ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 19-31. Η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου.
16.25 εἶπεν δὲ ᾽Αβραάμ, Τέκνον(1), μνήσθητι(2) ὅτι ἀπέλαβες(3)
συ τὰ ἀγαθά σου(4) ἐν τῇ ζωῇ σου, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά(4)·
νῦν δὲ ὧδε(5) παρακαλεῖται σὺ δὲ ὀδυνᾶσαι(6).
25 Ο Αβραάμ όμως του απάντησε: “παιδί μου, θυμήσου ότι εσύ απόλαυσες
την ευτυχία στη ζωή σου, όπως κι ο Λάζαρος τη δυστυχία. Τώρα λοιπόν αυτός
χαίρεται εδώ, κι εσύ υποφέρεις.
(1) Η προσφώνηση Παιδί μου στο στόμα του Αβραάμ, φέρνει περισσότερο πλήγμα,
παρά η Πάτερ Αβραάμ στο στόμα του πλουσίου. Ο Αβραάμ αναγνωρίζει
την πραγματικότητα της σαρκικής συγγένειας, αλλά όχι λιγότερο ο απόγονός
του αυτός παραμένει λεία της φλόγας του Άδη (g). Η προσφώνηση τέκνον
κάνει βαρύτερη την άρνηση. Ήταν γιος, ανυπάκουος όμως και τώρα
εγκαταλείφθηκε και αποκληρώθηκε από τον Αβραάμ ως ανάξιος απόγονος.
Αξιοσημείωτη και η επόμενη: «Δεν είπε· Απάνθρωπε και ωμέ, δεν ντρέπεσαι;…
Αλλά πώς μίλησε; Παιδί μου. Δες συμπαθή και αγία ψυχή… Παιδί μου, λέει,
υπαινισσόμενος με αυτό ότι, μέχρις εδώ σταματά η εξουσία του,
να τον ονομάσει δηλαδή έτσι με γλυκύτητα, παραπέρα όμως δεν εξουσιάζει τίποτα.
Αυτό που έχω, αυτό σου μεταδίδω, φωνή συμπαθητική» (Θφ).
«Δεν είπε απάνθρωπε και ωμέ και παμπόνηρε, ενώ άφησες σε τόσο μεγάλα κακά
τον άνθρωπο, θυμάσαι τώρα τη φιλανθρωπία και το έλεος και τη συγγνώμη;
Αλλά τι; Παιδί μου, λέει, πήρες τα αγαθά σου. Διότι λέει το ρητό
«ψυχή ταλαιπωρημένη μην την ταράξεις παραπάνω»(Σοφ. Σειρ. 4,3)» (Χ).
(2) Οι νεκροί διατηρούν την ανάμνηση των γεγονότων της επίγειας ζωής.
Δες και σ. 27 (b). Η ανάμνηση την οποία θα διατηρούν οι καταδικασμένες ψυχές,
θα είναι ο βασανιστής τους. Ήδη στην παρούσα ζωή καλούνται οι αμαρτωλοί
να θυμούνται, αλλά το αποφεύγουν και πεισματικά θέλουν να λησμονούν.
Γιε μου, να θυμάσαι τον Δημιουργό σου, τον Λυτρωτή σου, τα τέλη της ζωής σου.
Τώρα τα λησμονούν. Τότε η πρόσκληση αυτή θα αντηχεί διαρκώς στα αυτιά τους
για να τους βασανίζει. Η μνήμη στον άλλο κόσμο είναι απαραίτητη
για την χαρά των δικαίων και θα συντελεί σοβαρά στην θλίψη των χαμένων.
Η μνήμη μας εκεί θα ενισχυθεί τόσο, ώστε να θυμόμαστε όλο τον βίο μας στη γη.
Πιθανότατα μάλιστα θα κινείται τόσο αστραπιαία, ώστε αυτοστιγμεί
να περιλαμβάνει με ένα βλέμμα ολόκληρη την περασμένη ζωή. Από το υψηλό όρος
της αιωνιότητας θα βλέπουμε προς τα κάτω και θα διακρίνουμε ολόκληρη
την πεδιάδα της ζωής μας στη γη, η οποία θα απλώνεται μπροστά μας.
Και θα συνοδεύεται η ανάμνηση του παρελθόντος με τέλεια και ακριβή γνώση
των συνεπειών και πλήρη αίσθηση της συνείδησης ως προς το ένοχο
και τις βαριές ευθύνες του παρελθόντος.
