Μόνο γενική και απώτερη αναλογία έχουν, γιατί και τα δύο αναφέρονται στη μετά θάνατο τύχη των κεκοιμημένων. Στην ουσία όμως διαφέρουν σημαντικά. Κατά την ορθόδοξη πίστη τα μνημόσυνα είναι απλές ευχές της Εκκλησίας προς το Θεό για την ανάπαυση των ψυχών των μελών της που τα απέσπασε ο θάνατος. Οι άνθρωποι που πεθαίνουν δεν κουβαλάνε όλοι μαζί τους την ίδια πνευματική κατάσταση. Άλλοι είναι δίκαιοι, άλλοι μεγάλοι αμαρτωλοί που δεν μετάνιωσαν για τ’ αμαρτήματά τους και άλλοι, μετανοημένοι μεν, χωρίς όμως να αξιοποιήσουν, από αδιαφορία και αμέλεια, τη μετάνοιά τους. Ο θάνατος τους βρήκε με κηλίδες αμαρτίας, οι οποίες τους εμποδίζουν να δουν το πρόσωπο του Θεού. Για τα αμαρτήματα αυτά οι ψυχές οδυνώνται στη μέση κατάσταση, όπου πηγαίνουν μετά θάνατο όλοι οι νεκροί. Υπέρ όλων αυτών η Εκκλησία, σαν στοργική μητέρα, τελεί τα ιερά μνημόσυνα προς ανακούφιση των ψυχών και απαλλαγή τους από την οδύνη και τον πόνο του πνευματικού μαρτυρίου. Των μνημοσύνων έχουν ανάγκη κυρίως η τρίτη τάξη των νεκρών, γιατί τόσο οι δίκαιοι όσο και οι άδικοι δεν χρειάζονται τα ιερά μνημόσυνα, οι μεν πρώτοι γιατί ζουν με γαλήνη και ηρεμία κοντά στο Θεό (στη μέση κατάσταση εννοείται), οι δε άδικοι είναι δυνάμει καταδικασμένοι στην κόλαση. Τα μνημόσυνα δεν είναι τίποτε άλλο παρά προσευχές οι οποίες παρέχουν όνηση (ωφέλεια) στις ψυχές των νεκρών, χωρίς να γνωρίζουμε τη φύση και την έκταση της ωφέλειας αυτής, την οποία γνωρίζει και ρυθμίζει μόνο ο πανάγαθος Θεός.

Οι αντιλήψεις της Ρωμαϊκής Εκκλησίας είναι αισθητά αντίθετες με τις πιο πάνω εκτεθείσες. Κατ’ αυτήν το καθαρτήριο πυρ (Purgatorium) δεν είναι προσευχή της Εκκλησίας υπέρ των ψυχών των κεκοιμημένων, αλλά τόπος καθάρσεως και ποινών τις οποίες πρέπει να εκτίσει η ψυχή που ευρίσκεται σ’ αυτό, για να ικανοποιηθεί η θεία δικαιοσύνη. Είναι πεδίο στο οποίο εφαρμόζεται από την Εκκλησία η πρακτική των λυσιποίνων αφέσεων (συγχωροχαρτίων), τις οποίες χορηγεί εξουσιαστικά η Εκκλησία (ο Πάπας). Παλαιότερα η χορήγηση των συγχωροχαρτίων γινόταν κατόπιν καταβολής χρημάτων από τους συγγενείς των πεθαμένων, πράγμα που πολύ έβλαψε και διέσυρε την Εκκλησία αυτή στη Δύση. Είναι φανερόν ότι καμία ουσιώδης αναλογία δεν υπάρχει μεταξύ των ορθοδόξων μνημοσύνων και του λατινικού δόγματος περί καθαρτηρίου πυρός. 

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 270-271)