Η εργασία του νου
-Γέροντα, ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς γράφει ότι οι αρετές,
επειδή συγγενεύουν με τις αρετές του Θεού, κάνουν τον άνθρωπο
κατάλληλο να υποδεχθεί τον Θεό, αλλά δεν τον ενώνουν μαζί του.
Η προσευχή όμως πραγματοποιεί την ένωση με τον Θεό. Τι εννοεί;
-Εδώ ο Άγιος εννοεί την καθαρά προσευχή.
Γέροντα, τι είναι καθαρά προσευχή;
-Όταν υπάρχη πνευματική αρχοντιά, θυσία, συγγενεύει ο άνθρωπος με τον Θεό,
έχει επαφή μαζί του και ο νους του είναι συνέχεια στον Θεό.
Τότε, και να μην προσεύχεται, προσεύχεται. Όλη η ζωή του είναι προσευχή.
Δεν σκέφτεται τίποτε άλλο ό,τι και να κάνη, ο νους του είναι συνέχεια εκεί,
στον Θεό. Όπως ένα παιδάκι ορφανό που έχει μόνον την μάνα του και οι περιστάσεις
το έφεραν να βρεθή για ένα διάστημα μακριά της, ό,τι κι αν κάνη, όπου κι αν βρεθή,
έχει συνέχεια τον νου του στην μάνα του, έτσι και ο άνθρωπος που είναι εξόριστος
εδώ πάνω στην γη, μακριά από τον Θεό Πατέρα του, όταν φθάση σ’ αυτήν την κατάσταση,
έχει συνέχεια τον νου του στον Θεό, στον Πατέρα του. Αυτό είναι καθαρά προσευχή.
-Γέροντα, πώς καθαρίζει ο νους;
-Ο νους, για να καθαρίση, πρέπει να είναι συνέχεια στον Θεό, να ενωθεί με τον Θεό.
Για να ενωθεί με τον Θεό, χρειάζεται προσοχή, παρακολούθηση του εαυτού μας,
προσευχή αδιάλειπτη. Όταν ενωθεί ο νους με τον Θεό, τότε ο άνθρωπος δεν σκέφτεται
τίποτε άλλο εκτός από τον Θεό και είναι καθαρός ο νους, γιατί δεν μπαίνουν
παράσιτα μέσα. Έτσι, ο άνθρωπος περνά από το «κατ’ εικόνα» και γίνεται «καθ’ όμοίωσιν».
Γιατί αλλιώς είναι «κατ’ εικόνα» μόνον. Ο νους καλός είναι, αλλά, όταν τον νου
τον έχουμε σε άλλη συχνότητα...
Η μεγάλη δύναμη του νου, ο οποίος τρέχει με ταχύτητα μεγαλύτερη του φωτός,
πρέπει να αξιοποιηθεί και να κατευθυνθεί ολόκληρη προς τον Θεό, τον Δημιουργό του φωτός.
Εάν αυτή η δύναμη είναι σκορπισμένη, πώς είναι δυνατόν να έχη δύναμη ο νους;
Και, εάν δεν έχη δύναμη ο νους του ανθρώπου, τότε ο άνθρωπος μένει μόνο με το μυαλό
κάνει εργασία εγκεφαλική και από εικόνα Θεού καταντάει εγκέφαλος, μηχανή.
Σε μερικούς πάλι συμβαίνει το εξής: Επειδή δεν αξιοποιούν την δύναμη αυτήν του νου
εις τα άνω, τους την αξιοποιεί, ή μάλλον την εκμεταλλεύεται, ο εχθρός προς τα κάτω
στην αρχή στα γήινα και μετά πιο κάτω, στην αμαρτία, για να τους ρίξει στην κόλαση.
Όταν όμως κατορθώση ο νους να ανέβη ψηλά, τότε και όλα τα πράγματα τα βλέπει από ψηλά
με τα μάτια της ψυχής, με το θεϊκό μάτι, τον θειο φωτισμό.
Όλα αυτά δυστυχώς μόνον θεωρητικά τα καταλαβαίνω, και θα προσπαθήσω να αγωνιστώ
προς αυτήν την κατεύθυνση, έστω και εάν με βρή ο θάνατος εν οδοιπορία.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.177-179)