ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 16
1 Ταῦτα(1) λελάληκα ὑμῖν ἵνα μὴ σκανδαλισθῆτε(2).
1«Αυτά σας τα είπα για να μην κλονιστεί η πίστη σας.
(1)  Αυτά που λέχθηκαν από το ιε 20 για το μίσος του κόσμου και την δίωξη των μαθητών, όπως και τα σχετικά με τον Παράκλητο ως αυτόν που μαρτυρεί την αλήθεια για τον Ιησού (β).
(2)  «Όταν θα δείτε πολλούς να μην υπακούουν σε εσάς και να πάσχετε εσείς πολλά κακά» (Χ). Έτσι ώστε αντιμετωπίζοντας απροσδόκητες δοκιμασίες και εμπόδια να μην αποθαρρυνθείτε, αν όχι και να αηδιάσετε για το έργο, το οποίο αναλάβατε (ο). Ο ερχομός διωγμών υποβάλλει σε μεγάλη δοκιμασία την πίστη, όχι μόνο διότι η αντιμετώπισή τους απαιτεί θάρρος και οι άνθρωποι είναι δυνατόν να αρνηθούν την πίστη τους προς τον Κύριο από δειλία και ανανδρία, αλλά και διότι είναι δύσκολο να πιστεύει κάποιος, ότι μία υπόθεση, η οποία φαίνεται εκ πρώτης όψεως ότι δεν συναντά κάποια επιτυχία, αλλά αντιθέτως πολεμιέται από όλες τις δυνάμεις, είναι όντως εκ Θεού (τ). Από όλους τους εχθρούς της ειρήνης μας στον κόσμο αυτόν των θορύβων και της ταραχής, κανείς άλλος δεν ορμά εναντίον μας βιαιότερα από την απογοήτευση. Είναι δυνατόν όμως να δεχτούμε καλά τον επισκέπτη για τον ερχομό του οποίου έχουμε προειδοποιηθεί. Με την προειδοποίηση προετοιμαζόμαστε και οπλιζόμαστε από πριν.

2 Ἀποσυναγώγους ποιήσουσιν ὑμᾶς(1)· ἀλλ'(2) ἔρχεται ὥρα ἵνα πᾶς(3) ὁ ἀποκτείνας ὑμᾶς δόξῃ(4) λατρείαν προσφέρειν τῷ Θεῷ(5).
2Θα σας διώξουν απ’ τις συναγωγές. Θα έρθει μάλιστα ο καιρός που όποιος σας θανατώσει θα νομίζει πως έτσι υπηρετεί το Θεό.
(1)  «Θα σας αφορίσουν από τα συνέδριά τους και τις τιμές τους και γενικώς από τη σχέση μαζί τους» (Θφ).
«Διότι ήδη διακήρυξαν, εάν κάποιος ομολογήσει το Χριστό, να διώχνεται από τη συναγωγή» (Χ). Δες θ 22 και ιβ 42.
(2)  Δεν έχει έννοια αντιθετική (β). Συχνά το «αλλά» είναι όρος που χρησιμοποιείται στο κλιμακωτό σχήμα όπως στο Β΄Κορ. ζ 11=όχι μόνο αυτό, αλλά πρέπει και χειρότερα να περιμένετε (g).
«Αλλά όχι μόνο αυτό, το ότι δηλαδή θα σας αποκλείσουν από τη συναγωγή, αλλά και ότι θα δεχτείτε και θάνατο, και θάνατο ντροπιαστικό. Διότι θα σας φονεύσουν ως καταστροφείς και εχθρούς του Θεού» (Θφ).
(3)  Είτε Ιουδαίος είτε εθνικός.
(4)  Θα φανεί σε αυτόν και σε όλους τους ομοίους του (b).
«Ώστε αυτός που σας φονεύει… θα νομίζει ότι δείχνει ευσέβεια μάλλον και ότι ευαρεστεί το Θεό» (Ζ).
(5)  «Έτσι θα επιδιώξουν το φόνο σας, σαν πράγμα ευσεβές και αρεστό στο Θεό» (Χ)· «ώστε ο εναντίον σας θάνατος να θεωρηθεί ότι έχει τη δύναμη της λατρείας της αγαπητής στο Θεό» (Κ).
Ο από τον Παύλο διωγμός των πρώτων χριστιανών είναι αξιοσημείωτο παράδειγμα τέτοιου πλανημένου ζήλου. Δες και Πράξ. κβ 3,4,κστ 9. Ο όρος λατρεία εδώ δεν φαίνεται να υπονοεί την έννοια της θυσίας, αλλά μόνο την έννοια υψηλού θρησκευτικού καθήκοντος που αναφέρεται στο Θεό (ο). Μπορεί όμως να ερμηνευτεί και: προσφέρω θυσία για λατρεία (G). Οι νεώτεροι ερμηνευτές επέστησαν την προσοχή στο δικαίωμα, το οποίο είχε ο ζηλωτής Ιουδαίος να φονεύει τον άνθρωπο που συλλήφθηκε σε βλάσφημη πράξη. Ο φόνος αυτός επιτρεπόταν σύμφωνα με τη Μίσχνα και χαρακτηρίζεται σε αυτήν ως παλαιά αλαχική παράδοση. Δες την παράφραση (Midrash) στο Αριθμ. κε 13: «Καθένας που χύνει το αίμα του ασεβή, είναι σαν να προσφέρει θυσία» (χ).
Είναι δυνατόν εκείνοι οι οποίοι πράγματι είναι εχθροί του έργου του Θεού, να νομίζουν, ότι δείχνουν σφοδρό ζήλο για αυτόν. Το έργο του διαβόλου πολλές φορές διεξήχθη κάτω από τη στολή του διακόνου του Θεού και πολλές φορές πάρα πολύ ταραχώδεις πολέμιοι του Χριστιανισμού κάθισαν «στο ναό του Θεού» (Β΄Θεσ. β 4). Είναι κάτι συνηθισμένο να καλύπτεται η εχθρότητα προς τη θρησκεία κάτω από το χρώμα του καθήκοντος προς το Θεό και της υπηρεσίας προς την εκκλησία του. Και ο Παύλος νόμιζε ότι είχε καθήκον να ενεργεί, ό,τι έπραξε εναντίον του ονόματος του Χριστού, όταν εδίωκε τους οπαδούς του. Αυτό, εννοείται, δεν μειώνει καθόλου την ευθύνη και την ενοχή των διωκτών, διότι κακοήθειες και πράξεις αισχρές δεν εξαγιάζονται για κανέναν λόγο με το να μπαίνει το όνομα του Θεού σε αυτές. Είναι αλήθεια, ότι αυτό αυξάνει τα δεινά αυτών που διώκονται, οι οποίοι πεθαίνουν με τη συκοφαντική κατηγορία, ότι είναι εχθροί του Θεού. Αλλά θα υπάρξει και ανάσταση ονομάτων, όπως ακριβώς και ανάσταση σωμάτων, κατά την ημέρα του Κυρίου την μεγάλη και επιφανή.

3 Καὶ ταῦτα(1) ποιήσουσιν, ὅτι(2) οὐκ ἔγνωσαν(3) τὸν πατέρα οὐδὲ ἐμέ(4).
3Αυτά θα τα πράξουν γιατί δε γνώρισαν τον Πατέρα ούτε εμένα.
(1)  Αυτά που απαριθμήθηκαν στον προηγ. στίχο, δηλαδή το θα σας αποκλείσουν από τη συναγωγή… και θα σας φονεύσουν. Υπάρχει και η γραφή: ποιήσουσιν ὑμῖν. «Προσθέτει στη συνέχεια και την παρηγοριά που είναι αρκετή» (Θφ).
(2)  «Σας είναι αρκετό για παρηγοριά το ότι πάσχετε αυτά για μένα και τον Πατέρα» (Χ).
(3)  «Με τη θέλησή τους, επειδή ήθελαν να είναι κακοί» (Ζ). Όφειλαν να γνωρίσουν, διότι είχαν το μέσο για αυτό, αλλά δεν θέλησαν να γνωρίσουν. Πολλοί από αυτούς που ισχυρίζονται ότι γνωρίζουν το Θεό, αγνοούν αυτόν οικτρά.
(4)  «Διότι δεν γνωρίζει τον Πατέρα αυτός που για το δικό του σκοπό, έβγαλε έξω από την πρέπουσα δόξα τον Λόγο που εκ φύσεως προήλθε από αυτόν» (Κ). Δες ιε 21.

4 Ἀλλὰ(1) ταῦτα λελάληκα ὑμῖν ἵνα ὅταν ἔλθῃ ἡ ὥρα(2), μνημονεύητε αὐτῶν(3) ὅτι ἐγὼ(4) εἶπον ὑμῖν(5). Ταῦτα δὲ ὑμῖν ἐξ ἀρχῆς οὐκ εἶπον(6), ὅτι μεθ' ὑμῶν ἤμην(7).
4Αλλά σας τα είπα αυτά, ώστε, όταν έρθει η ώρα τους να γίνουν, να το θυμηθείτε πως εγώ σας τα είχα πει πιο μπροστά. Δε σας τα είπα, βέβαια, εξαρχής, επειδή ήμουν μαζί σας».
(1)  Δεν αντιτίθεται σε αυτά που ειπώθηκαν, αλλά στην εξής ιδέα που υπονοείται=Αντιλαμβάνομαι τη φρίκη, την οποία σας εμπνέουν αυτές οι προφητείες. Αλλά έκρινα ωφελιμότερο να τα προείπω… (g). Ο σύνδεσμος «αλλά» αποδίδεται στο έξω από την πρόταση υπονοούμενο: «Δεν ήθελα βεβαίως να πω αυτά τα λυπηρά σε αυτήν την τελευταία ώρα, αλλά…» (δ).
(2)  «Όταν έλθει ο καιρός του διωγμού και του φόνου σας» (Ζ). Υπάρχει και η γραφή: ἡ ὥρα αὐτῶν.
(3)  «Για αυτό τα προείπα, ώστε να μην πέσουν πάνω σας απροσδόκητα και σας ταράξουν» (Σχ).
(4)  Με πολλή έμφαση.
(5)  «Να θυμάστε, ότι εγώ σας τα είπα όλα, επειδή όλα τα ξέρω και έτσι ώστε, από την αληθινή προαναγγελία των λυπηρών, να με θεωρήσετε αξιόπιστο και για τις καλές υποσχέσεις… Αυτά λοιπόν και τα παρόμοια τα επαναλαμβάνει συνεχώς σε αυτούς, έτσι ώστε, όταν πάσχουν να μην θορυβούνται, προγνωρίζοντας αυτό, ούτε να δείχνουν μαλθακότητα, ξέροντας ότι για το Θεό πάσχουν» (Ζ).
(6)  «Αυτά τα τόσο λυπηρά, δεν τα είπε από την αρχή» (Θφ).
«Άραγε λοιπόν δεν το είπε αυτό; Δεν έλεγε στους δώδεκα αφού τους κάλεσε· θα οδηγηθείτε σε ηγεμόνες και βασιλιάδες και θα σας μαστιγώσουν στις συναγωγές; (Ματθ. ι 18,17). Πώς λοιπόν λέει ότι από την αρχή δεν τα είπα;» (Χ).
(Δες και Μάρκ. ιγ 9,Λουκ. κα 12, τα οποία όμως αναφέρονται σε λόγια που ειπώθηκαν κατά την εβδομάδα του πάθους, οπωσδήποτε όμως πριν το μυστικό δείπνο). Στο ερώτημα αυτό δόθηκαν απαντήσεις διάφορες από διάφορους.
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, ο Ματθαίος στην από αυτόν συγγραφή των Λογίων δεν τήρησε χρονολογική σειρά και λόγια που ειπώθηκαν πιο μετά, τα έβαλε πιο πριν, ή «ό,τι λέει εδώ για το Άγιο Πνεύμα, το οποίο επρόκειτο να έλθει σε αυτούς και να μαρτυρήσει, όταν θα υπέμεναν τόσα δεινά, δεν είπε σε αυτούς από την αρχή» (Αυ).
Ή, είχε πει σε αυτούς και λίγο πιο πριν για το μίσος του κόσμου, αλλά με λιγότερη σαφήνεια και περισσότερο συγκαλυμμένα (b).
«Προείπε μεν τις μαστιγώσεις και την οδήγησή τους ενώπιον των αρχών, δεν είπε όμως ότι ο θάνατός τους θα θεωρηθεί τόσο σημαντικός, ώστε να θεωρείται το πράγμα αυτό και λατρεία… Εδώ επίσης πρόσθεσε με πιο υπερβολικό τόνο και τα παθήματά τους εκ μέρους των Ιουδαίων, και τους δίδαξε ότι αυτά βρίσκονται πολύ κοντά» (Χ).
Ή, αναφέρεται μεν πρωτίστως στην προφητεία των διωγμών, σε συνδυασμό όμως και με τη δωρεά του Πνεύματος, ως αυτού που παρέχει την μεγάλη πηγή δύναμης και ενίσχυσης στις δοκιμασίες που πλησιάζουν (ο). Οι δύο τελευταίες εκδοχές είναι οι πιθανότερες.
(7)  «Τα γνώριζα μεν, λέει, αυτά και από την αρχή, και δεν τα έλεγα όχι επειδή δεν τα ήξερα, αλλά διότι ήμουν μαζί σας» (Χ).
Ή «δεν επρόκειτο να πάθετε τόσο πολύ, όσο ήμουν μαζί σας» (Ζ), διότι «όλος ο πόλεμος εκσφενδονιζόταν εναντίον μου» (Χ), «ενώ εσείς ήσασταν σε κάθε ασφάλεια» (Θφ).
Ή «διότι ήταν αρκετό που ήταν ακόμη μαζί τους, ώστε να τους σώζει εύκολα και να τους γλυτώνει από κάθε πειρασμό και να τους προσφέρει την πρέπουσα διδασκαλία και επανόρθωση για όλα τα συμβαίνοντα» (Κ).
«Είχατε εμένα αρκετό καταφύγιο» (Θφ).
«Εγώ ο ίδιος ήμουν η ενίσχυσή σας με τη σωματική μου παρουσία» (Αυ).
Και οι δύο εκδοχές είναι σοβαρές. Εφόσον ο Κύριος ήταν μαζί τους, βάσταζε αυτός τα πλήγματα της κακίας του κόσμου και στεκόταν αυτός στο μέτωπο της μάχης. Οι δυνάμεις του σκότους κατεύθυναν όλη την πίεση και ισχύ τους κυρίως εναντίον αυτού, του βασιλιά του Ισραήλ. Δεν ήταν λοιπόν ανάγκη να μιλήσει στους μαθητές για παθήματα, διότι δεν θα είχαν αυτοί μεγάλο μερίδιο σε αυτά, όσο ζούσε ο διδάσκαλός τους.

5 Νῦν δὲ ὑπάγω(1) πρὸς τὸν πέμψαντά με(2), καὶ οὐδεὶς ἐξ ὑμῶν ἐρωτᾷ με(3) ποῦ ὑπάγεις(4);
5«Τώρα όμως εγώ πηγαίνω σ’ εκείνον πού μ’ έστειλε, και κανένας σας δε με ρωτάει πού πηγαίνω.
(1)  Συνδέεται με το «διότι ήμουν μαζί σας». Η σύνδεση του σ. αυτού με τον προηγούμενο: Ο Ιησούς θλίβεται βλέποντας τους μαθητές εξολοκλήρου απορροφημένους από τον επικείμενο χωρισμό και να μην απασχολούνται με το ένδοξο τέρμα, στο οποίο η αναχώρησή του πρόκειται και αυτούς να οδηγήσει. Η αγάπη έπρεπε να τους ωθήσει να ρωτήσουν για τη νέα αυτή κατάσταση, στην οποία πρόκειται να μπει (g). Πηγαίνω. Δεν αρπαζόταν με τη βία από αυτούς, αλλά αναχωρούσε εκούσια. Η ζωή του δεν αφαιρούνταν από αυτόν, αλλά αυτός εκούσια θυσίαζε αυτήν.
(2)  Επανάληψη αυτολεξεί του ζ 33. Ας θυμόμαστε και εμείς, ότι όταν αναχωρούμε από τον κόσμο αυτόν, πορευόμαστε σε εκείνον, ο οποίος μας έστειλε σε αυτόν, για να δώσουμε λόγο για το πώς ζήσαμε κατά τη διάβασή μας από τον κόσμο αυτόν. Αυτό θα μας παρακινούσε να ζούμε με αγαθές προθέσεις και ελατήρια, ώστε οι ενέργειές μας και οι πράξεις μας να βρεθούν εξ’ ολοκλήρου αρεστές σε αυτόν.
(3)  «Επειδή τους είδε να έχουν τόσο πολύ νικηθεί από τη λύπη, ώστε να γίνουν άφωνοι, και να μην μπορούν να του μιλήσουν, τούς ελέγχει για τη σιγή τους εξαιτίας αυτής της λύπης» (Ζ).
«Διότι η αγωνία για την έλλειψη τη δική του και η αναμονή των μελλοντικών δεινών… τους άφησε κατάπληκτους» (Χ).
«Πάθατε σύγχυση από τη λύπη (λέει σε αυτούς) και έχετε μείνει κατάπληκτοι» (Θφ).
(4)  Συχνά ρώτησαν αυτόν για διάφορα, ακόμη και για το ζήτημα αυτό στο ιγ 36. Αλλά η ερώτησή τους αναφερόταν μάλλον στις σκέψεις τους για την αναχώρησή του, παρά στον τόπο όπου ο Κύριος πορευόταν. Έπειτα όμως σταμάτησαν να τον ρωτούν (b). Ο Ιησούς θα επιθυμούσε να βρει σε αυτούς την γεμάτη χαρά ορμή των καρδιών, οι οποίες ανοίγουν μπροστά στις προσδοκίες μιας νέας εποχής και οι οποίες δεν εξαντλούνται σε εμπιστευτικές ερωτήσεις πάνω σε εκείνο, το οποίο αυτή τους υπόσχεται (Hengtenberg).

6 Ἀλλ'(1) ὅτι ταῦτα λελάληκα ὑμῖν(2), ἡ λύπη(3) πεπλήρωκεν ὑμῶν τὴν καρδίαν(4).
6Μόνο που η λύπη έχει γεμίσει την καρδιά σας, επειδή σας τα είπα αυτά.
(1)  Αντιθετικός σύνδεσμος.
(2)  =Επειδή σας μίλησα για χωρισμό, για αγώνα και για θλίψεις (g).
(3)  Την οποία αισθάνθηκαν και η οποία αυξήθηκε και εμπόδιζε αυτούς από το να ρωτήσουν (b).
(4)  «Πάρα πολύ λυπηθήκατε και για αυτό σιωπάτε» (Ζ). Ο Χριστός είχε πει προηγουμένως (κεφ. ιε 11) αρκετά, τα οποία ήταν ικανά να γεμίσουν αυτούς από χαρά. Αλλά οι μαθητές προσέχουν τώρα περισσότερο σε εκείνα, τα οποία προαναγγέλλονται ως δυσμενή σε αυτούς και παρατρέχουν τα όσα χαρμόσυνα υποσχέθηκε σε αυτούς ο Κύριος. Για αυτό η λύπη γέμισε την καρδιά τους μέχρι σημείου ώστε να μην υπάρχει σε αυτή χώρος για τη χαρά. Είναι σφάλμα και ανόητη μελαγχολία πολλών χριστιανών, να απασχολούνται μόνο με την σκοτεινή πλευρά του σύννεφου και απορροφημένοι μόνο από φόβους, να έχουν κουφό το αυτί στη φωνή της χαράς και αγαλλίασης. Ό,τι γέμισε τις καρδιές των μαθητών από θλίψη, ήταν η προσκόλλησή τους στην παρούσα ζωή. Είχαν θρέψει μεγάλες ελπίδες για επίγεια κυριαρχία και βασιλεία του Μεσσία και περίμεναν να συμβασιλεύσουν μαζί του. Και τώρα αντί για αυτό δεν ακούνε τίποτα άλλο παρά δεσμά και θλίψεις. Για αυτό και γεμίζουν οι καρδιές τους με λύπη. Τίποτα άλλο δεν είναι μεγαλύτερο εμπόδιο για να χαιρόμαστε εν Κυρίω, παρά η προς τον κόσμο αγάπη μας, από όπου και προέρχεται η λύπη του κόσμου, που φέρνει θάνατο.

