Αυτός που τιμά τον ιερέα, θα τιμήσει και το Θεό• αυτός που έμαθε όμως να περιφρονεί τον ιερέα, καθώς προχωράει θα περιφρονήσει κάποτε και το Θεό. «Αυτός που δέχεται εσάς», λέγει, «εμένα δέχεται»• και, «τους ιερείς αυτού», λέγει, «τίμα τους». Από εδώ έμαθαν οι Ιουδαίοι να περιφρονούν το Θεό, γιατί περιφρόνησαν το Μωυσή, γιατί τον λιθοβολούσαν. Όταν κάποιος δείχνει ευλάβεια απέναντι στον ιερέα, πολύ περισσότερο θα δείξει προς το Θεό. Κι αν ο ιερέας είναι φαύλος, ο Θεός βλέποντας ότι, εξ αιτίας της τιμής προς αυτόν, εκτιμάς και τον ιερέα τον ανάξιο τιμής, θα σου αποδώσει και αυτός την αμοιβή.
Εάν λοιπόν «αυτός που δέχεται προφήτη», λέγει, «στο όνομα προφήτη, θα λάβει μισθό προφήτη», είναι φανερό ότι θα λάβει μισθό και αυτός που τιμά και υπακούει και υποτάσσεται στον ιερέα. Αν δηλαδή εκεί, όπου γίνεται λόγος για φιλοξενία, εκεί που δε γνωρίζεις εκείνον που φιλοξενείς, λαμβάνεις τόσο μεγάλο μισθό, πολύ περισσότερο θα λάβεις αν υποταγείς σ’ αυτόν που διατάσσει να υποτάσσεσαι. «Στην καθέδρα του Μωυσή», λέγει, «κάθισαν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι• όλα λοιπόν όσα σας λέγουν να κάμνετε, κάμνετέ τα• σύμφωνα με τα έργα τους όμως μη πράττετε». Δεν ξέρεις τι είναι ο ιερέας; Είναι άγγελος του Κυρίου. Μήπως λέγει τα δικά του; Αν τον περιφρονείς, δεν περιφρονείς αυτόν, αλλά το Θεό που τον χειροτόνησε. Και από που, λέγει, είναι φανερό ότι τον χειροτόνησε ο Θεός; Λοιπόν, αν δεν έχεις αυτή την γνώμη, η ελπίδα σου έχει χαθεί. Αν ο Θεός τίποτε δεν ενεργεί μέσω αυτού, ούτε το βάπτισμα έχεις, ούτε στα μυστήρια μετέχεις, ούτε απολαμβάνεις ευλογίες• άρα δεν είσαι Χριστιανός.
3. Τι λοιπόν; λέγει• όλους ο Θεός τους χειροτονεί, και τους ανάξιους; Όλους βέβαια δεν τους χειροτονεί ο Θεός, μέσω όλων όμως αυτός ενεργεί, και αν ακόμη συμβαίνει να είναι ανάξιοι, για να σωθεί ο λαός. Γιατί, αν κάποτε μίλησε μέσω του όνου, και μέσω του Βαλαάμ, μέσω ανθρώπου μιαρού, για χάρη του λαού, πολύ περισσότερο ομιλεί μέσω του ιερέως. Γιατί τι είναι αυτό που δεν το κάμνει ο Θεός για την σωτηρία μας; Τι είναι αυτό που δεν το λέει; μέσω ποιού δεν ενεργεί; Αν ενέργησε μέσω του Ιούδα, και μέσω αυτών που προφητεύουν, στους οποίους λέγει, «δεν σας γνωρίζω, φύγετε από κοντά μου σεις που εργάζεσθε την ανομία», και άλλοι και δαίμονες έβγαλαν, πολύ περισσότερο θα ενεργήσει μέσω των ιερέων. Γιατί, αν πρόκειται να ερευνούμε την ζωή των προϊσταμένων, τότε εμείς οι ίδιοι θα χειροτονήσουμε τους δασκάλους, και όλα θα γίνουν άνω κάτω, τα πόδια θα βρεθούν επάνω και το κεφάλι κάτω. Άκου τον Παύλο που λέγει• «εμένα μου είναι τελείως αδιάφορο το να κριθώ από σας ή από ανθρώπινο δικαστήριο»• και πάλι• «συ γιατί κρίνεις τον αδελφό σου;». Αν δεν πρέπει να κρίνεις τον αδελφό σου, πολύ περισσότερο δεν πρέπει να κρίνεις το δάσκαλο. Γιατί, αν αυτό το διέταξε ο Θεός, καλά κάμνεις, κι αν δεν το κάμνεις αμαρτάνεις• αν όμως διέταξε το αντίθετο, μη τολμάς και μην επιχειρείς πέρα από τα εσκαμμένα. Μετά την κατασκευή του μοσχαριού ξεσηκώθηκαν εναντίον του Ααρών οι γύρω από τον Κορέ και Δαθάν και Αβειρών• τι λοιπόν; δε χάθηκαν;
