Η αξία και η απαξία της…
«Είναι χαρακτηριστικό:
Το να λες πολλά και καλά: του έξυπνου.
Το να λες λίγα και καλά: του φρόνιμου.
Το να λες πολλά και άτοπα: του επιπόλαιου.
Το να λες λίγα και σαχλά: του ανόητου.
Το να σιωπάς: του σοφού
(Κων/νου Κούρκουλα, Στάχυα τόμ Β σελ. 29)
«Σε κάποιον σοφιστή που είπε: «Ο λόγος είναι το πιο δυνατό πράγμα από όλα», αποκρίθηκε: «Εσύ, επομένως, αν δεν μιλάς, δεν αξίζεις τίποτα». (Πλούταρχος,Αποφθέγματα Λακωνικά, Αγις ο Αρχιδάμου,7)
«Η σιωπή είναι η αρετή των ηλιθίων» (Φράνσις Μπέικον)
«Δεν υπάρχει τίποτα πιο ωφέλιμο από τη σιωπή» (Μένανδρος)
«Την σιωπή αγαπούσαν όλα τα μεγάλα πνεύματα, διότι βαθέως ησθάνοντο την αλήθεια της λαϊκής παροιμίας: η ομιλία είναι άργυρος, η σιωπή είναι χρυσός. Εκαστος σκεπτόμενος άνθρωπος εξ ιδίας του εμπειρίας γνωρίζει ότι ο εαυτός του δεν είναι εκείνος περί του οποίου ομιλεί, παρά ο εαυτός τον οποίο αποσιωπά. Όχι εκείνο το οποίο αποσιωπά εκουσίως, αλλά εκείνο το οποίο αποσιωπά αναγκαίως, διότι αδυνατεί να το εκφράσει. Οι συζητήσεις μας στον κόσμο είναι σαν τα ψιλά κέρματα με τα οποία εξαγοράζουμε τον εαυτό μας, ενώ το μέγα νόμισμα παραμένει εντός μας μη φανερούμενο… Εξάλλου όλα τα μεγάλα στοιχεία είναι πολύ σιωπηλά, και ο ίδιος ο Θεός ο πλέον σιωπηλός των πάντων, ενώ όλα τα μικρά πράγματα είναι ομιλητικά. Τι περίεργο, λοιπόν, το ότι όλα τα μεγάλα πνεύματα είναι σιωπηλά;» (αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Στοχασμοί περί του καλού και του κακού, εκδ. Πέτρου Μπότση σελ. 149-150)
Ο λόγος
Σκυλί ο λόγος,
Δάγκωσε τη σιωπή
Και τού σπασαν τα δόντια. (Ελευθέριος Μάινας, Τα Ποιήματα σελ. 153)
«Ο ίδιος ο αββάς Θεόφιλος ο Αρχιεπίσκοπος πήγε κάποτε στη Σκήτη. Συνάχθηκαν λοιπόν οι αδελφοί και λέγουν στον αββά Παμβώ: «Πές ένα λόγο στον πάπα, για να ωφεληθεί». Τούς αποκρίνεται ο γέρων: «Αν δεν ωφελείται με τη σιωπή μου, ούτε με τον λόγο μου δεν πρόκειται να ωφεληθεί» (Γεροντικόν, του αρχιεπισκόπου Θεοφίλου β΄)
«Πώς νάσαι ακριβομίλητος
τ’ αηδόνι σε μαθαίνει·
τον ένα μήνα κελαηδεί
τους έντεκα σωπαίνει» (Δροσίνης)
«Κανένας δεν διδάσκει καλύτερα από το μυρμήγκι που δεν λέει τίποτα» (Κων/νου Κούρκουλα, Στάχυα τόμ Β σελ. 28)
Χορικό
Υπάρχουνε λύπες που κανείς δεν τις ξέρει,
Υπάρχουνε βάθη που δεν τ’ ανιχνεύει ο ήλιος.
Ορη σιωπής περιβάλλουν τα χείλη. Και σιωπούν όλοι οι μάρτυρες.
Τα μάτια δε λένε. Δεν υπάρχουν σκάλες τόσο μεγάλες να κατέβει κανείς
ως εκεί που ταράζεται του ανθρώπου ο πυρήνας.
