Συλλογή κειμένων π. Νικόλαος Πουλάδας.
«[Η ταπείνωση του ιδίου του Οσίου Μαξίμου! Ο όσιος μιλά για τον εαυτό του] Εγώ που είμαι με τη θέλησή μου σε διάσταση μαζί του [με το Θεό] και που εμπρόθετα κατοικώ, όπως κάποια χώρα, την έξη της κακίας την μακριά από αυτόν και που εκτρέφω με τις πράξεις μου σαν χοίρους τα πάθη της ατιμίας,… αφού απορρίψω το φορτίο που με βαραίνει περισσότερο από όλα της ραθυμίας και της αμέλειας για χάρη αυτής της δύναμης» (Φιλοκαλία εκδ.ΕΠΕ τόμ.15Α,123)
«[ο.π.] «Η φωνή μου είναι αδύνατη κι είμαι βραδύγλωσσος»[λόγια του Μωϋσή], και ο άλλος [Ιερεμίας] «Δέσποτα Κύριε, εσύ που υπάρχεις· δεν ξέρω να μιλήσω, επειδή είμαι νέος». Γιατί στ’ αλήθεια έχω αδύνατη φωνή και είμαι βραδύγλωσσος και μου λείπει η γνώση να λέγω τα σωστά. Ούτε ο νους μου μπορεί να συλλάβει τα θεία, ούτε ο προφορικός μου λόγος μπορεί να εξυπηρετήσει το μέγεθος αυτών που μου ζητήσατε. Είμαι ακόμη νέος στα πάθη και γίνεται σ’ εμένα επανάσταση της σάρκας ισχυρότερη από το νόμο του Πνεύματος, οπότε, και αν υποθέσουμε ότι δεν υστερώ καθόλου στα θέματα αυτά, ποιος είναι τόσο θρασύς και τολμηρός, ώστε να προσθέσει κάτι σε όσα θεσπίσθηκαν έτσι από τους ιεράρχες με θεία απόφαση;» (15Β,359)
«[ο.π.] Κι επειδή λοιπόν γνωρίζω το πλήθος των σφαλμάτων μου και επειδή βλέπω την κατάκριση που, όπως είναι φυσικό, με περιμένει γι’ αυτά μετά το τέλος αυτής της ζωής, και σαν να κατανοώ κατά κάποιο τρόπο εκείνο το μέγα και φρικτό δικαστήριο να έχει πια συγκεντρωθεί στην ψυχή μου, κατά το οποίο θα λάβουμε ο καθένας την αμοιβή των πράξεών μας ανάλογα με την αξία μας, γι’ αυτό σκέφθηκα να πάρω συνοδό μου τη σιωπή, προσέχοντας με κάθε τρόπο, όπως βέβαια νομίζω, τους θείους λόγους που με αφορούν, μήπως κατακριθώ περισσότερο και δικαιότερα, επειδή λέγω λόγους του Θεού που τους έχω νεκρώσει από την απραξία των αγαθών έργων και γι’ αυτό δεν έχουν τη δύναμη να προσφέρουν σε όσους με ακούνε τη ζωή της χάριτος και να δείξουν τους τρόπους των αρετών που δεν ισχύουν στη ζωή εμού που μιλώ, και γίνω έτσι υπόδικος της μέλλουσας απειλής, επειδή δεν σκότωσα μόνο μέσα μου με τους πονηρούς τρόπους μου τους ζωοποιούς λόγους του Θεού, αλλά έδωσα στους ακροατές ζωντανή εικόνα της περιφρόνησής μου προς αυτούς και καταφάνερη σ’ όλους όλη την πονηρή πορεία της ζωής μου. Εγώ λοιπόν, όπως είπα, επειδή τα γνωρίζω αυτά και τα φοβούμαι, απομάκρυνα την προθυμία να λέγω και να γράφω τους θείους λόγους, που μου λείπει η πραγματοποίησή τους, θεωρώντας ότι είναι μεγίστη αδικία να δέχομαι κούφιους επαίνους, και ολέθρια ζημία. Επειδή όμως νίκησε την απόφασή μου της σιωπής με τις αλλεπάλληλες επωδές των θείων λογισμών ο πολύς στη φρόνηση και σε όλα σεβαστός οσιότατος ηγούμενος… [κάνοντας υπακοή θα γράψει]» (15Β,363)
