«Ο καθένας είναι ο πρώτος και ο πιο μεγάλος κόλακας του εαυτού του»
(Πλούταρχος στο Σταλαγμοί αρχαίας σοφίας, Αγγελική Ζαχαριά σελ. 264)
«Πόσο δύσκολο μου φαίνεται να δω εκείνο που βρίσκεται μπρος στα μάτια μου»
(Βιττγκενστάιν)
«Μην λέγεις πως είσαι ταπεινός, μέσα είναι το γουρουνόπουλο της υπερηφανείας. Με βλέπεις και εμέ με τούτα τα γένεια; Όλο υπερηφάνεια είναι γεμάτα, και ο Θεός να μας την ξεριζώσει από την καρδιά μας.
Ο χριστιανός χρειάζεται δύο πτέρυγες δια να πετάξει, να πηγαίνει στον Παράδεισο, με την αγάπην και την ταπείνωσιν».
(Κοσμάς ο Αιτωλός Διδαχή Α 1)
«Κάποιον αδελφό που υπερηφανευόταν τον συμβούλευσε πνευματικά ένας πάρα πολύ γνωστικός γέροντας. Αυτός τότε τυφλωμένος από το πάθος τού είπε: «Συγχώρησέ με, πάτερ, δεν είμαι υπερήφανος». Και ο πάνσοφος γέροντας αποκρίθηκε:
«Και ποια απόδειξη σαφέστερη από αυτή θα μπορούσες, τέκνο μου, να μας δώσεις για το πάθος σου, από αυτό του είπες, Δεν είμαι υπερήφανος;»
(Κλίμαξ Ιωάννου Σιναϊτη εκδ. ΕΠΕ σελ. 353)
«Είναι λίαν αξιόλογη η παρατήρηση του Maillot, σύμφωνα με την οποία «γίνεται κάποιος φαρισαίος ευθύς μόλις αρνηθεί να διανοηθεί ότι θα ήταν δυνατόν να είναι τέτοιος»
(Βιβλικά Ψυχογραφήματα, Ιωάννου Κορναράκη σελ. 63)
- Η έπαρση, η υπερηφάνεια, η έλλειψη ταπείνωσης και οι λάθος διαγνώσεις!
Διηγήθηκε ο π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος το εξής περιστατικό:
- Προ 20ετίας περίπου ένα πνευματικοπαίδι μου τραυματίστηκε στο μάτι, δημιουργήθηκε φλεγμονή και εισήχθη επειγόντως στην τότε Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική. Αφού τον εξέτασε ο Καθηγητής, του είπε ότι η κατάστασή του είναι σοβαρή –πανοφθαλμία- και ότι έπρεπε να εξαχθεί επειγόντως το μάτι για τον κίνδυνο συμπαθητικής οφθαλμίας (να προσβληθεί δηλαδή και το άλλο μάτι) και διασποράς της φλεγμονής και στον εγκέφαλο παρά το ότι εκαλύπτετο με αντιβίωση.
Μόλις όμως έφυγε ο καθηγητής με το επιτελείο του, κάποιος βοηθός, που ήταν παρών στην εξέταση, του είπε εμπιστευτικά, ότι το θέμα δεν ήταν τόσο επείγον και ότι θα μπορούσε να περιμένει μερικά 24ωρα, μήπως του έσωζε το μάτι η φαρμακευτική αγωγή, η οποία του γινόταν.
Το παιδί βρέθηκε σε δίλημμα. Τότε με κάλεσε εσπευσμένα να πάω εκεί, μου εξέθεσε τα πράγματα και μου είπε: «Περιμένω την δική σας απάντηση! Δεν θέλω πάντως να μείνω μονόφθαλμος!»
Βρέθηκα σε δύσκολη θέση. Του είπα ότι δεν μπορώ εγώ να πάρω απόφαση, διότι δεν γνωρίζω τα πράγματα αφού δεν είμαι γιατρός. Εκείνος όμως επέμενε. Μπροστά στην επιμονή του συνέστησα να καλέσουμε κάποιον ευσεβή οφθαλμίατρο, γνωστό μου, και παράλληλα να κάνουμε θερμή προσευχή όλοι μας να τον φωτίσει ο Θεός και ό,τι μας πει, αυτό να ακολουθήσουμε.
Ηλθε ο γιατρός, τον εξέτασε κανονικά και συμφώνησε με τη γνώμη του βοηθού και όχι του Καθηγητού.
Περιμέναμε, λοιπόν, παρά τη μήνι του Καθηγητού, τα επόμενα 24ωρα, οπότε πράγματι η κατάσταση βελτιώθηκε. Αποφεύχθηκε έτσι η εγχείριση και το μάτι σώθηκε παρά το ότι είχε χάσει την όρασή του. Αργότερα μάλιστα, όταν προήχθη η επιστήμη, του έγινε κάποια επέμβαση και ξαναβρήκε το φως του!»