Αν μιλούσε η σιωπή, αν φυσούσε, αν ξέσπαγε - θα ξερίζωνεν όλα τα δέντρα του κόσμου. (Νικηφόρος Βρεττάκος)
Η σιωπή! Το πιο δύσκολο κατόρθωμα
«Όταν ο Αριστοτέλης ρωτήθηκε ποιο είναι το πιο δύσκολο πράγμα στη ζωή, απάντησε: «Το να σωπαίνεις για όσα δεν πρέπει να μιλάς». (Αριστοτέλης,Ανθ. Στοβ., ΜΑ,8)
«Όταν επιπλήχθηκε ο Αισχίνης ο Σωκρατικός, επειδή σιωπούσε, ενώ υπήρξε μαθητής του Σωκράτη, είπε: «Κοντά στο Σωκράτη δεν έμαθα μόνο να μιλώ, αλλά και να σιωπώ» (Αισχίνης, Ανθ. Στοβ., ΛΔ,10)
«Ο Ιπποκράτης, ένας από τους δέκα σπουδαίους ρήτορες, ζήτησε από τον Κάρφωνα, που ήταν φλύαρος και ήθελε να σπουδάσει κοντά του, διπλό μισθό. Όταν ρωτήθηκε από τον μαθητή του γιατί ζητά διπλό μισθό, είπε: «Ένα μισθό για να μάθεις να ομιλείς και ένα για να μάθεις να σιωπάς». (Κων/νου Κούρκουλα, Στάχυα τόμ Β σελ. 302)
«Μερικοί φιλόσοφοι και ρήτορες του κόσμου επισκέφτηκαν κάποτε το κελί ενός φημισμένου για την αρετή του Γέροντα. Μετά τη συνήθη προσευχή της συναντήσεως, ο Γέροντας συνέχισε να πλέκει το εργόχειρό του, σιωπώντας, και μη σηκώνοντας καν το κεφάλι προς εκείνους. Αφού πέρασε λίγη ώρα, εκείνοι τον παρακάλεσαν: - Γέροντα, πές μας κάποιο λόγο. Εκείνος πάλι συνέχιζε να σιωπά. Και εκείνοι επιμένουν:
- Εμείς, Γέροντα, για αυτό ήρθαμε σε σένα, να ακούσουμε κάποια λόγια σου και να ωφεληθούμε. Και τότε ο γέροντας τους είπε: - Εσείς ξοδέψατε πολλά χρήματα, για να μάθετε να μιλάτε· εγώ, όμως, εγκατέλειψα τον κόσμο για να μάθω να σιωπώ. Εκείνοι, ακούγοντας τούτα τα λόγια, εθαύμασαν τη σοφία του γέροντα, και αναχώρησαν με την ψυχή ωφελημένη» (Ερως Ερήμου,Π.Β.Πάσχου σελ. 85-86)
«Χρειάζεται δύο χρόνια σχεδόν ο άνθρωπος, για να μάθει να μιλάει και πολλές φορές περισσότερο από εξήντα χρόνια για να μάθει, πότε να μιλάει»
«Έλεγαν για τον αββά Αγάθωνα, ότι πέρασε τρία χρόνια έχοντας ένα βότσαλο μέσα στο στόμα του ώσπου κατόρθωσε να σιωπά» (Γεροντικόν, αββάς Αγάθων ιε΄)
Η σιωπή του Ιησού
Κατά Ματθαίον. 27,12 καὶ ἐν τῷ κατηγορεῖσθαι αὐτὸν ὑπὸ τῶν ἀρχιερέων καὶ τῶν πρεσβυτέρων οὐδὲν ἀπεκρίνατο. (=Και ενώ κατηγορείτο από τους αρχιερείς και πρεσβυτέρους, αυτός δεν έδωσε καμμίαν απάντησιν).
Ματθ. 27,13 τότε λέγει αὐτῷ ὁ Πιλᾶτος· οὐκ ἀκούεις πόσα σου καταμαρτυροῦσι; (=Τοτε λέγει εις αυτόν ο Πιλάτος• “δεν ακούεις πόσα καταθέτουν αυτοί εις βάρος σου;”)
Ματθ. 27,14 καὶ οὐκ ἀπεκρίθη αὐτῷ πρὸς οὐδὲ ἓν ῥῆμα, ὥστε θαυμάζειν τὸν ἡγεμόνα λίαν. (=Και δεν απήντησεν εις αυτόν ούτε ένα λόγον, ώστε ο ηγεμών να θαυμάζη παρά πολύ την γαλήνην και το ηθικόν μεγαλείον του δεσμώτου)
«Και διέφυγε την προσοχή του άρχοντα του παρόντος κόσμου η παρθενία της Μαρίας και ο τοκετός της, καθώς και ο θάνατος του Κυρίου· τρία μυστήρια κραυγαλέα, που έγιναν με ησυχία Θεού» (Αγίου Ιγνατίου Θεοφόρου προς Εφεσίους εκδ. ΕΠΕ σελ. 89)
«Η σιωπή είναι μυστήριο του μέλλοντος αιώνος, ενώ οι λόγοι είναι όργανο του κόσμου τούτου» (όσιος Ισαάκ ο Σύρος εκδ. ΕΠΕ τομ. Γ σελ. 333)
Η σιωπή στις σχέσεις μας
«Έχοντας μιλήσει, πολλές φορές μεταμελήθηκα, ενώ σιωπώντας, ποτέ» (Γεροντικόν, αββάς Αρσένιος μ΄)
Η σιωπής της Αγίας Μόνικας μητέρας του ιερού Αυγουστίνου.