«[ο.π.] Είμαι τελείως αποξενωμένος από τη θεία χάρη και είμαι δεμένος πάρα πολύ ισχυρά με τους νόμους της σάρκας. Κι αφού τίποτε καλό δεν έχω και καμμιά αρετή, έπρεπε να παραιτηθώ τελείως από το να πηγαίνω κάπου, για να μη προκαλώ βλάβη μάλλον, εκτελώντας την προσταγή σας. Γι’ αυτό θα έρθω όταν θελήσει ο Κύριος, γνωρίζοντας ότι έχετε παραμείνει καθαροί κι αμόλυντοι και ότι δέχεστε τη συναναστροφή εμένα του βέβηλου. Γιατί εκείνο που έγινε άγιο από έξη, όπως το κατά φύση, δεν θα το μολύνει κανένα ακάθαρτο» (15Β,427)
«Ερώτηση: Δέχεται άραγε ο βασιλεύς να κάνει ένα παρακλητικό διάταγμα; ΜΑΞΙΜΟΣ. Θα το κάνει οπωσδήποτε, αν θέλει να είναι μιμητής του Θεού και να νιώσει την ίδια μ’ εκείνον ταπείνωση για την κοινή σωτηρία όλων μας, σκεπτόμενος ότι, αν ο Θεός, που από τη φύση του σώζει, δεν προχώρησε θέλοντας στη σωτηρία μας μέχρι που ταπεινώθηκε, πως ο άνθρωπος, που από τη φύση του σώζεται, θα σωθεί ο ίδιος ή θα σώσει άλλον, αν δεν ταπεινωθεί;» (Φιλοκαλία εκδ. ΕΠΕ τόμ.15Γ,σ.49)
«Καθένας που ταπεινοφρονεί, είναι οπωσδήποτε και πράος και κάθε πράος είναι οπωσδήποτε και ταπεινός» (15Γ,249)
«Έτσι κατάπληκτοι από τα θεάματα του άπειρου, θα δρέψουμε το ισχυρό φυλαχτό των αρετών, εννοώ την ταπείνωση, το μέγιστο και πρώτο δώρο του Θεού, καρπό της αληθινής φιλοσοφίας» (15Β,223)
«Ταπείνωση είναι η επίγνωση που αποκτά καθένας για την υπερέχουσα και δημιουργική αιτία όταν παρατεθεί παράλληλα με τον Θεό, κατά την οποία προκαλείται η συμπάθεια των ανθρώπων μεταξύ τους και δίνεται η συγνώμη για τα σφάλματά τους στους οφειλέτες τους» (15Β,231)
«Όταν πονέσεις εξ αιτίας κάποιας προσβολής ή περιφρονήσεως, γνώριζε πολύ καλά ότι ωφελήθηκε πάρα πολύ ο εαυτός σου, αφού κατά θεία παραχώρηση απομακρύνθηκε από σένα η ματαιοδοξία εξ αιτίας της ταπεινώσεως που δέχθηκες» (14,181)
«Όποιος σε μία συνάθροιση πετάγεται και διακόπτει την ομαλή ακρόαση των λόγων, φανερώνεται πως υποφέρει από φιλοδοξία. Αιχμάλωτός της, προβάλλει άπειρες σειρές και παρασειρές από διατυπώσεις θέλοντας να σπάσει τη συνέχεια όσων λέγονται» (14,459)
«Όταν δεις τον Ηρώδη και τον Πιλάτο να συνδέεται με φιλία με σκοπό το θάνατο του Ιησού, σκέψου τότε τη συνάντηση του δαίμονα της πορνείας και της κενοδοξίας στο ίδιο σημείο· συμφωνούν μεταξύ τους να θανατώσουν το λόγο της αρετής και της γνώσης. Ο δαίμονας της κενοδοξίας καθώς υποκρίνεται γνώση πνευματική εξαποστέλλει στο δαίμονα της πορνείας· κι ο δαίμονας της πορνείας υποχωρώντας, προσποιείται καθαρότητα και ξαναφέρνει στο δαίμονα της κενοδοξίας. Γι’ αυτό λέει: «αφού ο Ηρώδης φόρεσε λαμπρό φόρεμα, ξανάστειλε τον Ιησού στον Πιλάτο» (14,483)
