Γι’ αυτό άνθιζαν τα δικά μας πράγματα κατά τους καιρούς εκείνους, γιατί έτσι συνδέονταν οι μαθητές με τους διδασκάλους και οι διδάσκαλοι με τους μαθητές. Γιατί βέβαια ο Παύλος δε μιλάει μόνο γι’ αυτούς αλλά και για πολλούς άλλους. Πραγματικά γράφοντας στους Εβραίους, στους Θεσσαλονικείς και στους Γαλάτες, μαρτυρεί μεγάλη επίθεση πειρασμών σε όλους και δείχνει με όσα έγραφε πως και διώκονταν και εξορίζονταν από την πατρίδα τους και έχαναν τις περιουσίες τους και κινδύνευε ακόμη και η ζωή τους. Και όλη τους η ζωή ήταν γεμάτη αγώνες και δε θα απέφευγαν να ακρωτηριασθούν ακόμη και τα ίδια τα μέλη τους για χάρη των διδασκάλων.
Γράφοντας λοιπόν στους Γαλάτες έλεγε «γιατί βεβαιώνω για σας πώς αν ήταν δυνατό θα βγάζατε τα μάτια σας και θα μου τα δίνατε». Και τον Επαφρά επίσης, που βρισκόταν στις Κολοσσές, τον επαινεί πάλι για τα ίδια πράγματα, αφού είπε «αρρώστησε και κινδύνεψε να πεθάνει, αλλά ο Θεός τον ελέησε και όχι μόνο αυτόν, αλλά και εμένα, για να μη μου προστεθεί λύπη επάνω σε άλλη». Και είπε έτσι δείχνοντας πώς δίκαια επρόκειτο να λυπηθεί για το θάνατο του μαθητή του. Και την αρετή του πάλι αποκαλύπτει σε όλους, λέγοντας τα εξής: «πλησίασε να πεθάνει, βάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή του, για να αναπληρώσει την έλλειψη της υπηρεσίας σας προς εμένα». Τί μπορεί να υπάρξει πιο μακάριο από εκείνους και τί πιο άθλιο από μας; γιατί εκείνοι πρόσφεραν για τους διδασκάλους τους και το αίμα και τη ζωή τους, ενώ εμείς δεν τολμούμε πολλές φορές ούτε ένα απλό λόγο να πούμε για τους κοινούς πατέρες, αλλά ακούοντας να βλασφημούνται και να κακολογούνται πολύ και από τους δικούς μας και από τους ξένους, δεν αποστομώνουμε εκείνους που τα λέγουν, δεν τους εμποδίζομε, δεν τους ελέγχουμε.
     Και μακάρι λοιπόν να μην αρχίζαμε εμείς οι ίδιοι αυτή την κατηγορία. Τώρα όμως μπορεί να δει κανείς να γίνονται στους άρχοντες πειράγματα και προσβολές όχι τόσα από τους απίστους, όσα απ’ αυτούς που φαίνονται ότι είναι πιστοί και βρίσκονται μαζί μας. Ακόμη λοιπόν θα ζητήσουμε να βρούμε από πού έγινε τόσο μεγάλη αδιαφορία και περιφρόνηση της ευλάβειας, όταν συμπεριφερόμαστε με τόση απέχθεια προς τους πατέρες μας; Γιατί δεν υπάρχει, πραγματικά δεν υπάρχει τίποτε που θα μπορούσε να διαλύσει και να καταστρέψει την Εκκλησία, ή καλύτερα δεν είναι δυνατό να γίνει αυτό τόσο εύκολα από αλλού, παρά μόνο όταν δεν είναι δεμένοι με πολλή ακρίβεια οι μαθητές με τους διδασκάλους και τα παιδιά με τους πατέρες και οι πιστοί με τους προϊσταμένους. Έπειτα αν κανείς κακολογήσει τον αδελφό του, εμποδίζεται από την ανάγνωση των θείων Γραφών, γιατί λέγει ο Θεός, «γιατί παίρνεις στο στόμα σου τη διαθήκη μου;», στη συνέχεια όμως αναφέροντας την αιτία πρόσθεσε: «καθόσον και κατηγορούσες τον αδελφό σου». Και όταν κατηγορείς τον πνευματικό πατέρα, θεωρείς τον εαυτό σου άξιο να περάσει τα πρόθυρα του ναού; και πώς μπορεί να έχει δικαιολογία αυτό; Αν λοιπόν αυτοί που κακολογούν τον πατέρα ή τη μητέρα τους καταλήγουν σε θάνατο, ποιά τιμωρία θα αξίζει εκείνος που τολμάει να κακολογεί αυτόν που είναι πολύ πιο αναγκαίος και καλύτερος από τους γονείς εκείνους; Και δε φοβάται μήπως ανοίξει η γη και τον αφανίσει εντελώς ή πέσει κεραυνός από τον ουρανό και κατακάψει τη γλώσσα που κατηγορεί;
