... Έχεις ομιλητική ικανότητα και διδασκαλική χάρη; Μη νομίσεις εξ αιτίας αυτού ότι έχεις κάτι περισσότερο από τους άλλους. Γι’ αυτό προ πάντων οφείλεις να δείχνεις ταπεινοφροσύνη, διότι αξιώθηκες να λάβεις περισσότερες δωρεές˙ «Διότι εκείνος που του συγχωρέθηκαν περισσότερα, περισσότερη αγάπη θα δείξει». Πρέπει λοιπόν και να δείχνεις ταπεινοφροσύνη, διότι, ενώ παρέβλεψε τους άλλους, πρόσεξε ο Θεός εσένα. Να φοβάσαι γι’ αυτό˙ διότι πολλές φορές αυτό σου γίνεται αιτία και καταστροφής σου, αν δεν προσέχεις.
     Γιατί μεγαλοφρονείς; Επειδή διδάσκεις με λόγια; Αλλ’ είναι εύκολη αυτή η φιλοσοφία με λόγια˙ δίδαξέ με με τον τρόπο της ζωής σου˙ αυτή είναι η άριστη διδασκαλία. Λέγεις ότι πρέπει να είμαστε μετριόφρονες και απευθύνεις μακρό λόγο γι’ αυτό, και ρητορεύεις, και τα λόγια σου τρέχουν ανεμπόδιστα; Αλλά, λέγει, εκείνος είναι καλύτερος από σένα, εκείνος που με διδάσκει αυτό με έργα˙ διότι συνήθως δεν εναποτίθενται μέσα στην ψυχή τόσο εύκολα τα μαθήματα διδασκαλίας με τα λόγια, όσο με τα έργα˙ διότι, εάν δεν έχεις να δείξεις το έργο, όχι μόνο δεν ωφέλησες με τα λόγια, αλλά και προξένησες μεγαλύτερη βλάβη. Καλύτερα είναι να σιωπάς. Γιατί; Διότι μου καθιστάς αδύνατο το πράγμα˙ Εννοώ δηλαδή ότι, εάν συ, που λες τόσα πολλά, δεν κατορθώνεις να τα πράξεις, πολύ περισσότερο εγώ είμαι άξιος συγγνώμης, που δεν λέγω τίποτε. Γι’ αυτό λέγει ο προφήτης˙ «Στον δε αμαρτωλό είπε ο Θεός˙ Γιατί συ διδάσκεις τις εντολές μου;». Πράγματι αυτή η βλάβη είναι μεγαλύτερη, όταν, διδάσκοντας κανείς ωραία με τα λόγια, με τα έργα του πολεμεί τη διδασκαλία του.
     Αυτό έχει γίνει αιτία πολλών κακών στις εκκλησίες. Γι’ αυτό και συγχωρέστε με, παρακαλώ, που ο λόγος μου αυτός προς εσάς παρατείνεται επί πολύ χρόνο στο πάθος αυτό. Πολλά πολλοί κάμνουν, στεκόμενοι ανάμεσα στο πλήθος, για ν’ απευθύνουν μακρό λόγο˙ και αν μεν λάβουν χειροκροτήματα από το πλήθος, αυτό έγινε γι’ αυτούς ίσο με βασιλεία, αν όμως τελειώσουν το λόγο με σιγή, τότε λοιπόν η λύπη εξ αιτίας της σιγής έγινε γι’ αυτούς πολύ πιο χειρότερη από τη γέεννα. Αυτό έκανε άνω κάτω τις εκκλησίες, επειδή και σεις δεν ζητάτε ν’ ακούσετε λόγο κατανυκτικό, αλλά λόγο που έχει τη δύναμη να προξενήσει ευχαρίστηση και με πομπώδεις εκφράσεις και με την όλη σύνθεση των λόγων, σαν ακριβώς ν’ ακούτε τραγουδιστές και κιθαριστές˙ και εμείς ενεργώντας ψυχρά και ταλαίπωρα, ακολουθούμε τις επιθυμίες σας, ενώ πρέπει να ξερριξώνομε αυτές. Και γίνεται το ίδιο, όπως, αν κάποιος, πατέρας παιδιού μαλθακού πέρα από ό,τι πρέπει, ενώ είναι