Η Πολυλογία, η Φλυαρία, η Αργολογία
Ματθ. 12,36 λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι πᾶν ῥῆμα ἀργὸν ὃ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσι περὶ αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως·
Ματθ. 12,36 Σας λέγω δε και τούτο· ότι δια κάθε περιττόν και μάταιον λόγον, τον οποίον θα πουν οι άνθρωποι, θα λογοδοτήσουν κατά την ημέραν της κρίσεως.
«Πολυλογία είναι ο θρόνος της κενοδοξίας, από τον οποίο προβάλλει αυτή τον εαυτό της και τον επιδεικνύει. Πολυλογία είναι απόδειξη ελλείψεως γνώσεως, θύρα της καταλαλιάς, οδηγός προς ευτράπελα πράγματα, βοηθός των ψευδολογιών, διάλυση της κατανύξεως, δημιουργός και κλητήρας της ακηδίας, πρόδρομος του ύπνου, διασκορπισμός των σκέψεων, αφανισμός της φυλακής του ναού, πάγωμα της πνευματικής θερμότητας, αμαύρωση της προσευχής». (Κλίμαξ, εκδ. ΕΠΕ σελ. 245)
«Το ψέμα και η κατάκριση είναι τα δίδυμα παιδιά της φλυαρίας» (Αντισθένης)
«Φύλαξε τον εαυτό σου από την πολυλογία, διότι αυτή σβήνει από την καρδιά τις νοερές κινήσεις που φυτεύονται από το Θεό» (Ισαάκ ο Σύρος εκδ. ΕΠΕ τόμ. Α σελ 95)
«… Σε ένα άλλον μοναχό, που φαίνεται πως ενοχλούνταν από την ίδια σκέψη, είπε ο Γέροντας (Ιωσήφ της Οπτινα): - Πολλοί άνθρωποι είναι δυσαρεστημένοι μαζί μου επειδή δεν μιλάω πολύ. Δεν είναι απαραίτητο να πεις πολλά λόγια για να παρηγορήσεις μια θλιμμένη ψυχή. Εκείνο που χρειάζεται, είναι να αφήσεις τον άνθρωπο να ανοίξει ο ίδιος την καρδιά του και να μιλήσει ελεύθερα, χωρίς να τον διακόψεις. Όταν θα έχει εξαγορευτεί όλες τις θλίψεις του, τότε η δουλειά που έχεις να κάνεις είναι πολύ εύκολη: θα του πεις λίγα ζεστά λόγια με αγάπη και θα ξεκαθαρίσεις τυχόν μπερδέματα. Θα παρατηρήσεις τότε πώς η πίστη του θα ενισχυθεί, η ψυχή του θα ανανεωθεί και γενικά θα είναι έτοιμος να υπομένει τα πάντα.
Οποιος ερχόταν στο Γέροντα το χε διαπιστώσει αυτό. Οι σύντομες και ακριβείς διδαχές του ήταν πιο δυνατές και πιο αποτελεσματικές από άλλες εμπεριστατωμένες και μακρές συζητήσεις. Είχε την ικανότητα με δύο ή τρία λόγια να λέει τόσα πολλά, ώστε αμέσως όλα να γίνονται σαφή και κατανοητά» (Στάρετς Ιωσήφ της Οπτινα, εκδ. Πέτρου Μπότση σελ. 95)
«Ο Αντισθένης μακρολογούσε κάποτε σε μία διάλεξή του. Ο Πλάτωνας τού παρατήρησε:
- Αγνοείς ότι μέτρο του λόγου δεν είναι αυτός που μιλά, αλλά αυτός που ακούει» (Αρχαία ελληνικά ανέκδοτα, Σωκράτη Γκίκα,σελ.49)
«Εκείνος που γνωρίζει τα παραπτώματά του χαλιναγωγεί τη γλώσσα του, ενώ ο πολύλογος (φλύαρος) δεν γνώρισε ακόμα τον εαυτό του όπως πρέπει».(Κλίμαξ Ιωαννου Σιναϊτη)
«Τους φτάνει η μία… Οι τρείς κόρες του μεγάλου ποιητού Μίλτωνος (1608-1674) που τον βοηθούσαν στην εργασία του, επειδή ήταν τυφλός, του εξεδήλωσαν μια μέρα την επιθυμία τους να μάθουν ξένες γλώσσες, ώστε να του είναι πιο χρήσιμες. Αλλά ο πατέρας τους το αρνήθηκε με το εξής χαριτολόγημα:
- Στις γυναίκες αρκεί μια και μόνη γλώσσα. Κι’ αυτή μάλιστα πέφτει πολλή.
