1. ΔΙΔΑΧΗ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ(απόσπασμα)
(Ο συγγραφέας του έργου δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί. Κατά τη γνώμη των ειδικών δεν μπορεί να ήταν απόστολος, αλλά δεν αποκλείεται να ήταν μαθητής αποστόλου. Είναι επίσης πιθανόν να πρόκειται για περισσότερους από έναν συγγραφείς, γιατί το έργο παρουσιάζει εσωτερικές παραλλαγές, επαναλήψεις και προσθήκες στο αρχικό κείμενο. Ως τόπος συγγραφής του αναφέρεται η Αίγυπτος,η Μ.Ασία και η Ελλάδα, αλλά φαίνεται ότι μάλλον γράφτηκε στη Συρία. Και για το χρόνο συγγραφείς του οι κριτικοί δεν είναι σύμφωνοι. Το τοποθετούν από το 50 ως το 230 μ.Χ. Το πιθανότερο είναι ότι το έργο περιέχει αρχαιότατα στοιχεία της εκκλησιαστικής ζωής, τα οποία συμπληρώθηκαν στις αρχές του 2ου αιώνα με νεώτερα. (Π.Χρήστου,Ελληνική Πατρολογία,τομ Β σελ. 33)
(«…ενώ η τελική σύνταξη του έργου έγινε μάλλον μεταξύ των ετών 90-110, η πηγή του ως προς τις «οδηγίες» περί ευταξίας εκκλησιαστικής είναι παλαιότερη,ίσως των ετών 60-70.» (Στυλιανού Παπαδοπούλου,Πατρολογία Α σελ. 172)
Το Κείμενο:
Θ' παράγραφος
1. «Οσο για την ευχαριστία, να ευχαριστείτε ως εξής:
2. Πρώτα για το ποτήριο, Σε ευχαριστούμε, Πατέρα μας, για το άγιο αμπέλι του υιού σου Δαβίδ, που μας το έκανες γνωστό μέσω του Υιού σου Ιησού. Σε σένα ανήκει η δόξα αιώνια.
3. Και για το κομμάτι του άρτου να λέτε: Σε ευχαριστούμε, Πατέρα μας, για τη ζωή και τη γνώση που μας έδωσες, μέσω του Υιού σου Ιησού. Σε σένα ανήκει η δόξα αιώνια.
4. Όπως αυτό το κομμάτι του άρτου ήταν σκορπισμένο πάνω στα βουνά και αφού συγκεντρώθηκε έγινε ένα, έτσι να συγκεντρωθεί η Εκκλησία σου από τα πέρατα της γης στη βασιλεία σου, γιατί σε σένα ανήκει η δόξα και η δύναμη, μέσω του Ιησού Χριστού, αιώνια.
5. Όμως κανένας να μην τρώει ούτε να πίνει από τα ευχαριστιακά είδη, παρά μόνο όσοι έχουν βαπτιστεί στο όνομα του Κυρίου. Γιατί για αυτό έχει πει ο Κύριος «μη δίνετε το άγιο στα σκυλιά» (Ματθ. 7,6)
ΙΔ' παράγραφος
1. Την Κυριακή του Κυρίου αφού συγκεντρωθείτε να προσφέρετε άρτο και να εκπέμπετε ευχαριστήριες ευχές, αφού προηγουμένως εξομολογηθείτε τα παραπτώματά σας, για να είναι η προσφορά σας καθαρή.
2. όποιος όμως έχει διαφορές με το φίλο του να μη συμμετέχει στη συνάθροιση μαζί σας, μέχρι να συμφιλιωθούν, για να μη βεβηλωθεί η θυσία σας.
3. Γιατί αυτή είναι η θυσία για την οποία λέχθηκε από τον Κύριο «σε κάθε τόπο και χρόνο να μου προσφέρετε θυσία καθαρή, επειδή είμαι μεγάλος βασιλιάς, λέει ο Κύριος, και το όνομά μου θαυμάζεται μεταξύ των εθνών» (Μαλαχίας 1,11)
ΙΣΤ΄ παράγραφος
2. Να συναθροίζεστε συχνά επιζητώντας αυτά που ανήκουν στις ψυχές σας.