(Υποθήκες Ζωής σελ. 221-222)
- Όταν δεν θέλω να δω την αλήθεια…
«Πράγματι, όπως με όλες τις θεραπείες, υπάρχουν ενδείξεις και αντενδείξεις και για την ψυχοθεραπεία. Και η σπουδαιότερη από τις ενδείξεις είναι η θέληση του αρρώστου να γίνει καλά, το θεραπευτικό κίνητρο, που όσο και αν αυτό ακούγεται παράδοξο, πολλές φορές δεν συμφωνεί με τους ισχυρισμούς του αρρώστου ότι θέλει να γίνει καλά.
Η άρνηση ή δυσκολία ενός ανθρώπου που υποφέρει να καταλάβει πως χρειάζεται ψυχολογική βοήθεια είναι μία ένδειξη ότι οι λόγοι που τον κάνουν άρρωστο είναι πιο ισχυροί από τους λόγους που θα είχε να γίνει καλά, ή ότι έχει κάποιο σοβαρό συμφέρον, συνειδητό ή ασύνειδο –το λεγόμενο δευτερογενές όφελος- να παραμένει άρρωστος»
(Πέτρου Χαρτοκόλλη Εισαγωγή στην Ψυχιατρική σελ. 324)
«Η γνωστή σε όσους έχουν διαβάσει Αρχαία Ελληνική Ιστορία, Λαϊδα η Κορινθία, όταν διέκρινε στον καθρέπτη τις πρώτες ρυτίδες να αυλακώνουν το ωραίο της πρόσωπο, κυριεύτηκε από θυμό και απογοήτευση και είπε: «Εγώ ρυτίδες;». Και πιάνοντας τον καθρέπτη, τον πέταξε με δύναμη στο πάτωμα και τον έκανε κομμάτια…
Έτσι είναι ο κάθε άνθρωπος. Μια σωστή ασχήμια, την οποία δεν μπορεί μόνος του να δει και να αναγνωρίσει. Και αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο ο Θεός έγραψε για μας το Λόγο του. Για να γίνει καθρέπτης σε όλους μας, να δούμε πόσο αμαρτωλοί είμαστε και να δεχτούμε, αν θέλουμε, το δώρο Του τον Ιησού Χριστό, ο Οποίος μόνος μπορεί να μεταμορφώσει τη ζωή μας»
(Ημεροδείκτης εκδόσεων ο Λόγος)
Το είπε τόσο χαρακτηριστικά ο Καβάφης στο ποίημά του «Τα παράθυρα»:
«Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται,
ή δεν μπορώ να τα βρω.
Και ίσως καλύτερα να μην τα βρω.
Ίσως το φως να είναι μιά νέα τυραννία!
Ποιός ξέρει, τί καινούργια πράγματα θα δείξει!».
Κάπως έτσι ένιωσε τη γέννηση του Χριστού και ο Ηρώδης. Βολεμένος στον ύπνο της εξουσίας, βολεμένος στη φυλακή της ματαιοδοξίας και της φιλαρχίας του, φοβήθηκε μήπως το Νεογέννητο Βρέφος είναι κάποιος νέος… τύραννος! «Ισως το φως να είναι μια νέα τυραννία!», που λέει ο Καβάφης. «Ποιος ξέρε, τι καινούργια πράγματα θα δείξει!». Και για να κλείσει ο Ηρώδης τα παράθυρα στο «Φως το της Γνώσεως», δεν δίστασε να σφάξει κάποιες χιλιάδες νήπια!»
(αρχ. Βαρνάβα Λαμπρόπουλου, Αναζητώντας ελυθερία σελ.42-43)
- Ο εγωισμός φέρνει την δικαιολογία…
«Ω αδελφοί μου, τι κάνει η υπερηφάνεια; Ω τι κατορθώνει η ταπεινοφροσύνη; Ποια ανάγκη υπήρχε για όλους αυτούς τους κύκλους; Διότι αν είχε ταπεινωθεί (ο Αδάμ) και υπακούσει το Θεό από την αρχή και είχε φυλάξει την εντολή, δεν επρόκειτο να ξεπέσει.
Πάλι μετά την ασχημοσύνη τού έδωσε αφορμή να μετανοήσει και ελεηθεί. Αλλά ο τράχηλός του έμεινε υψηλός. Διότι ήλθε κοντά του λέγοντας· «Αδάμ, πού είσαι;» αντί για το, από ποιά δόξα σε ποιά εντροπή ήλθες; Στη συνέχεια τον ερωτά. «γιατί αμάρτησες; γιατί απείθησες;» προτρέποντας τον ειδικά να πει «συγχώρεσε». Και πού είναι το «συχγώρεσε»; Πουθενά ταπείνωσις, πουθενά μετάνοια, αλλά το αντίθετο.
