική ύπαρξη του Πνεύματος» (Θφ).
«Διότι αν με το ρήμα «εκπορεύεται» δεν εννοούσε φυσική προέλευση από εκεί (τον Πατέρα), αλλά την αποστολή που έγινε εξωτερικά, τότε ερχόμαστε σε αδιέξοδο σχετικά με το για ποιο πνεύμα μιλάει, αφού είναι πολλά γενικώς τα πνεύματα τα οποία στέλνονται για υπηρεσία του Θεού (=οι άγγελοι)» (Θμ).
Το εκπορεύομαι είναι τελείως διαφορετικό από το στέλνομαι. Προ παντός η αλλαγή του χρόνου στα ρήματα «θα στείλω» και «εκπορεύεται». Εκείνο το οποίο ο Ιησούς θα στείλει σε συγκεκριμένο χρόνο και δεδομένη στιγμή είναι Ον θείο που απορρέει ουσιωδώς και αιωνίως από τον Πατέρα. Και όπως η σάρκωση του Υιού βασίζεται στην αιώνια γέννησή Του από τον Πατέρα, έτσι και η αποστολή του Αγίου Πνεύματος σχετίζεται με την αιώνια εκπόρευσή του στον κόλπο του Πατέρα (g). Η πρόθεση «παρά» υπονοεί ότι η αρχική κατοικία του Πνεύματος ήταν μαζί με το Θεό (ο).
(8)  Οι αντωνυμίες (τον οποίο εγώ θα στείλω… εκείνος) θέτουν έξω αμφισβήτησης ότι το Πνεύμα είναι ξεχωριστή προσωπικότητα (ο).
(9)  Για το πρόσωπο και το έργο μου (κ).
«Θα δώσει μαρτυρία δίνοντας τη λάμψη του στις καρδιές σας, ώστε να πληροφορηθείτε τελειότερα και θαυματουργώντας στο όνομά μου» (Ζ).
«Διότι αφού ενεργήσει μέσα σας και μέσα από σας τα παράδοξα, θα γίνει μάρτυρας δίκαιος και αληθινός της δικής μου θεϊκής εξουσίας και της μεγαλειότητας στη δύναμη» (Κ).
«Έχετε θάρρος λοιπόν· διότι δεν θα είναι χωρίς μαρτυρία το κήρυγμα, αλλά και το Πνεύμα θα δώσει και αυτό μαζί επιπλέον μαρτυρία με σημεία και τέρατα και θα είναι αξιόπιστος μάρτυρας· διότι είναι Πνεύμα αληθείας» (Θφ).

27 καὶ ὑμεῖς δὲ μαρτυρεῖτε(1), ὅτι ἀπ' ἀρχῆς μετ' ἐμοῦ ἐστε(2).
27Αλλά κι εσείς θα δώσετε μαρτυρία για μένα, γιατί εξαρχής είστε μαζί μου».
(1)  «Μαζί με το Πνεύμα που δίνει μαρτυρία, θα δώσετε επιπλέον μαρτυρία και εσείς οι ίδιοι» (Κ).
Ο ενεστώτας μαρτυρεῖτε μπαίνοντας αντί για μέλλοντα υποδηλώνει ταυτόχρονα, ότι κατείχαν ήδη τη γνώση εκείνη για αυτόν, η οποία θα τους προσέδιδε την ιδιότητα του αυτόπτη μάρτυρα (χ).
«Διότι είναι αναγκαίο η μαρτυρία να καταστεί αξιόπιστη, από το γεγονός ότι ήσασταν πάντοτε μαζί μου, οπότε εσείς μεν θα μιλάτε, ενώ το Πνεύμα θα παρέχει επιπλέον μαρτυρία για τα λεγόμενα με τα θαύματα που θα επιτελούνται» (Θμ). «Διότι, επειδή ακριβώς υπήρξατε μαζί μου από την αρχή, μπορείτε να κηρύττετε ό,τι γνωρίζετε· το οποίο δεν μπορείτε προς το παρόν να πράξετε, διότι το πλήρωμα του Πνεύματος δεν είναι ακόμη παρόν σε εσάς… Η αγάπη του Θεού θα ξεχυθεί στις καρδιές σας μέσω του Αγίου Πνεύματος, το οποίο θα σας δοθεί, και θα σας δώσει την αναγκαία πεποίθηση για αυτήν τη μαρτυρία… Εκείνος θα μαρτυρεί στις καρδιές σας, εσείς με τις φωνές σας. Εκείνος με έμπνευση, εσείς με λόγο» (Αυ).
