152. Πόσα είναι τα εκκλησιαστικά μυστήρια;
Είναι επτά: Το βάπτισμα, το χρίσμα, η ευχαριστία, η μετάνοια, η ιερωσύνη, ο γάμος και το ευχέλαιο. Το γιατί ο Χριστός ίδρυσε μόνο επτά μυστήρια δεν είναι δικό μας ζήτημα να ερευνήσουμε. Είναι κάτι που ανήκει στην αγαθότητα και την πανσοφία του Θεού, την οποία εμείς αγνοούμε. Φυσικά δεν είναι αυθαίρετη η βουλή και η ενέργεια του Κυρίου. Εκ των ύστερων μελετώντας τα μυστήρια βλέπουμε τη σοφή και σκόπιμη διάταξή τους σαν τελετές που αποβλέπουν στον ολοκληρωτικό αγιασμό του ανθρώπου, στη σφαιρική πλήρωση των πνευματικών, σωματικών και κοινωνικών του αναγκών. Όπως δηλαδή ο άνθρωπος γεννιέται φυσικώς, προάγεται και τρέφεται, έτσι δια του βαπτίσματος δημιουργείται η νέα πνευματική ύπαρξη, η οποία προάγεται δια του χρίσματος και τρέφεται δια της θείας ευχαριστίας. Περαιτέρω δια της μετάνοιας και του ευχελαίου αποκαθίστανται στους πιστούς η διαταραχθείσα από την αμαρτία πνευματική υγεία της ψυχής και αντιμετωπίζονται οι φυσικές του σώματος ασθένειες ενώ δια του γάμου αποσκοπείται η μετάδοση του γένους και δια της ιερωσύνης εξασφαλίζεται η διακυβέρνηση της Εκκλησίας. Αυτά όλα φυσικά είναι σχηματικά και εκ των υστέρων διαπιστώσεις που κάνουμε για να βρούμε τον ιδιαίτερο λόγο της συστάσεως και της σκοπιμότητας των μυστηρίων.
Στην Αγία Γραφή έλλείπουν μαρτυρίες περί του αριθμού επτά των μυστηρίων, αν και υπάρχουν σ’ αυτήν αρκετές ενδείξεις περί της υπάρξεως των επί μέρους μυστηρίων. Ομοίως και στην παράδοση της Εκκλησίας δεν μνημονεύονται μαζί και τα επτά μυστήρια. Μόλις τον 13ον αιώνα αναφέρονται για πρώτη φορά εις μεν την Ανατολή από το μοναχό Ιώβ και τον Μιχαήλ Παλαιολόγο, ο οποίος το 1274 υπέβαλε στή σύνοδο της Λυών ομολογία αριθμούσα τα επτά μυστήρια· ενώ στη Δύση αναφέρονται για πρώτη φορά από τον Αλεξανδρο Γ' και τον Πέτρο τον Λομβαρδό. Ο λόγος της παρασιώπησης αυτής οφείλεται στο γεγονός ότι η αρχαία Εκκλησία δεν είχε λόγο ειδικό να μελετήσει συστηματικά τα ιερά μυστήρια και να καθορίσει τον αριθμό τους. Έπειτα τα εκκλησιαστικά μυστήρια στην αρχή εφέρονταν συνδεδεμένα με αλλά ιερά πράγματα και πράξεις, όπως ο μοναχικός βίος, η επικήδεια ακολουθία, ο σταυρός κ.ά. Όπως είναι φυσικό αυτό δημιουργούσε σύγχυση και δυσκόλευε το σαφή καθορισμό του αριθμού των μυστηρίων.
Εν πάση περιπτώσει οι ιεροί Πατέρες φαίνεται να γνωρίζουν και τα επτά εκκλησιαστικά μυστήρια, άσχετα αν στα έργα τους μνημονεύουν αποσπασματικά ορισμένα απ’ αυτά ανάλογα με τις περιστάσεις και τις ανάγκες του διδακτικού και ποιμαντικού έργου τους. Αν δε παραμένει κάποια αμφιβολία, αυτήν αίρουν τόσο η πράξη της Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας, οι οποίες εγνώριζαν ανέκαθεν τον αριθμό επτά των μυστηρίων, όπως μαρτυρούν τα αρχαία τους λειτουργικά και ευχολόγια, όσο και η πράξη των Μονοφυσιτών και Νεστοριανών, των αποκοπέντων από την Εκκλησία την Ε' εκατονταετηρίδα, οι οποίοι γνωρίζουν και χρησιμοποιούν όλα τα εκκλησιαστικά μυστήρια.
(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 217-218)