Μεγάλου Βασίλείου
Οι «δικαιολογίες»: το κακό να νικιέται πρώτα μέσα μας
Καμία κακία – οργή, μνησικακία, φθόνος, φιλονικία – λέει ο Μέγας Βασίλειος, να μην προέρχεται από εμάς. Ίχνος κακίας, ούτε πράξη, ούτε λόγος, ούτε καν χειρονομία ή έκφραση του προσώπου. Οι νέοι άνθρωποι νιώθουν, συνήθως, πολύ περισσότερο διαθέσιμοι από τους ενήλικες να μπουν σε έναν τέτοιο αγώνα με τον εαυτό τους. Η ιδέα ότι μπορούν «να σταματούν το κακό» τους ενδιαφέρει, και δεν τους αρκεί φυσικά η δημιουργία μιας άψογης μάσκας κάτω από την οποία θα κρύβονται.
Τι γίνεται όμως με τους άλλους, όταν εμείς αρχίζουμε αυτόν τον αγώνα; Δεν είναι αρκετή δικαιολογία για τα λάθη μας, συνεχίζει ο Βασίλειος, ότι προηγουμένως κάποιος μας στενοχώρησε. Γιατί όμως να μην «πληρώνουμε τους άλλους με το ίδιο νόμισμα», όταν φταίνε; Η απάντηση είναι ότι έτσι, αντί να σταματάει, το κακό πολλαπλασιάζεται. Και συμμετέχουμε και εμείς πια σε αυτό, ανοίγοντας την πόρτα σε περισσότερη πικρία, ασυνεννοησία, εκδικητικότητα. Να κάτι που μοιάζει να ξεκαθαρίζει το τοπίο για όσους επιθυμούν πραγματικά να αγωνιστούν: δεν έχει σημασία γιατί κάνουμε το κακό, σημασία έχει ότι κάνουμε κακό.
Ας αντιστρέψουμε λίγο τα πράγματα: έχουμε σκεφτεί πόσο διδακτικοί μπορούν να μας φανούν οι άλλοι στον αγώνα κατά της κακίας; Μπορούμε να λειτουργήσουμε σαν τους αθλητές, που ξέρουν ότι τα εμπόδια δυναμώνουν τους μυς τους για το τρέξιμο. Αξίζει εδώ να αναφερθούμε σε μια επιστολή που στέλνει ένας Ρώσος πνευματικός, ο στάρετς Μακάριος της μονής της Όπτινα σε κάποιον που δυσκολεύεται να ελέγξει το θυμό του. Ο άνθρωπος αυτός ήταν δάσκαλος και διαμαρτυρόταν για τις αταξίες των μαθητών του. «Γενναία πολέμησε τα ξεσπάσματα του θυμού σου», του γράφει ο στάρετς. «Ο θυμός είναι ένα από τα σοβαρότερα πάθη σου, αλλά δε θα μπορούσες ποτέ να γιατρευτείς από αυτό, αν δεν το συνειδητοποιούσες. Επομένως τα παιδιά, που με τις αταξίες τους σε νευριάζουν, είναι τα όργανα του Θεού για τη διόρθωσή σου. Ευχαρίστησέ τα γι’ αυτό από τα βάθη της καρδιάς σου. Είναι καλύτερα να μην τα μαλώνεις όταν βρίσκεσαι σ’ αυτή την ταραγμένη ψυχική κατάσταση. Και για σένα θα είναι πιο ωφέλιμο, αλλά και για τα παιδιά σου πιο αποτελεσματικό, αν αργότερα συζητήσεις ήρεμα μαζί τους και τα βοηθήσεις με τον πειστικό σου λόγο να κατανοήσουν το σφάλμα τους» ( Στάρετς Μακαρίου της Όπτινα, Πνευματικές Νουθεσίες, εκδ. Ιεράς Μονής Παρακλήτου,1998, σ.132-133). Οι άλλοι μπορεί να γίνουν η άσκησή μας και, ποιος ξέρει, ίσως στο μέτρο που εμείς διορθωνόμαστε, να μας φαίνονται και λιγότερο «κακοί».
Ένα ακόμα χαριτωμένο παράδειγμα αναφέρεται στο βίο ενός αγίου που θύμωνε πολύ με τους άλλους. Κάποτε ένιωσε πως δεν άντεχε άλλο (το συναξάρι δεν ξεκαθαρίζει αν δεν άντεχε τους θυμούς του ή τους αδελφούς του που τους προκαλούσαν) και πως έτρεξε στο ναό και προσευχήθηκε πολύ θερμά στο Χριστό, ζητώντας Του να τον απαλλάξει από το πάθος του θυμού. Όταν γεμάτος ελπίδα βγήκε έξω, συνάντησε κάποιον που ποτέ δεν είχε μαλώσει μαζί του. Ωστόσο, αυτή τη φορά, εκείνος ο αδελφός τον προσέβαλε και τον θύμωσε. Πήγε τότε να βρει κάποιον άλλο αδελφό του που πάντα τον παρηγορούσε. Αλλά και αυτός ακόμα του φέρθηκε άσχημα και τον θύμωσε. Τότε έτρεξε στο ναό και, πέφτοντας στα γόνατα, είπε: «Μα, Κύριε, δε σου ζήτησα να με απαλλάξεις από το θυμό;» Και ο Κύριος απάντησε: «Ναι, ακριβώς γι’ αυτό σου δίνω περισσότερες ευκαιρίες για να καταφέρεις να απαλλαγείς μόνος σου»( Αρχιεπ. Anthony Bloom, Μάθε να προσεύχεσαι, εκδ. Έλαφος, σ.72-73).
(Τα παραπάνω κείμενα προέρχονται από το βιβλίο της Ελένης Κονδύλη Μικρή Φιλοκαλία της καρδιάς, εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2006α, σ.95 και σ.224-226)