(εκδόσεις ΕΠΕ, κείμενο και μετάφραση, οι υπογραμμίσεις δικές μας)
2. ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ & ΜΑΡΤΥΣ & ΑΠΟΛΟΓΗΤΗΣ (110-165 μ.Χ.)
(γράφτηκε το 147 μ.Χ. ή γύρω στο 150 μ.Χ. Τόπος συγγραφής η Ρώμη κατά τον Π. Χρήστου, μεταξύ των ετών 150 και 155 κατά τον Στυλιανό Παπαδόπουλο)
Το κείμενο:
Απολογία Α (απόσπασμα), παράγραφοι
65. Εμείς λοιπόν, αφού βαπτίσουμε με αυτόν τον τρόπο εκείνον ο οποίος έχει πειστεί και συμφωνήσει, τον οδηγούμε στους λεγομένους αδελφούς, όπου είναι συναθροισμένοι, για να απευθύνουμε με δύναμη κοινές ευχές για τους εαυτούς μας, για αυτόν που φωτίστηκε και για όλους τους άλλους παντού, για να καταξιωθούμε, αφού μάθαμε τα αληθινά, να βρεθούμε με τα έργα καλοί πολίτες και φύλακες των εντολών, για να σωθούμε με την αιώνια σωτηρία.
Όταν τελειώσουμε τις ευχές ασπαζόμαστε μεταξύ μας με φίλημα.
Έπειτα προσφέρεται στον προεστώτα (τον επίσκοπο ή ιερέα που προεξάρχει) των αδελφών άρτος και ποτήριο νερού και κράματος κρασιού, και αυτός αφού τα πάρει αναπέμπει αίνο και δόξα στον Πατέρα του σύμπαντος με το όνομα του Υιού και του αγίου Πνεύματος και για πολλή ώρα προσφέρει ευχαριστία για να αξιωθούμε να λάβουμε αυτά από αυτόν.
Όταν λοιπόν αυτός τελειώσει τις ευχές και την ευχαριστία, όλος ο παρών λαός επευφημεί λέγοντας, «αμήν». Το αμήν στην εβραϊκή γλώσσα σημαίνει «γένοιτο» (=μακάρι να γίνει έτσι). Αφού ο προεστώς αναπέμψει την ευχαριστήρια ευχή και όλος ο λαός επευφημήσει, οι ονομαζόμενοι σε εμάς διάκονοι δίνουν στον καθένα από τους παρόντες να μεταλάβει από τον αγιασμένο άρτο και κρασί και νερό και μεταφέρουν επίσης στους απόντες.
(Αυτή η ευχαριστία είναι η συνδεδεμένη με την τελετή του βαπτίσματος. Πιο κάτω περιγράφεται η κατά Κυριακήν αυτοτελώς τελούμενη ευχαριστία).
66. Η τροφή αυτή ονομάζεται σε εμάς ευχαριστία, στην οποία δεν επιτρέπεται να μετέχει κανείς άλλος εκτός από αυτόν που πιστεύει ότι τα διδάγματά μας είναι αληθινά, και λούστηκε με το υπέρ αφέσεως αμαρτιών και αναγέννησης λουτρό (=βάπτισμα) και ζει έτσι όπως δίδαξε ο Χριστός.
Διότι δεν λαμβάνουμε αυτά ως κοινό άρτο και ως κοινό ποτό, αλλά με τον τρόπο με τον οποίο ο Ιησούς Χριστός ο Σωτήρας μας αφού σαρκώθηκε με το λόγο του Θεού πήρε και σάρκα και αίμα για τη σωτηρία μας, με τον ίδιο τρόπο διδαχτήκαμε ότι, και η τροφή η οποία αγιάστηκε με την ευχή του λόγου που προέρχεται από αυτόν, από την οποία το αίμα και οι σάρκες μας τρέφονται κατά μετουσίωση, είναι σάρκα και αίμα αυτού του Ιησού που σαρκώθηκε.