7 Ἀλλ'(1) ἐγὼ(2) τὴν ἀλήθειαν λέγω ὑμῖν(3)· συμφέρει ὑμῖν ἵνα ἐγὼ ἀπέλθω(4). Ἐὰν γὰρ(5) ἐγὼ μὴ ἀπέλθω(6), ὁ παράκλητος οὐκ ἐλεύσεται πρὸς ὑμᾶς(7)· ἐὰν δὲ πορευθῶ(6), πέμψω αὐτὸν(8) πρὸς ὑμᾶς·
7Κι όμως, εγώ σας λέω την αλήθεια· σας συμφέρει να φύγω εγώ. Γιατί, αν εγώ δεν φύγω, δε θα έρθει σ’ εσάς ο Παράκλητος· ενώ αν πάω εκεί, θα τον στείλω σ’ εσάς.
(1)  Αντιθετικός σύνδεσμος. «Αλλά και αν μύριες φορές λυπάστε, πρέπει να ακούσετε το συμφέρον· διότι εσείς μεν έχετε τη γνώμη ότι πρέπει να είμαι μαζί σας, αλλά το συμφέρον είναι άλλο» (Χ).
Όπως ήταν συνηθισμένο στους προφήτες της Π.Δ. να ενισχύουν την εκκλησία του Ισραήλ κατά τις περιπέτειές της με την υπόσχεση για τον Μεσσία, έτσι τώρα, όταν ήλθε πλέον ο Μεσσίας η νέα μεγάλη υπόσχεση για τον Παράκλητο προβάλλεται για παρηγοριά της εκκλησίας του νέου Ισραήλ της χάρης.
(2)  Μπαίνει μπροστά με έμφαση (ο). Σε αντίθεση με την άγνοιά τους, τονίζεται η γνώση, την οποία κατέχει αυτός για την αληθινή κατάσταση των πραγμάτων (g). Οι μαθητές δείχνονταν λόγω της θλίψης τους τόσο απρόθυμοι να ακούσουν για την έλευση του Παρακλήτου και να πιστέψουν σε αυτήν, ώστε ο Κύριος βεβαιώνει αυτούς με τόσο έντονη και επίσημη διαβεβαίωση. Οφείλουμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι, για το ότι όταν ο Χριστός μιλά σε εμάς, ακούμε την απόλυτη αλήθεια.
(3)  Είναι ισοδύναμο με το Αμήν αμήν λέγω υμίν (β).
(4)  «Εσείς μεν θέλετε να είμαι μαζί σας· είναι όμως άλλο το συμφέρον. Είναι όμως δείγμα κάποιου που ενδιαφέρεται, το να μην λυπάται αυτούς που αγαπά, όταν θέλουν ασύμφορα» (Ζ).
«Διότι πρέπει όλοι εμείς να γίνουμε κοινωνοί και μέτοχοι της θείας του φύσης, αφού βέβαια θα έπρεπε να αφήσουμε τη δική μας ζωή και να ετοιμαστούμε για άλλη· αλλά δεν ήταν δυνατόν να πετύχουμε αυτό με άλλο τρόπο, παρά μόνο με την κοινωνία και μέθεξη του Αγίου Πνεύματος· ο κατάλληλος όμως καιρός για αυτό, είναι μετά τον ερχομό του Σωτήρα» (Κ).
(5)  Εξηγεί γιατί συμφέρει σε αυτούς η αναχώρησή του.
(6)  Υπάρχει και η γραφή: εγώ μη απέλθω. Τα ρήματα αυτά διαφέρουν· το πρώτο αναφέρεται μάλλον στον τόπο, από τον οποίο γίνεται η αναχώρηση· το δεύτερο αναφέρεται στον τόπο, στον οποίο καταλήγει κάποιος (b).
Ή, τρία ρήματα χρησιμοποιούνται στους σ. 7-9. Το απέρχομαι=αναχωρώ απλώς. Το πορεύομαι=ταξιδέυω με κάποιο σκοπό· ο σκοπός εδώ είναι η αποστολή του Παρακλήτου. Το υπάγω=προς τον Πατέρα, και αποσύρομαι από την ορατή παρουσία των ανθρώπων (β).
«Εάν δεν πάθω, δεν θα επιφοιτήσει σε εσάς το Πνεύμα, το αίτιο κάθε δόσης αγαθής» (αμ).
«Εάν δεν πεθάνω για τον κόσμο και δεν φύγω προς τον Πατέρα, δίνοντας τον εαυτό μου θυσία και εξιλασμό για τις αμαρτίες του κόσμου, ο Παράκλητος δεν θα έλθει» (Θφ).
Ο δοξασμένος Λυτρωτής δεν λησμονεί την πάνω στη γη εκκλησία του ούτε αφήνει ποτέ αυτήν χωρίς τις αναγκαίες βοήθειες και στηρίγματα. Παρόλο που φεύγει, στέλνει τον Παράκλητο. Ή μάλλον φεύγει για να στείλει τον Παράκλητο. Έτσι και τώρα, όπως και διαμέσου των αιώνων, όταν η μία γενιά των διακόνων του ευαγγελίου και των μελών της στρατευομένης εκκλησίας φεύγει, άλλη εμφανίζεται σε αντικατάστασή της, διότι ο Χριστός θα υποστηρίζει πάντοτε τα συμφέροντα του λαού του και της εκκλησίας του.
(7)  «Τι έχουν να πουν εδώ αυτοί που δεν έχουν την πρέπουσα αντίληψη για το Πνεύμα; Συμφέρει να φύγει Δεσπότης και να έλθει δούλος; Βλέπεις πώς είναι πολλή η αξία του Πνεύματος;» (Χ).
Ξαναβρίσκουμε εδώ την ιδέα του ζ 39. Για να στείλει σε αυτούς τον Παράκλητο, έπρεπε προηγουμένως να αποκατασταθεί στην ένδοξη κατάσταση της θέωσης της ανθρώπινής του φύσης. Δεν γίνεται εδώ αναφορά της θυσίας του σταυρού και της συμφιλίωσης του κόσμου, τα οποία αποτελούν τον πρώτο και κύριο όρο για την αποστολή της δωρεάς του Πνεύματος. Η σιγή αυτή εξηγείται από την επακόλουθη διακήρυξη στο σ. 12: «Έχω πολλά ακόμη να πω σε εσάς αλλά δεν μπορείτε να τα βαστάξετε τώρα». Την αλήθεια για την εξιλέωση μέσω του αίματος του Χριστού διασαφηνίζει ο Ιωάννης στην επιστολή του (Α΄Ιω. β 1,2, ε 6-8)(g).
(8)  «Πρόσεξε όμως, σε παρακαλώ, ταυτόχρονα και το αυτεξούσιο του Πνεύματος και το ότι ο Υιός συνευδοκεί. Διότι το μεν «θα έλθει ο Παράκλητος», δείχνει την εξουσία του Πνεύματος· ενώ το «Εγώ θα στείλω αυτόν» δείχνει την ευδοκία του Υιού και την αρέσκειά του στο να έλθει ο Παράκλητος» (Θφ).

8 καὶ ἐλθὼν ἐκεῖνος(1) ἐλέγξει(2) τὸν κόσμον(3) περὶ ἁμαρτίας καὶ περὶδικαιοσύνης καὶ περὶ κρίσεως(4).
8Κι όταν έρθει εκείνος, θα ελέγξει τους ανθρώπους ως προς την αμαρτία, ως προς τη δικαιοσύνη και ως προς την κρίση του Θεού.
(1)  Όταν θα έλθει και θα αρχίσει το έργο του (ο). Το έργο του Παρακλήτου εδώ είναι έργο συνηγόρου και μάρτυρα υπέρ του Ιησού, του οποίου διεκδικεί το δίκαιο στον κόσμο.
(2)  Ή «θα καταδικάσει τελείως τους πονηρούς, θα αποδείξει ότι είναι τελείως αναπολόγητοι» (Ζ)· «αυτούς που είναι απαίδευτοι και άπιστοι ακόμη και κυριευμένοι από τις φιληδονίες του κόσμου… θα τους καταδικάσει… ως ενόχους για τις αμαρτίες τους» (Κ).
Ή, θα ανακρίνει, θα ελέγξει με σκοπό να πείσει ή να αναιρέσει τον αντιτιθέμενο κόσμο. Στον έλεγχο αυτόν μέρος μεν του κόσμου θα υποταχτεί, άλλο μέρος θα αντισταθεί, αλλά η αντίστασή του θα είναι κλωτσιά στα καρφιά (b). Για όσο το Πνεύμα φωτίζει τις διάνοιες των ανθρώπων του κόσμου, το αποτέλεσμα θα είναι ο έλεγχος δηλαδή η απόδειξη της αλήθειας με τόσο ξεκάθαρη σαφήνεια, ώστε να αναγνωρίζεται ότι πράγματι αυτή είναι η αλήθεια και η καταδίκη όλων εκείνων, οι οποίοι παρά την απόδειξη αυτή απορρίπτουν την αλήθεια. Το «ελέγχω» λοιπόν χρησιμοποιείται με διπλή έννοια· ο κόσμος πείθεται ότι ο Χριστός είναι η αλήθεια, αλλά και συγχρόνως αποδεικνύεται ένοχος του εγκλήματος της απόρριψης της αλήθειας. Θα ελέγξει τον κόσμο για το άδικό του και για την πλάνη του. Και αυτός ο έλεγχος μπορεί να οδηγήσει είτε στην επιστροφή είτε στην σκλήρυνση. Δες Β΄Κορ. β 15-16 (g).
Θα δώσει ο Παράκλητος στον κόσμο τα ισχυρότερα μέσα της πειθούς, διότι οι απόστολοι θα μεταβούν σε όλο τον κόσμο σκεπόμενοι και ενισχυόμενοι από το Πνεύμα, για να κηρύξουν το ευαγγέλιο με δύναμη και κάθε πειστικότητα. Θα χορηγήσει σε αυτούς σοφία και δύναμη και πλήθος θαυμάτων με τα οποία αποστομώνονται και εκμηδενίζονται οι κατά του ευαγγελίου ενστάσεις και προκαταλήψεις του κόσμου.
(3)  Εδώ εννοούνται πρωτίστως οι Ιουδαίοι, οι οποίοι κατά την ημέρα της Πεντηκοστής θα ελέγχονταν και πολλοί από αυτούς θα πείθονταν για τη βαριά αμαρτία, την οποία είχαν διαπράξει απορρίπτοντας το Χριστό· έπειτα κόσμο εννοεί και όλους γενικά, στους οποίους είναι άγνωστο και μέσω του κηρύγματος καθίσταται γνωστό το όνομα του Χριστού (ο).
(4)  Στους ακόλουθους σ. «ερμηνεύει περισσότερο και για ποια πράγματα θα ελέγξει αυτούς» (Ζ). «Τρία αξιοσημείωτα θέματα αναφέρονται… Η δικαιοσύνη αντιτίθεται στην αμαρτία· η δικαιοσύνη ανήκει στο Χριστό· ο Σατανάς καταδικάστηκε με την κρίση (b).

9 Περὶ ἁμαρτίας μέν(1), ὅτι οὐ πιστεύουσιν εἰς ἐμέ(2)·
9Ως προς την αμαρτία, επειδή δεν πιστεύουν σ’ εμένα.
(1)  Εννοείται θα ελέγξει= «Θα δείξει ότι έχουν διαπράξει αμαρτήματα ασυγχώρητα» (Χ).
(2)  Υπάρχει και η γραφή: ότι ουκ επίστευσαν εις εμέ. Μιλά ειδικά για την αμαρτία από την απιστία στον Ιησού. «Διότι είναι αμαρτία ασυγχώρητη το να πιστεύουν ακόμη σε εμένα» (Ζ). Δες ιε 22 όπου μιλά για την αμαρτία αυτή. Αλλά η απιστία είναι η ρίζα και η ουσία όλων των άλλων αμαρτιών και το αποκορύφωμα της απιστίας είναι η απόρριψη του Ιησού Χριστού (ο). Από εδώ εμμέσως εννοείται και η όλη αμαρτωλή κατάσταση του κόσμου, στην οποία εξακολουθεί αυτός να παραμένει βυθισμένος, εφόσον δεν πιστεύει στον Ιησού Χριστό. Η επαλήθευση του χωρίου αυτού πρέπει να βρεθεί στις Πράξεις των Αποστόλων. Δες εκεί ένα παράδειγμα ελέγχου του Αγίου Πνεύματος που αφορά στην αμαρτία της απιστίας, στο κεφ. γ 13,14 (b).
Το Άγιο Πνεύμα πείθει αυτόν που το παίρνει για το ποιες πράξεις του είναι αμαρτωλές· για το ότι παρεκτράπηκε και έσφαλε διαπράττοντας την αμαρτία, διότι ενήργησε σύμφωνα με το κακώς εννοούμενο συμφέρον του και έγινε μισητός στο Θεό· για το ποια είναι η πηγή της αμαρτίας και ο τελικός καρπός της, δηλαδή για το ότι η αμαρτία πηγάζει από την διεφθαρμένη φύση μας και οδηγεί στον αιώνιο θάνατο.

10 περὶ δικαιοσύνης(1) δέ, ὅτι πρὸς τὸν πατέρα μου ὑπάγω(2) καὶ οὐκέτι θεωρεῖτέ με(3)·
10Ως προς τη δικαιοσύνη, επειδή εγώ πηγαίνω δικαιωμένος στον Πατέρα, και δε θα με βλέπετε πια.
(1)  «Θα δείξει σε αυτούς, ότι ενώ ήμουν δίκαιος και παρουσίασα ασύλληπτο τρόπο ζωής, άδικα φονεύτηκα από αυτούς» (Θφ). Ο κόσμος θεώρησε τον Ιησού ένοχο σε μέγιστο βαθμό (b). Πρόκειται για τη δικαίωση του Χριστού σε αντίθεση με την κατηγορία του απατεώνα και βλάσφημου, την οποία οι εχθροί του τού απέδωσαν (ο).
Η Μεγάλη Παρασκευή φαινόταν, ότι είχε αποδώσει στον μεν Ιησού την αμαρτία, στους δε δικαστές του την δικαιοσύνη. Αλλά η Πεντηκοστή θα ανατρέψει την απόφαση αυτή. Θα αποδώσει την δικαιοσύνη στον κατάδικο του Γολγοθά και την αμαρτία στους δικαστές του (g). Θα αποδείξει ο Παράκλητος στον κόσμο, ότι ο Ιησούς υπήρξε «ο Χριστός ο δίκαιος» (Α΄Ιω. β 1), όπως και ο εκατόνταρχος ομολόγησε λέγοντας «όντως ο άνθρωπος αυτός ήταν δίκαιος» (Λουκ. κγ 47). Οι εχθροί του τον παρουσίασαν με τα χειρότερα χαρακτηριστικά και θεωρήθηκε από πολλούς ως κακός και εγκληματίας. Αλλά δικαιώθηκε μέσω του Πνεύματος (Α΄Τιμ. γ 16)· αποδείχτηκε δίκαιος και όχι απατεώνας.
(2)   Αποτελεί την απόδειξη της δικαιοσύνης του Χριστού.
«Διότι γνώρισμα του δίκαιου είναι το να πορεύεται προς το Θεό και να είναι μαζί του. Διότι αυτό φανερώνει η φράση «και δεν θα με βλέπετε πλέον». Επομένως λοιπόν, αν δεν ήμουν δίκαιος, δεν θα πορευόμουν προς τον Πατέρα. Διότι πώς θα μπορούσε ένας αμαρτωλός και πλάνος και παράνομος και αντίθεος να πορευθεί προς τον δίκαιο και αληθινό και νομοθέτη και Θεό;» (Ζ).
Η αναχώρηση όμως του Χριστού προς τον Πατέρα επιβεβαιώθηκε με την έλευση του Παρακλήτου (b)· και «από τη μαρτυρία του Αγίου Πνεύματος που έγινε με τον φωτισμό και τα θαύματα στο όνομά του» (Ζ).
(3)  Με τα σωματικά μάτια, διότι ο Ιησούς μπήκε στη σφαίρα του πνεύματος. Δες στ 16,17,19. «Το «δεν θα με βλέπετε πλέον» φανερώνει ότι θα ζει αιώνια δίπλα στον Πατέρα» (Θφ). Καμία αντίφαση δεν υπάρχει ανάμεσα στα λόγια αυτού του στίχου και το «εσείς με βλέπετε» του ιδ 19, όπως το «θεωρώ (βλέπω)» έχει την έννοια της πνευματικής όρασης (β).

11 περὶ δὲ κρίσεως(1), ὅτι ὁ ἄρχων(2) τοῦ κόσμου τούτου κέκριται(3)
11Και ως προς την κρίση, επειδή ο κυρίαρχος αυτού του κόσμου είναι κιόλας καταδικασμένος.
(1)  Κρίση ειδικότερα εδώ είναι η καταδικαστική απόφαση· η κρίση, με την οποία καταδικάζεται κάποιος· καταδίκη και ποινή· «για κρίση» σχετικά με καταδίκη που συντελέστηκε (G).
(2)  «Είναι νόθο το όνομα του «άρχοντα» στο Σατανά… Τον έχει αποκαλέσει όμως άρχοντα του αιώνος αυτού, όχι επειδή είναι αυτό αληθινά… αλλά επειδή από απάτη και πλεονεξία κέρδισε τη δόξα σχετικά με αυτό και επειδή εξουσιάζει σε αυτούς που ακόμη παραπλανούνται και είναι άρχοντάς τους εξαιτίας της μοχθηρότατης διάθεσης που υπάρχει μέσα τους» (Κ).
(3)  «Ο διάβολος έχει καταδικαστεί και έχει εκδιωχτεί από την δυναστεία του» (Ζ). Όλη η δύναμη στην οποία το ανθρώπινο γένος είχε υποταχτεί, του αφαιρέθηκε· και επιστροφή κάτω από το σκήπτρο της δικαιοσύνης του Χριστού ανοίχτηκε στους ανθρώπους, ακόμη και στα έθνη, τα οποία ήταν τελείως ξένα με το Θεό· ενώ εκείνοι, οι οποίοι αρνούνται να επωφεληθούν από την ευκαιρία της επιστροφής, καταδικάστηκαν να ανήκουν τελικά στην ίδια μερίδα με τον άρχοντα του κόσμου (b).
«Πάλι εδώ ανακινεί το λόγο σχετικά με την δικαιοσύνη, ότι νίκησε τον αντίδικο. Αλλά δεν θα τον νικούσε αν ήταν αμαρτωλός… Το ότι βέβαια κατακρίθηκε λόγω εμού, θα το γνωρίσουν εκείνοι που θα καταπατούν αυτόν αργότερα, και θα γνωρίσουν σαφώς την ανάστασή μου, πράγμα που είναι γνώρισμα κάποιου που κατακρίνει· διότι δεν μπόρεσε να με νικήσει» (Χ).
«Επειδή δηλαδή έλεγαν ότι έχει δαιμόνιο και ότι με τη δύναμη του Βεελζεβούλ κάνει θαύματα, όλα αυτά, λέει, θα αποδειχτούν μάταια, όταν φανεί ότι κατακρίθηκε ο διάβολος και δειχτεί σε όλους, ότι έχει νικηθεί από εμένα. Το οποίο δεν θα το μπορούσα, αν δεν ήμουν ισχυρότερός του και ξένος από κάθε αμαρτία» (Θφ).
Το παρόν χωρίο δεν διαφέρει από το ιβ 31,32 παρά μόνο στη μορφή (g).
«Για να ανακεφαλαιώσουμε λοιπόν το λόγο [σ. 8-11]· αφού έλθει, λέει, ο παράκλητος, θα ελέγξει…· για αμαρτία μεν, ότι αμαρτάνουν αφού ακόμη δεν πιστεύουν· για δικαιοσύνη από την άλλη, αφού εγώ είμαι δίκαιος και όχι αμαρτωλός όπως λένε αυτοί· για κρίση επίσης, δηλαδή κατάκριση, διότι έχει κατακριθεί ο άρχοντας των δαιμονίων» (Ζ).
Ο άρχοντας του κόσμου θα αποδειχτεί απατεώνας και μέγας καταστροφέας. Και ως τέτοιος θα κατακριθεί και σε μεγάλο μέρος θα εκτελεστεί η εναντίον του καταδίκη. Πράγματι λοιπόν διώχτηκε έξω από τον εθνικό κόσμο, όταν τα μαντεία του σίγησαν και τα τεμένη με τους βωμούς του ερημώθηκαν. Διώχτηκε έξω από τα σώματα πολλών με τη δύναμη του ονόματος του Χριστού, η οποία εξακολουθεί να ενεργεί στην εκκλησία του. Διώχτηκε έξω από τις ψυχές του λαού του Χριστού με τη χάρη του Πνεύματος που συνεργεί στο ευαγγέλιο του Χριστού.