«Το πιο χαριτωμένο στολίδι στη γυναίκα είναι η λιγόλογη γλώσσα».
Ψιχία από της τραπέζης, Κων/νου Κούρκουλα σελ. 338)
«Τα μικρά ρυάκια φλυαρούν με θόρυβο, γιατί δεν έχουν βάθος. Οι μεγάλοι ποταμοί κυλάνε σιωπηλοί» (Στάχυα τόμ. Β, Κων/νου Κούρκουλα σελ. 178)
«Εκείνος που γνωρίζει τα παραπτώματά του χαλιναγωγεί τη γλώσσα του, ενώ ο πολύλογος (φλύαρος) δεν γνώρισε ακόμα τον εαυτό του όπως πρέπει».(Κλίμαξ Ιωαννου Σιναϊτη)
«Σε μία απάντησή του ο Ιωάννης της Γάζης κάνει μια σαφή διάκριση μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής σιωπής. Ενας αδελφός που ζούσε σε κάποια κοινότητα, έβρισκε πως το διακόνημα που του είχε ανατεθεί, αυτό του μαραγκού της μονής, αποτελούσε για αυτόν αιτία ενόχλησης και απόσπασης της προσοχής του. Για αυτό ζήτησε να γίνει ερημίτης για να εξασκήσει την ησυχία για την οποία οι πατέρες μιλάνε. Ο Ιωάννης δεν συμφώνησε. «Όπως οι περισσότεροι άνθρωποι», απάντησε, «έτσι κι εσύ δεν καταλαβαίνεις τη σημασία της λέξης ησυχία για την οποία μιλούν οι πατέρες. Ησυχία δεν είναι να κρατάς απλώς το στόμα σου κλειστό. Κάποιος μπορεί να λέει δέκα χιλιάδες χρήσιμες λέξεις, και αυτό να λογαριάζεται ως ησυχία˙ άλλος λέει μια μοναδική ανώφελη λέξη, και αυτό λογαριάζεται ως παρακοή της εντολής του Κυρίου: ̒ λέγω δε υμίν ότι παν ρήμα άργον ο εάν λαλήσωσιν οι άνθρωποι, αποδώσουσι περί αυτού λόγον εν ημέρα κρίσεως ̓ ( Ματθ. 12,36)».
Καλλίστου Γουέρ, Η εντός υμων βασιλεια σελ. 22)
«Είπε πάλι ο αββάς Ποιμήν: «Είναι άνθρωπος όπου φαίνεται να σιωπά και όμως η καρδιά του κατακρίνει άλλους. Αυτός πάντα μιλά. Και είναι άλλος που από το πρωί έως το βράδυ μιλά και όμως κρατά σιωπή. Δηλαδή, εκτός από ωφέλεια, τίποτα δεν λέει» (Γεροντικό, αββάς Ποιμήν κζ΄)
«Μη λες με πολλά λόγια λίγα πράγματα, αλλά με λίγα πολλά» (Πυθαγόρας, Ανθ. Στοβ. ΛΕ,8)
«Ήταν μια φίλη μου, κατοικούσε με τον πολύ καλό της σύζυγο και με τη μητέρα του. Η μητέρα του ήταν πάρα πολύ καλός άνθρωπος, αλλά από το πρωί που θα ξυπνούσε, ως την ώρα που θα κοιμότανε μιλούσε. Αγαπούσε τη νύφη της πάρα πολύ και η νύφη της το ίδιο, αλλά τι θα γινότανε μ’ αυτή την ακατάπαυστη ομιλία; Γιατί η πεθερά, όχι μόνο της μιλούσε, αλλά της έκανε και ερωτήσεις που έπρεπε ν’ απαντήσει…
Τι να κάνει; Τι να κάνει; Της είπα: «Εκείνη την ώρα που σου μιλά, εσύ να λες την ευχή, Κύριε ημών Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον ημάς, αργά αργά, με το νου σου, όση ώρα σου μιλά και να συνεχίζεις χωρίς ν’ απαντάς»… Γιατί συνήθως, οι άνθρωποι που μιλούν πάρα πολύ, δεν περιμένουν και δεν ενδιαφέρονται για την απάντηση του άλλου…
- Θέλουν να το βγάλουν από μέσα τους.