Ο καθένας ας μεριμνά για τα δικά του. Αν έχει όμως δόγμα διεστραμμένο, κι αν ακόμα είναι άγγελος, μην υπακούς σ’ αυτόν· αν διδάσκει ορθά, μη κοιτάς τη ζωή του, αλλά τα λόγια του. Έχεις τον Παύλο που σε καθοδηγεί προς το σωστό και με τα έργα και με τα λόγια. Αλλά, λέγει, δε δίνει στους φτωχούς κι ούτε διοικεί καλά. Από που το αντιλήφθηκες αυτό; Πριν μάθεις μην κατηγορείς• να φοβάσαι τις ευθύνες. Πολλές κρίσεις γίνονται με βάση την υποψία. Μιμήσου το Δεσπότη σου• άκουε αυτόν που λέγει• «αφού κατεβώ θα δω αν γίνονται σύμφωνα με τις κραυγές που βγάζουν• ει δε μη, για να γνωρίσω». Αν όμως έμαθες και εξέτασες και είδες, περίμενε τον κριτή• μη προαρπάξεις τη θέση του Χριστού. Εκείνου έργο είναι να εξετάζει αυτά, όχι δικό σου. Συ είσαι έσχατος δούλος, όχι Δεσπότης. Συ είσαι πρόβατο• μην εξετάζεις τον ποιμένα, για να μη δώσεις λόγο και γι’ αυτά για τα οποία κατηγορείς εκείνον. Και πώς, λέγει, εμένα μου λέγει να τα κάμνω, ενώ αυτός δεν τα κάμνει; Δε σου λέγει αυτός• αν πείθεσαι σ’ αυτόν, δε έχεις μισθό• ο Χριστός σου τα παραγγέλλει αυτά. Και τι λέγω; Ούτε στον Παύλο πρέπει να υπακούς, αν λέγει κάτι δικό του, αν λέγει κάτι ανθρώπινο, αλλά στον απόστολο που έχει μέσα του το Χριστό που ομιλεί μέσω αυτού.
Ας μην κρίνουμε τα ξένα, αλλά καθένας τα δικά του• εξέτασε την ζωή σου. Αλλά, λέγει, εκείνος οφείλει να είναι καλύτερος από μένα. Γιατί; Γιατί είναι ιερεύς. Και τι δεν έχει περισσότερο από σένα; Δεν έχει τους μόχθους; δεν έχει τους κινδύνους; δεν έχει την αγωνία; δεν έχει την ταλαιπωρία; Έχοντας λοιπόν αυτά πώς δεν είναι καλύτερος από σένα; Κι αν δεν είναι καλύτερος, πες μου, άραγε πρέπει εσύ να καταστρέφεις τον εαυτό σου; Αυτά τα λόγια είναι ανόητα. Από που έβγαλες το συμπέρασμα ότι δεν είναι καλύτερος από σένα; αν κλέβει, λέγει, και ιεροσυλεί. Από που το γνωρίζεις, άνθρωπε; γιατί σπρώχνεις τον εαυτό σου στο γκρεμό; Κι εσύ βέβαια, αν σου πει κάποιος ότι ο τάδε έχει πορφύρα, κι αν ακόμη το γνωρίζεις, κλείνεις τ’ αυτιά σου, κι αν είσαι σε θέση να τον ελέγξεις, αμέσως το υπερπηδάς και προσποιείσαι ότι δε γνωρίζεις, μη θέλοντας να φορτωθείς περιττό κίνδυνο• εδώ όμως όχι μόνο δεν το υπερπηδάς, αλλά και φορτώνεσαι περιττό κίνδυνο. Αυτά τα λόγια δεν είναι ανεύθυνα• γιατί άκουε τον Χριστό που λέγει• «σας λέγω, ότι για κάθε λόγο ανωφελή που θα πουν οι άνθρωποι, θα δώσουν λόγο γι’ αυτόν κατά την ημέρα της κρίσεως».