12 Ἔτι(1) πολλὰ(2) ἔχω λέγειν ὑμῖν(3), ἀλλ' οὐ δύνασθε(4) βαστάζειν(5) ἄρτι(6).
12»Πολλά έχω ακόμη να σας πω, αλλά δεν μπορείτε τώρα να σηκώσετε μεγαλύτερο βάρος.
(1)  Με τον σ. αυτόν δείχνεται η αναγκαιότητα της αποστολής του Πνεύματος, με το φωτισμό του οποίου οι απόστολοι θα κατανοούσαν αλήθειες, τις οποίες τώρα δεν ήταν σε θέση να βαστάξουν.
(2)  Εξηγείται με το «όλη την αλήθεια» στο σ. 13. Το αληθινό έργο του Πνεύματος φαίνεται μόνο όταν κατανοηθεί, ότι η αποκάλυψη της αλήθειας και η κατανόησή της γίνονται προοδευτικά και είναι δυνατόν να χορηγηθούν μόνο μέσω του Πνεύματος αναλόγως της δεκτικότητας αυτού που μαθαίνει (μ).
(3)  «Λέει αυτά τα λόγια, θέλοντας να υποδηλώσει οπωσδήποτε εκείνο, ότι δηλαδή μπορούσε μεν ακόμη να αποκαλύψει μυστήρια πολύ βαθιά και που ξεπερνούν τον ανθρώπινο νου, αλλά αρνείται να το κάνει αυτό τώρα και πολύ εύλογα, αφού δεν είναι ακόμη πολύ κατάλληλοι για αυτό» (Κ).
Από αυτά άλλα μεν αποκάλυψε σε αυτούς μετά την ανάστασή του, όταν «παρουσίασε τον εαυτό του ζωντανό… εμφανιζόμενος σε αυτούς για σαράντα ημέρες και λέγοντας τα σχετικά με τη βασιλεία του Θεού» (Πραξ. α 3). Αλλά τα μεγάλα γεγονότα του ευαγγελίου δεν κατανοήθηκαν από τους αποστόλους παρά με το φωτισμό που ήλθε σε αυτούς κατά την ημέρα της Πεντηκοστής (ο). Πρωτίστως το ίδιο το περιεχόμενο της διδασκαλίας του Κυρίου κατανοήθηκε τότε πλήρως (ιδ 25,26). Έπειτα και διάφορα σημεία, τα οποία δεν είχαν θιχτεί από τον Κύριο, όπως η απολύτρωση με το θάνατο του Μεσσία, η σχέση της χάρης με το νόμο, η επιστροφή των εθνών χωρίς κάποιον νομικό όρο, ο προορισμός και οι τύχες γενικώς της εκκλησίας μέχρι τη συντέλεια, και με λίγα λόγια το περιεχόμενο των επιστολών και της Αποκάλυψης, περιλαμβάνονται στα πολλά, τα οποία ο Ιησούς δεν είχε πει προς τους μαθητές (g).
(4)  «Διότι σε αυτούς που δεν έχουν ακόμη αναμορφωθεί μέσω του Πνεύματος στην καινούργια ζωή και γνώση μαζί, δεν υπάρχουν οι νέες διδασκαλίες των ευαγγελικών κηρυγμάτων και δεν μπορούν αυτοί να χωρέσουν κατά κάποιο τρόπο τα μυστήρια σχετικά με την αγία Τριάδα» (Κ).
«Σύμφωνα με τη θεόπνευστη Γραφή είναι τέτοιο το απέραντο της γνώσης και πάρα πολύ απρόσιτα τα θεία μυστήρια στην ανθρώπινη φύση σε αυτή τη ζωή, διότι, ενώ κάθε άνθρωπος που προοδεύει γνωρίζει ολοένα και περισσότερα πράγματα, η γνώση του αυτή πάντοτε υστερεί σε αξία απέναντι στο σύνολο της γνώσης, μέχρις ότου έλθει το τέλειο, όταν δηλαδή θα καταργηθεί το μερικό» (Β).
(5)  Λέγεται μεταφορικά για τη συγκράτηση διανοητικού φορτίου. Δες Πράξ. ιε 10 (β). Με την έννοια του δέχομαι ή κατανοώ (ο).
(6)  Μπαίνει στο τέλος με έμφαση. Αυτό που λέγεται σε αυτόν το σ. δεν αντιτίθεται με αυτό του ιε 15 («όλα όσα άκουσα από τον πατέρα μου τα γνώρισα σε εσάς») το οποίο λέγεται με σχετική έννοια. Γνώρισε σε αυτούς όλα με την επιφύλαξη ότι υπήρχαν και μερικά τα οποία δεν μπορούσαν τότε να κατανοήσουν. Κάθε αποκάλυψη υπόκειται στον όρο: Ό,τι λαμβάνεται, λαμβάνεται κατά τον τρόπο αυτού που λαμβάνει (β). Ακριβώς όπως δεν μπορούσαν να τον ακολουθήσουν τώρα, αλλά θα ακολουθούσαν αυτόν μετά από αυτά (κεφ. ιγ 36), έτσι και οι διάνοιές τους δεν μπορούσαν ακόμη να κατανοήσουν πλήρως την έννοια και σημασία της διακονίας και του πάθους του, αλλά θα οδηγούνταν στην κατανόηση αυτή αργότερα από το Πνεύμα (τ).
Δες τι διδάσκαλος είναι ο Χριστός! Κανείς δεν είναι τόσο πλούσιος σε γνώση και σοφία όσο αυτός. Αφού είπε στους μαθητές πολλά, έχει και άλλα περισσότερα να πει σε αυτούς. Οι θησαυροί της σοφίας και της γνώσης είναι σε αυτόν απόκρυφοι. Επιπλέον κανείς δεν του μοιάζει στη συμπάθεια και συγκατάβαση. Θα τους έλεγε περισσότερα, αλλά δεν μπορούσαν να βαστάξουν αυτά. Εάν τους έλεγε αυτά, θα σύγχυζε περισσότερο τις διάνοιές τους παρά θα τις ικανοποιούσε. Η μεγάλη ικανότητα του διδασκάλου, την οποία πάνω από κάθε άλλον έχει ο Μέγας Κύριος και Διδάσκαλος, είναι να προσαρμόζεται στις διάνοιες των διδασκομένων. Και ο Κύριος γνωρίζει επακριβώς την πραγματική κατάσταση και δύναμη της καρδιάς του καθενός, και θαυμάσια προσαρμόζει τα από αυτόν διδασκόμενα μαθήματα στη δεκτική ικανότητά της. Το παιδί παίρνει από το χέρι του το γάλα του νηπίου και ο γίγαντας παίρνει τη στερεά τροφή του γίγαντα.

13 Ὅταν δὲ ἔλθῃ ἐκεῖνος(1), τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας(2), ὁδηγήσει(3) ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν(4)· οὐ γὰρ λαλήσει(5) ἀφ' ἑαυτοῦ(6), ἀλλ' ὅσα ἂν ἀκούσῃ λαλήσει(7), καὶ τὰ ἐρχόμενα(8) ἀναγγελεῖ ὑμῖν.
13Όταν όμως θα έρθει εκείνος, το Πνεύμα της Αλήθειας, θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια. Γιατί δε θα μιλήσει από μόνος του, αλλά θα πει όσα θα ακούσει, και θα σας αναγγείλει αυτά που μέλλουν να συμβούν.
(1)  «Δηλαδή ο Παράκλητος» (Κ).
(2)  «Το Πνεύμα λοιπόν της αλήθειας, λέει, θα σας καθοδηγήσει σε όλη τη γνώση της αλήθειας» (Κ).
(3)  Βαθμιαία όπως θα χρειάζεστε (b). Δες Ψαλμ. ρμβ 10,κδ 5. Στο στίχο αυτόν το έργο του Πνεύματος παρουσιάζεται σε στενή σχέση με ό,τι βρίσκεται στους Ψαλμούς για το έργο του Πνεύματος του Ιεχωβά (β). Ο όρος οδηγώ=δείχνω το δρόμο, με την εικόνα οδηγού που εισάγει κάποιον ταξιδιώτη σε χώρα άγνωστη. Η χώρα αυτή είναι η αλήθεια, η σωτηριώδης αλήθεια, η οποία είναι ο ίδιος ο Ιησούς (ιδ 6). Το Πνεύμα θα τους αποκαλύψει το βάθος αυτής εισάγοντας αυτούς σε αυτήν με προσωπική πείρα (g).
«Τότε αφού θα απολαύσετε τις χάριτες εκείνου, θα οδηγηθείτε σε κάθε αλήθεια» (Θφ).
Θα οδηγήσει εσάς όπως άλλοτε το στρατόπεδο του Ισραήλ οδηγούνταν δια μέσου της ερήμου κάτω από το στύλο της νεφέλης και της φωτιάς. Το Πνεύμα οδηγούσε τις γλώσσες τους, όταν κήρυτταν, και τις γραφίδες τους όταν έγραφαν, εξασφαλίζοντας αυτές από κάθε πλάνη. Το Πνεύμα δόθηκε σε εμάς ως οδηγός όχι μόνο δείχνοντας σε εμάς το δρόμο, αλλά και συνοδεύοντας εμάς με τις συνεχείς βοήθειες και επιδράσεις του.
(4)  Υπάρχουν και οι γραφές: εις την άλλην πάσαν αλήθειαν. Εν τη αληθεία πάση (=στην όλη αλήθεια). Εν τη αληθεία (=Στην αλήθεια).
«Δεν θα αποκαλύψει ένα μέρος από αυτήν… αλλά μάλλον θα βάλει μέσα μας ολοκληρωτικά το μυστήριο σχετικά με αυτήν. Διότι αν και τώρα γνωρίζουμε κατά τρόπο μερικό, όπως λέει ο Παύλος, αλλά σαν μέσα σε μικρή γνώση άστραψε σώο και άφθαρτο το κάλλος της αλήθειας» (Κ).
Όλη την αλήθεια σχετικά με το Χριστό και το ευαγγέλιό του· «όλη την αλήθεια των θείων δογμάτων, που αρμόζει, εννοείται, να γίνει γνωστή σε σας» (Ζ).
Πράγματι· «Όταν ήλθε ο Παράκλητος και η αξία του Υιού κηρύχτηκε ολοκάθαρα και η αληθινή για τα πάντα γνώση φάνηκε και αφού οι τύποι του νόμου έφυγαν από τη μέση και καταργήθηκαν, οδηγηθήκαμε στην αληθινή και πνευματική λατρεία, αφού η πίστη βεβαιώθηκε με τα θαύματα που μέσω του Πνεύματος τελούνταν» (Θφ).
Με το «όλη» σήμανε ότι όσο διαρκεί το παρόν θείο σχέδιο της σωτηρίας, καμία νέα διδασκαλία σχετικά με το Χριστό δεν θα προστεθεί στη διδασκαλία των αποστόλων (g). Η Γραφή δεν έχει ανάγκη να πει στον πληθυντικό αλήθειες. Η αλήθεια είναι μία και ένα σύνολο (b).
Θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια όπως ο επιδέξιος πλοηγός οδηγεί το πλοίο στο λιμάνι στο οποίο κατευθύνεται. Το να οδηγηθεί κάποιος στην αλήθεια, είναι κάτι πολύ περισσότερο από το να γνωρίσει κάποιος αυτήν θεωρητικά. Είναι να προσοικειωθεί κάποιος την αλήθεια με την πείρα, να αγαπήσει αυτήν ευλαβικά και ισχυρά, όχι μόνο να έχει τη γνώση της στο κεφάλι του, αλλά και τη νόστιμη γεύση της και τη δύναμή της στην καρδιά του.
(5)  «Και τι έχει συμβεί; Είναι ανώτερο το Πνεύμα από εσένα, αφού τώρα μεν δεν τα βαστάζουμε, ενώ εκείνο θα μας προετοιμάσει να τα βαστάξουμε; Είναι ανώτερη και τελειότερη η ενέργεια εκείνου; Δεν είναι αυτό· διότι εκείνος θα πει τα δικά μου» (Χ).
«Για να μην… νομίσουν ανώτερο το Πνεύμα και πέσουν σε έσχατη ασέβεια… λέει, Δεν θα μιλήσει από τον εαυτό του» (Ζ).
(6)  «Τίποτα το αντίθετο, τίποτα το δικό του δεν θα πει, παρά αυτά που είπα εγώ. Όπως ακριβώς λοιπόν για τον εαυτό του λέγοντας «Δεν μιλώ από τον εαυτό μου» (Ιω. ιδ 10), αυτό εννοεί, ότι δεν λέω τίποτα έξω από τα λόγια του Πατέρα, τίποτα που να είναι δικό μου σε σχέση με εκείνον και ξένο, έτσι και για το Πνεύμα» (Χ). «Σε κανένα από τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος δεν υπάρχει τίποτα προσωπικό εκτός από την αγεννησία και τη γέννηση και την εκπόρευση, αλλά όλα είναι κοινά σε αυτήν» (Ζ).
Τίποτα που να μην λέχθηκε από τον Υιό από τον οποίο στέλνεται (μ).
(7)  Υπάρχει και η γραφή: όσα ακούσει λαλήσει. «Όσα ακούσει από τον Πατέρα, πράγμα το οποίο έχω πει πολλές φορές και για τον εαυτό μου, φανερώνοντας το ομοούσιο και την ίδια φύση και την ισότητα και το απαράλλακτο» (Ζ).
«Το λέει αυτό ο Σωτήρας, όχι για να θεωρήσουμε ότι έχει θέση υπηρέτη το Πνεύμα το Άγιο, σύμφωνα με την αμάθεια μερικών· αλλά θέλοντας μάλλον να βεβαιώσει τους μαθητές ότι δεν είναι διαφορετικό από αυτόν το Πνεύμα του, από την άποψη βεβαίως της ίδιας ουσίας, (λέει ότι) αυτά οπωσδήποτε θα πει και θα ενεργήσει και θα θελήσει» (Κ).
«Δεν θα μιλήσει από τον εαυτό του διότι δεν είναι από τον εαυτό του. Αλλά όσα ακούσει θα λαλήσει. Θα ακούσει από αυτόν, από τον οποίο εκπορεύεται και αυτού του οποίου έχει την ουσία, αυτού έχει και τη γνώση… Αλλά η ακρόαση αυτή είναι αιώνια, διότι και η γνώση του είναι η αιώνια» (Αυ).
«Για το ότι δεν έχει ανάγκη διδασκαλίας το Πνεύμα, άκουσε τι λέει ο Παύλος. Όπως ακριβώς κανείς δεν ξέρει τα του ανθρώπου, παρά μόνο το πνεύμα που είναι μέσα του, έτσι και τα του Θεού «κανείς δεν τα ξέρει παρά μόνο το Πνεύμα του Θεού». Βλέπεις ότι είναι αυτοδίδακτο το άγιο Πνεύμα;» (Θφ).
«Όπως ακριβώς δηλαδή το πνεύμα του ανθρώπου ξέρει τα του ανθρώπου όχι μαθαίνοντας από άλλον, έτσι και το Πνεύμα το άγιο θα πάρει από εμένα» (Χ).
(8)  «Τα μελλοντικά» (Ζ), «αυτά που θα γίνουν» (Κ), «το οποίο κατεξοχήν είναι γνώρισμα του Θεού» (Θφ).Το μέλλον της εκκλησίας. Αφού ο Ιησούς δεν είναι μόνο ο Χριστός που ήλθε, αλλά και ο Χριστός που έρχεται (Αποκ. α 4) τα ερχόμενα, για τα οποία μιλά εδώ, εγκλείονται στο πρόσωπό του (g). Τα ερχόμενα είναι ο Σταυρός και η συγκομιδή του θριάμβου του μέσω της Ανάστασης, της Ανάληψης, της Πεντηκοστής, του ευαγγελισμού του κόσμου και της συντέλειας (τ). Η υπόσχεση αυτή εν μέρει εκπληρώθηκε στις Πράξεις και τις επιστολές (Πράξ. κα 11,Α΄Κορ. ιε 24-28,51-54,Β΄Θεσ. β 3-12,Α΄Τιμ. δ 1) ιδιαιτέρως όμως στην Αποκάλυψη. Δες Αποκ. α 1,19, κβ 16,17 (ο).