άρρωστο, του δώσει γλύκισμα και μάλιστα ψυχρό και όσα άλλα μόνο ευχαριστούν, ενώ για τα χρήσιμα δεν καταβάλλει καμιά φροντίδα, έπειτα, κατηγορούμενος από τους γιατρούς, απολογούνταν, λέγοντας˙ Τι να κάνω; δεν βαστώ να βλέπω το παιδί μου να κλαίει. Άθλιε και ταλαίπωρε και προδότη! (διότι δεν θα μπορούσαμε τον παρόμοιο να τον ονομάσομε πατέρα)˙ και πόσο προτιμότερο δεν είναι, αφού το λυπήσεις για σύντομο χρόνο, να του χαρίσεις για πάντα την υγεία, παρά την προσωρινή αυτή χάρη να την καταστήσεις αιτία παντοτινής λύπης;
     Αυτό παθαίνομε και εμείς, που καταγινόμαστε με ωραίες λέξεις και συνθέσεις φράσεων και αρμονία, με σκοπό πώς να ευχαριστήσομε, και όχι πώς να ωφελήσομε˙ πώς να θαυμασθούμε, και όχι πώς να διδάξομε˙ πώς να προξενήσομε ευχαρίστηση, και όχι πώς να συγκινήσομε˙ πώς να χειροκροτηθούμε και να φύγομε αφού λάβομε έπαινο, και όχι πώς να διορθώσομε τις συνήθειες. Πιστέψτε με, δεν ενεργώ διαφορετικά, όταν μιλώντας χειροκροτούμαι, διότι παθαίνω κάτι το ανθρώπινο κατά τη στιγμή εκείνη (διότι γιατί να μη πει κανείς την αλήθεια;), και χαίρομαι και ευχαριστούμαι, όταν όμως, αφού μεταβώ στο σπίτι μου, σκεφθώ ότι δεν ωφελήθηκαν καθόλου εκείνοι που με χειροκρότησαν, αλλ’, εάν έπρεπε και να ωφεληθούν σε κάτι, εξ αιτίας των χειροκροτημάτων και των επαίνων το έχουν χάσει, υποφέρω πολύ και στενάζω και δακρύζω, και, επειδή τα είπα όλα στα χαμένα, είναι τέτοια η διάθεσή μου, και λέγω προς τον εαυτό μου, ‘Ποιά η ωφέλειά μου από τους ιδρώτες, αφού οι ακροατές δεν θέλουν να ωφεληθούν σε κάτι από τους λόγους μου;' και πολλές φορές σκέφθηκα να θέσω νόμο που ν’ απαγορεύει τα χειροκροτήματα και να σας προτρέπει να ακούτε με ησυχία και πρέπουσα ευταξία.
     Αλλά συγχωρέστε με, παρακαλώ, και πιστέψτε με και, αν νομίζετε σωστό, ας επικυρώσομε από αυτή τη στιγμή το νόμο αυτό, να μη επιτρέπεται σε κανένα από τους ακροατές να χειροκροτεί όταν κάποιος ομιλεί, αλλ’ εάν θέλει να θαυμάζει, ας θαυμάζει με σιωπή˙ κανένας δεν εμποδίζει, αλλ’ όμως όλη η φροντίδα και η προθυμία σας ας συγκεντρώνεται στο να δέχεσθε τα λεγόμενα. Γιατί χειροκροτήσατε; Γι’ αυτό το πράγμα ορίζω το νόμο, σεις όμως δεν ανέχεσθε ούτε ν’ ακούσετε. Αυτό θα γίνει αιτία πολλών αγαθών και διδασκαλείο φιλοσοφίας. Και οι μη Χριστιανοί φιλόσοφοι μιλούσαν σε ακροατήριο και πουθενά κανένα χειροκρότημα δεν ακολουθούσε˙ και οι Απόστολοι μιλούσαν σε πλήθη λαού και πουθενά δεν αναφέρεται αυτό, ότι ενώ μιλούσαν εκείνοι διέκοπταν οι ακροατές τον ομιλητή με χειροκροτήματα. Αυτό θα είναι μεγάλο κέρδος για μας.
     Ας το επικυρώσομε λοιπόν αυτό˙ με ησυχία όλοι ν’ ακούμε και όλα να τα λέμε ενώ θα επικρατεί ησυχία. Διότι, εάν μεν φεύγαμε μετά τους κρότους έχοντας εκείνα που ακούσαμε, οπωσδήποτε και ούτε έτσι είναι χρήσιμος ο έπαινος (αλλά δεν θα μπορούσα ν’ ακριβολογήσω˙ ας μη με θεωρήσετε άξεστο), επειδή όμως φεύγοντας δεν έχομε τίποτε το επί πλέον, αντίθετα έχομε και βλάβη, ας εξαλείψομε το εμπόδιο, ας νικήσομε τα σκιρτήματα της καρδιάς, ας σταματήσομε τα πηδήματα της ψυχής. Ο Χριστός μίλησε στα πλήθη του λαού επάνω στο όρος, αλλά κανένας δεν είπε τίποτε, μέχρι που τελείωσε το λόγο. Δεν αποστερώ τα χειροκροτήματα από εκείνους που θέλουν να χειροκροτούν, αλλά τους κάμνω να είναι περισσότερο άξιοι θαυμασμού. Πολύ προτιμότερο είναι, αφού κανείς ακούσει με ησυχία, να χειροκροτεί με την ανάμνησή του καθ’ όλο το χρόνο και στην οικία του και στην αγορά, παρά, αφού τα κάνει όλα εδώ να αναχωρεί για το σπίτι του τελείως άδειος, μη έχοντας μαζί του την αίτια των χειροκροτημάτων. Πώς λοιπόν δεν είναι ο ακροατής άξιος για γέλια; πώς δεν θα θεωρηθεί μάλλον κόλακας και είρωνας, διότι δείχνει μεν ότι ο δάσκαλος μίλησε πολύ καλά, δεν μπορεί όμως να δείξει τι είπε; Αυτό είναι δείγμα κολακείας˙ διότι εκείνος μεν που άκουσε κιθαριστές και τραγουδιστές, πολύ εύλογα θα μπορούσε να πάθει αυτό, επειδή ο ίδιος δεν γνωρίζει να πει τα λόγια, όπου όμως δεν υπάρχει επίδειξη μέλους, ούτε φωνής, αλλά δύναμη νοημάτων και φιλοσοφίας, και στον καθένα είναι εύκολο να μιλήσει και να εκφωνήσει λόγο, πώς δεν είναι άξιος κατηγορίας εκείνος που δεν μπόρεσε να πει την αιτία, για την οποία επαίνεσε τον ομιλητή; Τίποτε δεν ταιριάζει τόσο πολύ στην εκκλησία, όσο η ευταξία. Ο θόρυβος είναι κατάλληλος στα θέατρα, στα λουτρά, στις πομπές και τις αγορές, εκεί όμως που η διδασκαλία είναι για τέτοιες αλήθειες, πρέπει να επικρατεί γαλήνη, ησυχία, εγκαρτέρηση και μεγάλη ασφάλεια.
     Αυτά σας παρακαλώ και σας ικετεύω όλους να τα γνωρίζετε˙ δεν παύω βέβαια και εγώ ο ίδιος ν’ αναζητώ παντός είδους τρόπους, με τους οποίους θα μπορέσω να ωφελήσω τις ψυχές σας. Δεν είναι και αυτός νομίζω μικρός τρόπος˙ δεν θα ωφελήσει μόνο εσάς, αλλά και εμένα. Δεν θα με αφήσει να εκτραπώ ούτε να επιθυμώ επαίνους και δόξα, ούτε να λέγω εκείνα που ευχαριστούν, αλλ’ εκείνα που ωφελούν˙ ούτε ν’ ασχολούμαι όλες τις στιγμές του χρόνου με ωραίες λέξεις και τη σύνθεση αυτών, αλλά ν’ αφιερώνω όλη τη δύναμή μου με την αναζήτηση νοημάτων. Μπες σε εργαστήριο ζωγραφικής και θα δεις να υπάρχει εκεί μεγάλη ησυχία. Λοιπόν και εδώ το ίδιο να συμβαίνει˙ καθόσον και εδώ με τα χρώματα της αρετής ζωγραφίζομε βασιλικές εικόνες και καμιά ιδιωτική.
     Γιατί αυτό; πάλι χειροκροτείτε; Δεν φαίνεται εύκολο το πράγμα, και αυτό δεν συμβαίνει εκ φύσεως, αλλά λόγω της μεγάλης συνήθειας δεν συνηθίσατε να το κατορθώνετε αυτό. Γραφίδα λοιπόν σ’ εμάς είναι η γλώσσα, τεχνίτης δε το άγιο Πνεύμα. Πες μου, στα μυστήρια μήπως υπάρχει κάποιος θόρυβος; μήπως κάποια ταραχή; Όταν βαπτιζόμαστε, όταν επιτελούμε όλα τα άλλα μυστήρια, δεν επικρατεί παντού ησυχία και σιωπή; Αυτό το κάλλος είναι κατασπαρμένο στον ουρανό. Γι’ αυτό κατηγορούμαστε από τους Έλληνες, ότι όλα τα κάμνομε από επίδειξη και φιλοδοξία. Αλλ’ αν αυτό εμποδισθεί, θα σβήσει και η υπερβολική αγάπη για τις πρωτοκαθεδρίες. Είναι αρκετό, αν κάποιος αγαπά τους επαίνους, το να αποσπά αυτούς μετά την ακρόαση, όταν συλλέγει τους καρπούς. Ναι παρακαλώ, ας επικυρώσομε αυτόν τον νόμο...  (ΕΠΕ 16Α,202-212)