     Δεν άκουσες τί έπαθε η αδελφή του Μωϋσή όταν κατηγόρησε τον αρχηγό; πώς έγινε ακάθαρτη και έπεσε σε λέπρα και υπέμεινε τη χειρότερη ατιμία και παρ’ όλο που ο αδελφός της παρακαλούσε και εκλιπαρούσε το Θεό δε βρήκε καμιά συγγνώμη, αλλά αν και είχε εκθέσει δίπλα στο ποτάμι τον άγιο εκείνο και συντέλεσε στην ανατροφή του με το να γίνει η μητέρα του τροφός του και βοήθησε από την αρχή να μην τραφεί από ξένο χέρι το παιδί και αργότερα έγινε αρχηγός στις γυναίκες, όπως ακριβώς ο Μωϋσής, και υπέφερε μαζί του όλα τα δεινά και ήταν αδελφή του Μωϋσή, τίποτε όμως απ’ όλα αυτά δεν κέρδισε στο ν’ αποφύγει την οργή του Θεού για την κακολογία της; Αλλά και ο Μωϋσής, που έσωσε τόσο πολύ λαό, μετά την ανέκφραστη εκείνη ασέβεια, ικετεύοντας και ζητώντας ο ίδιος συγγνώμη για χάρη της αδελφής της, δεν μπόρεσε να εξιλεώσει το Θεό, αλλά και δεχόταν αυστηρή επιτίμηση, για να μάθουμε εμείς πόσο κακό είναι το να κακολογεί κανείς τους άρχοντες και να κρίνει τη ζωή των άλλων. Γιατί πραγματικά την ημέρα εκείνη θα μας καταδικάσει οπωσδήποτε ο Θεός όχι μόνο από τις αμαρτίες μας αλλά και από τις κρίσεις μας για τους άλλους και πολλές φορές εκείνο που από τη φύση του είναι ελαφρό αμάρτημα, αυτό γίνεται φοβερό και ασυγχώρητο με την κρίση εκείνου που αμαρτάνει για άλλον.
    Ίσως αυτό είναι ασαφές. Θα προσπαθήσω λοιπόν να το κάνω σαφές. Αμάρτησε κάποιος. Άλλον που έκανε την ίδια αμαρτία τον καταδίκασε αυστηρά. Την ημέρα εκείνη δεν επισύρει τόση τιμωρία, όση απαιτεί η φύση της αμαρτίας, αλλά μεγαλύτερη από διπλάσια και τριπλάσια. Γιατί όχι επειδή αμάρτησε, αλλ΄ επειδή τιμώρησε αυστηρά άλλον που διέπραττε τις ίδιες αμαρτίες, θα του επιβάλει την τιμωρία ο Θεός. Και ότι αυτό είναι αληθινό θα σας το κάνω, όπως σας υποσχέθηκα, περισσότερο φανερό απ’ αυτά που έχουν γίνει και έχουν συμβεί. Ο Φαρισαίος, αν και βέβαια ο ίδιος δεν αμάρτησε καθόλου, αλλά έζησε με δικαιοσύνη και μπορούσε να πει πολλά κατορθώματα, επειδή καταδίκασε τον τελώνη, τον άρπαγα και πλεονέκτη και άδικο, καταδικάσθηκε τόσο πολύ, ώστε να τον περιμένει μεγαλύτερη τιμωρία από του τελώνη. Αν όμως αυτός, που δεν αμάρτησε καθόλου ο ίδιος και καταδίκασε με λόγια μόνο άλλον αμαρτωλό που σε όλους ήταν γνωστός για τις παρανομίες του, επέσυρε τόσο μεγάλη τιμωρία, εμείς που, ενώ κάνουμε πολλές αμαρτίες κάθε ημέρα, καταδικάζουμε τη ζωή των άλλων που δεν είναι φανερή σε κανέναν ούτε γνωστή, σκέψου πόση τιμωρία θα υποστούμε, πώς θα χάσουμε κάθε συγγνώμη γιατί λέγει, «με το κριτήριο που κρίνετε, θα κριθείτε και σεις».