Πράγματι λοιπόν νομίζεις ότι είσαι καλύτερος από κάποιον και δεν στενάζεις, ούτε χτυπάς το στήθος σου, ούτε σκύβεις κάτω, ούτε μιμείσαι τον τελώνη; Λοιπόν έχασες τον εαυτό σου, κι αν ακόμη είσαι καλύτερος. Είσαι καλύτερος; Σιώπα, για να μένεις καλύτερος• αν όμως μιλήσεις, έχασες το παν. Αν νομίσεις ότι είσαι καλύτερος, δεν είσαι, αν δε νομίσεις, πολύ πρόσθεσες. Αν δηλαδή εκείνος που ήταν αμαρτωλός, επειδή το ομολόγησε, κατέβηκε από το ναό δικαιωμένος, αυτός που δεν είναι πολύ αμαρτωλός, αλλ’ είναι πεπεισμένος ότι είναι τέτοιος, τι δε θα κερδίσει; Εξέτασε τη ζωή σου. Δεν κλέβεις; αλλά αρπάζεις, αλλά βιάζεις, αλλά μύρια αλλά τέτοια κάμνεις. Αναφέρω την κλοπή όχι επαινώντας την, μακριά μια τέτοια σκέψη, αλλ’ είναι άξιος και πολλών δακρύων αν τυχόν κάποιος είναι τέτοιος• γιατί δεν πείθομαι. Το πόσο κακό είναι η ιεροσυλία, δεν είναι δυνατό να το πω• αλλά σέβομαι εσάς• γιατί δε θέλω να μειώνεται η δική σας αρετή με το να κατηγορώ άλλους. Πες μου τι υπάρχει χειρότερο από τον τελώνη; Ήταν αλήθεια ότι και τελώνης ήταν και ένοχος μυρίων κακών• και μόνο με το να πει ο Φαρισαίος ότι «δεν είμαι όπως αυτός ο τελώνης», έχασε τα πάντα. Συ λες για τον ιερέα, "ότι δεν είμαι όπως αυτός ο ιερόσυλος", και δε χάνεις τα πάντα; Αναγκάζομαι να τα λέγω αυτά και να εξετάζω αυτό το θέμα, όχι επειδή με ενδιαφέρει τόσο για εκείνους, αλλ’ επειδή φοβάμαι για σας, μη τυχόν χάσετε την αρετή σας μ’ αυτή την καύχηση, με την κατάκριση. Γιατί άκουε τον Παύλο που προτρέπει και λέγει• «το έργο του ο καθένας ας το εξετάζει μόνος του, και τότε θα έχει λόγο καυχήσεως για τον εαυτό του μόνο και όχι σε σύγκριση με άλλον».
4. Πες μου, αν πας σε ιατρείο έχοντας τραύμα, δεν αφήνεις να σου βάλει φάρμακο και να θεραπεύσει την πληγή ο γιατρός, αλλ’ εξετάζεις αν έχει πληγή ή δεν έχει; Κι αν έχει φροντίζεις για την πληγή; Ή επειδή εκείνος έχει πληγή, δε θεραπεύεις τη δική σου και λες, έπρεπε αυτός, αφού είναι γιατρός, να είναι υγιής, επειδή όμως δεν είναι αυτός υγιής, ενώ είναι γιατρός, αφήνω κι εγώ την πληγή μου αθεράπευτη; Μήπως λοιπόν αν ο ιερεύς είναι κακός, θα είναι αυτό παρηγοριά για τον αρχόμενο; Καθόλου, αλλ’ εκείνος βέβαια θα υποστεί την ορισμένη τιμωρία, θα υποστείς όμως και συ την οφειλόμενη και πρέπουσα• καθόσον ο δάσκαλος αναπληρώνει μόνο τη θέση. Γιατί λέγει, «θα είναι όλοι διδακτοί του Θεού και δε θα πουν, γνώρισε τον Κύριο, γιατί όλοι απ’ αυτούς θα με αναγνωρίσουν από τον μικρό έως τον μεγάλο». Για ποιο λόγο λοιπόν, λέγει, προκάθεται; για ποιο λόγο προΐσταται; Ας μη κακολογούμε, παρακαλώ, τους δασκάλους, ούτε να τους εξετάζουμε σχολαστικά, για να μη βλάψουμε τους εαυτούς μας. Ας εξετάζουμε τα δικά μας κι ας μην πούμε κακό για κανέναν.