Γερόντισσα: Ναι, έχουν ανάγκη μιας ανθρώπινης συντροφιάς για να λένε τις σκέψεις τους συνέχεια. Λοιπόν, η φίλη μου το εφάρμοσε και σε λίγο έγινε μια τέτοια αρμονία με την πεθερά που δεν τν ενοχλούσε τίποτε πια… Πολλές φορές της έλεγα: «Όταν ακούς τα σπουργιτάκια, θυμώνεις; Όχι. Έτσι λοιπόν να χαίρεσαι κι έναν άνθρωπο που μιλά ακατάπαυστα».
Πέρασε ο καιρός, έφυγα ταξίδι, επέστρεψα, την είδα ξανά. Ήταν ενθουσιασμένη! Τώρα όλα πήγαιναν εντάξει. Σε λίγο, η άλλη κόρη της πεθεράς την προσκάλεσε να πάει να κατοικήσει μαζί της! Βλέπεις; Όλο αυτό έγινε για να καταλάβει ότι έπρεπε να πάρει το μάθημα κι όταν το πέρασε με αγάπη, έφυγε ο πειρασμός κι έμεινε μόνο η αγάπη και τώρα, είναι όλα εντάξει». (Λαϊκό Λειμωνάριο, σελ. 438-9)
«ΩΡΑΙΟ ΣΠΙΤΙ ΑΥΤΟ. Ο άγιος Θωμάς Μώρ, μέγας καγκελάριος της Μ. Βρετανίας, κάθε φορά που κάποιος άρχιζε να του κατηγορεί ένα τρίτο άλλαζε συνομιλία επαινώντας το σπίτι που είχε μπρος του λέγοντας:
- Τι ωραίο σπίτι που είναι αυτό εδώ. Εξάπαντος ο αρχιτέκτων θα ήταν άνθρωπος αξίας…
Κι έτσι έδινε να εννοήσει ο συνομιλητής του το λάθος του». (Θησαυρός γνώσεων και ευσεβείας, Νο 891)
«Γνωρίσαμε επίσης έναν άλλο Γέροντα, ο οποίος ζούσε στην έρημο. Αυτός είχε επίμονα παρακαλέσει τον Θεό και είχε λάβει το χάρισμα να μη νυστάζει και να μην κοιμάται καθόλου κατά τη διάρκεια των ημερών που συζητούσε με κάποιον ένα πνευματικό θέμα. Όταν όμως κάποιος ζητούσε να τον παρασύρει στη συκοφαντία ή στην κατάκριση, κοιμόταν αμέσως και έτσι δεν άφηνε να μολυνθούν από αυτό το δηλητήριο τα αυτιά του»…….. «Υποκινητής της αργολογίας είναι ο διάβολος. Και ότι αυτός παρεμβάλλεται για να εμποδίσει τις πνευματικές συνομιλίες. Για να μας κάνει περισσότερο πειστικό αυτό που μας έλεγε, ο Γέροντας χρησιμοποίησε το εξής τέχνασμα: Συζητώντας με ορισμένους αδελφούς βασικά θέματα της πνευματικής ζωής και βλέποντας τους να έχουν χαλαρώσει από τη νύστα, διέκοψε αυτό που έλεγε και άρχισε ξαφνικά να τους διηγείται μια αστεία ιστορία. Βλέποντας πως το ενδιαφέρον τους ζωήρεψε, ξύπνησαν αμέσως και άκουγαν πλέον με πολλή προσοχή, τους είπε αναστενάζοντας: «Μέχρι τώρα μιλούσαμε για πράγματα ουράνια και τα μάτια σας είχαν βαρύνει από τη νύστα. Μόλις όμως άρχισα να λέω την ανούσια ιστορία, όλοι σας ξυπνήσατε και τινάξατε από τα μάτια σας το βαρύ φορτίο της νύστας που σας είχε κυριεύσει. Από αυτό λοιπόν μπορείτε να καταλάβετε ποιος ήταν ο εχθρός αυτής της πνευματικής συνομιλίας και ποιος είναι αυτός που προκάλεσε αυτή την ανώφελη συζήτηση». (αββάς Κασσιανός, εκδ. Ετοιμασία, τομ. Β σελ. 415-6 & 417)
Το Κουτσομπολιό
«Κουτσομπολιό είναι η απόλαυση που νιώθεις όταν ακούς κάτι που σου αρέσει, για κάποιον που δεν σου αρέσει» (Στάχυα τόμ. Β, Κων/νου Κούρκουλα σελ. 196)
«Οι κακές συζητήσεις! Ποιά είναι τα δύο κακά πράγματα περί των οποίων οι άνθρωποι με μεγαλύτερη ευχαρίστηση συζητούν; Η αμαρτία των άλλων και η δική μας δικαίωση» (άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, Στοχασμοί περί του καλού και του κακού, εκδ. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος Μήλεσι 2008, σελ. 120)