Σημείωσε την τιμή, την οποία απολαμβάνουν οι απόστολοι και οι διάδοχοί τους στο έργο της διακονίας. Το Πνεύμα θα μαρτυρήσει για εμένα, λέει ο Κύριος, αλλά εσείς θα μαρτυρήσετε κάτω από την καθοδήγηση του Πνεύματος και σε σύμπραξη με το Πνεύμα. Υπόσχεται δηλαδή ο Κύριος στους αποστόλους και διακόνους του ότι θα ήταν συνεργάτες του Θεού.
(2)  «Είστε μαζί μου από την αρχή του κηρύγματος και των θαυμάτων» (Ζ).
Οι απόστολοι κατείχαν τον προσωπικό τους θησαυρό, δηλαδή την ιστορική γνώση της δημόσιας δράσης του Ιησού από την αρχή μέχρι το τέλος της. Το Πνεύμα αποκάλυψε σε αυτούς την έννοια των γεγονότων αυτών της ιστορίας. Χωρίς το Πνεύμα η ιστορική μαρτυρία των αποστόλων θα απέβαινε μία ψυχρή αφήγηση ανίκανη να δημιουργήσει ζωή. Η ζωοποιός πνοή δίνεται στη μαρτυρία αυτή από το Πνεύμα. Έτσι η μαρτυρία των αποστόλων και η μαρτυρία του Πνεύματος ενώνονται σε μία και την ίδια πράξη, όπου διατηρεί η καθεμία από τις δύο ένα στοιχείο αναγκαίο, δηλαδή την ιστορική αφήγηση η μία, την εσωτερική αποσαφήνιση η άλλη (g).
Οι απόστολοι παρακολουθώντας εξ’ αρχής το Χριστό, γνώρισαν καλά αυτόν και για αυτό ήταν κατάλληλοι να μαρτυρήσουν για αυτόν. Και σήμερα εκείνοι είναι οι καταλληλότεροι να μαρτυρήσουν για το Χριστό, οι οποίοι υπήρξαν μαζί του με την πίστη, την ελπίδα και την αγάπη και έζησαν με αυτόν ζωή σχέσης με το Θεό. Οι διάκονοι του ευαγγελίου πρέπει πρώτα να γνωρίσουν το Χριστό και έπειτα να κηρύττουν αυτόν. Εκείνοι μιλούν άριστα για το Θεό και τα θεία, οι οποίοι μιλούν εκ πείρας. Έχουν επιπλέον αυτού να μαρτυρεί μαζί τους και το Πνεύμα της αλήθειας, διότι, εάν το Πνεύμα δεν εργάζεται μέσω αυτών θαύματα και σημάδια που επιβεβαιώνουν τη μαρτυρία τους, όπως άλλοτε στους αποστόλους, επιδρά όμως αυτό στις καρδιές των ανθρώπων ανοίγοντας τις καρδιές τους, για να δεχτούν τη μαρτυρία τους για το Χριστό, όπως άνοιξε άλλοτε την καρδιά της Λυδίας της πορφυροπώλιδος «στο να προσέχει αυτά που λέγονταν από τον Παύλο». Το Άγιο Πνεύμα ονομάζεται από τον Κύριο Πνεύμα της αληθείας, όχι μόνο διότι αγαπά και λέει την αλήθεια, αλλά και διότι διαδίδει αυτήν και φωτίζει αόρατα και μυστηριωδώς τις επιδεκτικές καρδιές για αποδοχή της.