«Σ’ όλες τις πράξεις μας ο Θεός εξετάζει το σκοπό για τον οποίο πράττονται… είτε πράττουμε αυτές γι’ Αυτόν, είτε για κάτι άλλο. Όταν λοιπόν θέλουμε να κρίνουμε κάποιο καλό, ας μην έχουμε σαν σκοπό να αρέσουμε στους ανθρώπους, αλλ’ ας έχουμε σαν σκοπό το Θεό, ώστε, αποβλέποντας πάντοτε προς Αυτόν, ας τα κάμνουμε όλα γι’ Αυτόν, για να μη συμβαίνει και τον κόπο να υπομένουμε, και το μισθό να χάσουμε» (14,285)
«Μην είσαι αυτάρεσκος, και δεν θα γίνεις μισάδελφος και μην είσαι φίλαυτος και θα γίνεις φιλόθεος. Παίρνοντας την απόφαση να ζήσεις μαζί με πνευματικούς αδελφούς, απομάκρυνε κατά την είσοδό σου σ’ αυτούς τα θελήματά σου· διότι δεν θα μπορέσεις με άλλο τρόπο να ειρηνεύσεις ούτε με το Θεό, ούτε με εκείνους που ζουν μαζί σου» (14,325)
«Η ταπείνωση και η κακοπάθεια ελευθερώνει τον άνθρωπο από κάθε αμαρτία. Η ταπείνωση ξεριζώνει τα πάθη της ψυχής, ενώ η κακοπάθεια αφαιρεί τα πάθη του σώματος» (14,199)
«Φιλαυτία είναι το πάθος της υπερβολικής αγάπης προς το σώμα» (14,215)
«Όταν τα πάθη βρίσκονται σε αδράνεια, τότε ή επειδή απουσιάζουν τα αίτια ή επειδή οι δαίμονες από δολιότητα αποφεύγουν να πειράξουν τον άνθρωπο, κάνει την εμφάνισή της η υπερηφάνεια» (14,233)
«Όταν είσαι κακότροπος, μην αρνείσαι τα κακοπαθήματα, ώστε, αφού με τον τρόπο αυτό ταπεινωθείς, ν’ αποβάλεις την υπερηφάνειά σου» (14,233)
«Πρόσεχε τον εαυτό σου από τη μητέρα των κακών, δηλαδή την φιλαυτία, που είναι η παράλογη αγάπη του σώματος…. Πρέπει λοιπόν να προσέχουμε πάρα πολύ και να πολεμάμε αυτήν με μεγάλη προσοχή και επαγρύπνηση. Διότι, όταν εξαφανισθεί αυτή, εξαφανίζονται και όλα τα κακά που προέρχονται απ’ αυτήν» (14,241)
«Φιλαυτία είναι η εμπαθής και παράλογη αγάπη προς το σώμα, στην οποία αντιτίθεται η αγάπη και η εγκράτεια. Εκείνος που έχει τη φιλαυτία, είναι φανερό ότι έχει όλα τα πάθη» (14,265)
«Αρχή όλων των παθών είναι η φιλαυτία, ενώ τέλος η υπερηφάνεια. Φιλαυτία είναι η παράλογη αγάπη προς το σώμα» (14,289)
«Όπως ακριβώς οι γονείς αγαπούν υπερβολικά τα τέκνα τους, έτσι και ο νους από τη φύση του έχει συγκεντρωμένη την προσοχή του στα λόγια του. Και όπως ακριβώς τα τέκνα τους, και αν ακόμα αυτά είναι ως προς όλα άξια για γέλια, φαίνονται σ’ εκείνους από τους γονείς που τα αγαπούν παθιασμένα τα πιο καλά και τα πιο όμορφα, έτσι και στον άφρονα νου τα λόγια του φαίνονται τα πιο φρόνιμα από όλα, και αν ακόμη είναι τα πιο κακά από όλα. Στο σοφό όμως δεν φαίνονται έτσι τα λόγια του, αλλ’ όταν νομίσει ότι αυτά είναι αληθή και καλά, τότε προ πάντων δεν έχει εμπιστοσύνη στην κρίση του, αλλά καθιστά άλλους σοφούς κριτές των λόγων και λογισμών του, «μη τυχόν τρέχει ή έτρεξε μάταια», και παίρνει τη διαβεβαίωση απ’ αυτούς» (14,291)