   Γι’ αυτό λοιπόν σας ικετεύω και σας συμβουλεύω και σας παρακαλώ να εγκαταλείψετε την κακή αυτή συνήθεια. Γιατί τους ιερείς, όταν τους κακολογούμε, δε θα τους βλάψουμε καθόλου, όχι μόνο αν τα λεγόμενα είναι ψεύτικα, αλλά και αν ακόμη είναι αληθινά. Επειδή και ο Φαρισαίος δεν έβλαψε καθόλου τον τελώνη, αλλά και τον ωφέλησε, μολονότι βέβαια έλεγε την αλήθεια γι’ αυτόν. Εμείς όμως θα ρίξουμε τον εαυτό μας στα χειρότερα κακά, επειδή και ο Φαρισαίος έσυρε το ξίφος εναντίον του και έφυγε αφού δέχθηκε καίριο χτύπημα. Για να μην πάθουμε λοιπόν και εμείς τα ίδια, ας εξουσιάζουμε την ακόλαστη γλώσσα. Γιατί, αν εκείνος δεν ξέφυγε, επειδή κακολόγησε τον τελώνη, εμείς που κακολογούμε τους πατέρες μας ποιά απολογία θα έχουμε; Αν η Μαρία τιμωρήθηκε τόσο πολύ επειδή βλασφήμησε μια φορά τον αδελφό της, ποιά ελπίδα σωτηρίας θα έχουμε εμείς, όταν με άπειρες ύβρεις περιλούζουμε καθημερινά τους άρχοντες; Και ας μη μου λέγει κανείς ότι ‘εκείνος ήταν ο Μωϋσής’, γιατί θα μπορέσω και εγώ να πω ότι ‘και εκείνη ήταν η Μαρία’. Άλλωστε, για να το μάθεις και αυτό καλά, ότι δηλαδή και αν ακόμη οι ιερείς είναι ένοχοι για κατηγορίες, ούτε έτσι σου επιτρέπεται να κρίνεις τη ζωή τους; άκουσε τί λέγει ο Χριστός για τους άρχοντες των Ιουδαίων: «στη έδρα του Μωϋσή κάθισαν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι. Όλα λοιπόν όσα σας λέγουν να κάμνετε, να τα κάμνετε, αλλά να μην ενεργείτε σύμφωνα με τα έργα τους».
    Και τί θα μπορούσε να υπάρξει χειρότερο από εκείνους που ο ζήλος τους κατέστρεψε τους μαθητές τους; Αλλ΄ όμως ούτε έτσι τους κατέβασε από το αξίωμα, ούτε τους έκαμε ευκαταφρόνητους στους αρχόμενους. Και πολύ σωστά. Γιατί αν οι αρχόμενοι καταλάβουν αυτή την εξουσία, θα τους δούμε να τους καθαιρούν όλους και να τους κατεβάζουν από το βήμα. Γι’ αυτό και ο Παύλος, όταν έβρισε τον αρχιερέα των Ιουδαίων και είπε, «εσένα θα σε χτυπήσει ο Θεός, τοίχε ασβεστωμένε, και συ κάθεσαι για να με κρίνεις;», επειδή άκουσε κάποιους να τον αποστομώνουν και να λέγουν, «τον αρχιερέα του Θεού βρίζεις;», θέλοντας να δείξει πόσο σεβασμό και τιμή πρέπει να απονέμει κανείς στους άρχοντες, τί λέγει; «Δεν ήξερα ότι ήταν αρχιερέας του Θεού». Γι’ αυτό και ο Δαβίδ, όταν συνέλαβε το Σαούλ να παρανομεί και να έχει φονικές διαθέσεις και να αξίζει για πολύ μεγάλη τιμωρία, όχι μόνο λυπήθηκε τη ζωή του, αλλ΄ ούτε ανέχθηκε να ξεστομίσει σ’ αυτόν λόγο προσβλητικό και αναφέρει την αιτία λέγοντας, «είναι χρισμένος από τον Κύριο».
    Και όχι μόνο από εδώ, αλλά και από αλλού μπορεί πάρα πολύ καλά να δει κανείς πώς πρέπει ο πιστός να στέκεται μακριά από το να διορθώνει τη διαγωγή των ιερέων. Όταν λοιπόν κάποτε μεταφερόταν η κιβωτός, κάποιοι από τους λαϊκούς, επειδή στήριξαν την κιβωτό όταν την είδαν να γέρνει και να πέφτει, τιμωρήθηκαν στον ίδιο τον τόπο, αφού χτυπήθηκαν από τον Κύριο και έμειναν νεκροί. Και όμως δεν έκαναν τίποτε το άτοπο. Γιατί δεν ανέτρεπαν την κιβωτό, αλλά ενώ επρόκειτο να ανατραπεί και να πέσει κάτω τη στήριξαν. Αλλά για να μάθεις πολύ καλά το αξίωμα των ιερέων και πώς δεν επιτρέπεται να διορθώνει αυτά τα πράγματα όποιος βρίσκεται κάτω απ’ αυτούς και ανήκει στην τάξη των λαϊκών, τους θανάτωσε μπροστά στο πλήθος, φοβίζοντας πάρα πολύ όλους τους άλλους και πείθοντάς τους να μην πλησιάζουν ποτέ στα άδυτα της ιερωσύνης. Γιατί αν έφθανε ο καθένας, με πρόφαση να διορθώσει τα κακώς γινόμενα, να μπαίνει στο αξίωμα της ιερωσύνης, ούτε πρόφαση για διόρθωση θα λείψει ποτέ, ούτε άρχοντα ούτε λαό θα ξεχωρίζουμε, αφού όλοι θα έχουν αναμιχθεί μεταξύ τους.