14 Ἐκεῖνος ἐμὲ δοξάσει(1), ὅτι ἐκ τοῦ ἐμοῦ λήψεται(2) καὶ ἀναγγελεῖ ὑμῖν.
14Εκείνος θα φανερώσει τη δική μου δόξα, γιατί θα πάρει από αυτά που εγώ έχω και θα σας τα αναγγείλει.
(1)  Η έλλειψη σύνδεσης μεταξύ των σ. 13,14 αποδεικνύει ότι και στο σ. αυτόν επαναλαμβάνει ο Ιησούς την ίδια ιδέα, την οποία και στο σ. 13. Αυτή είναι η οικονομία των τριών μαρτύρων· ο Υιός δοξάζει τον Πατέρα, το άγιο Πνεύμα δοξάζει τον Υιό (b). Μετά την από τον Πατέρα ένδοξη ανύψωση του Χριστού, το άγιο Πνεύμα θα βάλει την ακτινοβολία της ουράνιας εικόνας του στις καρδιές των μαθητών και μέσω αυτών στις καρδιές όλων των πιστών (g).
Θα δοξάσει. «Πώς; Στο όνομα το δικό μου θα δώσει τις ενέργειες» (Χ), «αποκαλύπτοντας [ταυτόχρονα] σε εσάς πιο καθαρά το μυστήριο της ενανθρώπησής μου» (Ζ).
«Διότι πρόκειται να αποκαλύψει το μυστήριο του Χριστού και να καταδείξει με ακρίβεια ποιος μεν είναι στη φύση του και πόση δύναμη και εξουσία έχει» «αλλά και με αποδεικτικά γεγονότα θα βεβαιώσει τη διάνοια του καθενός, ότι είναι και Θεός αληθινά και καρπός της ουσίας του Θεού και Πατέρα», «(γι αυτό) αναγκαία λέει ότι εκείνος θα με δοξάσει» (Κ).
Το Πνεύμα θα κάνει γνωστό το Χριστό στην πλήρη μεγαλειότητά του και θα συντελέσει αυτό αποκαλύπτοντας στην πείρα της χριστιανικής εκκλησίας τον Ιησού όπως τώρα είναι στην πνευματική δύναμη και δόξα μετά την ανάστασή του (μ). Ήταν και είναι τιμή και δόξα του Λυτρωτή το ότι το Πνεύμα στάλθηκε στο όνομά του και σύμφωνα με το θέλημά του για προαγωγή και τελείωση του έργου του. Όλες οι δωρεές και χάριτες του Πνεύματος, όλα τα κηρύγματα και συγγράμματα των αποστόλων με τον φωτισμό και την ενέργεια του αγίου Πνεύματος αποσκοπούσαν στο να δοξάσουν το Χριστό.
(2)  Ο τρόπος με τον οποίο θα δοξάσει αυτόν.
«Το «ἐκ τοῦ ἐμοῦ» σημαίνει: από αυτά που εγώ γνωρίζω, από τη δική μου γνώση· διότι μία είναι η γνώση εμού και του Πνεύματος». «Αυτά ακριβώς που είπα εγώ, αυτά θα πει και εκείνος» (Χ).
«Αντί να πει: θα μιλήσει σε συμφωνία με εμένα» (αμ).
Πάρα πολύ αξιόλογη και η επόμενη ερμηνεία: «από το χάρισμα που ήλθε στη σάρκα τη δική μου, ή από τη γνώση την οποία και εγώ έχω, όχι έχοντας ανάγκη, ούτε μαθαίνοντας από άλλον, αλλά επειδή η γνώση είναι μία και η ίδια» (Χ).
«Από το δικό μου θησαυρό, το οποίο σημαίνει «από τον Πατέρα». Αφού δηλαδή όλα όσα έχει ο Πατέρας είναι δικά μου και δικός μου πλούτος, και ο Παράκλητος θα μιλήσει από τον Πατέρα, είναι λογικό να λέω, ότι από εμένα θα πάρει» (Θφ). «Το «θα πάρει» λέγεται αντί για το «θα ακούσει». Αυτά τα λέει συγκαταβατικά λόγω της αδυναμίας των μαθητών. Διότι το «λαμβάνει» και «ακούει» ανήκει στα κτιστά όντα· η άκτιστη όμως Τριάδα γνωρίζει τα πάντα και σε όλα δεν έχει ανάγκη» (Ζ).
Όλα όσα το Πνεύμα δείχνει σε εμάς για διδασκαλία μας, καθετί που μας δίνει για ενδυνάμωση και ζωοποίησή μας, ανήκουν όλα στο Χριστό και το Πνεύμα από το Χριστό παίρνει αυτά. Ανήκουν βεβαίως όλα στο Χριστό, διότι πλήρωσε μέγα τίμημα για να κατακτήσει αυτά, αφού με το αίμα του αγόρασε αυτά. Δόθηκαν σε Αυτόν ως κεφαλή της εκκλησίας, έτσι ώστε μέσω αυτού να διαβιβαστούν σε όλα τα μέλη της. Το Πνεύμα το άγιο δεν ήλθε για να ιδρύσει κάποιο νέο βασίλειο, αλλά στάλθηκε, για να επεκτείνει και στερεώσει αυτό το ίδιο το βασίλειο το οποίο θεμελίωσε ο Χριστός.

15 Πάντα(1) ὅσα ἔχει ὁ πατὴρ ἐμά ἐστι(2)· διὰ τοῦτο(3) εἶπον ὅτι ἐκ τοῦ ἐμοῦ λήψεται(4) καὶ ἀναγγελεῖ ὑμῖν(5).
15Όλα όσα ανήκουν στον Πατέρα είναι δικά μου· γι’ αυτό σας είπα πως το Πνεύμα θα πάρει από αυτά που έχω εγώ και θα σας τα αναγγείλλει».
(1)  Στο σ. 13 παρουσιάζεται ο Παράκλητος να ακούει μάλλον από τον Πατέρα, ενώ στο σ. 14 να λαμβάνει από όσα έχει ο Υιός. Προλαβαίνοντας για αυτό κάθε παρερμηνεία, η οποία θα εύρισκε εδώ αντίφαση «ερμηνεύει περισσότερο το «ἐκ τοῦ ἐμοῦ»» (Ζ).
(2)  «Μένοντας στο να είναι Υιός, είναι όλα όσα είναι ο Πατέρας, σύμφωνα με το λόγο του ιδίου του Κυρίου που είπε «Όλα όσα έχει ο Πατέρας είναι δικά μου». Διότι πράγματι στην εικόνα βρίσκονται όλα όσα υπάρχουν στην πρωτότυπη μορφή» (Β).
«Επειδή λοιπόν είναι δικά μου εκείνα, και εκείνος θα πει από αυτά που έχει ο Πατέρας, από τα δικά μου θα πει» (Χ). Για αυτό και ο Παύλος μιλά για «ανεξιχνίαστο πλούτο του Χριστού» (Εφεσ. γ 8).
«Ο Υιός και με αυτά τα λόγια, πάλι μάς έχει δείξει για τον εαυτό του ότι είναι γνήσιο και ακριβέστατο αποτύπωμα της υπόστασης του Πατέρα, και με αυτά που είπε επίσης, μάς δίνει να καταλάβουμε, ότι αφού είναι καρπός της ουσίας του, φέρει πάνω του κατά τρόπο φυσικό όλα τα γνωρίσματα αυτής της ουσίας και ισχυρίζεται ότι είναι δικά του… Διότι είπε όχι ότι όλα όσα έχει ο Πατέρας έχω και εγώ, για να μην θεωρηθεί ότι είναι μία σκέτη εικόνα ή που την εννοούμε ότι έχει διαμορφωθεί σε σχέση με το πρωτότυπο μόνο όσον αφορά την ομοιότητα και τα ωραία εξωτερικά χαρακτηριστικά… αλλά είναι δικά μου, λέει, παρουσιάζοντας ολοκάθαρα με αυτό την τέλεια ένωση την οποία έχει με αυτόν που τον γέννησε και τη δύναμη της ομοουσιότητας που βρίσκεται στα απαράλλακτα ιδιώματα» (Κ). «Επομένως όλα όσα έχει ο Πατέρας είναι του Υιού και δεν ήλθαν σε αυτόν σιγά-σιγά, αλλά είναι με τη μία παρόντα» (Β).
Ως Θεός έχει ο Υιός όλο το αυθυπόστατο φως και την αυτάρκη μακαριότητα, την οποία έχει και ο Πατέρας. Ως μεσίτης πάλι διακηρύττει, ότι «Όλα μου παραδόθηκαν από τον Πατέρα μου» (Ματθ. ια 27). Το σύνολο εκείνο της χάρης και αλήθειας, το οποίο ο Θεός θέλησε με την απόφασή του να δείξει σε εμάς, κατοίκησε στον Κύριό μας και δόθηκε στα χέρια του (Κολ. α 19). Πνευματικές ευλογίες στα επουράνια δόθηκαν σε εμάς από τον Πατέρα στον Υιό του που έγινε άνθρωπος και ο Υιός δίνει ως παρακαταθήκη αυτές στο Πνεύμα, ώστε αυτό να τις χορηγήσει σε εμάς.
(3)  Δηλαδή λόγω της κοινής αυτής κατοχής που υφίσταται μεταξύ του Πατέρα και του Υιού.
(4)  Τα περισσότερα από τα χειρόγραφα γράφουν λαμβάνει, το οποίο σημαίνει έργο μόνιμο και διαρκές.
«Κανείς όμως ας μην ταράζεται, όταν σε αυτά τα λόγια ακούει τη λέξη «λαμβάνει», αλλά να θυμάται μάλλον εκείνο… ότι όλα τα σχετικά με το Θεό λέγονται μεν όπως τα δικά μας, αλλά βεβαίως δεν εννοούνται έτσι, αλλά πάνω από εμάς· έτσι λοιπόν ισχυριζόμαστε ότι το Πνεύμα παίρνει από τον Πατέρα και τον Υιό τα δικά τους, όχι σαν να υπάρχει κάποτε χρόνος που δεν έχει τη γνώση και δύναμη που υπάρχει μέσα σε αυτούς, αλλά την έχει τότε μόλις, όταν δηλαδή θεωρείται ότι την «παίρνει»· διότι πάντοτε το Πνεύμα είναι σοφό και δυνατό, ή μάλλον είναι καθ’ ολοκληρίαν σοφία και δύναμη, όχι επειδή μετέχει σε κάτι, αλλά από τη φύση του» (Κ).
(5)  Ο Westcott σημείωσε τα τρία «καὶ ἀναγγελεῖ ὑμῖν» των σ. 13,14,15 τα οποία σχηματίζουν κατά κάποιο τρόπο μία επωδό παρηγορητική (g), που εφιστούν ιδιαίτερη προσοχή στην αποκαλυπτική ενέργεια του Πνεύματος (β).

16 Μικρὸν(1) καὶ οὐ θεωρεῖτέ με(2), καὶ πάλιν μικρὸν(3) καὶ ὄψεσθέ με(4), ὅτι ἐγὼ ὑπάγω πρὸς τὸν πατέρα(5).
16«Σε λίγο δεν θα με βλέπετε πια, αλλά και πάλι σε λίγο θα με δείτε, γιατί εγώ πηγαίνω στον Πατέρα».
(1)  Δες ζ 33,ιγ 33,ιδ 19.
«Διότι ήδη μπήκε μέσα από την πόρτα ο καιρός του θανάτου, κάνοντας σε πολύ λίγο χρόνο τον Κύριο αόρατο στους μαθητές» (Κ).
Η αναγγελία ότι πρόκειται μετά από λίγο να χωριστεί από αυτούς, επακολούθησε αναμφίβολα σε κάποια σύντομη διακοπή του λόγου, που έγινε με σκοπό να εντοπιστούν στη διάνοιά τους και να αποθησαυριστούν στη μνήμη τους οι μεγάλες και υψηλές αλήθειες που προ ολίγου λέχθηκαν (ο).
(2)  Με τα σωματικά μάτια «επειδή θα είμαι θαμμένος κάτω από τη γη» (Ζ). Ο ενεστώτας αντί για μέλλοντα. Αποφεύγει από στοργή να πει σε αυτούς σαφώς, ότι θα χωριστεί από αυτούς με το θάνατο. Υπάρχει και η γραφή: και ουκέτι θεωρεῖτέ με.
(3)  Αναφέρεται στον ελάχιστο χρόνο που παρεμβλήθηκε ανάμεσα στο θάνατό του και την Ανάστασή του και στην Πεντηκοστή που ακολούθησε αυτήν.
(4)  «Φανερώνει ότι θα επιστρέψει και ο χωρισμός θα είναι για λίγο και θα είναι παντοτινή η συναναστροφή μαζί τους» (Χ). Θα με δείτε ή «αναστημένο από τους νεκρούς» (Ζ),
ή, πιο σωστά, μετά το πάθος «είναι αμέσως κοντά η ανάληψη, η οποία μέσω της πορείας του προς τα πάνω, θα φέρει αναπόφευκτα την επιφοίτηση του Πνεύματος… Διότι αν και αναχωρεί σωματικά για να παρουσιάσει τον εαυτό του για χάρη μας στον Πατέρα και κάθισε στα δεξιά αυτού που τον γέννησε, αλλά κατοικεί μέσα στους άξιους μέσω του Πνεύματος και βρίσκεται μαζί με τους αγίους για πάντα» (Κ).
Αξιόλογη και η ερμηνεία που συνδυάζει και τις δύο πιο πάνω: Δηλαδή το «λίγο χρόνο και θα με δείτε» αναφέρεται στις εμφανίσεις του Χριστού μετά την ανάστασή του, ως προφητική προτύπωση της πνευματικής παρουσίας του Κυρίου μας στην εκκλησία=Μετά από λίγο θα αναστηθώ από τους νεκρούς για να πάω προς τον Πατέρα και θα με δείτε και με σωματική μορφή και έτσι θα έχετε το βεβαιότατο εχέγγυο, ότι θα απολαύσετε και την πνευματική μου παρουσία, την οποία σας υποσχέθηκα (ο).
Το «όψομαι» είναι πιο εύστοχο από το «θεωρώ» διότι εκφράζει την πνευματική αυτή και εσωτερική παρουσία του Κυρίου στους πιστούς. Θα τον έβλεπαν πάλι κατά την ανάστασή του αμέσως μετά την ταφή του, όταν παρουσίασε τον εαυτό του ζωντανό με πολλά τεκμήρια. Θα τον έβλεπαν όμως και με την έκχυση του Αγίου Πνεύματος αμέσως μετά την Ανάληψη, και η έκχυση αυτή θα διέλυε το σκοτάδι της άγνοιας και της πλάνης, από το οποίο κινδύνευαν να χάσουν την πίστη τους, και θα παρείχε σε αυτούς κατανόηση των μυστηρίων του ευαγγελίου σαφέστερη από εκείνη, την οποία είχαν προηγουμένως· η έλευση του Πνεύματος ήταν η επίσκεψη και φανέρωση του Χριστού προς τους μαθητές όχι προσωρινή πλέον, αλλά μόνιμη και διαρκής. Φανέρωση όχι στα αισθητά μάτια αλλά σε αίσθηση που υπερβαίνει αυτήν των σωματικών ματιών και αυτιών, φανέρωση εσωτερική και πνευματική που λάμπει και φωτίζει όλο τον εσωτερικό άνθρωπο και για αυτό πολύ περισσότερο πραγματική από αυτήν των σωματικών αισθήσεων, που κάνει αισθητή την σε αυτούς παρουσία του Κυρίου, γνωστό το χαρακτήρα του και απτή την αγάπη του και προστασία.
(5)  «Αφού είπε το λυπηρό, πρόσθεσε στη συνέχεια και το ευφρόσυνο «και πάλι μικρό χρόνο και θα με δείτε» και ότι ανεβαίνω προς τον Θεό, ο οποίος μπορεί να σας βοηθά και δεν χάνομαι, αλλά αλλάζω τόπο» (Θφ).
Η όλη φράση ὅτι ἐγὼ… πατέρα, δεν μαρτυρείται από πολλούς μεγαλογράμματους κώδικες. Ο Godet θεωρεί αυτό αυθεντικό, εξηγώντας την παράλειψη, ότι προήλθε από την προσπάθεια να εξομαλυνθεί η έννοια του χωρίου, το οποίο σύμφωνα με αυτούς που αποσιώπησαν τη φράση, αναφέρεται στην λίγο μετά το θάνατο επανεμφάνιση του Ιησού αναστημένου στους μαθητές, εκδοχή, με την οποία δεν συμβιβάζεται αυτή η γραφή (=θα με ξαναδείτε αναστημένο, διότι εγώ πηγαίνω προς τον πατέρα). Εφόσον εξάλλου η φράση υπάρχει στο σ. 17, πώς θα δικαιολογούνταν η παράλειψη στο σ. 16.

17 Εἶπον οὖν ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ(1) πρὸς ἀλλήλους· τί ἐστι τοῦτο ὃ λέγει ἡμῖν(2), μικρὸν καὶ οὐ θεωρεῖτέ με, καὶ πάλιν μικρὸν καὶ ὄψεσθέμε, καὶ ὅτι ἐγὼ ὑπάγω πρὸς τὸν πατέρα;
17Είπαν τότε μερικοί μαθητές του μεταξύ τους: «Τι σημαίνει αυτό που μας λέει, “σε λίγο δεν θα με βλέπετε, αλλά και πάλι σε λίγο θα με δείτε”; Και τι σημαίνει, “πηγαίνω στον Πατέρα”;»
(1)  Εννοείται «κάποιοι». Αυτοί που δέχονται ότι τα λόγια αυτά του Κυρίου λέχθηκαν έξω από το ανώγειο κοντά στον κήπο της Γεθσημανή, εξηγούν το γεγονός, ότι μεταξύ κάποιων από τους μαθητές γεννήθηκε το ζήτημα, με την εκδοχή ότι οι μαθητές αυτοί βαδίζοντας μαζί με τον διδάσκαλο, είχαν αποτελέσει ξεχωριστό όμιλο.
(2)  «Γιατί δεν κατάλαβαν; Ή λόγω της λύπης ή λόγω της ασάφειας των λεγομένων. Για αυτό και φάνηκε σε αυτούς ότι είπε δύο αντίθετα πράγματα, που δεν ήταν αντίθετα· διότι αν θα σε δούμε, λέει, πού πηγαίνεις; Αν όμως θα πας, πώς θα σε δούμε;» (Χ).
Ό,τι για μας είναι σαφές, για τους μαθητές ήταν μυστήριο. Εάν ο Ιησούς επρόκειτο να ιδρύσει το μεσσιακό βασίλειο, γιατί να φύγει; Και εάν δεν επρόκειτο αυτό, γιατί να επιστρέψει; (g). Η ιδέα ότι ο Χριστός θα ίδρυε κοσμικό βασίλειο ήταν τόσο βαθιά ριζωμένη στους μαθητές, ώστε δεν μπορούσαν να καταλάβουν τα λόγια αυτά του Κυρίου, διότι δεν μπορούσαν να συμβιβάσουν αυτά με αυτήν τους την προκατάληψη. Όταν επιχειρούμε να συμβιβάσουμε τα όσα λέγονται στην Αγία Γραφή με τις ψευδείς ιδέες και προκαταλήψεις, από τις οποίες έχουμε εμποτιστεί, δεν είναι καθόλου παράδοξο, εάν καταλήγουμε σε δυσκολίες και σύγχυση. Όταν όμως οι συλλογισμοί μας και οι σκέψεις είναι εξ’ ολοκλήρου αιχμαλωτισμένες από τις αλήθειες της θείας αποκάλυψης, τότε η οδός μας διαφωτίζεται πλήρως και οι απορίες που μας απασχολούν γρήγορα εξομαλύνονται.

18 Ἔλεγον οὖν· τοῦτο τί ἐστιν ὃ λέγει τὸ μικρόν(1); Οὐκ οἴδαμεν τί λαλεῖ(2).
18Συζητούσαν λοιπόν: «Τι να σημαίνει αυτό το “σε λίγο” που λέει; Δεν καταλαβαίνουμε τι θέλει να πει».
(1)  Επαναλαμβάνουν τη λέξη η οποία προκαλεί σε αυτούς δυσκολία στην κατανόηση (ο). Το άρθρο πριν τη λέξη αυτή, διαχωρίζει και τονίζει αυτήν ως το σημείο της δυσκολίας (β).
(2)  «Διότι το ότι επρόκειτο μεν να αναχωρήσει, το ήξεραν, αγνοούσαν όμως ότι μετά από λίγο θα έλθει προς αυτούς» (Χ). Υπάρχει ένα είδος ανυπομονησίας στον τρόπο της έκφρασής τους στο σ. 18 (g).

19 Ἔγνω(1) οὖν ὁ Ἰησοῦς ὅτι ἤθελον αὐτὸν ἐρωτᾶν(2), καὶ εἶπεν αὐτοῖς(3)· περὶ τούτου ζητεῖτε μετ' ἀλλήλων ὅτι εἶπον, μικρὸν καὶ οὐ θεωρεῖτέμε, καὶ πάλιν μικρὸν καὶ ὄψεσθέ με(4);
19Ο Ιησούς κατάλαβε πως ήθελαν να τον ρωτήσουν και τους είπε: «Συζητάτε μεταξύ σας γι’ αυτό που σας είπα, “σε λίγο δεν θα με βλέπετε, και πάλι σε λίγο θα με δείτε”;
(1)  «Πάρα πολύ επίκαιρα πάλι δείχνει, ότι ξέρει τις καρδιές ως Θεός και αυτό που ακόμη τριγυρνά στο νου και είναι χωμένο στο βάθος της καρδιάς, το γνωρίζει καλά σαν να ακούστηκε ήδη και με τη γλώσσα» (Κ).
Ο Χριστός μαθαίνει τους ευσεβείς πόθους μας και τους ανέκφραστους στεναγμούς μας πριν ακόμη εμείς εκφράσουμε αυτούς. Και μας προλαβαίνει με τις ευλογίες της αγαθότητάς του. Πριν ακόμη τον ρωτήσουν οι μαθητές, ήταν πληροφορημένος για το ότι ήθελαν να τον ρωτήσουν. Πριν ακόμη τον επικαλεστούμε, αυτός με την αγαθότητά του σπεύδει να απαντήσει σε εμάς.
(2)  Το απερίγραπτο μεγαλείο της συμπεριφοράς του Ιησού συγκρατούσε τους μαθητές από κάθε μάταιη περιέργεια ή ανάρμοστη οικειότητα (ο).
(3)  Στην απάντησή του ο Κύριος περιορίζεται στη λέξη μικρόν, η οποία υπήρξε το κέντρο της δυσκολίας, χωρίς να πει κάτι για το Υπάγω προς τον Πατέρα, και για τα έκτακτα γεγονότα, τα οποία επρόκειτο να επακολουθήσουν στο θάνατο και την ταφή του.
(4)  Η επανάληψη των φράσεων στους στίχους 16-19 αποτελεί ιδίωμα του τρόπου της αφήγησης των ανατολικών λαών. Η δύσκολη λέξη μικρόν επαναλαμβάνεται 7 φορές και η φράση μικρὸν καὶ οὐ θεωρεῖτέμε, καὶ πάλιν μικρὸν καὶ ὄψεσθέ με, επαναλαμβάνεται 3. Παρόλο που το τέταρτο ευαγγέλιο είναι εξ’ ολοκλήρου ελληνικό, η σημιτική απόχρωση είναι συχνά εμφανής (β).

