394. Οι εικόνες και τα σύμβολα είναι μία ανάγκη για την ανθρώπινη φύση, υπό τις υλικές συνθήκες της παρούσης ζωής. Ερμηνεύουν, με την όρασι, πολλά πράγματα που ανήκουν στον πνευματικό κόσμο και γι’ αυτό δεν θα τα γνωρίζαμε χωρίς απεικονίσεις και σύμβολα. Έτσι, ο ίδιος ο Θείος μας Διδάσκαλος, η Σοφία και Λόγος του Πατρός, ο δημιουργός των απάντων, ο Κύριος Ιησούς Χριστός, συχνά δίδαξε τους ανθρώπους με εικόνες ή παραβολές. Για τον ίδιο λόγο, στους ορθοδόξους ναούς, η απεικόνισις είναι συχνή και πλουσία. Λόγου χάριν, παριστάνονται με εικόνες ο Κύριος, η Παναγία, οι Άγγελοι και οι Άγιοι. Έτσι, ατενίζοντας αυτές τις αγίες εικόνες, καλούμαστε να συμμορφώσουμε τη ζωή μας, όλους μας τους λογισμούς, τα λόγια και τις πράξεις μας, κατ’ εικόνα των λογισμών, λόγων και πράξεων του Κυρίου και των Αγίων του. Το ίδιο συμβαίνει και με το να κάνουμε συχνά το σημείο του Σταυρού, να χχρησιμοποιούμε το θυμίαμα, να ανάβουμε κεριά και λαμπάδες και καντήλια, να λιτανεύουμε μέσα και έξω από τον ναό, να γονυπετούμε, να αγγίζουμε με το μέτωπο το έδαφος (γιατί πέσαμε χαμηλά με την αμαρτωλότητά μας). Όλα αυτά μας θυμίζουν διάφορα πνευματικά πράγματα και πνευματικές συνθήκες.
Η εξεικόνισις επιδρά πολύ στην ανθρώπινη ψυχή, μες από τις σωματικές αισθήσεις. Γι’ αυτό ο λαός λέγει ότι, αν κατά τη διάρκεια της κυοφορίας, μία μέλλουσα μητέρα βλέπη συχνά την εικόνα ή τη φωτογραφία του αγαπημένου της συζύγου, το παιδάκι που θα γεννηθή θα μοιάζη πολύ του πατέρα του. Ή, αν βλέπη συχνά την εικόνα ενός ωραίου παιδιού, θα γεννήση και αυτή ωραίο παιδί. Έτσι και ο χριστιανός. Αν ατενίζη συχνά με αγάπη και σέβας την εικόνα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού ή της Θεοτόκου ή άλλου Αγίου, θα διαπλάση την ψυχή του σύμμορφα προς τα άγια εκείνα πρότυπα και θα πλουτίση σε αρετές.
Ώ, αν ατενίζουμε συχνότερα τις άγιες εικόνες και ειδικά τους βίους του Κυρίου και των Αγίων του, πώς θα αλλάζαμε και πώς θα προωδεύαμε στην αρετή! Έτσι και το θυμίαμα, που ευωδιάζει την εκκλησία ή το σπίτι μας, μας θυμίζει την ευωδία της αρετής και, κατά αντίθεσι, τη δυσωδία της αμαρτίας. Και μας διδάσκει ότι πρέπει να αποφεύγουμε την αμαρτία και να στολίζουμε την ψυχή μας με κάθε αρετή. Το θυμίαμα μας θυμίζει τα λόγια του Αποστόλου: «Χριστού ευωδία εσμέν των Θεώ εν τοις σωζομένοις και εν τοις απολλυμένοις, οις δε οσμή θανάτου εις θάνατον, οις δε οσμή ζωής εις ζωήν» (Β’ Κορ. β’ 15, 16).
Κατά την ίδια αναλογία, τα καντήλια που ανάβουμε στην εκκλησία και στο σπίτι, μας θυμίζουν το πνευματικό φως και το πνευματικό πυρ. Παραδείγματος χάριν, τα λόγια του Χριστού: «Εγώ φως εις τον κόσμον ελήλυθα, ινά πας ο πιστεύων εις εμέ εν τη σκοτία μη μείνη» (Ιω. ιβ’ 46). Ή: «Πύρ ήλθον βαλείν επί την γην και τι θέλω ει ήδη ανηφθή!» (Λουκ. ιβ’ 49). Ή: «Έστωσαν υμών αι οσφύες περιζωσμέναι και οι λύχνοι καιόμενοι· και υμείς όμοιοι ανθρώποις προσδεχομένοις τον κύριον εαυτών, πότε αναλύσει εκ των γάμων, ίνα ελθόντος και κρούσαντος ευθέως ανοίξωσιν αυτώ» (Λουκ. ιβ’ 35, 36). Ή: «Ούτω λαμψάτω το φως υμών έμπροσθεν των ανθρώπων, όπως ίδωσιν υμών τον εν τοις ουρανοίς» (Ματθ. ε’ 16). Και τα ίδια τα αντικείμενα μας διδάσκουν σχετικά προς τα πνευματικά αντικείμενα και πράγματα, που αντιστοιχούν στο φως και τη φωτιά. Λόγου χάριν, ότι η καρδιά μας πρέπει να φλέγεται πάντοτε από αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον μας. Ότι πρέπει να αποφύγουμε, με βίο ενάρετο, το πυρ της Γεένης. Και ότι, με το παράδειγμα της ενάρετου ζωής μας, πρέπει να φωτίζουμε τους άλλους.
(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 169-171)