     Και ας μη νομίσει κανείς πώς τα λέγω αυτά για να κατηγορήσω τους ιερείς (γιατί με τη χάρη του Θεού δείχνουν, όπως και σεις γνωρίζετε, καλωσύνη σε όλους και σε κανένα δεν έχουν δώσει ποτέ καμιά αφορμή), αλλά για να μάθετε εσείς ότι, και αν ακόμη είχατε κακούς πατέρες και αφόρητους διδασκάλους, ούτε έτσι ήταν ακίνδυνο για σας ούτε ασφαλές να τους βλασφημείτε και να τους βρίζετε. Αν λοιπόν για τους σωματικούς γονείς κάποιος σοφός λέγει, «και αν ακόμη εξασθενήσει η σύνεσή του να είσαι επιεικής απέναντί του» (γιατί τί ανάλογο θα τους αποδώσεις με εκείνο που σου έδωσαν αυτοί;), πολύ περισσότερο για τους πνευματικούς πρέπει να τηρεί κανείς αυτό το νόμο και ο καθένας μόνος του να εξετάζει και να προσέχει τη δική του ζωή, για να μην ακούσουμε την ημέρα εκείνη, «υποκριτή, γιατί βλέπεις το σκουπιδάκι που είναι στο μάτι του αδελφού σου, και δε νιώθεις το δοκάρι που είναι στο μάτι σου;». Γιατί πραγματικά έργο των υποκριτών είναι το να φιλούν δημόσια και όταν τους βλέπουν όλοι τα χέρια των ιερέων και να αγγίζουν τα γόνατά τους και να τους παρακαλούν να προσεύχονται για χάρη τους και να τρέχουν στις πόρτες τους όταν χρειάζονται βάπτισμα, ενώ στο σπίτι και στις αγορές αυτούς που μας είναι αίτιοι και υπηρέτες σε τόσα αγαθά τους περιλούζουν με άπειρες ύβρεις ή όταν άλλοι τους βρίζουν το ανέχονται.
     Γιατί, αν πραγματικά είναι κακός ο πατέρας, πώς νομίζεις ότι είναι αξιόπιστος υπηρέτης της μυσταγωγίας των φρικτών μυστηρίων; Αν όμως σου φαίνεται πώς είναι αξιόπιστος υπηρέτης αυτών των μυστηρίων, για ποιό λόγο ανέχεσαι να τον κακολογούν άλλοι και δεν τους κλείνεις το στόμα ούτε αγανακτείς ούτε δυσανασχετείς, για να πάρεις μεγάλο μισθό από το Θεό και τον έπαινο από τους ίδιους τους κατηγόρους; Γιατί και αν ακόμη είναι χίλιες φορές υβριστές, οπωσδήποτε θα σε επαινέσουν και θα δεχθούν τη φροντίδα σου για τους πατέρες, όπως πάλι, αν δεν το κάμνουμε αυτό, όλοι θα μας κατηγορήσουν, ακόμη και αυτοί που κακολογούν. Και όχι μόνο αυτό είναι το φοβερό, αλλά και το ότι και εκεί θα τιμωρηθούμε με τη χειρότερη τιμωρία. Γιατί τίποτε δεν καταστρέφει τόσο τις Εκκλησίες, όσο αυτή η αρρώστια. Και όπως ένα σώμα που δεν είναι με ακρίβεια συνδεμένο με τη σύνδεση των νεύρων γεννάει πολλές αρρώστιες και κάνει τη ζωή αφόρητη, έτσι και μία Εκκλησία που δεν είναι περιζωσμένη με την ισχυρή και στερεή αλυσίδα της αγάπης γεννάει άπειρους πολέμους, αυξάνει την οργή του Θεού και γίνεται αιτία πολλών πειρασμών. (ΕΠΕ 27,77-89)