20 Ἀμὴν ἀμὴν(1) λέγω ὑμῖν ὅτι κλαύσετε καὶ θρηνήσετε(2) ὑμεῖς, ὁ δὲ κόσμος(3) χαρήσεται(4)· ὑμεῖς δὲ λυπηθήσεσθε(5), ἀλλ' ἡ λύπη ὑμῶν εἰς χαρὰν(6) γενήσεται(7)·
20Σας βεβαιώνω πως εσείς θα κλάψετε και θα θρηνήσετε, ενώ ο κόσμος θα χαρεί. Εσείς θα λυπηθείτε, η λύπη σας όμως θα μετατραπεί σε χαρά.
(1)  Εφιστά την προσοχή τους σε αυτό που θα ειπωθεί.
(2)  Και τα δύο ρήματα χρησιμοποιούνται για τους μεγαλόφωνους κλαυθμούς και θρήνους, οι οποίοι συνηθίζονται στο θάνατο αγαπημένου προσώπου στην Ανατολή. Δες Ιερεμ. κβ 10. Το πρώτο δηλώνει μεγαλόφωνο άναρθρο κλαυθμό, το δεύτερο χρησιμοποιείται για θρηνητικό άσμα και θρηνητικά λόγια (β,ο). Προφανώς εδώ το κλαύσετε και θρηνήσετε αναφέρεται στη λύπη των μαθητών για το «θάνατο και τον σταυρό» (Χ). Θα κλάψετε και θα θρηνήστε «επειδή δεν θα με βλέπετε μιας και θα είμαι θαμμένος κάτω από τη γη» (Ζ). Για την εκπλήρωση αυτού δες Ιω. κ 11-15 και Μάρκ. ιστ 10.
(3)  «Δηλαδή αυτοί που δεν ξέρουν να φρονούν αυτά που αρέσουν στο Θεό και είναι προσηλωμένοι κατά κάποιο τρόπο στις κοσμικές ηδονές. Φανερώνει επίσης πάλι το σαν αγέλη και συρφετό πλήθος των Ιουδαίων και τη θεομίσητη και ανίερη παράταξη αυτών που τους έλαχε να είναι αρχηγοί, τους γραμματείς δηλαδή και Φαρισαίους» (Κ).
Ό,τι προκαλεί τη θλίψη των αγίων, αποτελεί τη χαρά των αμαρτωλών. Όσοι είναι ξένοι με το Χριστό, θα χαρούν με την ψεύτικη ελπίδα τους, ότι νίκησαν το Χριστό και συντέλεσαν στην κατάρρευση του έργου του. Όταν οι αρχιερείς των Ιουδαίων είχα καρφωμένο το Χριστό πάνω στο σταυρό, χαίρονταν και αγάλλονταν, όπως και «αυτοί που κατοικούν στη γη χαίρονται» για τη σφαγή των μαρτύρων (Αποκ. ια 10).
(4)  «Επειδή φόνευσαν εμένα τον εχθρό τους» (Θφ). «Επειδή απαλλάχτηκαν από εμένα» (Ζ). Θα χαρεί διότι ο προφήτης, τον οποίο μισούσαν (ιε 18), εξαφανίστηκε (β).
(5)  Αναφέρεται στην εσωτερική λύπη, την οποία θα δοκίμαζαν και της οποίας εξωτερική εκδήλωση θα ήταν οι κλαυθμοί και οι θρήνοι. Το «εσείς» μπαίνει μπροστά με έμφαση και αντίθεση με τον κόσμο. Όσοι συνδέονται με το Χριστό, οφείλουν, όπως εκείνοι, έτσι και αυτοί να περάσουν μέσα από την κοιλάδα των δακρύων και της θλίψης. Θα θλιβούν για εκείνο, το οποίο αποτελεί τη χαρά και απόλαυση των μακριά από το Θεό ανθρώπων· δηλαδή για τις αμαρτίες τους και για τις αμαρτίες των γύρω τους· κλαίνε μαζί με αυτούς που κλαίνε, αλλά και θρηνούν για τους αμαρτωλούς, οι οποίοι δεν θρηνούν τους εαυτούς τους.
(6)  «Θα λυπηθείτε μεν εσείς, αλλά δεν θα παραμείνετε για πολύ χρόνο να έχετε πάθει αυτό· διότι θα μετατραπεί η λύπη σε χαρά. Επειδή θα ξαναζήσω και θα αφανίσω εντελώς την αιτία της κατήφειας… και θα σας μεταφέρω σε παντοτινή χαρά… διότι είναι ατελεύτητη η χαρά των αγίων. Διότι ζει για πάντα ο Χριστός» (Κ).
Εννοεί τη χαρά για την ανάσταση, για την οποία δες κ 20, ιδιαίτερα όμως τη μόνιμη χαρά που ξεκίνησε από την Πεντηκοστή, για την οποία δες σ. 22. Όπως η χαρά των υποκριτών, έτσι και η λύπη των αληθινών χριστιανών είναι πρόσκαιρη. Χάρηκαν οι μαθητές βλέποντας τον Κύριο. Η ανάστασή του ήταν ζωή από τους νεκρούς σε αυτούς και η λύπη τους για τα παθήματα του Χριστού μεταστράφηκε σε χαρά τέτοια και τόση, ώστε καμία περιπέτεια ή δοκιμασία δεν μπορούσε να εκμηδενίσει αυτήν. «(Είμαστε οι απόστολοι) σαν κάποιοι που λυπούνται, αλλά πάντοτε χαιρόμαστε» (Β΄Κορ. στ 10). Περνούσαν ζωή περιπετειώδη και γεμάτη από δοκιμασίες, είχαν όμως πάντοτε την καρδιά γεμάτη χαρά.
(7)  Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, θα χρησιμεύσει, για να φέρει χαρά (ο).
Ή, πιο σωστά «θα μετατραπεί» (Κ), θα μεταβληθεί σε χαρά. Όχι μόνο χαρά θα αντικαταστήσει τη λύπη σας, αλλά και η ίδια η λύπη θα γίνει χαρά. Ο Σταυρός δεν είναι πέτρα σκανδάλου, τον οποίο η ανάσταση απομάκρυνε, δεν είναι ήττα, τα αποτελέσματα της οποίας εξουδετερώθηκαν από νίκη που επακολούθησε. Είναι και αυτός από μόνος του θρίαμβος και τρόπαιο νίκης (τ).
«Έπειτα δείχνοντας, ότι μετά τη λύπη γίνεται χαρά, και ότι η λύπη γεννά τη χαρά και ότι αυτή μεν είναι σύντομη, ενώ η ευχαρίστηση απέραντη, ήλθε σε παράδειγμα κοσμικό» (Χ).

21 ἡ γυνὴ(1) ὅταν τίκτῃ, λύπην ἔχει(2), ὅτι ἦλθεν ἡ ὥρα αὐτῆς(3)· ὅταν δὲγεννήσῃ τὸ παιδίον, οὐκέτι μνημονεύει τῆς θλίψεως διὰ τὴν χαρὰν(4) ὅτι ἐγεννήθη ἄνθρωπος(5) εἰς τὸν κόσμον.
21Όταν η γυναίκα είναι να γεννήσει, υποφέρει πολύ, γιατί ήρθε η ώρα των πόνων της· όταν όμως γεννήσει το παιδί, ξεχνάει πια τους πόνους, από τη χαρά της που έφερε έναν άνθρωπο στον κόσμο.
(1)  =οποιαδήποτε γυναίκα· το άρθρο δηλώνει ότι αυτό που ακολουθεί είναι καθολικά αληθινό· δες ο κόκκος (ιβ 24) ή ο δούλος (ιε 15)(β).
(2)  «Χρησιμοποιεί παραβολή την οποία χρησιμοποιούν και οι προφήτες, οι οποίοι συνεχώς συγκρίνουν τις λύπες με τους υπερβολικούς πόνους του τοκετού» (Χ). Δες Ησ. κα 3,κστ 17,λζ 3,Ιερεμ. δ 31,κβ 23. Κυρίως γίνεται χρήση της εικόνας λόγω του αιφνίδιου και αναπόφευκτου των ωδίνων. Δες Ησ. κστ 17. Η ιδέα όμως της χαράς, που ακολουθεί τις ωδίνες, μόνο εδώ συναντιέται (β).
«Αυτό που λέει σημαίνει το εξής· θα σας έρθουν ωδίνες, αλλά η ωδίνη του τοκετού γίνεται αιτία χαράς… Για αυτό έφερε το υπόδειγμα, για να δείξει ότι είναι πρόσκαιρη μεν η λύπη, αλλά παντοτινή η χαρά» (Χ).
Πράγματι, οι ωδίνες της εγκύου διαρκούν για κάποιες ώρες, ενώ η χαρά της μητέρας που βλέπει το παιδί της να αυξάνεται και να προοδεύει είναι πολύ διαρκέστερη. Επιπλέον η εικόνα παρουσιάζει γνωστό και συγκινητικό παράδειγμα της αλήθειας, ότι η θλίψη αποτελεί συχνά το αναγκαίο προηγούμενο των μεγαλύτερων χαρών της ζωής.
(3)  «Ο καιρός για τα επώδυνα και τους πόνους» (Ζ). Η φράση ίσως αποτελεί υπαινιγμό της επώδυνης ώρας, την οποία ο Ιησούς θα περνούσε στο πάθος («η ώρα μου»)(g).
(4)  «Όπως ακριβώς στη γυναίκα που κοιλοπονάει η σύντομη λύπη από τους πόνους γεννά τη μεγάλη χαρά για αυτό που γεννήθηκε, έτσι και σε εσάς η πρόσκαιρη λύπη από το θάνατό μου, θα γεννήσει την παντοτινή χαρά για την ανάστασή μου» (Ζ).
(5)  Ο σιναϊτικός γράφει: ο άνθρωπος. Με τη λέξη αυτή τονίζεται το μέγεθος του συντελεσμένου γεγονότος και το ελατήριο της χαράς της μητέρας (g). Αξιόλογη αλλά ίσως βιαστική και η ερμηνεία: «Υπαινίσσεται όμως εδώ και κάτι μυστικό, ότι αυτός κατήργησε τις ωδίνες του θανάτου και έκανε να γεννηθεί νέος άνθρωπος… Εδώ δηλαδή νομίζω ότι υπαινίσσεται την ανάστασή του, και ότι επρόκειτο να γεννηθεί όχι για εκείνον το θάνατο που γέννησε τις ωδίνες, αλλά για τη βασιλεία» (Χ).
«Η κύρια έννοια της εικόνας φαίνεται να είναι, ότι ο θάνατος του Χριστού υπήρξε επώδυνη πράξη τοκετού εκ μέρους της όλης ανθρωπότητας, στην οποία πράξη ο τέλειος άνθρωπος γεννήθηκε στον κόσμο· η γέννηση αυτή του νέου ανθρώπου αποτέλεσε την πηγή αιώνιας χαράς για όλους αφού μέσω αυτού και της δύναμής του, συντελέστηκε η ανακαίνιση του παντός» (Olshausen).
«Διότι από την ανάσταση γεννήθηκε για εμάς ο νέος άνθρωπος και άφθαρτος, ο Ιησούς Χριστός ο Θεός μας» (Θφ).
Παρόλο που τα παιδιά δημιουργούν φροντίδες, και οι από αυτά αναπαύσεις των γονέων είναι αβέβαιες και πολλές φορές γίνονται αιτία βασάνων για αυτούς, παρ’ όλα αυτά είναι φυσικό να χαιρόμαστε για τη γέννησή τους. Εάν θα μπορούσαμε να είμαστε βέβαιοι, ότι τα παιδιά μας είναι γεμάτα από Πνεύμα Άγιο όπως ο πρόδρομος Ιωάννης, τότε η γέννησή τους «θα είναι και σε εμάς χαρά και αγαλλίαση» (Λουκ. α 14). Αλλά όταν θυμόμαστε, ότι όχι μόνο μέσα σε αμαρτίες γεννήθηκαν, αλλά και ότι γεννήθηκαν στον κόσμο αυτό των παγίδων και της κοιλάδας των δακρύων, βρίσκουμε λόγους μαζί με τη χαρά μας να δοκιμάζουμε και φόβο, μήπως θα ήταν καλύτερο για αυτά να μην είχαν γεννηθεί.

22 Καὶ ὑμεῖς οὖν(1) λύπην μὲν νῦν ἔχετε· πάλιν δὲ ὄψομαι ὑμᾶς(2) καὶ χαρήσεται ὑμῶν ἡ καρδία(3), καὶ τὴν χαρὰν ὑμῶν(4) οὐδεὶς(5) αἴρει(6) ἀφ' ὑμῶν.
22Κι εσείς, λοιπόν, τώρα λυπόσαστε· αλλά θα σας ξαναδώ και θα χαρεί η καρδιά σας, και τη χαρά σας κανείς δε θα μπορέσει να σας την αφαιρέσει.
(1)  Η εφαρμογή της σύγκρισης και της εικόνας της χαράς, η οποία ακολουθεί στη θλίψη των πόνων της γέννας.
«Το παράδειγμα λοιπόν της γυναίκας που γεννά, μη ζητάς να το προσαρμόσεις πλήρως σε αυτά που έχουν συμβεί στο Χριστό, αλλά μόνο στο ότι θέλει να δείξει ότι είναι πρόσκαιρη η λύπη και μεγάλο το κέρδος των πόνων και ότι ο τοκετός της ανάστασης είναι για ζωή και αναγέννηση… Διότι είναι παραβολή· η παραβολή όμως εάν σε όλα επαληθεύεται, τότε δεν είναι παραβολή, αλλά το ίδιο εκείνο, για το οποίο λέχθηκε η παραβολή» (Θφ).
(2)  Εδώ δίνεται μεγαλύτερη υπόσχεση από την υπόσχεση «θα με δείτε» του σ. 16. Είναι καλύτερο το να βλέπεσαι από το Θεό, από το να βλέπεις αυτόν. Δες Γαλ. δ 9 (β). Η υπόσχεση αυτή εκπληρώθηκε κατά γράμμα στις εμφανίσεις του Κυρίου μετά την ανάσταση· τελειότερα όμως στη μυστική κοινωνία της εκκλησίας με το Χριστό δια μέσου όλων των αιώνων (μ). Οσοδήποτε μεγάλη και αν υπήρξε η χαρά των μαθητών, που είδαν μετά την ανάσταση τον Κύριο, δεν ήταν χαρά ολοκληρωμένη. Θα γίνει τέτοια μόνο σε εκείνη τη στενή κοινωνία και σχέση με τον Πατέρα (Α΄Ιω. α 4), η οποία επρόκειτο να πραγματοποιηθεί μέσω του θανάτου και της ανάστασης του Ιησού (χ).
Πάλι θα σας δω. Θα σας κάνω καλοδιάθετη και φιλική επίσκεψη, για να εξετάσω τα σχετικά με σας και να προξενήσω άνεση και χαρά σε σας. Ο Χριστός λοιπόν θα επανέλθει γεμάτος από χάριτες σε αυτούς που τον αναμένουν, παρόλο που φαίνεται, ότι «για λίγο χρόνο άφησε» αυτούς (Ησ. νδ 7). Οι άνθρωποι όταν υψωθούν σε κάποιο αξίωμα, δύσκολα καταδέχονται τους υποδεέστερούς τους. Αλλά ο δοξασμένος Ιησούς θα επισκεφτεί τους μαθητές του. Δεν θα τον δουν μόνο αυτοί στη δόξα του, αλλά θα δει και αυτός αυτούς στην ταπείνωση και αφάνειά τους.
(3)  Η φράση είναι η ίδια με αυτήν στα Ησ. ξστ 14. Δες και Ψαλμ. λβ 21. Αρχικά η υπόσχεση αυτή εκπληρώθηκε ευθύς αμέσως με την πρώτη εμφάνιση του Κυρίου στους μαθητές μετά την ανάσταση (Ιω. κ 14-16).
Αξιόλογη αλλά βιαστική η ερμηνεία: «Θα χαρείτε, όταν δείτε ότι γεννήθηκε ένα παράξενο παιδί στον κόσμο, άφθαρτο και που δεν παθαίνει τίποτα κακό. Εννοεί δηλαδή τον εαυτό του» (Κ).
Οι θείες παρηγοριές γεμίζουν χαρά το εσωτερικό των καρδιών μας. Η χαρά όμως στα βάθη της καρδιάς είναι σταθερή και όχι κάποια αναλαμπή, είναι και χαρά μυστική, στην οποία κάθε ξένος δεν αναμιγνύεται ούτε κατανοεί αυτήν· είναι χαρά γλυκιά και παρέχει κάθε ικανοποίηση σε αυτόν που την δοκιμάζει, είναι βέβαιη και όχι παροδική και εύθραυστη.
(4)  Ήταν δική τους χαρά, στην οποία κανείς άλλος, εκτός από αυτούς που διατηρούν παρόμοια με τη δική τους σχέση με το Χριστό, δεν μπορούσε να συμμετάσχει. Ήταν χαρά, την οποία ο κόσμος δεν γνώρισε (ο).
(5)  Το αόριστο της έκφρασης αναφέρεται σε οποιονδήποτε παράγοντα=Κανένα δημιούργημα στο σύμπαν δεν μπορεί σε οποιοδήποτε χρόνο να σας στερήσει τη χαρά αυτή (ο).
(6)  Ο ενεστώτας αντί για μέλλοντα. Υπάρχει και η γραφή ἀρεῖ (μέλλοντας του αίρω). Ο Κύριος μεταφέρεται στην ώρα εκείνη, που οι μαθητές θα χαίρονται. «Κανείς δεν θα αφαιρέσει από εσάς» (Ζ).
«Λέει ότι η χαρά για το Χριστό δεν θα αφαιρεθεί και θα χαθεί. Διότι σύμφωνα με το λόγο του Παύλου… αφού πέθανε μία φορά [ο Κύριος] δεν πεθαίνει πλέον» (Κ), «αλλά αφού ζει παντοτινά, θα γίνει σε αυτούς πρόξενος χαράς που δεν καταργείται» (Θφ).
Πρόκειται για την πνευματική χαρά την οποία αισθάνονται οι αγιασμένοι. Ο πονηρός και κακεντρεχής κόσμος θα ήθελε να αφαιρέσει από αυτούς αυτή τη χαρά. Εάν όμως τα βασανιστήρια και τα δεσμά και οι φυλακίσεις και οι θάνατοι είχαν τη δύναμη να την αφαιρέσουν, θα την έχαναν αυτοί που γέμισαν με αυτήν. Αλλά και όταν ο κόσμος τους αφαιρεί καθετί που έχουν, μέχρι και αυτή τη ζωή τους, η χαρά αυτή δεν φυγαδεύεται από τις καρδιές τους και ο κόσμος δεν έχει τη δύναμη να τους την αφαιρέσει, διότι δεν μπορεί να χωρίσει αυτούς από την αγάπη του Χριστού. Κανείς δεν μπορεί να τους αποσπάσει από το Θεό τους και από τους ουράνιους θησαυρούς τους.