«Όταν νικήσεις ορισμένα από τα πιο ατιμωτικά πάθη, όπως για παράδειγμα ή τη γαστριμαργία, ή την πορνεία, ή την οργή, ή την πλεονεξία, αμέσως ορμά εναντίον σου ο λογισμός της ματαιοδοξίας· εάν νικήσεις αυτόν, ακολουθεί ο λογισμός της υπερηφάνειας. …Τη ματαιοδοξία την ξεριζώνει η μυστική πνευματική εργασία, ενώ την υπερηφάνεια την εξαφανίζει το να αποδίδει κανείς τα κατορθώματα στο Θεό» (14,291)
«Εάν θέλεις ν’ αποκτήσεις σύνεση και μετριοφροσύνη και να μην είσαι δούλος της αλαζονείας, να ζητάς πάντοτε να βρεις μέσα στα πράγματα τι είναι εκείνο που δεν το γνωρίζεις. Βρίσκοντας τότε πάρα πολλά και διάφορα πράγματα να τα αγνοείς, και θα μείνεις κατάπληκτος για την αγνωσία σου, και θα κυριευθείς από μετριοφροσύνη, και, αφού αποκτήσεις επίγνωση του εαυτού σου, θα κατανοήσεις πολλά και μεγάλα και θαυμαστά πράγματα. Διότι το να νομίζεις ότι τα γνωρίζεις όλα δεν σ’ αφήνει να προκόβεις στη γνώση» (14,301)
Συλλογή κειμένων π. Νικόλαος Πουλάδας.
«Ερώτηση: Δέχεται άραγε ο βασιλεύς να κάνει ένα παρακλητικό διάταγμα;
ΜΑΞΙΜΟΣ. Θα το κάνει οπωσδήποτε, αν θέλει να είναι μιμητής του Θεού και να νιώσει την ίδια μ’ εκείνον ταπείνωση για την κοινή σωτηρία όλων μας, σκεπτόμενος ότι, αν ο Θεός, που από τη φύση του σώζει, δεν προχώρησε θέλοντας στη σωτηρία μας μέχρι που ταπεινώθηκε, πως ο άνθρωπος, που από τη φύση του σώζεται, θα σωθεί ο ίδιος ή θα σώσει άλλον, αν δεν ταπεινωθεί;» (Φιλοκαλία εκδ. ΕΠΕ τόμ.15Γ,σ.49)
«Καθένας που ταπεινοφρονεί, είναι οπωσδήποτε και πράος και κάθε πράος είναι οπωσδήποτε και ταπεινός» (15Γ,249)
«[Η ταπείνωση του ιδίου του Οσίου Μαξίμου! Ο όσιος μιλά για τον εαυτό του] Εγώ που είμαι με τη θέλησή μου σε διάσταση μαζί του [με το Θεό] και που εμπρόθετα κατοικώ, όπως κάποια χώρα, την έξη της κακίας την μακριά από αυτόν και που εκτρέφω με τις πράξεις μου σαν χοίρους τα πάθη της ατιμίας,… αφού απορρίψω το φορτίο που με βαραίνει περισσότερο από όλα της ραθυμίας και της αμέλειας για χάρη αυτής της δύναμης» (Φιλοκαλία εκδ.ΕΠΕ τόμ.15Α,123)