Και αυτός αντιλέγει. «Η γυναίκα που μου έδωσες», και δεν λέγει η γυναίκα μου με ενέπαιξε, αλλά «η γυναίκα που μου έδωσες», σαν να έλεγε κανείς η συμφορά που έφερες στην κεφαλή μου. Έτσι συμβαίνει, αδελφέ· όταν ο άνθρωπος δεν έχει στο πρόγραμμά του το να μέμφεται τον εαυτό του, δεν διστάζει να κατηγορεί τον ίδιο το Θεό.
Έπειτα έρχεται προς εκείνη (την Εύα) και της λέει· «γιατί και εσύ δεν εφύλαξες την εντολή;» σαν να της έλεγε ειδικώς, πες κι εσύ, συχγώρεσε, για να ταπεινωθεί η ψυχή σου και ελεηθείς. Και πάλι πουθενά το «συγχώρεσε». Και αυτή απομακρύνεται λέγοντας «το φίδι με απάτησε», σαν να έλεγε, αν αυτός αμάρτησε, τι έχω να κάνω εγώ.
Τι κάνετε, άθλιοι; Βάλετε μιά μετάνοια, αναγνωρίστε το πταίσμα σας, λυπηθείτε τη γύμνωσή σας. Κι όμως κανείς τους δεν αξιώθηκε να δώσει μομφή στον εαυτό του. Κανείς δε βρέθηκε να έχει μικρή έστω ταπείνωση».
(αββάς Δωρόθεος ΕΠΕ σελ. 273-275)
Η δικαιολογία απομονώνει τη Θεία Χάρη
- Από τη στιγμή που ο άνθρωπος δικαιολογεί τα αδικαιολόγητα, απομονώνεται από το Θεό. Μπαίνει μόνωση… καουτσούκ, ανάμεσα στον άνθρωπο και το Θεό. Μπορεί να περάσει το ρεύμα μέσα από το καουτσούκ; Όχι… Είναι σαν να χτίζεις έναν τοίχο και να χωρίζεις τον εαυτό σου από το Θεό, οπότε κόβεις κάθε σχέση μαζί Του»
(γέροντος Παϊσίου,Χαριτωμένες Διδαχές σελ. 49)
«Δίκαιος εαυτού κατήγορος εν πρωτολογία» (Παροιμ. 18,17). Ο ευσεβής πρώτα κατηγορεί τον εαυτό του. Είναι δυνατόν ο ευσεβής να κατηγορεί τον άλλον; Αν τον κατηγορεί είναι ευσεβής; Όχι!...
Η αδιάντροπη δικαιολογία είναι ίδιον των αμετανοήτων αμαρτωλών. Ο φονιάς ρίχνει την ευθύνη στο θυμό, ο κλέφτης στη φτώχεια, ο μοιχός στο πάθος του. Όμως όλα αυτά είναι ανόητες δικαιολογίες.
Διότι: Υπάρχουν φτωχοί που δεν κλέβουν. Υπάρχουν άνθρωποι με επιθυμίες που δεν μοιχεύουν, κλπ άρα, ούτε η φτώχεια, ούτε η επιθυμία, ούτε ο θυμός σπρώχνουν τον άνθρωπο στην αμαρτία, αλλά η θέλησή του, η διάθεσή του.
Ο Δαβίδ είδε απέναντί του την γυναίκα του Ουρία να λούζεται γυμνή (Β Βασ. 11,12). Και ήρθε σε πειρασμό, και μοίχευσε με αυτήν. Όταν μετανόησε, ομολόγησε την αμαρτία του ωμά και καθαρά: «ημάρτηκα τω Κυρίω» (Β Βασ. 12.13).
Θα μπορούσε βέβαια ο Δαβίδ να δικαιολογηθεί, και να πει: «Αμάρτησα γιατί είδα τη γυναίκα να ξεγυμνώνεται μπροστά μου. Γιατί λουζόταν μπρος στα μάτια μου». Ήξερε όμως πως αυτά ήταν ανόητες δικαιολογίες. Για αυτό και καταδίκασε τον εαυτό του, και έλαβε συγχώρεση από τον Κύριο. Και συ, αγαπητέ μου, πες στον Κύριο καθαρά το ήμαρτον» (Ιωάννης ο Χρυσόστομος)
«Όταν σε ελέγξει ο Πνευματικός και σου ειπεί, διατί να τα κάμης όλα αυτά; Τότε εσύ να μην ρίξεις την αφορμή σε άλλον τάχα, πως σε παρακίνησε, ούτε να προφασιστείς πως σε εσκέλισε ο Διάβολος, αλλά να κατηγορήσεις του λόγου σου και να πεις το κακό σου το κεφάλι σε όλα σου έφταιξε»
(άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, Διδαχή Α2)
(αρχ. Βασιλείου Μπακογιάννη, Εξομολόγηση & πνευματικός πατέρας σελ. 98-100)
«Ποιά είναι τα δύο κακά πράγματα
περί των οποίων οι άνθρωποι
με μεγαλύτερη ευχαρίστηση συζητούν;
Η αμαρτία των άλλων
και η δική μας δικαίωση.
(άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς)