ΠΤΩΧΕΙΑ

Ο Αδάμ ήταν γυμνός στην Εδέμ. Η πτωχεία συνεπώς είναι παραδείσια κατάσταση. Ο Αδάμ ήταν τόσο φτωχός όσο φτωχικά είναι τα ζώα – ήταν φτωχός σαν τον Άγιο Φραγκίσκο και σαν τον Χριστό.

Μετά την πτώση ο άνθρωπος δεν μπορούσε να είναι πλέον γυμνός, αλλά το μοναχικό ένδυμα είναι το πλησιέστερο στην παραδείσια γυμνότητα.

Η πτωχεία είναι επίσης αλήθεια, ενώ τα πλούτη μασκάρεμα. Φοράμε ρούχα για να καλύψουμε τον εαυτό μας και να κρύψουμε την εσώτερη γυμνότητά μας. Ο πλούτος και η ψευτιά είναι πράγματα συνώνυμα.

Τα πλούτη παραποιούν τα πράγματα. Ένα πλούσιο φόρεμα, ένα πλούσιο σπίτι νοθεύουν την πρωτογενή αυθεντικότητα των υλικών· αποκρύπτουν τη φυσική γυμνότητα των πραγμάτων, εξαπατούν.

Υπάρχει όμως ένα μεγαλείο στα φτωχά πράγματα, το μεγαλείο αυτού που είναι αληθινό. Κάτι πλούσιο είναι πάντοτε λιγότερο αληθινό από κάτι φτωχό. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Thoreau έχει πει πως είναι σημαντικό για κάποιον να είναι ικανός να βγαίνει έξω φορώντας μπαλωμένο παντελόνι. Το μεγαλείο των φτωχών πραγμάτων από πηλό και άχυρο, οι ξύλινες χειροτεχνίες ή το κοινό ξύλο, το άγριο, το τραχύ, το ακατέργαστο, αυτή είναι η γυμνότητα της ύλης. Είναι σαν το μεγαλείο του γυμνού κορμιού. Αυτού του είδους τα πράγματα έχουν το ίδιο απλό μεγαλείο που έχουν και τα έργα τέχνης, την υφή και το χρώμα.

Αν ο άνθρωπος δεν είχε χάσει την αθωότητά του, θα μπορούσε να βγαίνει στον δρόμο γυμνός. Η μόνη περιούσια του Αγίου Φραγκίσκου ήταν ένα ζευγάρι σανδάλια, μια τσάντα και ένα ζωνάρι (και κάποιες φορές παρατούσε ακόμη κι αυτά).

Η απατηλότητα του πλούτου έγκειται στη σύγχυση μεταξύ αυτού που έχουμε και αυτού που είμαστε. Νομίζουμε ότι είμαστε κάτι παραπάνω επειδή έχουμε κάτι παραπάνω. Αγοράζουμε ένα αμάξι και νομίζουμε πως αυτό το αμάξι έγινε τμήμα του εαυτού μας, σαν ένα επιπρόσθετο άκρο του κορμιού μας. Γι’αυτό και ο Άγιος Αυγουστίνος έχει πει πως το να χάνει κανείς τα πλούτη του είναι σαν να χάνει ένα μέλος του σώματός του. Και αν κάποιος θαυμάζει το αυτοκίνητό μας, εμείς νιώθουμε ότι θαυμάζει εμάς. Σκεφτόμαστε τα πράγματα που κατέχουμε ως μέρος του εαυτού μας, σαν ένα ασπόνδυλο με ένα κέλυφος που δεν του ανήκει. Γι’αυτό η ιδιοκτησία είναι μια νόθευση του εαυτού μας.

Ο πλούσιος άνθρωπος νομίζει πως είναι ό,τι έχει. Επιδεικνύει τα αποκτήματά του προκειμένου να γίνει ο ίδιος αντικείμενο θαυμασμού, σαν αυτά να ήταν αυτός. Θέλει να αξιολογείται με βάση αυτά που έχει και όχι με βάση αυτό που είναι. Ο Λατίνος ποιητής Προπέρτιος είδε την αληθινή αξία της πτωχείας, όταν καυχήθηκε ότι κέρδισε ένα κορίτσι με τα ποιήματά του και όχι με την περιουσία του.

Τα πλούτη είναι μια απάτη. Όποιος πιστεύει ότι κατέχει με συμβολαιογραφική πράξη ένα μεράδι αυτού του πλανήτη, είναι τόσο τρελός, όσο και εκείνοι οι Αμερικάνοι που προβάλλουν αξιώσεις εποίκησης της σελήνης, επειδή κάποιοι επιτήδειοι τους πούλησαν τίτλους ιδιοκτησίας. Ένα δάσος ή ένα λιβάδι δεν ανήκει σ’αυτόν  που έχει τίτλο ιδιοκτησίας του, αλλά στα πουλιά και τα ζώα που το χαίρονται, στο ζευγάρι εκείνο των ερωτευμένων που κάνει εκεί τον περίπατό του, ή στον ερημίτη που το κατοικεί. Αυτός που έχει τίτλο ιδιοκτησίας κατέχει μόνο ένα επίσημο χάρτινο ξέφτι, παραμορφωμένο από τις αποκρουστικές νομικές διατυπώσεις που κουβαλά.