«[ο.π.] «Η φωνή μου είναι αδύνατη κι είμαι βραδύγλωσσος»[λόγια του Μωϋσή], και ο άλλος [Ιερεμίας] «Δέσποτα Κύριε, εσύ που υπάρχεις· δεν ξέρω να μιλήσω, επειδή είμαι νέος». Γιατί στ’ αλήθεια έχω αδύνατη φωνή και είμαι βραδύγλωσσος και μου λείπει η γνώση να λέγω τα σωστά. Ούτε ο νους μου μπορεί να συλλάβει τα θεία, ούτε ο προφορικός μου λόγος μπορεί να εξυπηρετήσει το μέγεθος αυτών που μου ζητήσατε. Είμαι ακόμη νέος στα πάθη και γίνεται σ’ εμένα επανάσταση της σάρκας ισχυρότερη από το νόμο του Πνεύματος, οπότε, και αν υποθέσουμε ότι δεν υστερώ καθόλου στα θέματα αυτά, ποιος είναι τόσο θρασύς και τολμηρός, ώστε να προσθέσει κάτι σε όσα θεσπίσθηκαν έτσι από τους ιεράρχες με θεία απόφαση;» (15Β,359)
«[ο.π.] Κι επειδή λοιπόν γνωρίζω το πλήθος των σφαλμάτων μου και επειδή βλέπω την κατάκριση που, όπως είναι φυσικό, με περιμένει γι’ αυτά μετά το τέλος αυτής της ζωής, και σαν να κατανοώ κατά κάποιο τρόπο εκείνο το μέγα και φρικτό δικαστήριο να έχει πια συγκεντρωθεί στην ψυχή μου, κατά το οποίο θα λάβουμε ο καθένας την αμοιβή των πράξεών μας ανάλογα με την αξία μας, γι’ αυτό σκέφθηκα να πάρω συνοδό μου τη σιωπή, προσέχοντας με κάθε τρόπο, όπως βέβαια νομίζω, τους θείους λόγους που με αφορούν, μήπως κατακριθώ περισσότερο και δικαιότερα, επειδή λέγω λόγους του Θεού που τους έχω νεκρώσει από την απραξία των αγαθών έργων και γι’ αυτό δεν έχουν τη δύναμη να προσφέρουν σε όσους με ακούνε τη ζωή της χάριτος και να δείξουν τους τρόπους των αρετών που δεν ισχύουν στη ζωή εμού που μιλώ, και γίνω έτσι υπόδικος της μέλλουσας απειλής, επειδή δεν σκότωσα μόνο μέσα μου με τους πονηρούς τρόπους μου τους ζωοποιούς λόγους του Θεού, αλλά έδωσα στους ακροατές ζωντανή εικόνα της περιφρόνησής μου προς αυτούς και καταφάνερη σ’ όλους όλη την πονηρή πορεία της ζωής μου. Εγώ λοιπόν, όπως είπα, επειδή τα γνωρίζω αυτά και τα φοβούμαι, απομάκρυνα την προθυμία να λέγω και να γράφω τους θείους λόγους, που μου λείπει η πραγματοποίησή τους, θεωρώντας ότι είναι μεγίστη αδικία να δέχομαι κούφιους επαίνους, και ολέθρια ζημία. Επειδή όμως νίκησε την απόφασή μου της σιωπής με τις αλλεπάλληλες επωδές των θείων λογισμών ο πολύς στη φρόνηση και σε όλα σεβαστός οσιότατος ηγούμενος… [κάνοντας υπακοή θα γράψει]» (15Β,363)
«[ο.π.] Είμαι τελείως αποξενωμένος από τη θεία χάρη και είμαι δεμένος πάρα πολύ ισχυρά με τους νόμους της σάρκας. Κι αφού τίποτε καλό δεν έχω και καμμιά αρετή, έπρεπε να παραιτηθώ τελείως από το να πηγαίνω κάπου, για να μη προκαλώ βλάβη μάλλον, εκτελώντας την προσταγή σας. Γι’ αυτό θα έρθω όταν θελήσει ο Κύριος, γνωρίζοντας ότι έχετε παραμείνει καθαροί κι αμόλυντοι και ότι δέχεστε τη συναναστροφή εμένα του βέβηλου. Γιατί εκείνο που έγινε άγιο από έξη, όπως το κατά φύση, δεν θα το μολύνει κανένα ακάθαρτο» (15Β,427)