Ας σεβασθούμε εκείνη την ημέρα κατά την οποία μας φώτισε. Αν έχει κάποιος πατέρα, κι αν ακόμα αυτός έχει μύρια κακά, όλα τα καλύπτει. Γιατί λέγει, «μην δοξάζεσαι στην ατιμία του πατέρα σου. Δεν είναι για σένα η δόξα τόσο, όσο η ντροπή». Κι αν του λείπει η σύνεση, συγχώρα τον. Αν λοιπόν για τους σωματικούς πατέρες πρέπει να τα λέμε αυτά, πολύ περισσότερο για τους πνευματικούς. Σεβάσου το ότι καθημερινά σε υπηρετεί• σε οδηγεί στην ανάγνωση των Γραφών για σένα στολίζει τον οίκο του Θεού• για σένα αγρυπνεί• για σένα προσεύχεται• για σένα στέκεται και παρακαλεί το Θεό• για σένα κάμνει ολονύκτιες παρακλήσεις• για σένα είναι σ’ αυτόν όλη η θρησκεία. Σεβάσου όλα αυτά• σκέψου αυτά• πλησίασε με κάθε ευλάβεια. Πες μου, είναι φαύλος; Και τι μ’ αυτό; Μήπως αυτός που δεν είναι φαύλος αυτός σου χαρίζει τα μεγάλα αγαθά; Καθόλου. Το παν γίνεται ανάλογα με τη δική σου πίστη. Ούτε ο δίκαιος θα σ’ ωφελήσει σε κάτι, εφόσον εσύ δεν είσαι πιστός, ούτε ο φαύλος θα σε βλάψει σε κάτι, εφόσον είσαι εσύ πιστός. Μέσω των βοδιών ενέργησε ο Θεός στην κιβωτό, όταν ήθελε να σώσει το λαό. Μήπως δηλαδή η ζωή του ιερέως, μήπως η αρετή του συμβάλλει τόσο πολύ; Αυτά που χαρίζει ο Θεός δεν είναι τέτοια, ώστε να συντελούνται από την αρετή του ιερέως• το παν οφείλεται στη χάρη του Θεού• αυτού έργο είναι ν’ ανοίξει μόνο το στόμα, το παν όμως ο Θεός το εργάζεται• αυτός γίνεται μόνο το σύμβολο.
… Θέλω κάτι παράξενο να σας πω, αλλά μην απορήσετε, ούτε να ταραχθείτε. Ποιο είναι λοιπόν αυτό; Η προσφορά είναι η ίδια, είτε την προσφέρει ο τυχών, είτε ο Παύλος, είτε ο Πέτρος• είναι η ίδια εκείνη που ο Χριστός έδωσε στους μαθητές του, και αυτήν την ίδια προσφέρουν οι σημερινοί ιερείς• αυτή δεν είναι καθόλου κατώτερη εκείνης, γιατί και αυτήν δεν την αγιάζουν άνθρωποι, αλλ’ εκείνος που αγίασε και εκείνην. Όπως ακριβώς τα λόγια που είπε ο Θεός είναι τα ίδια με αυτά που και σήμερα λέγει ο ιερεύς, έτσι και η προσφορά είναι η ίδια, και το βάπτισμα που μας παρέδωσε. Έτσι το παν είναι της πίστεως. Χορηγήθηκε αμέσως το Πνεύμα στον Κορνήλιο, επειδή προηγουμένως πρόσφερε όσα εξαρτιόνταν απ’ αυτόν και μαζί πρόσφερε και την πίστη του. Κι αυτό λοιπόν σώμα είναι κι εκείνο• αυτός που νομίζει ότι αυτό είναι κατώτερο απ’ εκείνο, δε γνωρίζει ότι ο Χριστός είναι και τώρα παρών και ότι και τώρα ενεργεί.
(ΕΠΕ τόμος 23, σελ. 495-505)