(3) Η πρόθεση «από»=αρκετά πήρες, όπως και το απέχω του Ματθ. στ 2 (δ).
Πλήρως και εξ’ ολοκλήρου πήρες, ώστε να μην επιφυλαχτεί τίποτα για το μέλλον (p).
Λιγότερο πιθανή ερμηνεία: «Συνηθίζουμε να λέμε το «απέλαβες» για αυτά που
δέχεται κάποιος τα οποία του τα χρωστούσαν» (Θφ). «Και φανερώνεται οπωσδήποτε
από εδώ, ότι και ο πλούσιος, αν και ήταν αμαρτωλός, όμως είχε κάποια αρετή,
χάριν της οποίας πήρε πίσω, όσο ζούσε ακόμη, τα οφειλόμενα αγαθά·
και ο Λάζαρος, αν και ήταν δίκαιος, όμως είχε κάποια κακία, λόγω της οποίας
και αυτός πήρε, όσο ζούσε, τα οφειλόμενα κακά· διότι από τους ανθρώπους
κανείς δεν στερείται αρετής, ούτε ο πάρα πολύ πονηρός· και κανείς δεν στερείται
κακίας, ούτε ο πάρα πολύ αγαθός» (Ζ). Από μόνη της η ερμηνεία είναι σωστή,
αλλά εδώ είναι λιγότερο πετυχημένη.
(4) Σε αυτό συνίστατο η τραγική πλάνη του. Δεν είχε καν ιδέα ότι υπήρχαν
και άλλα αγαθά και φύλαξε αυτά εγωιστικά για τον εαυτό του. Είναι αξιοσημείωτο
το «σου», ενώ για τον Λάζαρο γράφεται απλώς «τα κακά» χωρίς το «του».
Τα κακά του Λαζάρου δεν ήταν δικά του, αλλά δέχτηκε αυτά ως δοκιμασία από το Θεό·
ενώ ο πλούσιος θεωρούσε τα αγαθά ως δικά του αποκλειστικά, χωρίς να πρόκειται
κάποτε να δώσει λογαριασμό για αυτά (p). Διάλεξε τα φθαρτά αγαθά ως τα άριστα,
με τα οποία ήταν πλήρως ικανοποιημένος και ήταν για αυτό το μόνο μερίδιο που διάλεξε.
Στα φαγητά και τα ποτά, στα πλουσιότατα ρούχα τοποθέτησε την όλη ευτυχία του.
Αυτά υπήρξαν η παρηγοριά του και η αμοιβή του και δεν του ήλθε ποτέ στο νου,
ότι υπάρχουν και άλλα αγαθά καλύτερα. Τα τελευταία αυτά δεν είχε λόγο ποτέ
να τα περιμένει. Και συνεπώς τώρα και την ελάχιστη ακόμη ανακούφιση στα δεινά,
την αρνείται σε αυτόν ο Αβραάμ.
(5) Αντίθεση χρόνου και τόπου=Τώρα εδώ (p).
(6) Εάν υποφέρει χωρίς κάποια ανακούφιση, δεν οφείλεται αυτό απλώς στο ότι υπήρξε
πλούσιος, αλλά διότι έκανε τον πλούτο εγωιστικά δικό του, χωρίς να κάνει
συμμέτοχό του και τον φτωχό (g). Η απάντηση του Αβραάμ πρέπει να εννοηθεί
σε στενή σχέση με το αίτημα του πλούσιου. Ο πλούσιος δεν ζήτησε να απαλλαχτεί
τελείως από την τιμωρία του. Δέχτηκε αυτήν ως δίκαιη. Ζήτησε μόνο ελαφριά
ανακούφιση και με τρόπο που προϋπέθετε την για κάποια ώρα διακοπή της ανάπαυσης
του Λαζάρου. Ο Αβραάμ απαντά ότι κάτι τέτοιο είναι παράλογο και αδύνατο.
Ο πλούσιος είχε αδιάκοπη και συνεχή ζωή απόλαυσης και ευφροσύνης και ο Λάζαρος
αδιάκοπα δεινά στην επίγεια ζωή. Τώρα καμία διακοπή δεν μπορεί να γίνει
ούτε στην οδύνη του πλούσιου, ούτε στην ανάπαυση του Λαζάρου (p).