23 Καὶ ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ(1) ἐμὲ οὐκ ἐρωτήσετε οὐδέν(2)· ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ὅσα ἂν αἰτήσητε(3) τὸν πατέρα ἐν τῷ ὀνόματί μου(4), δώσει ὑμῖν(5).
23»Όταν έρθει εκείνη η μέρα, τίποτα δε θα έχετε να με ρωτήσετε. Σας βεβαιώνω πως αν ζητήσετε κάτι από τον Πατέρα στο όνομά μου, αυτός θα σας το δώσει.
(1)  «Δηλαδή αφού έλθει ο παράκλητος» (Ζ). Δεν αναφέρεται σε κάποια ειδική ημέρα, αλλά σε ολόκληρη τη νέα εποχή που άρχισε από την ανάστασή του και περιλαμβάνει ολόκληρο το μέλλον, στο οποίο εκτείνεται η Κ.Δ.· την εποχή του Πνεύματος (ο,β).
(2)  Ή, «δεν θα χρειαστείτε μεσάζοντα, αλλά αρκεί να πείτε το όνομα μόνο για να πάρετε τα πάντα» (Χ), δηλαδή το «ρωτώ» με την έννοια του ζητώ με προσευχή. Και βρίσκεται μεν στον Ιωάννη το ρήμα για να δηλώσει τις προσευχές του Ιησού (ιδ 16,ιστ 26,ιζ 9,15,20), δεν συναντιέται όμως πουθενά στο ευαγγέλιο του Ιωάννη για τις προσευχές των ανθρώπων (β).
Ή, πιο πιθανή ερμηνεία, «Δεν θα με ρωτήσετε τίποτα από αυτά που με ρωτάτε τώρα, όπως, Που πας και δείξε μας τον Πατέρα και τα όμοια, αφού θα τα διδαχτείτε όλα από τον Παράκλητο» (Ζ).
«Όταν δηλαδή θα ντυθούν τη δύναμη από ψηλά… και αποκτώντας τη λαμπρότητα του νου από το φωτισμό του Πνεύματος, μπορέσουν πλέον να κατανοούν τα πάντα… θα έχουν τη διάνοια να μην χρειάζεται κανένα αγαθό και γεμάτη από την τελειότατη γνώση» (Κ).
Το ερωτώ στο ευαγγέλιο του Ιωάννη χρησιμοποιείται είτε με τη συνηθισμένη και σε εμάς έννοια (α 19,21,ιστ 19,30 κλπ) είτε με την έννοια του ζητώ (ιδ 16,ιζ 9,15,20 κλπ). Τα συμφραζόμενα καθορίζουν με ποια έννοια πρέπει να το πάρουμε. Εδώ αναμφίβολα έχει τη σημασία του θέτω ερωτήματα (χ). Στο στίχο αυτόν ο Ιησούς περιγράφει τα προνόμια, τα οποία θα ακολουθήσουν την πνευματική επανασυνάντησή του με τους μαθητές που αναφέρθηκε στους αμέσως προηγούμενους στίχους. Αυτά θα είναι, πλήρης γνώση («δεν θα ρωτήσετε τίποτα») και πλήρης δύναμη («όσα τυχόν ζητήσετε… θα δώσει σε εσάς»)(g).
Θα λάβετε έτσι σαφή γνώση των ευαγγελικών μυστηρίων με το άνοιγμα και τον φωτισμό των ματιών της διάνοιάς σας, ώστε δεν θα έχετε πλέον ανάγκη να ρωτάτε. «Και δεν θα διδάξουν ο καθένας τον αδελφό του λέγοντας, γνώρισε τον Κύριο, διότι όλοι θα με γνωρίσουν από τον μικρό ανάμεσά τους μέχρι τον μεγάλο» (Εβρ. η 11). Προηγουμένως οι μαθητές είχαν υποβάλλει στον Κύριο κάποια ερωτήματα άγνοιας όπως στο Ιω. θ 2, ή ερωτήματα φιλοδοξίας όπως στο Ματθ. ιη 1, ή ερωτήματα δυσπιστίας όπως στο Ματθ. ιθ 27, ή ερωτήματα περιέργειας όπως στο Πράξ. α 6. Αλλά όταν ξεχύθηκε πάνω τους το Άγιο Πνεύμα κανένα τέτοιο ερώτημα δεν τέθηκε από αυτούς.
(3)  Υπάρχουν και οι γραφές: ό,τι αν· αν τι· ότι ο εάν.
(4)  «Δείχνει τη δύναμη του ονόματος, εφόσον βέβαια, χωρίς να είναι ορατός και χωρίς να παρακαλείται, αλλά αναφερόμενο μόνο το όνομά του, κάνει τους ανθρώπους θαυμαστούς ενώπιον του Πατέρα» (Χ).
«Οτιδήποτε θα ήθελαν πλησιάζοντας να ζητήσουν, θα το πάρουν από τον Πατέρα, εφόσον αυτός (ο Χριστός), εννοείται, και μεσιτεύει και χορηγεί μαζί με τον Πατέρα. Διότι αυτό σημαίνει το «στο όνομά μου»· διότι δεν πλησιάζουμε αλλιώς το Θεό και Πατέρα, παρά μόνο μέσω του Υιού… Αφού λοιπόν ονομάζεται μεσίτης και αρχιερέας και παράκλητος, προσφέρει στον Πατέρα τις ικεσίες για χάρη μας· διότι αυτός είναι το θάρρος όλων μας προς τον Πατέρα. Πρέπει λοιπόν να κάνουμε τις δεήσεις στο όνομα του Σωτήρας μας» (Κ).
Εδώ διδασκόμαστε, πώς πρέπει να ζητάμε. Πρέπει να ζητάμε από τον Πατέρα στο όνομα του Χριστού. Οφείλουμε να προσβλέπουμε στο Θεό σαν σε Πατέρα και να πλησιάζουμε αυτόν σαν παιδιά του. Και προς τον Χριστό οφείλουμε να ατενίζουμε σαν σε Μεσίτη και να τον πλησιάζουμε αναθέτοντας σε αυτόν με κάθε εμπιστοσύνη την προάσπιση των συμφερόντων μας και την διεξαγωγή των απαραίτητων για δικαίωση και σωτηρία μας.
(5)  Υπάρχει και η γραφή που μαρτυρείται σοβαρά «…αἰτήσητε τὸν πατέρα, δώσει ὑμῖν ἐν τῷ ὀνόματί μου».= «Αξίζει όμως να προσέξουμε, ότι αναθέτει το δόσιμο των αιτημάτων άλλοτε μεν στον Πατέρα, άλλοτε όμως στον εαυτό του, όπως ακριβώς βεβαίως και τα άλλα, λόγω της ισότητας και της ίδιας δύναμης· εδώ όμως αναθέτει και στον πατέρα και στον εαυτό του. Διότι λέει ότι «στο όνομά μου»» (Ζ).
Πρέπει όμως να σημειωθεί, ότι από τις 7 περιπτώσεις, στις οποίες χρησιμοποιείται στον τελευταίο αυτό λόγο του από τον Κύριο η φράση «στο όνομά μου» (ιδ 13,14,26,ιε 16,ιστ 23,24,26), οι 6 αναφέρονται στον ουσιώδη όρο της χριστιανικής προσευχής, δηλαδή στο ότι αυτή πρέπει να γίνεται στο όνομα του Χριστού (β). Επομένως είναι προτιμότερη η γραφή «αἰτήσητε τὸν πατέρα ἐν τῷ ὀνόματί μου, δώσει». Ό,τι πέτυχε ο Χριστός με την αξιομισθία του θανάτου του, δεν το χρειαζόταν για τον εαυτό του, αλλά απέβλεπε σε εμάς, για τους οποίους και προόριζε αυτό».

24 Ἕως ἄρτι οὐκ ᾐτήσατε οὐδὲν ἐν τῷ ὀνόματί μου(1)· αἰτεῖτε(2) καὶ λήψεσθε(3), ἵνα ἡ χαρὰ ὑμῶν ᾖ πεπληρωμένη(4).
24Ως τώρα δε ζητήσατε τίποτα στο όνομά μου· να ζητάτε και θα παίρνετε, κι έτσι η χαρά σας θα είναι πλήρης».
(1)  Οι λέξεις αυτές δεν περιέχουν κάποια μομφή εναντίον των μαθητών, αλλά απλή διαπίστωση γεγονότος και προτροπή έμμεση. Πριν το θάνατό του ο Ιησούς Χριστός δεν ήταν ακόμη μεσίτης τέλειος· ομοίως και οι απόστολοι δεν είχαν σκεφτεί να προσεύχονται στο όνομά του (F). Ήταν οι μαθητές άνθρωποι προσευχής, αλλά έως τώρα προσεύχονταν ως ευσεβείς και αφοσιωμένοι Ιουδαίοι· και όχι ως μαθητές ελέγχοντας κάθε επιθυμία τους ώστε να εναρμονίζεται αυτή με τη διδασκαλία του Διδασκάλου και να καθίσταται άξια, ώστε μέσω αυτού να υποβληθεί στον Πατέρα (τ).
«Και όμως όταν έστειλε αυτούς, δίνοντάς τους εξουσία πάνω στα ακάθαρτα πνεύματα ώστε να τα βγάζουν,… στο όνομά ενεργούσαν. Αλλά τότε δεν ζητούσαν από τον πατέρα στο όνομά του» (Ζ).
Δεν ζήτησαν έως τότε στο όνομα του Ιησού, διότι ούτε μπορούσαν, ούτε είχαν διδαχτεί να πράττουν έτσι. Η έκχυση του Πνεύματος δεν είχε ακόμη αρχίσει. Ούτε μπορούσε ακόμη ένας χριστιανός μαθητής να πει «μέσω αυτού μπορούμε με ένα πνεύμα να πλησιάσουμε τον Πατέρα» (Εφεσ. β 18)(β). Ή, αφού δεν είχε έλθει ακόμη στους αποστόλους το άγιο Πνεύμα, δεν είχε λάβει χώρα σε αυτούς η εσωτερική αποκάλυψη, την οποία το Πνεύμα θα διενεργούσε σε αυτούς. Από τη στιγμή που θα ερχόταν σε αυτούς το Πνεύμα, ενωμένοι με τον Ιησού, θα μπορούσαν να προσεύχονται, σαν να ήταν αυτός ό ίδιος ο Ιησούς προσευχόμενος (g).
Σχετική και η: «Δεν ζητήσατε στο όνομά μου, διότι όνομα, το οποίο δεν γνωρίσατε, πρέπει πρωτίστως να γίνει γνωστό» (Αυ).
Πάρα πολύ αξιόλογη και η παρατήρηση: «Κανείς από αυτούς που ζητούν κοσμικά και ψυχοβλαβή, δεν ζητά στο όνομα του Χριστού, για αυτό και ούτε παίρνει. Διότι το όνομα του Χριστού είναι θείο και σωτήριο. Όταν όμως κάποιος ζητά αυτά που οδηγούν στην απώλεια της ψυχής, πώς θα πούμε ότι αυτός ζητά στο σωτήριο όνομα;» (Θφ).
(2)  Ο ενεστώτας υποδηλώνει συνεχείς προσευχές (β). Υπάρχει και η γραφή: αιτήσασθε.
(3)  «Μη δηλαδή επειδή δεν θα είμαι πλέον μαζί σας, νομίσετε ότι έχετε εγκαταλειφθεί· το όνομά μου θα σας δώσει μεγαλύτερο θάρρος» (Χ).
«Επομένως συμφέρει το να πεθάνω εγώ, αν βεβαίως πρόκειται από τώρα να έχετε μεγαλύτερο θάρρος απέναντι στον Πατέρα μου» (Θ).
(4)  «Ό,τι αποκαλεί πλήρη χαρά δεν είναι βεβαίως σαρκική χαρά, αλλά πνευματική· και όταν αυτή είναι τόσο μεγάλη, ώστε να μην επιδέχεται πλέον κάποια προσθήκη, θα είναι αναμφίβολα πλήρης» (Αυ).
Η χριστιανική προσευχή καταλήγει στο πλήρωμα της χριστιανικής χαράς (β). «Διότι οι άγιοι που προσκαρτερούν στο να ζητούν, με κανέναν τρόπο δεν θα διαψευστούν από το έλεος του Θεού» (Αυ). Αφού θα επιτυγχάνουν από το Θεό όλες τις ωφέλιμες ή αναγκαίες χάρες, πώς δεν θα είναι πλήρως ευτυχείς; (F). Ευλογημένο αποτέλεσμα και καρπός της προσευχής είναι η χαρά, με την οποία γεμίζει η καρδιά καθενός που προσεύχεται με πίστη. Εάν θα θέλαμε οι καρδιές μας να γεμίζουν από χαρά πνευματική, ας μάθουμε να προσευχόμαστε πολύ. Αλλά και το ότι η προσευχή που απευθύνεται με πίστη ακούγεται από το Θεό, γίνεται και αυτό πηγή ειρήνης και χαράς για τον προσευχόμενο.

25 Ταῦτα(1) ἐν παροιμίαις(2) λελάληκα(1) ὑμῖν· ἀλλ' ἔρχεται ὥρα(3) ὅτε οὐκέτι ἐν παροιμίαις λαλήσω ὑμῖν(4), ἀλλὰ παρρησίᾳ(5) περὶ τοῦ πατρὸς(6) ἀναγγελῶ(7) ὑμῖν.
25«Όλα αυτά σας τα είπα χρησιμοποιώντας εικόνες. Πλησιάζει ο καιρός που δε θα σας μιλάω πια με εικόνες, αλλά θα σας μιλήσω καθαρά για τον Πατέρα.
(1)  Επτά φορές χρησιμοποιείται εδώ η φράση αυτή (ιδ 25,ιε 11,ιστ 1,4,6,25,33), και αναφέρεται πάντα στα προηγούμενα (β). Αναφέρεται στις προηγούμενες διακηρύξεις του για τις σχέσεις του με τον Πατέρα, για την έλευση της υπόσχεσης του Πνεύματος, για την αποχώρησή του από τα μάτια τους και για την επάνοδό του, κατά την οποία μετά από λίγο θα τον ξανάβλεπαν (ο).
(2)  Δες ι 6. «Λέει ότι είναι παροιμία ο λόγος που είναι αμυδρός και όχι πολύ εμφανής και είναι κάπως επισκιασμένος με ασάφειες τόσο λεπτές, ώστε να μην μπορούν, λέει, οι ακροατές να καταλάβουν πολύ γρήγορα· διότι έτσι έχει πλαστεί η μορφή αυτών που λέγονται με παροιμίες» (Κ).
«Παροιμία είναι λόγος ωφέλιμος που έχει εκφραστεί με μέτρια απόκρυψη του νοήματος και που περιέχει μεν από μόνος του πολλή χρησιμότητα, αλλά και που στο βάθος αποκρύπτει πολύ νόημα. Για αυτό και ο Κύριος είπε «Αυτά σας τα είπα με παροιμίες· έρχεται όμως ώρα που δεν θα σας μιλήσω με παροιμίες, αλλά φανερά», διότι ο παροιμιακός λόγος δεν εκφράζει την παρρησία και αυτό που έχει ανακοινώσει ο νους, αλλά κατά τρόπο πλάγιο υπαινίσσεται το νόημα στους ικανούς να το καταλάβουν» (Β).
Σε αντίθεση με το παρρησίᾳ, που σημαίνει με σαφήνεια, χωρίς κάλυμμα. Πάροιμος είναι αυτός που είναι δίπλα στην οδό αλλά όχι στην οδό, οπότε παροιμία είναι τρόπος ομιλίας, με τον οποίο δεν σημαίνεται το πράγμα, το οποίο τα γράμματα και οι λέξεις εκφράζουν στο αυτί, αλλά κάτι άλλο όχι ανόμοιο με αυτό (b). «Με παροιμίες· δηλαδή συσκιασμένα και όχι με πλήρη σαφήνεια» (Ζ). Ποια ήταν αυτά για τα οποία μίλησε με παροιμίες; Μπορεί να αναφέρεται στις καλυμμένες διδασκαλίες, αυτές με τις εικόνες της αμπέλου (ιε 1) και της γυναίκας με ωδίνες (ιστ 21), αλλά πρωτίστως σε αυτά που ειπώθηκαν στους σ. 15-18 (β). Τέτοια με παροιμίες έκφραση ήταν το «μικρόν», για αυτό και οι μαθητές είπαν, Τι είναι αυτό; (b). Αλλά και γενικότερα θέλει να χαρακτηρίσει τον τρόπο ομιλίας για θεία με γλώσσα εικονική· δες τους όρους οικία του Πατέρα, οδός, έρχομαι, φανερώνομαι, κάνω μονή κλπ (g).
(3)  = «Έρχεται καιρός» (Ζ). Έχει την ίδια σημασία με το «σε εκείνη την ημέρα» στους σ. 23 και 26.
Ή, «λέει τον χρόνο της ανάστασης… διότι πράγματι για σαράντα ημέρες ζούσε μαζί τους και συζητούσε με αυτούς, τρώγοντας μαζί τους και λέγοντας τα σχετικά με τη βασιλεία του Θεού» (Χ).
Ή, πιο σωστά, ο καιρός «κατά τον οποίο γίναμε πλούσιοι με τη γνώση μέσω του Πνεύματος, μετά την ανάσταση από τους νεκρούς, όταν ο Χριστός μας χορήγησε αυτό» (Κ).
Ο καιρός, κατά τον οποίο «οι μαθητές του από σαρκικοί και φυσικοί έγιναν πνευματικοί, αν και όχι ακόμη τέτοιοι, όπως θα γίνουμε όταν θα πάρουμε και σώμα πνευματικό» (Αυ).
(4)  Η διδασκαλία με το στόμα με παροιμίες θα αντικαθιστούνταν με την πληρέστερη διδασκαλία του Πνεύματος. Δες ιδ 26 (β). Έτσι λοιπόν ο Χριστός με την πνευματική του παρουσία θα εξακολουθούσε να μεταδίδει προς τους μαθητές του γνώση με γλώσσα σαφή, που δεν θα χρειάζεται κάποια εξήγηση (ο). Συγκρίνοντας οι μαθητές αυτά, τα οποία μετά την ανάσταση και κάθοδο του Αγίου Πνεύματος θα έμπαιναν με το φωτισμό της χάρης στις καρδιές τους, με εκείνα τα οποία ο Κύριος είπε στα αυτιά τους, θα εύρισκαν τα τελευταία αυτά συσκιασμένα.
(5)  = «χωρίς καλύμματα και με σαφήνεια» (Ζ) «θα εξηγήσω ξεκάθαρα τα σχετικά με τη δόξα του Πατέρα, και θα βάλω μέσα σας τη σύνεση που ξεπερνά τον ανθρώπινο νου» (Κ).
(6)  Αναφέρεται στο εσωτερικό γεγονός για το οποίο είπε στο ιδ 23: Εγώ και ο Πατέρας μου θα έλθουμε προς αυτόν και θα κάνουμε διαμονή μέσα του (g).
(7)  Αυθεντική γραφή ἀπαγγελῶ=θα φέρω λόγο σε εσάς, θα αναφέρω, θα εκθέσω. Το απαγγέλλω είναι πιο εύστοχη λέξη για τις αποκαλύψεις τις οποίες το Πνεύμα επρόκειτο να φέρει (β). Ως μέγα και ανυπολόγιστης αξίας αγαθό παρουσιάζεται το να δειχτεί από τον Κύριο στους μαθητές ο Θεός και Πατέρας. Διότι τι άλλο είναι η ουράνια μακαριότητα και ευτυχία παρά να βλέπει κάποιος άμεσα και ακατάπαυστα και χωρίς τέλος το Θεό; Το να γνωρίσουμε το Θεό ως τον Πατέρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού είναι το μέγιστο μυστήριο, η ολοένα αυξανόμενη κατανόηση του οποίου θα ευχαριστεί αυτόν που εισδύει σε αυτόν. Το να γνωρίσουμε λοιπόν το Θεό ως Πατέρα μας είναι η μέγιστη και ανείπωτη μακαριότητα, την οποία θα απολαμβάνουμε συμμορφώνοντας το θέλημά μας με το θέλημα του Πατέρα μας και με οικειότητα ολοένα μεγαλύτερη συνδεόμενοι με αυτόν και κατά κάποιο τρόπο πλέοντας στους ατέλειωτους ωκεανούς της αγάπης του.