«Έτσι κατάπληκτοι από τα θεάματα του άπειρου, θα δρέψουμε το ισχυρό φυλαχτό των αρετών, εννοώ την ταπείνωση, το μέγιστο και πρώτο δώρο του Θεού, καρπό της αληθινής φιλοσοφίας» (15Β,223)
«Ταπείνωση είναι η επίγνωση που αποκτά καθένας για την υπερέχουσα και δημιουργική αιτία όταν παρατεθεί παράλληλα με τον Θεό, κατά την οποία προκαλείται η συμπάθεια των ανθρώπων μεταξύ τους και δίνεται η συγνώμη για τα σφάλματά τους στους οφειλέτες τους» (15Β,231)
«Όταν πονέσεις εξ αιτίας κάποιας προσβολής ή περιφρονήσεως, γνώριζε πολύ καλά ότι ωφελήθηκε πάρα πολύ ο εαυτός σου, αφού κατά θεία παραχώρηση απομακρύνθηκε από σένα η ματαιοδοξία εξ αιτίας της ταπεινώσεως που δέχθηκες» (14,181)
«Όποιος σε μία συνάθροιση πετάγεται και διακόπτει την ομαλή ακρόαση των λόγων, φανερώνεται πως υποφέρει από φιλοδοξία. Αιχμάλωτός της, προβάλλει άπειρες σειρές και παρασειρές από διατυπώσεις θέλοντας να σπάσει τη συνέχεια όσων λέγονται» (14,459)
«Όταν δεις τον Ηρώδη και τον Πιλάτο να συνδέεται με φιλία με σκοπό το θάνατο του Ιησού, σκέψου τότε τη συνάντηση του δαίμονα της πορνείας και της κενοδοξίας στο ίδιο σημείο· συμφωνούν μεταξύ τους να θανατώσουν το λόγο της αρετής και της γνώσης. Ο δαίμονας της κενοδοξίας καθώς υποκρίνεται γνώση πνευματική εξαποστέλλει στο δαίμονα της πορνείας· κι ο δαίμονας της πορνείας υποχωρώντας, προσποιείται καθαρότητα και ξαναφέρνει στο δαίμονα της κενοδοξίας. Γι’ αυτό λέει: «αφού ο Ηρώδης φόρεσε λαμπρό φόρεμα, ξανάστειλε τον Ιησού στον Πιλάτο» (14,483)
«Σ’ όλες τις πράξεις μας ο Θεός εξετάζει το σκοπό για τον οποίο πράττονται… είτε πράττουμε αυτές γι’ Αυτόν, είτε για κάτι άλλο. Όταν λοιπόν θέλουμε να κρίνουμε κάποιο καλό, ας μην έχουμε σαν σκοπό να αρέσουμε στους ανθρώπους, αλλ’ ας έχουμε σαν σκοπό το Θεό, ώστε, αποβλέποντας πάντοτε προς Αυτόν, ας τα κάμνουμε όλα γι’ Αυτόν, για να μη συμβαίνει και τον κόπο να υπομένουμε, και το μισθό να χάσουμε» (14,285)
«Μην είσαι αυτάρεσκος, και δεν θα γίνεις μισάδελφος και μην είσαι φίλαυτος και θα γίνεις φιλόθεος. Παίρνοντας την απόφαση να ζήσεις μαζί με πνευματικούς αδελφούς, απομάκρυνε κατά την είσοδό σου σ’ αυτούς τα θελήματά σου· διότι δεν θα μπορέσεις με άλλο τρόπο να ειρηνεύσεις ούτε με το Θεό, ούτε με εκείνους που ζουν μαζί σου» (14,325)
«Η ταπείνωση και η κακοπάθεια ελευθερώνει τον άνθρωπο από κάθε αμαρτία. Η ταπείνωση ξεριζώνει τα πάθη της ψυχής, ενώ η κακοπάθεια αφαιρεί τα πάθη του σώματος» (14,199)
«Φιλαυτία είναι το πάθος της υπερβολικής αγάπης προς το σώμα» (14,215)