«Ένα μόνο πράγμα σε αυτόν τον κόσμο είναι χειρότερο από το να σε πιάνουν οι άνθρωποι στη γλώσσα τους, κι αυτό είναι να μη σε πιάνουν στη γλώσσα τους» (Όσκαρ Ουάιλντ,εκδ. Στιγμη σελ. 116)
«Μη γίνεσαι απότομος στα λόγια σου, ούτε να αποκρίνεσαι σκληρά στον αδελφό σου, αλλά η φωνή σου να έχει γνώρισμά της όλη την ταπεινοφροσύνη και το φόβο του Θεού. Μήπως λοιπόν αγοράζουμε με χρήματα τον καλό λόγο; Με τίποτε δεν τον αγοράζουμε, αλλά είναι στη θέλησή μας, διότι και τους δυο δρόμους μας τους παραχώρησε ο Κύριος, για να φανερωθεί η διάθεσή του καθενός. Έτσι λοιπόν να αποκρινόμαστε εμείς ο ένας στον άλλο, εκλεκτοί του Θεού, όπως αποκρίνεται ένας πιστός δούλος την ώρα που μιλάει με τον αφέντη του. Και τα λόγια που ανταλλάσουμε μεταξύ μας, ας μην είναι για κοσμικά πράγματα, αλλά για την ωφέλεια της ψυχής, για την οικοδομή που πρέπει να προσφέρει ο ένας στον άλλο, για τα πνευματικά κατορθώματα, για κάθε καλό έργο˙ ώστε, όπως είναι γραμμένο, «να ωφελήσει ο λόγος εκείνους που θα τον ακούσουν»…….. «Η Μαριάμ που ήταν προφήτισσα τιμωρήθηκε για τη φλυαρία της. Παρόλο που η Μαριάμ είπε την πραγματικότητα, αποδοκιμάστηκε η αλήθεια που είπε, διότι εκφράστηκε με διάθεση κακολογίας˙ κατά τον ίδιο τρόπο, αν κάποιος δίκαια μεταχειριστεί την κακολογία, η δικαιοσύνη του γεμίζει από αδικία. Ή έλεγξε δηλαδή κάποιον δίκαια ή μην τον κακολογήσεις κρυφά˙ ή επιτίμησε κάποιον με παρρησία ή μην διατυπώσεις κακολογίες κρυφά απ’ αυτόν. Διότι εκμηδενίζεται η δικαιοσύνη, όταν η δολιότητα είναι αναμιγμένη μ’ αυτήν, όπως ακριβώς αποδοκιμάζεται η αγιότητα, αν ενωθεί μ’ αυτήν η ακαθαρσία»˙ (Εφραίμ Σύρου Έργα, τομ. Β, σελ.198 & 366)
Η αρετή της Εχεμύθειας
«Είναι πιο εύκολο να κρατήσεις στη γλώσσα σου κάρβουνο αναμμένο παρά μυστικό» (Σωκράτης, Ανθ. Στοβ. ΜΑ,5)
«Ο Ευριπίδης, όταν κάποιος τον κακολογούσε ότι το στόμα του μυρίζει, απάντησε: «Βρομάει, γιατί σάπισαν μέσα του πολλά μυστικά» (Ευριπίδης,Ανθ.Στοβ. ΜΒ 6 στο Σταλαγμοί αρχαίας σοφίας, Αγγελικής Ζαχαριά σελ.113)
«Ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ λέει: Μην ανοίγεις το στόμα σου και την καρδιά σου στον καθένα. Στους χίλιους κι αν ένας σε καταλάβει» (στο «Η Εύλαλη σιωπή» μοναχ. Μωϋσέως Αγιορείτου σελ. 26)
Να μην μεταφέρω λόγια, να μην βάζω λόγια
«Όπως όταν κάποιος ρίξει πέτρα σε καθαρή πηγή, την ταράζει, έτσι η απάντηση του μοναχού, που συνοδεύεται από οργή, ταράζει το νου του πλησίον του». (Εφραίμ ο Σύρος, τομ. Γ σελ. 373)
Η εχεμύθεια της αγίας Μόνικας, μητέρας του ιερού Αυγουστίνου! «Ένα άλλο μεγάλο δώρο που έδωσες στην καλή σου δούλη, που μέσα στη μήτρα της με έπλασες, ω Θεέ μου, ήταν ότι, όποτε μπορούσε, έπαιζε το ρόλο του ειρηνοποιού ανάμεσα σε ανθρώπους που διαφωνούσαν και φιλονικούσαν. Όταν άκουγε μία φίλη παρούσα να λέει λόγια πικρόχολα για την απούσα αντίπαλο -αυτόν τον καταρράκτη χολής και εμέσματος που ξεχύνεται από το μίσος δύο ανθρώπων που δεν χωνεύονται-, ποτέ δεν μετέφερε ούτε λέξη της μιάς στην άλλη, εκτός και αν ήταν κάτι που θα μπορούσε να φέρει τη συμφιλίωση.