Είμαστε κάτοχοι όλης της φύσης και όλης της γης και όλων των χωρών και του έναστρου ουρανού. Όμως τα χάνουμε όλα αυτά, αν περιορίσουμε την αίσθηση ιδιοκτησίας μας σε έναν αριθμό στρεμμάτων γης. Μπορούμε να κατέχουμε το σύμπαν ολόκληρο μόνο με το να είμαστε φτωχοί, όπως τα πουλιά που, μολονότι είναι φτωχά, έχουν στην κατοχή τους τον ουρανό, και όπως τα ψάρια που, μολονότι φτωχά και αυτά, έχουν στην κατοχή τους τη θάλασσα, και όπως ο Άγιος Φραγκίσκος που ήταν κάτοχος όλων των πραγμάτων. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Άγιος αυτός αποκαλούσε την πτωχεία «μεγάλο θησαυρό» («δεν είμαστε άξιοι ενός τόσο μεγάλου θησαυρού»!). Έλεγε πως η μεγαλύτερη πολυτέλεια είναι να κάθεσαι πάνω σε μια πέτρα και να τρως μια μπουκιά ψωμί, δίπλα στο ρυάκι και κάτω από τον γαλανό ουρανό. Οι φτωχοί πλούσιοι έχουν μόνο μία τραπεζαρία: τον τόπο όπου κάθονται να φάνε.

Είμαστε παιδιά του Θεού κι Εκείνος είναι Κύριος των πάντων. Ως παιδιά Του, είμαστε κι εμείς κύριοι όλου του πλούτου αυτού του κόσμου. Μας περιτριγυρίζουν πλούτη αμύθητα, και το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να απλώσουμε τα χέρια μας και να τα φτάσουμε. Μια χούφτα καθαρού νερού που δραπετεύει από τις χαραμάδες της παλάμης μου, δεν είναι μικρότερης αξίας από μια χούφτα διαμάντια. Του δίνουμε μικρότερη αξία μόνο επειδή υπάρχει σε αφθονία μέσα στη φύση. Ένα χρυσόψαρο στη λίμνη, ένα σμαραγδένιο βατραχάκι, ένα γυαλιστερό βότσαλο, ένα ξερόκλαδο που επιπλέει στο νερό – όλα αυτά είναι θησαυροί, έστω κι αν δεν πρόκειται ποτέ να επινοήσει κανείς γι’αυτά χρηματικό κοστολόγιο.

Όποιος αγοράζει έναν αγρό και βάζει ολόγυρά του φράχτη, χάνει την υπόλοιπη φύση και καθετί άλλο. Η πτωχεία των χριστιανών δεν σημαίνει ιδιοκτησία λίγων πραγμάτων, αλλά μηδενική ιδιοκτησία, ολοκληρωτική πενία, προκειμένου να κερδηθούν τα πάντα. Δεν περιορίζουμε τον εαυτό μας στη νόμιμη ιδιοκτησία κάποιων πραγμάτων, που κατοχυρώνεται από ένα χάρτινο ξέφτι. Διότι, τί είναι περισσότερο δικό μας από τον αέρα, τον ήλιο, τη γη, τον ουρανό και τη θάλασσα;

Και η πτωχεία είναι επίσης μια αρετή της Τριάδας, επειδή η ζωή του Θεού είναι κοινοτική, και καθένα από τα τρία θεία Πρόσωπα δίνει ολοκληρωτικά τον εαυτό Του στους άλλους. Στην Τριάδα δεν υπάρχει «δικό μου» και «δικό σου», παρότι υπάρχει «Εγώ» και «Εσύ».

Τα πλούτη είναι απατηλά και για έναν ακόμη λόγο: διότι σε κάνουν να πιστεύεις πως τα υλικά πράγματα μπορούν να εγκολπωθούν από μια πνευματική οντότητα σαν τη ψυχή. Στη Νικαράγουα είχαμε έναν δικτάτορα που δεν μπορούσε να χορτάσει τη βουλιμία του για γη. Άρπαζε ολοένα και περισσότερη γη, μα δεν ικανοποιούνταν ποτέ, επειδή, παρότι κράδαινε τίτλους ιδιοκτησίας, η γη δεν γινόταν δική του· κι όσο περισσότερα στρέμματα άρπαζε, τόσο παρέμενε φτωχός όπως πριν – κι έτσι συνέχιζε να θέλει κι άλλα, κι άλλα. Τα καταπράσινα λιβάδια με τις αγελάδες, τα δέντρα και τα ρυάκια που φιδογλιστρούσαν στα σπλάχνα τους, παρέμεναν το ίδιο ελεύθερα με πριν. Είχε τους τίτλους ιδιοκτησίας της γης, αλλά η γη δεν ήταν δική του. Οποιοσδήποτε βάδιζε πάνω της και απολάμβανε τη θέα, ή ψάρευε στο ποταμάκι κι ύστερα έφευγε χωρίς να αξιώνει τίποτα άλλο, ήτανε κάτοχος της γης, έστω κι αν ήταν ένας άνθρωπος δίχως τίτλους ιδιοκτησίας στα χέρια του.

Μόνο όταν δεν αξιώνουμε τίποτα, μόνο όταν παραιτούμαστε από τα πάντα, μπορούμε να τα κατέχουμε όλα. Γι’αυτό και ο απόστολος Παύλος λέει όποιος έχει κάτι πρέπει να συμπεριφέρεται σαν να μην έχει τίποτα, και όποιος αγοράζει κάτι πρέπει να φέρεται σαν να μην αγόρασε τίποτα, και όποιος παντρεύεται πρέπει να συμπεριφέρεται σαν να μην κατέχει κανέναν.

(από το βιβλίο, Αγάπη χαραμάδα της αιωνιότητας, του Ερνέστο Καρντενάλ)