«Όταν τα πάθη βρίσκονται σε αδράνεια, τότε ή επειδή απουσιάζουν τα αίτια ή επειδή οι δαίμονες από δολιότητα αποφεύγουν να πειράξουν τον άνθρωπο, κάνει την εμφάνισή της η υπερηφάνεια» (14,233)
«Όταν είσαι κακότροπος, μην αρνείσαι τα κακοπαθήματα, ώστε, αφού με τον τρόπο αυτό ταπεινωθείς, ν’ αποβάλεις την υπερηφάνειά σου» (14,233)
«Πρόσεχε τον εαυτό σου από τη μητέρα των κακών, δηλαδή την φιλαυτία, που είναι η παράλογη αγάπη του σώματος…. Πρέπει λοιπόν να προσέχουμε πάρα πολύ και να πολεμάμε αυτήν με μεγάλη προσοχή και επαγρύπνηση. Διότι, όταν εξαφανισθεί αυτή, εξαφανίζονται και όλα τα κακά που προέρχονται απ’ αυτήν» (14,241)
«Φιλαυτία είναι η εμπαθής και παράλογη αγάπη προς το σώμα, στην οποία αντιτίθεται η αγάπη και η εγκράτεια. Εκείνος που έχει τη φιλαυτία, είναι φανερό ότι έχει όλα τα πάθη» (14,265)
«Αρχή όλων των παθών είναι η φιλαυτία, ενώ τέλος η υπερηφάνεια. Φιλαυτία είναι η παράλογη αγάπη προς το σώμα» (14,289)
«Όπως ακριβώς οι γονείς αγαπούν υπερβολικά τα τέκνα τους, έτσι και ο νους από τη φύση του έχει συγκεντρωμένη την προσοχή του στα λόγια του. Και όπως ακριβώς τα τέκνα τους, και αν ακόμα αυτά είναι ως προς όλα άξια για γέλια, φαίνονται σ’ εκείνους από τους γονείς που τα αγαπούν παθιασμένα τα πιο καλά και τα πιο όμορφα, έτσι και στον άφρονα νου τα λόγια του φαίνονται τα πιο φρόνιμα από όλα, και αν ακόμη είναι τα πιο κακά από όλα. Στο σοφό όμως δεν φαίνονται έτσι τα λόγια του, αλλ’ όταν νομίσει ότι αυτά είναι αληθή και καλά, τότε προ πάντων δεν έχει εμπιστοσύνη στην κρίση του, αλλά καθιστά άλλους σοφούς κριτές των λόγων και λογισμών του, «μη τυχόν τρέχει ή έτρεξε μάταια», και παίρνει τη διαβεβαίωση απ’ αυτούς» (14,291)
«Όταν νικήσεις ορισμένα από τα πιο ατιμωτικά πάθη, όπως για παράδειγμα ή τη γαστριμαργία, ή την πορνεία, ή την οργή, ή την πλεονεξία, αμέσως ορμά εναντίον σου ο λογισμός της ματαιοδοξίας· εάν νικήσεις αυτόν, ακολουθεί ο λογισμός της υπερηφάνειας. …Τη ματαιοδοξία την ξεριζώνει η μυστική πνευματική εργασία, ενώ την υπερηφάνεια την εξαφανίζει το να αποδίδει κανείς τα κατορθώματα στο Θεό» (14,291)
«Εάν θέλεις ν’ αποκτήσεις σύνεση και μετριοφροσύνη και να μην είσαι δούλος της αλαζονείας, να ζητάς πάντοτε να βρεις μέσα στα πράγματα τι είναι εκείνο που δεν το γνωρίζεις. Βρίσκοντας τότε πάρα πολλά και διάφορα πράγματα να τα αγνοείς, και θα μείνεις κατάπληκτος για την αγνωσία σου, και θα κυριευθείς από μετριοφροσύνη, και, αφού αποκτήσεις επίγνωση του εαυτού σου, θα κατανοήσεις πολλά και μεγάλα και θαυμαστά πράγματα. Διότι το να νομίζεις ότι τα γνωρίζεις όλα δεν σ’ αφήνει να προκόβεις στη γνώση» (14,301)