26 Ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ(1) ἐν τῷ ὀνόματί μου αἰτήσεσθε(2)· καὶ οὐ λέγω ὑμῖν ὅτι ἐγὼ ἐρωτήσω τὸν πατέρα περὶ ὑμῶν(3)·
26Όταν έρθει εκείνη η μέρα, θα του απευθύνετε τα αιτήματά σας στο όνομά μου. Και δε σας λέω πως εγώ θα παρακαλέσω τον Πατέρα για χάρη σας,
(1)  «Ημέρα ονομάζει πολλές φορές τον καιρό» (Ζ)· τον νέο αιώνα της χάρης, που εγκαινιάστηκε με την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος.
(2)  Η γνώση του Θεού οδηγεί σε προσευχή (b). Με την έλευση του Παρακλήτου θα γινόταν σαφέστερη η διδασκαλία για την πατρότητα του Θεού, όπως αποκαλύφθηκε αυτή από το Χριστό. Θα γνώριζαν ακόμη περισσότερο το Θεό ως Πατέρα και έτσι με μεγαλύτερο θάρρος θα προσεύχονταν (β). Η αυξανόμενη γνώση του Πατέρα του Ιησού Χριστού ως Πατέρα μας, οδηγεί ολοένα βαθύτερα σε προσευχή και η άσκηση και η πείρα της προσευχής αποκτά πάλι τη γνώση αυτή (Stier).
(3)  «Και δεν θα σας λέω τότε, ότι εγώ θα παρακαλέσω τον πατέρα για σας» (Ζ). «Διότι ο ίδιος ο Πατέρας θα σας αγαπήσει αφού θα έχει γίνει βέβαιη η πίστη σε μένα» (Χ).
«Και δεν θα μπορούσε πάλι, κάποιος από αυτούς που έχουν μυαλό, να θεωρήσει… ότι οι μαθητές δεν θα χρειαστούν με κανένα τρόπο τη μεσιτεία του Υιού για όσα τους αφορούν… Διότι όλα γίνονται μέσω αυτού από τον Πατέρα με το Πνεύμα, επειδή ακριβώς είναι παράκλητος σύμφωνα με το λόγο του Ιωάννη, όχι μόνο για τα δικά μας αμαρτήματα, αλλά για όλου του κόσμου. Λέει αυτά παρουσιάζοντας χρήσιμα, έστω και με αυτόν τον τρόπο πάλι, ότι είναι πολυπόθητη στο Θεό και Πατέρα η τιμή και αγάπη προς αυτόν τον οποίο γέννησε» (Κ).
Ο Ιησούς διακηρύττει ότι η αγάπη του Πατέρα δεν χρειάζεται τότε, όπως και κατά τον πρώτο χρόνο, να συμφιλιωθεί με αυτούς με την ικεσία του (b). Με αυτά τα λόγια δεν αποκλείει το συνεχές της μεσιτείας του Ιησού Χριστού. Δες Εβρ. ζ 25,Α΄Ιω. β 2-3 κλπ. (F). Ούτε η διακήρυξη σε αυτόν το σ. αντιφάσκει με αυτήν στο ιδ 16, όπου ο Ιησούς μιλώντας ακόμη για το χρόνο, ο οποίος θα προηγούνταν της Πεντηκοστής, λέει ότι θα παρακαλούσε τον Πατέρα για να στείλει στους μαθητές το Πνεύμα. Εδώ πρόκειται για το χρόνο, κατά τον οποίο ο Παράκλητος θα έχει σταλεί σε αυτούς και θα ενεργεί σε αυτούς. Για αυτό αυτοί οι ίδιοι προσεύχονται άμεσα στον Πατέρα, επειδή βρίσκονται σε άμεση σχέση μαζί του (g). Η κύρια έννοια εδώ είναι όχι ότι οι μαθητές δεν θα απευθύνουν τα αιτήματά τους προς τον Ιησού, ούτε ότι ο Ιησούς δεν θα έπαιρνε μέρος στο να γίνουν δεκτά τα αιτήματά τους, αλλά ότι δεν θα υπήρχε πλέον ανάγκη να μαλακώσει η εναντίον τους οργή του Θεού, διότι ο ίδιος ο Πατέρας θα αγαπά αυτούς.
Ο Αυγουστίνος εισέδυσε στην έννοια αυτού του χωρίου, όταν παρατηρεί: Ο Υιός δεν παρακαλά τον Πατέρα, αλλά ο Πατέρας και ο Υιός ακούνε τώρα αυτούς που παρακαλούν (χ). Οι προσευχές αυτές, προσευχές ανθρώπων εν Χριστώ, που προσφέρονται στο όνομά του είναι στην ουσία προσευχές του ίδιου του Χριστού (β). Ο Χριστός τότε θα προσεύχεται μέσω αυτών και όχι για αυτούς (g). Όταν θα έπαιρναν το άγιο Πνεύμα, καμία άλλη δωρεά δεν θα χρειαζόταν πλέον. Το ίδιο το άγιο Πνεύμα θα ήταν που θα προσευχόταν μέσα τους και για χάρη τους ως Πνεύμα Υιοθεσίας που κράζει Αββά, δηλαδή Πατέρα.

27 αὐτὸς(1) γὰρ ὁ πατὴρ φιλεῖ ὑμᾶς(2), ὅτι(3) ὑμεῖς ἐμὲ πεφιλήκατε(4), καὶ πεπιστεύκατε(5) ὅτι ἐγὼ παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐξῆλθον(6).
27γιατί ο ίδιος ο Πατέρας σάς αγαπάει, επειδή εσείς έχετε αγαπήσει εμένα κι έχετε πιστέψει πως εγώ ήρθα απ’ το Θεό.
(1)  Από μόνος του (b). Γνωστή χρήση τους «αυτός» με την έννοια του αυτόματος στο Ομήρου Ιλιάδ. η 293. Ένα από τα πολλά χωρία, στα οποία η ελληνική γλώσσα του τετάρτου ευαγγελίου παρουσιάζεται ότι δεν προέρχεται από μετάφραση, αλλά ως γλώσσα αρχική, στην οποία συγγράφηκε αυτό (β).
(2)  Και για αυτό σας ακούει (b).
«Τόσο πολύ σας διαβεβαιώνω ότι ο Πατέρας είναι φίλος σας, ώστε δεν χρειάζεστε πλέον ούτε τη μεσιτεία τη δική μου» (Θφ).
«Αρκεί η αγάπη σας σε εμένα να σας συμπαρασταθεί» (Χ).
Οι μαθητές του Χριστού λοιπόν είναι αγαπημένοι από τον ίδιο το Θεό. Ο Χριστός όχι μόνο απομάκρυνε την οργή του Θεού από εμάς και μας οδήγησε σε διαθήκη ειρήνης και συμφιλίωσης, αλλά και εξασφάλισε σε μας την εύνοια του Θεού και μας οδήγησε σε διαθήκη φιλίας μαζί του. Σημείωσε πόση έμφαση και ποιος τόνος δίνεται στο χωρίο αυτό: αὐτὸς ὁ πατὴρ φιλεῖ ὑμᾶς. Ο Πατέρας ο μακάριος μέσα στην αυτάρκειά του, που δεν έχει ανάγκη κάποιου άλλου, αλλά μέσα στην αγάπη του εαυτού του ζει μακάρια και πανευτυχή ζωή, ευδόκησε να αγαπήσει και εμάς. Ο Πατέρας, από την εύνοια του οποίου μας αποξένωσε η αμαρτία και τον οποίο με την παράβασή μας παροργίσαμε, μας αγαπά.
(3)  Αυτό παρέχει το λόγο, για τον οποίο ο Πατέρας αγαπά και ακούει αυτόν (b).
(4)  «Για αυτήν την αιτία λοιπόν και έχουν αγαπηθεί από τον Πατέρα, δεχόμενοι την ίση χάρη σαν κατά κάποιο τρόπο από αμοιβή» (Κ).
«Όταν λοιπόν τυχόν θα ξεπέσετε από τη δική μου αγάπη, αμέσως θα ξεπέσετε και από του Πατέρα» (Θφ).
Το φιλώ εδώ χρησιμοποιείται για την αγάπη των λάτρεων του Ιησού προς αυτόν. Υπάρχει παρ’ όλα αυτά μία διάκριση ανάμεσα στο αγαπώ και το φιλώ, η οποία δεν τηρείται στο χωρίο αυτό. Το αγαπώ, όπως φαίνεται και από τη ρίζα του (άγαμαι) δηλώνει αγαθή διάθεση που γεννιέται από θαυμασμό, σεβασμό, αγαθή υπόληψη· το φιλώ δηλώνει κλίση της ψυχής που διεγείρεται από τις αισθήσεις και την επιθυμία. Για αυτό οι άνθρωποι λέγονται ότι αγαπούν το Θεό και όχι φιλούν αυτόν και παραγγέλλονται να αγαπούν (όχι να φιλούν) τους εχθρούς τους (G).
(5)  Ο παρακείμενος παρουσιάζει την αγάπη και την πίστη ως κατάσταση κεκτημένη (g). Η αγάπη είναι και μεταγενέστερη και προγενέστερη της πίστης. Διότι αμοιβαία υποστηρίζουν η μία την άλλη (b). Είναι αξιοσημείωτο όμως, ότι η πίστη εδώ μπαίνει μετά την αγάπη. Πράγματι· εκείνη είναι στερεή και αδιάσειστη πίστη, η οποία στηρίζεται στην αγάπη και ρίζα της έχει την αγάπη. Πίστη, η οποία προκλήθηκε μεν από υπερφυσικά γεγονότα και θαύματα, δεν πρόφθασε όμως να θεμελιωθεί στην αγάπη προς το Χριστό, εύκολα κλονίζεται από την πρώτη δοκιμασία του πειρασμού. Πόσοι από τους Ιουδαίους πίστεψαν στο Χριστό για τα θαύματά του, και όμως ο Κύριος «δεν εμπιστευόταν τον εαυτό του σε αυτούς»! Όταν όμως αυτός που πίστεψε βρει στο χαρακτήρα και στο όλο πρόσωπο του Χριστού ό,τι η καρδιά μπορεί ισχυρά και αναπόσπαστα να αγαπήσει, τότε και η πίστη του γίνεται ακλόνητη, βαθειά και αμετακίνητη.
(6)  Η «παρά» εκφράζει τη σχέση του Υιού με τον Πατέρα, δες α 14,ζ 29. Για την όλη φράση δες ιγ 3,ιζ 8. Τονίζεται εδώ κυρίως η καταγωγή και η αποστολή του Ιησού και όχι η σχέση του με τον Πατέρα.
«Το «βγήκα από το Θεό» εδώ βεβαίως πάλι, θα θεωρήσουμε ότι σημαίνει, ή ότι έχω γεννηθεί και έλαμψα από την ουσία του… ή το «βγήκα» λέγεται με την έννοια του έγινα όπως εσείς, άνθρωπος δηλαδή, αναλαμβάνοντας τη δική σας μορφή και φύση» (Κ).
Υπάρχει και η γραφή παρὰ τοῦ πατρός ἐξῆλθον. Δες πρωτίστως, τι σύμφωνα με το χωρίο αυτό αποτελεί το χαρακτηριστικό των μαθητών του Χριστού. Αγαπούν αυτόν, διότι πιστεύουν ότι βγήκε από το Θεό, ότι είναι ο μονογενής Υιός του Πατέρα και ο ύψιστος εντολοδόχος και απεσταλμένος του στον κόσμο. Η πίστη στο Χριστό γίνεται ενεργός με την αγάπη προς αυτόν (Γαλ. ε 6). Εάν πιστεύουμε, ότι είναι ο Υιός του Θεού, δεν μπορούμε παρά να αγαπούμε αυτόν ως απείρως αξιέραστο από μόνο του και αξιαγάπητο. Και εάν τον πιστεύουμε ως Σωτήρα μας, δεν μπορούμε παρά να αγαπούμε αυτόν διότι δείχτηκε ανέκφραστα και αμέτρητα ευμενής προς εμάς. Η πίστη λοιπόν προς το Χριστό οδηγεί στην αγάπη του, όπως και η προς αυτόν αγάπη δυναμώνει την πίστη σε αυτόν.

28 (1)Ἐξῆλθον παρὰ(2) τοῦ πατρὸς καὶ ἐλήλυθα εἰς τὸν κόσμον(3)· πάλιν ἀφίημι τὸν κόσμον(4) καὶ πορεύομαι πρὸς τὸν πατέρα(5).
28Προέρχομαι από τον Πατέρα και ήρθα στον κόσμο· τώρα αφήνω πάλι τον κόσμο και πηγαίνω στον Πατέρα».
(1)  Στις 4 αυτές σύντομες φράσεις έχουμε την προΰπαρξη του Χριστού, την ενανθρώπησή του, τον θάνατό του και την ανάληψή του (β).
(2)  Και εδώ με διπλή έννοια, της καταγωγής και της αποστολής. Το Ἐξῆλθον παρὰ τοῦ πατρὸς λοιπόν σημαίνει την κένωση (το άδειασμα) από τη μορφή του Θεού σύμφωνα με τη φρασεολογία του Παύλου, δες Φιλιπ. β 6 (g).
«Φανερώνει το ότι είναι αυτός από την ουσία του πατέρα, δηλαδή γνήσιος υιός του πατέρα» (Ζ), φανερώνει επίσης την αιώνια προΰπαρξη, αλλά και την αποστολή σε συγκεκριμένο χρόνο.
«Βγήκε από τον Πατέρα με τέτοια έννοια, ώστε δεν άφησε πίσω τον Πατέρα» (Αυ)· «χωρίς να εγκαταλείψει τον Πατέρα, όταν έγινε άνθρωπος» (Κ).
(3)  «Φανερώνει την ενανθρώπησή του» (Ζ). «Ήλθε στον κόσμο με το να δείχνει στον κόσμο την σωματική του μορφή, την οποία πήρε από την Παρθένο» (Αυ). Δες ια 27,ιη 37 για τη φράση αυτή.
(4)  «Άφησε τον κόσμο αφού αποσύρθηκε σωματικά» (Αυ). Χωρίς να εγκαταλείψει «τα γήινα, όταν με σάρκα αποδημούσε προς τον Πατέρα» (Κ). Η φράση δεν σημαίνει ότι άφησε την ανθρώπινη φύση (g).
(5)  «Με την ανάληψή του ως άνθρωπος» (Αυ). «Παρουσιάζει την αποκατάσταση της προηγούμενης εξουσίας και δόξας του» (Ζ). Για τη φράση δες ιδ 12,28. Έχει την ίδια σημασία με το «πηγαίνω προς τον πατέρα» (β).
«Επειδή με διάφορους τρόπους, τούς παρηγορούσε το να ακούνε ότι από το Θεό βγήκε και πάλι πηγαίνει προς το Θεό, για αυτό» (Θφ), «συνεχώς επαναλαμβάνει αυτά. Διότι το μεν ένα εγγυόταν ότι σωστά πιστεύουν σε αυτόν, ενώ το άλλο ότι πρόκειται να είναι σε ασφάλεια» (Χ).

29 Λέγουσιν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ· ἴδε(1) νῦν(2) παρρησίᾳ λαλεῖς, καὶ παροιμίαν οὐδεμίαν λέγεις(3).
29Λένε τότε οι μαθητές του: «Να που τώρα μας μιλάς καθαρά και δε λες τίποτα με παραβολές.
(1)  Στο άκουσμα της απλής αυτής και ακριβούς ανακεφαλαίωσης όλων των μυστηρίων, της προΰπαρξης, της παρούσας και της μέλλουσας κατάστασης του Ιησού, οι μαθητές φωτίστηκαν από μία απροσδόκητη σαφήνεια. Για αυτό και μία κοινή και αυτόματη ομολογία βγαίνει από το στόμα τους (g).
(2)  Ίσως αυτό λέγεται με κάποια έμφαση σε αντίθεση με τα λόγια στο σ. 25 «έρχεται ώρα που δεν θα σας μιλήσω πλέον με παροιμίες». Η ώρα στην οποία αναφέρθηκε ο Κύριος, φαίνεται σε αυτούς ότι έφτασε ήδη (ο,Stier).
(3)  «Τώρα μιλάς φανερά και δεν λες τίποτα με σκιές. Διότι καταλάβαμε αυτά που είπες τώρα» (Ζ). Ήταν παρ’ όλα αυτά μακριά ακόμη από το να καταλάβουν την πλήρη έννοια των θείων εκείνων λόγων, τα οποία άκουσαν (ο).
«Τόσο λίγο κατανόησαν αυτά, ώστε δεν μπορούν να καταλάβουν ότι δεν κατανοούν αυτά» (Αυ).

30 Νῦν οἴδαμεν ὅτι οἶδας πάντα(1) καὶ οὐ χρείαν ἔχεις ἵνα τίς σε ἐρωτᾷ(2). Ἐν τούτῳ(3) πιστεύομεν(4) ὅτι ἀπὸ Θεοῦ ἐξῆλθες(5).
30Τώρα καταλαβαίνουμε ότι τα ξέρεις όλα. Ξέρεις από πριν τι θα σε ρωτούσε κάποιος. Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι προήλθες από το Θεό».
(1)  «Και τα απόρρητα των ανθρώπων» (Ζ). Ακόμη και την κατάσταση των καρδιών (b). Με αυτό εκφράζουν απόλυτη εμπιστοσύνη σε αυτόν ότι ξέρει τα πάντα. Ο Ιησούς διεισδύει και στις ίδιες τις σκέψεις των ανθρώπων. Δες β 25 (β). «Πριν ακόμη ακούσεις, είδες ως Θεός αυτά που μας σκανδαλίζουν και μας ανέπαυσες σε αυτά» (αμ).
Η υπερφυσική γνώση την οποία είχε ο Χριστός, αποδείκνυε ότι ήταν διδάσκαλος που στάλθηκε από το Θεό και περισσότερο από όσο οποιοσδήποτε άλλος προφήτης, γνώριζε τα πάντα. Και για αυτό πείστηκαν οι μαθητές από το ότι έλυσε τις απορίες και αμφιβολίες τις οποίες έκλειναν στις καρδιές τους και τις οποίες δεν είχαν εκφράσει. Από αυτό φαίνεται, ότι αυτοί και μόνοι γνωρίζουν καλά τον Ιησού, όσοι τον γνώρισαν από τη δική τους πείρα, όπως στην προκειμένη περίπτωση οι μαθητές. Αυτοί μπορούν να πουν: Τον γνωρίζω διότι εργάζεται μέσα μου· τον γνωρίζω, διότι με αγαπά.
(2)  «Για όσα θέλει να μάθει, αλλά προλαβαίνοντας λύνεις το ζητούμενο. Διότι και εμείς όταν συζητούσαμε, τι σημαίνει το μικρόν… και τα υπόλοιπα· χωρίς να ερωτηθείς, ερμήνευσες αυτά και μας ανέπαυσες τη διάνοια» (Ζ). Ένας και μόνος Διδάσκαλος υπάρχει, ο οποίος χωρίς να ρωτιέται, ικανοποιεί τις ανάγκες των μαθητών του (b).
(3)  «Επειδή δηλαδή κατάλαβες αυτό που κρυφά ψιθυρίσαμε και πρόλαβες την ερώτηση, την οποία ακριβώς ίσως θα σου κάναμε εμείς ζητώντας να μάθουμε» (Κ).
(4)  «Θα δεχτούμε ότι η φράση «τώρα πιστεύουμε» δεν φανερώνει την αρχή της πίστης αλλά το ότι η πίστη βεβαιώθηκε σταθερά στην ..» (Κ).
«Πιστεύουμε πλήρως» (Ζ). «Διότι είναι γνώρισμα του Θεού το να ξέρει τα κρυφά της καρδιάς» (Θφ).
(5)  Κατά ακρίβεια η «από» λέγεται για να δηλώσει την αποστολή, ενώ η «παρά» ή ειδικά η «εκ» για να δηλώσει την καταγωγή· αλλά στον Ιωάννη οι προθέσεις αυτές δεν διακρίνονται έντονα (β). Οι δύο ιδέες της αποστολής (από) και της καταγωγής (ἐξῆλθες) συγχέονται στην ομολογία αυτή (g)= «Πιστεύουμε… ότι στάλθηκες από το Θεό και ότι είσαι υιός του Θεού» (Ζ).

