188. «πώς ν’ αναπαραστήσω... το πρόσωπό σου, το χαριτωμένο;»
Η Θεοτόκος με την ουσιαστική συμμετοχή της στην αγιοπνευματική και χαρισματική ζωή της Εκκλησίας επέτυχε τον προσωπικό της εξαγιασμό. Ο εξαγιασμός αυτός εκάλυψε ολόκληρη την παρθενική της ύπαρξι και το πνεύμα και το σώμα. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, στον Α' λόγο του στο Γενέσιο της Θεοτόκου κάνει μια περιγραφή του εξαγιασμού αυτού, παρουσιάζοντας την κατάστασι του αγιασμού και της χάριτος, στην οποία είχε φθάσει το πνεύμα και το σώμα (ένα ένα μέλος του ξεχωριστά) της Θεομήτορος. Σε μια σειρά σημειωμάτων θα δούμε και θα εμβαθύνωμε στην ωραία αυτή περιγραφή.
«Του προσώπου σου το χαρίεν»! Το αγιασμένο πρόσωπο της Θεοτόκου ήταν χαριτωμένο, ευχάριστο δηλαδή, ευπρόσιτο, απαλό. Είχε «σοβαρό ύφος που το γλύκαινε κάποια ιλαρότητα» (Δ, 97) . Αυτή που ήταν «κεχαριτωμένη», γεμάτη δηλαδή από του Θεού τις χάριτες, δεν μπορούσε παρά να έχη και το πρόσωπο «χαρίεν». Εφ’ όσον η χάρις πλημμύριζε το εσωτερικό της, αυτή η χάρις θ’ ακτινοβολούσε και από το πρόσωπό της. Εφ’ όσον η καρδιά της ήταν γεμάτη από την ειρήνη και τη χαρά του Θεού και το πρόσωπό της θ’ αντανακλούσε την ήρεμη χαρά και την ειρήνη της ψυχής: «Καρδίας ευφραινόμενης το πρόσωπον θάλλει», σχολιάζει ο Παροιμιαστής (ιε' 13) . «Η εξωτερική της μορφή ήτο αυτή η ίδια εικών της ψυχής της, η λάμψις της ευθύτητός της. Η εξωτερική της στάσις και μορφή ήτο η εικόνα της ψυχής της, η αντανάκλασις της αγιότητός της. Υπήρξεν αληθινά ανάκτορον της αγιότητος, σημαία της πίστεως, πρότυπον ευσεβείας», λέγει ο ι. Αμβρόσιος (X, 73, 132).
Δεν μας έχουν διασωθή τα χαρακτηριστικά της Θεοτόκου. Ωστόσο, οι καλλιτέχνες, ανά τους αιώνες, συναγωνίζονται για να δώσουν τα πιο ωραία, τα πιο χαριτωμένα χαρακτηριστικά στο πρόσωπο και την μορφή της Θεομήτορος. Στις εικόνες και τα αγάλματα της Παναγίας, κατά τη δυτική παράδοσι, η χάρις και η ωραιότης του προσώπου είναι εξωτερικά χαρακτηριστικά. Στην βυζαντινή αναπαράστασι του θεομητορικού προσώπου τα χαρακτηριστικά αυτά είναι κυρίως εσωτερικές καταστάσεις, κατά την ψαλμική προφητεία: «Πάσα η δόξα της θυγατρός του Βασιλέως έσωθεν» (Ψαλμ. 44,14) . «Πλην παντί τρόπω» η χάρις του θεομητορικού προσώπου «καταγγέλλεται», η οποία αναπαύει και γαληνεύει τις ψυχές των χριστιανών.
Πόσες φορές δεν ατενίσαμε το γλυκό και χαριτωμένο αυτό πρόσωπο! Πόσες φορές, ταραγμένοι και φουρτουνιασμένοι δεν βρήκαμε στο ιλαρό αυτό πρόσωπο την ειρήνη και τη γαλήνη... Η χάρις και η γαλήνη που κυριαρχούν μέσα στο ναό του Θεού δεν είναι παρά ανταύγειες από την αγία Εικόνα του θεομητορικού προσώπου.
Εκ κινδύνων λύτρωσαι ημάς, μόνη Αγνή, μόνη ευλογημένη.
(Μητροπολίτου Αχελώου Ευθυμίου Στυλίου, Η Πρώτη, εκδ. Γρηγόρη)