Δεν θα έδινα και τόση σημασία στην εχεμύθειά της, αν δεν γνώριζα από προσωπική μου πείρα ότι είναι αμέτρητοι οι άνθρωποι που κάνουν σαν να τους έχει μολύνει κάποια μεταδοτική αρρώστια, και όχι μόνο μεταφέρουν τα λόγια που λένε οι εχθροί πάνω στο θυμό τους, αλλά φτάνουν στο σημείο να λένε πράγματα που ποτέ δεν ειπώθηκαν. Οποιος έχει μέσα του αληθινή ανθρωπιά, θα έπρεπε να γνωρίζει ότι δεν πρέπει ούτε να συνδαυλίζουμε ούτε να τροφοδοτούμε τα μίση των ανθρώπων με συκοφαντίες, και αντίθετα, ότι πρέπει να προσπαθούμε να τα εκτονώσουμε με τον καλό μας λόγο. Αυτό έκανε η μάνα μου (η Μόνικα), γιατί Εσύ ήσουν ο δάσκαλός της και τέτοια μαθήματα έδινες στο εσωτερικό σχολείο της καρδιάς της» (Αγίου Αυγουστίνου, Εξομολογήσεις, εκδ. Πατάκη τομ. Β σελ 68)
«Επειδή εσείς έχετε παρρησία αναμεταξύ σας, γι’ αυτό δεικνύετε αναίδεια προς αλλήλους και κακολογείτε αλλήλους πληγώνετε αλλήλους. Και αν δει κανείς από σας κάτι που δεν ωφελεί, πηγαίνει, το διαλαλεί και το βάλλει στην καρδιά άλλου αδελφού˙ και δεν είναι μόνο ότι βλάπτεται αυτός, αλλά βλάπτει και τον αδελφό του, βάλλοντας στην καρδιά του πονηρό δηλητήριο. Πολλές φορές μάλιστα αυτός είχε το νου του στην προσευχή ή σε άλλο καλό πράγμα, κι’ εκείνος πηγαίνει, του δίδει αφορμή να καταλαλήσει κάτι, και όχι μόνο εμποδίζει την ωφέλειά του, αλλά και του προκαλεί πειρασμό. Και τίποτε δεν είναι βαρύτερο από αυτό, τίποτε καταστρεπτικότερο από το να βλάπτει κανείς όχι μόνο τον εαυτό του αλλά και το συνάνθρωπο»……
«Πρέπει να έχουμε ευλάβεια, αδελφοί, να φοβόμαστε τη βλάβη εαυτών και αλλήλων. Αμέσως του λέγομε, ̒ αυτό κι’ αυτό έγινε ̕ , και βλάπτομε κι’ εκείνον, βάλλοντας στην καρδιά του αμαρτίες. Και δεν φοβόμαστε αυτόν που είπε, «ουαί σ’ αυτόν που ποτίζει τον πλησίον του θολό νερό», αλλά εκτελούμε έργο δαιμόνων και δεν μας νοιάζει. Διότι τι άλλο έχει να κάνει ο δαίμων, παρά να ταράσσει και να βλάπτει; Και ευρισκόμαστε συνεργοί των δαιμόνων στην καταστροφή των εαυτών μας και του πλησίον. Διότι όποιος βλάπτει ψυχή, συνεργεί και βοηθεί τους δαίμονες. Όπως και όποιος ωφελεί, συνεργεί στους αγίους αγγέλους».(αββάς Δωρόθεος, εκδ. ΕΠΕ, σελ 345-347 & 391-3)
«Είπε ο αββάς Ποιμήν: «Εάν δεις ή ακούσεις κάποια πράγματα, μην τα διηγείσαι αυτά στον πλησίον σου, γιατί μπορεί να του ανατρέψουν τον αγώνα» (Το Μέγα Γεροντικό, τόμ.Α σελ. 103)