31 Ἀπεκρίθη αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· ἄρτι πιστεύετε·
31Τους αποκρίθηκε ο Ιησούς: «Τώρα πιστεύετε;
(1)  Τώρα πιστεύετε;
Ή, με ερωτηματικό= «Τώρα πιστεύετε πλήρως; Ούτε τώρα· διότι θα σας ελέγξει ο καιρός που ήδη έφτασε» (Ζ). «Χρειάζεστε πολλά άλλα, ώστε να έλθετε στο τέλειο· τίποτα δεν έχετε κατορθώσει ακόμη» (Χ).
Ή, χωρίς ερωτηματικό= Ο Κύριος ήδη και προηγουμένως (σ. 27) αναγνώρισε την πίστη τους ως γνήσια και δεν θέτει τώρα υπό αμφισβήτηση αυτήν, αλλά απλώς (στον επόμενο σ.) προειδοποιεί αυτούς ότι δεν θα δειχτούν σε αυτόν πιστοί στην επικείμενη ώρα του κινδύνου (β). Πιστεύετε τώρα, είναι αλήθεια, αλλά μετά από λίγο τι θα πράξετε; Και ειδικότερα το ἄρτι: τώρα επιτέλους να που φθάσατε στο σημείο, όπου εργαζόμουν να σας οδηγήσω· με αναγνωρίσατε ποιος είμαι (g).
Και οι δύο ερμηνείες σοβαρές. «Δείχνει ότι τώρα, που πιστεύουν, δεν πιστεύουν ακόμη, ούτε δέχεται τα λόγια τους» (Χ).

32 Ἰδοὺ ἔρχεται ὥρα(1), καὶ νῦν ἐλήλυθεν(2), ἵνα σκορπισθῆτε(3) ἕκαστος εἰς τὰ ἴδια(4) καὶ ἐμὲ μόνον ἀφῆτε(5)· καὶ(6) οὐκ εἰμὶ μόνος, ὅτι ὁ πατὴρ μετ' ἐμοῦ ἐστι(7).
32Έρχεται η ώρα, έφτασε κιόλας, να σκορπιστείτε ο καθένας στο σπίτι του κι εμένα να μ’ αφήσετε μόνον. Δεν είμαι όμως μόνος, γιατί είναι μαζί μου ο Πατέρας.
(1)  «Εννοεί τον καιρό της εφόδου αυτών που ήταν γύρω από τον προδότη» (Ζ). Το ιδού με αντιθετική έννοια= «Σαν να έλεγε· θα φοβηθείτε τόσο τότε, ώστε να αφήσετε πίσω σας και ό,τι τώρα πιστεύετε» (Αυ). Πιστεύετε τώρα, αλλά κατά την κρίσιμη στιγμή θα με εγκαταλείψετε (β). Ας διδαχτούμε από την περίπτωση αυτή, ότι και όταν ακόμη απολαμβάνουμε τις ενισχύσεις και παρηγοριές της χάρης, είναι καλό να θυμόμαστε τους κινδύνους, οι οποίοι κρεμιούνται πάνω μας λόγω της διεφθαρμένης φύσης μας. Και όταν ακόμη η πίστη μας παρουσιάζεται ισχυρή, και φλογερή η αγάπη μας, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι, τι μπορεί να μας συμβεί από τη μία μέρα στην άλλη. Και όταν έχουμε πολλούς λόγους που μας πείθουν ότι στεκόμαστε, και τότε πρέπει να φοβόμαστε μήπως πέσουμε.
(2)  Αυθεντική γραφή χωρίς το νῦν. «Να, θα έλθει όχι σε πολύ ο καιρός, ή μάλλον μπήκε μέσα από τις πόρτες» (Κ). Ο Χριστός γνώριζε από πριν ότι οι μαθητές του θα τον εγκατέλειπαν κατά τις κρίσιμες στιγμές του πάθους. Και όμως εξακολουθεί να είναι τρυφερός και στοργικός προς αυτούς. Εμείς είμαστε έτοιμοι να πούμε για μερικούς· Εάν προβλέπαμε την αχαριστία τους, δεν θα ήμασταν τόσο άφθονοι στις ευεργεσίες μας προς αυτούς. Ο Χριστός προείδε τη συμπεριφορά των μαθητών. Και όμως υπήρξε ευμενής προς αυτούς.
(3)  Ο Ιωάννης δεν μνημονεύει την προφητεία του Ζαχαρία (ιγ 7), την οποία παραθέτουν οι συνοπτικοί (Ματθ. κστ 31,Μάρκ. ιδ 27), αναφέρει όμως την κύρια λέξη της προφητείας «σκορπισθῆτε» (β).
(4)  Στο σπίτι του (g). Θα ζητήσει ο καθένας κρυφό τόπο, όπου θα νομίζει τον εαυτό του ασφαλή (ο).
«Τόση δειλία θα σας κυριεύσει τελείως, ώστε ούτε μαζί ο ένας με τον άλλον δεν θα μπορέσετε να αναχωρήσετε, αλλά θα διασκορπιστείτε και μεταξύ σας και ο καθένας θα βρει καταφύγιο και σωτηρία για τον εαυτό του» (Θφ).
(5)  «Λέμε ότι έμεινε μόνος, με την έννοια ότι δεν ήταν παρών κανείς από αυτούς που συνήθιζαν να είναι και να στέκονται δίπλα του» (Κ). Μόνο ανάμεσα στους εχθρούς. Βγήκε μόνος κουβαλώντας το σταυρό του, χωρίς να έχει τη συμπαράσταση από κανέναν ακόλουθο (τ). Θα έπρεπε να έλθουν οι μαθητές μάρτυρες υπέρ του κατά τη διάρκεια της δίκης και να επιζητήσουν με κάθε τρόπο να τον υπηρετήσουν και να τον ανακουφίσουν κατά τη διάρκεια του παθήματός του.
Ή, εάν επιτέλους δεν μπορούσαν να του προσφέρουν κάποια ανακούφιση, θα έπρεπε να δείξουν κάποια εμπιστοσύνη σε αυτόν και κάποια πίστη στα όσα τους είχε προείπει. Αλλά αυτοί ντράπηκαν την αλυσίδα του και τρόμαξαν προκειμένου να γίνουν συμμέτοχοι των παθημάτων του. Και τον άφησαν μόνο. Πολλές αγαθές υποθέσεις, όταν δυσκολεύουν από τους εχθρούς τους, εγκαταλείπονται και από τους φίλους τους. Οι μαθητές ήταν αυτοί που είχαν διαμείνει μαζί με τον Ιησού στους πειρασμούς του. Και όμως κατά την κρίσιμη αυτή στιγμή τού γυρίζουν την πλάτη. Και εκείνοι των οποίων η φιλία είναι δοκιμασμένη δεν φαίνονται πάντοτε πιστοί και σταθεροί. Για αυτό εάν κάποτε και σε μας εμφανιστούν οι φίλοι μας δυσμενείς, πρέπει να θυμόμαστε, ότι και στο Χριστό συνέβη αυτό και δεν έσπασε τους δεσμούς της αγάπης μαζί τους.
(6)  «Και» με εναντιωματική έννοια= και όμως· και παρ’ όλα αυτά (β,g).
(7)  «Διότι δεν ήταν μόνος, μιας και είναι Θεός από Θεό και μέσα στο Θεό κατά τρόπο φυσικό και αχώριστο» (Κ).
«Ο πατέρας είναι μαζί μου, συνυπάρχοντας με μένα ως αχώριστος» (Ζ). «Επομένως πάσχω όχι λόγω αδυναμίας, αλλά με τη θέλησή μου επιτρέπω στους σταυρωτές» (Θφ).
Λόγω της ένωσής μας με το Χριστό έγινε και σε μας τους πιστούς κοινό προνόμιο, ότι δεν είμαστε μόνοι, αλλά ο Πατέρας είναι μαζί μας. Όταν διαλέγουμε την μόνωση και ερημιά, όταν είμαστε μόνοι όπως ο Ισαάκ στον αγρό και ο Ναθαναήλ κάτω από τη συκιά και ο Πέτρος στο υπερώο της Ιόππης μελετώντας και προσευχόμενοι, δεν είμαστε μόνοι. Ο Πατέρας είναι μαζί μας. Και όταν βρισκόμαστε έρημοι μαστιζόμενοι από θλίψεις, τότε οι εχθροί ενδέχεται να κάνουν πικρότερη την ερημιά μας και οι φίλοι μας ενδέχεται να φεύγουν εγκαταλείποντάς μας. Δεν είμαστε όμως και τότε μόνοι. Ο Πατέρας είναι μαζί μας, όπως ήταν και με τον Ιωσήφ στα δεσμά του και μαζί με τον ευαγγελιστή Ιωάννη κατά την εξορία του στην Πάτμο.

33 Ταῦτα λελάληκα ὑμῖν(1) ἵνα(2) ἐν ἐμοὶ(3) εἰρήνην(4) ἔχητε. Ἐν τῷ κόσμῳ(5) θλῖψιν ἕξετε(6)· ἀλλὰ θαρσεῖτε(7), ἐγὼ(8) νενίκηκα τὸν κόσμον(9).
33Αυτά σας τα είπα, ώστε ενωμένοι μαζί μου να έχετε ειρήνη. Ο κόσμος θα σας κάνει να υποφέρετε· αλλά εσείς να ’χετε θάρρος, γιατί εγώ τον έχω νικήσει τον κόσμο».
(1)  Αναφέρεται σε όλα όσα ειπώθηκαν. «Με τρόπο χρήσιμο ανακεφαλαιώνει όλη τη συζήτηση που έκανε μαζί τους» (Κ).
(2)  Εκφράζει τον σκοπό των λόγων αυτών, τους οποίους ο Ιησούς είπε (b).
(3)  «Για να μη με βγάλετε από το νου σας, ούτε να σαλευθείτε και ταραχτείτε από τη σταθερότητα στη δική μου αγάπη, αλλά να έχετε ειρήνη με εμένα… παραδεχόμενοι ως αξιόπιστα, όσα σας είπα» (Θφ).
Η «εν» δηλώνει τη σφαίρα, από την οποία αντλείται η ειρήνη (g). Η ειρήνη είναι στην ένωση με το Χριστό.
«Διότι ο σύνδεσμος της ειρήνης δεν είναι η αμαρτία, αλλά η πίστη, η ελπίδα, η αγάπη και η δύναμη της ευσέβειας στο Θεό. Και αυτό σημαίνει, ένωση με το Χριστό. Το πιο κεφαλαιώδες λοιπόν για μας από όλα τα αγαθά, έχει φανεί ότι είναι η εν Χριστώ ειρήνη, η οποία φέρνει μαζί της σαν αδελφή την αγάπη μεταξύ μας» (Κ).
Την ίδια στιγμή ο χριστιανός ζει ανάμεσα σε δύο αντίθετα περιβάλλοντα. «Με εμένα» και «στον κόσμο». Εκείνοι οι οποίοι εμμένουν στη σχέση με το Χριστό μπορούν να έχουν ειρήνη και μέσα στην τρικυμία και θύελλα (μ).
(4)  Η οποία ανήκει στην μη ταραγμένη καρδιά (b). Ο σκοπός του Χριστού, όταν δίδασκε τους μαθητές, ήταν να μεταδώσει σε αυτούς την ειρήνη. Ο Κύριος θέλει οι μαθητές του να έχουν ειρήνη μέσα τους, οσοδήποτε ταραγμένο και θορυβώδες συμβαίνει να είναι το εξωτερικό τους περιβάλλον.
(5)  Αντιτίθεται στο «ἐν ἐμοὶ» και δηλώνει το πεδίο, από το οποίο αναπηδά η θλίψη (g).
Ή, «όσο θα είστε σε αυτόν τον κόσμο. Διότι ο παρών κόσμος είναι στάδιο και γυμναστήριο των αθλητών του Θεού» (Ζ).
Ή, κόσμος με ηθική έννοια «δηλαδή οι εραστές των πραγμάτων του κόσμου» (Κ)· μέσα στον κόσμο, ο οποίος μισεί τους μαθητές του Χριστού. Δες ιε 18 (β).
(6)  Αυθεντική γραφή έχετε (ενεστώτας)= Ήδη οι απόστολοι αισθάνονταν την πίεση της θλίψης και της αγωνίας (F). ἕξετε (μέλλοντας)= «όσο θα είστε στον κόσμο. Όχι μόνο τώρα που παραδίδομαι, αλλά και μετά από αυτά» (Θφ).
Κλήρος των μαθητών του Χριστού υπήρξε πάντοτε η θλίψη. Οι άνθρωποι τους καταδιώκουν, διότι είναι πρόβατα ανάμεσα σε λύκους. Ο Θεός εκπαιδεύει αυτούς για να γίνουν καλύτεροι. Οι άνθρωποι αποβλέπουν στο να τους αποκόψουν από τη γη και ο Θεός αποσκοπεί ώστε με τη θλίψη να καταστήσει αυτούς άξιους του ουρανού. Έτσι μεταξύ και των δύο, του Θεού δηλαδή και του κόσμου, οι μαθητές έχουν θλίψη. Αλλά οι θλίψεις και οι δοκιμασίες μεταστρέφονται σε έκτακτη και έξοχη χρησιμότητα. Η δοκιμασία είναι το σχολείο, στο οποίο ο χριστιανός μαθαίνει την υπακοή, είναι το μέσο με το οποίο σφυρηλατείται ο χαρακτήρας του, είναι η μέθοδος της παιδαγωγίας, είναι γύμνασμα πίστης. Αλλά τη νύχτα των δοκιμασιών θα διαδεχτεί η λαμπρή και άδυτη ημέρα της ένδοξης αιωνιότητας και στην ταλαιπωρία του χειμώνα θα επακολουθήσει η χαρμόσυνη άνοιξη του ουρανού. Για αυτό και ο Κύριος λέει θαρσεῖτε.
(7)  Αλλά να έχετε θάρρος. Όχι απλώς να παρηγοριέστε, αλλά να έχετε θάρρος. Μέσα στις ταραχές και τους διωγμούς αυτού του κόσμου, είναι καθήκον αλλά και συμφέρον των μαθητών του Χριστού να μην χάνουν το θάρρος τους, αλλά να διατηρούν τη χαρά τους με το Θεό, οποιεσδήποτε και αν είναι οι θλίψεις που τους καταπιέζουν, και την ελπίδα τους στο Θεό, οποιεσδήποτε και αν είναι οι εναντίον τους απειλές και τα επισειόμενα φόβητρα.
(8)  Με έμφαση. Τονίζεται η μοναδική προσωπικότητα αυτού που νίκησε τον κόσμο για τον εαυτό του και για τους δικούς του. Ουδέποτε υπήρξε ούτε θα υπάρξει άλλος κατακτητής και νικητής του κόσμου όμοιος με το Χριστό. Αυτό όμως πρέπει να γεμίζει τις καρδιές μας με θάρρος. Διότι ο Χριστός νίκησε τον κόσμο πριν από εμάς και απέδειξε σε μας, ότι ο εχθρός αυτός, που μέχρι πριν λίγο εμφανιζόταν ως ανίκητος, δεν είναι αήττητος. Αλλά τον νίκησε ακόμη και για χάρη μας, ως αρχηγός της σωτηρίας μας. Με το σταυρό του ο κόσμος σταυρώθηκε για μας και ο Κύριος αφόπλισε τον άρχοντα του κόσμου και συνέτριψε αυτόν κάτω από τα πόδια μας.
(9)  Έχω νικήσει «την πονηρία και τον πονηρό, τον πατέρα της» (Ζ).
«Αφού πάλεψα νικηφόρα με τον άρχοντα των παθών του κόσμου» (Θφ). «Αποδείχτηκε ο Χριστός ανώτερος και δυνατότερος ταυτόχρονα από κάθε αμαρτία και κοσμική περίσταση. Επειδή όμως νίκησε, θα δώσει τη νίκη και σε αυτούς που πειράζονται για χάρη του… Διότι νίκησε ο Χριστός ως άνθρωπος για χάρη μας και έγινε και με αυτόν τον τρόπο αρχή και θύρα και οδός για την ανθρώπινη φύση» (Κ).
«Όπως ακριβώς λοιπόν όταν ηττήθηκε ο Αδάμ, όλη η φύση καταδικάστηκε, έτσι όταν νίκησε ο Χριστός η νίκη πέρασε σε όλη τη φύση και μας χαρίστηκε μέσω του Ιησού Χριστού δύναμη να πατάμε πάνω σε φίδια και σκορπιούς και σε όλη τη δύναμη του εχθρού» (Θφ).
Η φράση «νικώ τον κόσμο» υπάρχει και στο Α΄ Ιω. ε 4,5, όπου η πίστη παρουσιάζεται ότι νίκησε τον κόσμο. Το «εγώ έχω νικήσει τον κόσμο» οπότε, αποτελεί προφητικό λόγο για αυτούς που είναι με το Χριστό (β). Ο Κύριος λέγοντας ειρήνη δεν εννοεί κάτι αρνητικό, δηλαδή απαλλαγή από την αγωνία και πίεση, κάποια απλή στασιμότητα της ψυχής, αλλά εννοεί την κατάκτηση και νίκη της ψυχής, που είναι ενωμένη με το Χριστό και νικά τον κόσμο (μ).
«Έχω νικήσει τον κόσμο». Δεν είναι ο Κύριος αδρανής και αδιάφορος θεατής των θλίψεών μας, αλλά μέγας αγωνιστής, ο οποίος αγωνίστηκε στο ίδιο πεδίο, στο οποίο καλούμαστε να αγωνιστούμε και εμείς. Και αγωνίστηκε όσο κανείς ουδέποτε. Αυτή τη στιγμή, κατά την οποία επίκειται η σκληρότερη φάση του αγώνα του, δίνει θάρρος και στους συναγωνιστές του. Έχω νικήσει τον κόσμο λέει σε αυτούς. Ούτε για μια στιγμή σε όλο τον βίο του και σε αυτό το σκληρό μαρτύριό του δεν παρέδωσε στον αντίπαλο ούτε σπιθαμή εδάφους. Δεν γνώρισε την ήττα ούτε για λεπτό της ώρας. Υπήρξε νικητής από την αρχή μέχρι το τέλος. Και όσο σκληρότερος υπήρξε ο αγώνας του, τόσο περιφανέστερη και ενδοξότερη υπήρξε η νίκη του. Και δοξασμένος ήδη νικητής, βέβαιος ότι το τρόπαιό του δεν πρόκειται να ανατραπεί ούτε κατά τη δοκιμασία του Σταυρού, καλεί όλους μας λέγοντας: έχετε θάρρος· εγώ έχω νικήσει τον κόσμο. Για όλους εκείνους, οι οποίοι τον ακολουθούν, ο κόσμος είναι ήδη ηττημένος.