Διότι οι Απόστολοι στα γραμμένα από αυτούς απομνημονεύματα, τα οποία ονομάζονται ευαγγέλια, παρέδωσαν ότι έτσι διατάχτηκε σε αυτούς. Ο Ιησούς αφού πήρε άρτο και ευχαρίστησε, είπε, «αυτό να κάνετε στην ανάμνησή μου, αυτό είναι το σώμα μου, ομοίως αφού πήρε το ποτήρι και ευχαρίστησε είπε, αυτό είναι το αίμα μου». Και μόνο σε αυτούς μετέδωσε. Μιμούμενοι αυτό οι πονηροί δαίμονες δίδαξαν να γίνεται και στα μυστήρια του Μίθρα. Πράγματι γνωρίζετε ή μπορείτε να μάθετε ότι στις τελετές αυτού που μυείται τοποθετείται άρτος και ποτήριο νερού.
67. Εμείς μετά από αυτά υπενθυμίζουμε πάντα ο ένας στον άλλο αυτά τα πράγματα. Και αυτοί που έχουν (οι εύποροι) βοηθούμε όλους αυτούς που στερούνται και είμαστε πάντοτε μαζί. Για όλα όσα δεχόμαστε ευλογούμε τον ποιητή του σύμπαντος μέσω του Υιού του Ιησού Χριστού και μέσω του αγίου Πνεύματος.
Και κατά την ημέρα που λέγεται «του ηλίου»(=Κυριακή) γίνεται συνάθροιση στο ίδιο μέρος όλων των πιστών, που κατοικούν είτε σε πόλεις είτε στην ύπαιθρο, και διαβάζονται τα απομνημονεύματα των αποστόλων ή τα συγγράμματα των προφητών, όσο επιτρέπει ο χρόνος.
Έπειτα, αφού παύσει ο αναγνώστης, ο προεστώς νουθετεί με λόγο και προσκαλεί σε μίμηση αυτών των καλών. Έπειτα σηκωνόμαστε όλοι μαζί και απευθύνουμε ευχές (=προσευχές).
Και, όπως είπαμε προηγουμένως, αφού παύσουμε εμείς την ευχή προσφέρεται άρτος και οίνος και νερό, ενώ ο προεστώς αναπέμπει, ανάλογα με τη δύναμή του, ομοίως ευχές και ευχαριστίες και ο λαός επευφημεί λέγοντας το «αμήν», και γίνεται στον καθένα η διάδοση και η μετάληψη αυτών για τα οποία ευχαριστήσαμε (των καθαγιασμένων), και στέλνονται στους απόντες.
Όσοι επίσης είναι εύποροι και θέλουν δίνουν ο καθένας κατά την προαίρεσή του ό,τι θέλουν και αυτά που μαζεύτηκαν κατατίθενται στον προεστώτα, και αυτός βοηθά ορφανά και χήρες, αυτούς που στερούνται οικονομικά μέσα λόγω ασθένειας ή άλλης αιτίας, αυτούς που βρίσκονται στις φυλακές και τους παρεπιδημούντες ξένους, και γίνεται κηδεμόνας γενικώς όλων όσων βρίσκονται σε ανάγκη.
Πραγματοποιούμε τη συγκέντρωση όλοι μαζί την ημέρα «του ηλίου», για τον λόγο ότι αυτή είναι η πρώτη ημέρα κατά την οποία ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο μετατρέποντας το σκοτάδι και την ύλη, και ο Ιησούς Χριστός, ο Σωτήρας μας, αναστήθηκε από τους νεκρούς κατά την ίδια ημέρα…»
(εκδόσεις ΕΠΕ, η μετάφραση βασίστηκε σε αυτήν των εκδόσεων ΕΠΕ), Σημείωση: οι υπογραμμίσεις δικές μας που φανερώνουν τα αναλλοίωτα και διαχρονικά βασικά στοιχεία και μέρη της Θείας Λειτουργίας τότε και σήμερα στην Εκκλησία μας!)