Κάθε πράξη μας, για να είναι ευάρεστη στον Θεό, και κάθε αρετή, για να είναι πράγματι αρετή, έχει ανάγκη από διάκριση. Η διάκριση είναι το άλας των αρετών. Γι’ αυτό και ο Χριστός μας λέει στο Ευαγγέλιο: «Πάσα θυσία αλί αλισθήσεται» (Μαρκ. 9,49).
Να προσέχης να μην ξεπερνάς την αντοχή σου, γιατί και οι σωματικές δυνάμεις έχουν όριο.
Δε μπορούμε όμως σε μια δακτυλήθρα να βάλουμε όσο σε ένα βαρέλι· ή να φορτώσουμε ένα βόδι όσο ένα άλογο. Το βόδι είναι για να τραβάει αλέτρι. Δε γίνεται να του βάλουμε σαμάρι και να το φορτώσουμε. Το άλογο πάλι κακώς το βάζουμε στο αλέτρι, γιατί είναι για να σηκώνει βάρος. Στην πνευματική ζωή δεν υπάρχει μία συνταγή, ένας κανόνας. Η κάθε ψυχή έχει την δική της μοναδικότητα, ποιότητα, και δεκτικότητα. Να μη θέλουμε να βάλουμε όλον τον κόσμο στο δικό μας καλούπι. Ο καθένας έχει το δικό του.
Διάκριση είναι η πνευματική όραση.
Και πνευματική όραση έχει εκείνος που έχει εξαγνισμένο νου· γι᾿ αυτό έχει και πνευματική διαύγεια και θείο φωτισμό… να προσπαθήτε να ζήτε εσωτερικά, ταπεινά, να εργάζεσθε στην αφάνεια, για να έχετε τον θείο φωτισμό.
Η διάκριση δεν είναι απλώς μια αρετή· είναι η κορώνα, το στεφάνι των αρετών.
Ανάλογη με την πνευματική μας κατάσταση, ανάλογη με την ποιότητα των αρετών μας, είναι και η διάκρισή μας.
Αν οι αρετές μας είναι χάρτινες, χάρτινο θα είναι και το στεφάνι τους, η διάκριση δηλαδή που θα έχουμε.
Αν οι αρετές μας είναι από μπρούντζο, μπρούντζινο θα είναι και το στεφάνι τους.
Αν είναι από χρυσό, χρυσό θα είναι και το στεφάνι τους.
Αν οι αρετές μας έχουν διαμαντόπετρες, διαμαντόπετρες θα έχη και το στεφάνι τους, η διάκριση.
Η διάκριση, ο θείος φωτισμός, είναι το παν σε όλες τις περιπτώσεις.
Γι᾿ αυτό πάντα εύχομαι, φώτιση – φώτιση να δίνη ο Θεός στον κόσμο.
«Χριστέ μου, λέω, έχουμε χάσει και το σπίτι μας και τον δρόμο που πάει σ᾿ αυτό.
Φώτισέ μας να βρούμε το σπίτι μας, τον Πατέρα μας.
Δώσε μας την θεία γνώση».
(Αγίου Παϊσίου Αγιορείτου, Λόγοι Ε ́, "Πάθη και αρετές")