«Ο πατέρας μου ήταν άνθρωπος κατά βάθος πολύ καλός, αλλά τρομερά οξύθυμος. Εκείνη ήξερε πως έπρεπε όχι μόνο να υπομένει καρτερικά τα ξεσπάσματα του άντρα της, αλλά και να κρατά το στόμα κλειστό. Όταν πια τον έβλεπε ήρεμο και χαλαρωμένο κι έκρινε τη στιγμή κατάλληλη, τότε μόνο θα του έδινε εξηγήσεις, να τα νεύρα του είχαν ξεσπάσει αδικαιολόγητα. Ένα σωρό γυναίκες είχαν άντρες πολύ πιο ήρεμους, και όμως είχαν σημάδια από το ξύλο και παραμορφωμένα πρόσωπα. Ωστόσο, όταν τα συζητούσαν, έριχναν πάντοτε το φταίξιμο στον άντρα. Τότε η μάνα μου τις μάλωνε για τη γλώσσα τους… Εκείνες πάλι, επειδή γνώριζαν πως έπρεπε να υπομένει έναν άνδρα τόσο οξύθυμο, έμεναν κατάπληκτες που ουδέποτε ακούστηκε κι ούτε ποτέ υπήρξε ένδειξη ότι ο Πατρίκιος χτύπησε τη γυναίκα του, ή ότι το ζευγάρι λογόφερε, έστω και για μια μέρα, για τα οικογενειακά του. Όταν τα λέγανε αναμεταξύ τους και ψάχναν την αιτία, εκείνη τους εξηγούσε τη μέθοδο της, την οποία ανέφερα παραπάνω…» (αγίου Αυγουστίνου Εξομολογήσεις, εκδ. Πατάκη σελ. 66-67)
«Κάποτε, πήγε στον άγιο Βικέντιο Φερρέρ μια κυρία, η οποία παραπονιόταν πως ο άντρας της ήταν πάντα κακόκεφος και θυμωμένος ώστε να κάνει ανυπόφορη τη συμβίωσή τους. – Πήγαινε στο μοναστήρι, απάντησε ο άγιος και πες στο θυρωρό να σου δώσει λίγο νερό από τη βρύση. Όταν ο άνδρας σου επιστρέψει στο σπίτι, πιες μια γουλιά, χωρίς όμως να την καταπιείς και κράτησε το νερό μέσα στο στόμα σου. Θα δεις τι θαύματα θα γίνουν.
Η γυναίκα έκανε όπως ακριβώς της είχε πει ο άγιος. Το βράδυ, όταν ο άνδρας της, νευρικός ως συνήθως, γύρισε στο σπίτι, εκείνη ήπιε μια γουλιά από το θαυματουργό νερό και έκλεισε τα χείλη της. Πράγματι το θαύμα έγινε. Ύστερα από λίγα λεπτά, ο άνδρας της σώπασε κι έτσι η οικογενειακή τρικυμία πέρασε. Και τις επόμενες ημέρες, η γυναίκα κατέφυγε σε αυτό το ίδιο φάρμακο και κάθε φορά το νερό εκείνο είχε το ίδιο θαυματουργό αποτέλεσμα. Ο άνδρας της δεν ήταν πια νευρικός, αντιθέτως είχε γίνει ξανά όπως άλλοτε: της ψιθύριζε τρυφερά και στοργικά λόγια και την επαινούσε για την υπομονή και την πραότητά της. Η γυναίκα ήταν τόσο ευτυχής για την αλλαγή του άνδρα της, που έτρεξε πάλι στον άγιο για να του αναφέρει το θαύμα που είχε γίνει με αυτό το ιδιαίτερο νερό. Ο άγιος Βικέντιος χαμογέλασε και της είπε: - Όχι! Δεν ήταν το νερό της βρύσης που προκάλεσε αυτό το θαύμα, αλλά μόνον η δική σου σιωπή. Άλλοτε οι συνεχείς αντιρρήσεις σου, έκαναν τον άνδρα σου να οργίζεται, ενώ τώρα η σιωπή σου τον κάνει να είναι πάλι στοργικός και τρυφερός. Ακόμη σήμερα στην Ισπανία, κυκλοφορεί το ρητό: Πιες λίγο νερό του αγίου Βικεντίου.» (Στοχασμοί και Αποφθέγματα, π. Rosario Scognamiglio σελ. 153-154)