Αυξομείωση μεγέθους γραμμάτων.
24 Φεβ

Η Εκκλησία για την εξωσωματική γονιμοποίηση (Β΄).

Γράφτηκε από τον 

(Απο το βιβλίο: "Βιοηθική και βιοθεολογία, Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεου"  οι υπογραμμίσεις δικές μας)


«... Θα πρέπη να καταγράψουμε μερικές θεολογικές "αρχές".

Πρώτον. Κατά τη διδασκαλία των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας η σύλληψη ενός ανθρώπου δεν είναι έργο αποκλειστικά της φύσεως, αλλά έργο της Προνοίας του Θεού, δια του ανθρώπου. Και στο σημείο αυτό λειτουργεί η θεολογική αρχή της συνέργειας, δηλαδή ο Θεός ενεργεί και ο άνθρωπος συνεργεί.

Δεύτερον. Θα πρέπη να ερευνηθή ποιμαντικά ο σκοπός για τον οποίο κάποιο ανδρόγυνο θέλει να αποκτήση παιδιά με οποιοδήποτε τρόπο και με οποιαδήποτε μέθοδο. Τις περισσότερες φορές, πέρα από μερικές εξαιρέσεις, αυτό έχει σχέση με την ανασφάλεια του ανθρώπου στην ζωή, την έλλειψη προσωπικού νοήματος, την αποτυχία του θεολογικού στόχου του, όπως τον έχει καθορίσει η Εκκλησία.

Τρίτον. Μέχρις ενός σημείου μπορεί κανείς να χρησιμοποιήση τα επιτεύγματα της επιστήμης για την απόκτηση παιδιών. Το "μέχρις ενός σημείου" σημαίνει το να δαιτηρήται η αξιοπρέπεια του ανθρώπου και να συντονίζεται η ζωή του στο θέλημα του Θεού. Για παράδειγμα, η παρένθετη μητρότητα, η χρησιμοποίηση ξένου σπέρματος και ωαρίου -"ετερόλογη γονιμοποίηση"- η χρησιμοποίηση σπέρματος μετά τον θάνατο του συζύγου ή του άνδρα με τον οποίο συζούσε η γυναίκα κ.λ.π. δεν μπορούν να υιοθετηθούν από την Ορθόδοξη Εκκλησία, γιατί δεν μπορεί να επικρατήση η αρχή "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα" και γιατί αναφύονται πολλά θεολογικά, ποιμαντικά, νομικά και κοινωνικά προβλήματα. Έτσι η Ορθόδοξη Εκκλησία για τα μέλη της μπορεί να δεχθή κατ' οικονομίαν μόνο την "ομόλογη σπερματέγχυση", καθώς επίσης και την "ομόλογη γονιμοποιήση", η οποία δεν αφήνει "πλεονάζοντα έμβρυα" και δεν συνδέεται με την "επιλεκτική μείωση των εμβρύων" μέσα στην μήτρα.

Τέταρτον. Από το προηγούμενο φαίνεται ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα, από ορθοδόξου πλευράς, ως προς την εξωσωματική γονιμοποίηση. Με την μέθοδο της ιατρικώς υποβοηθούμενης ανθρώπινης αναπαραγωγής γονιμοποιούνται πολλά ωάρια και δημιουργούνται πολλά έμβρυα. Από αυτά μερικά εμφυτεύονται στην μήτρα της μητέρας και τα υπόλοιπα ή διατηρούνται κατεψυγμένα σε ειδικές Τράπεζες, για να χορηγηθούν σε άλλες μητέρες που επιθυμούν την απόκτηση παιδιού, ή χρησιμοποιούνται σε ερευνητικούς σκοπούς, ή σκοτώνονται. Επίσης γίνεται "επιλεκτική μείωση των εμβρύων" από αυτά που έχουν εμφυτευθή στην μήτρα. Πέραν τούτων ενεδρεύει ο κίνδυνος της ευγονικής, ήτοι της επιλογής των καλυτέρων γονιμοποιηθέντων ωαρίων και η περίπτωση επιλογής φύλου. Όλα αυτά δεν μπορούν να υιοθετηθούν από την ορθόδοξη θεολογία.

Πέμπτον. Για την τεχνική παρέμβαση στην γονιμότητα (εκτρώσεις) η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αρνητική. Το σημείο αυτό θα το δούμε πιο κάτω. Επίσης, ο προγεννητικός έλεγχος επιλύει μερικά προβλήματα, αλλά δημιουργεί και θεολογικά και ηθικά διλήμματα, αφού στην ανίχνευση μερικών ασθενειών δεν μπορεί να γίνη, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, θεραπεία (γίνονται μερικές ενδομήτριες επεμβάσεις), οπότε στις περισσότερες των περιπτώσεων ο προγεννητικός έλεγχος οδηγεί το ανδρόγυνο στην έκτρωση, που δεν γίνεται αποδεκτή από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Εξαιρούνται οι περιπτώσεις εκείνες που με τον προγεννητικό έλεγχο οι επιστήμονες προετοιμάζονται για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα μετά την γέννηση του παιδιού.

Έκτον. Ο άνθρωπος όταν αντιμετωπίζη τέτοιες περιπτώσεις δεν μπορεί να αποστασιοποιηθή από τον βασικό σκοπό του, όπως καθορίζεται από την Εκκλησία, που είναι να πορευθή από το κατ' εικόνα στο καθ' ομοίωση, δηλαδή στην θέωση. Κανένα ανθρώπινο επίτευγμα, καμμιά ανθρώπινη ευτυχία δεν μπορεί να υποκαταστήση και να αντικαταστήση αυτόν τον βαθύτερο σκοπό του ανθρώπου».

...............................................................................................................................

«Στο θέμα της ιατρικής υποβοήθησης στην ανθρώπινη αναπαραγωγή η Εκκλησία στηριζόμενη κυρίως στην θεολογία της και την ποιμαντική της πείρα θα ήθελε να επισημάνη με συντομία τα εξής σημεία.

1. Ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο και τον άνθρωπο ο οποίος είναι το τελειότερο δημιούργημά Του και ενώνει με την ύπαρξή του τον αισθητό και νοητό κόσμο. Ο βαθύς σκοπός του ανθρώπου είναι να οδηγηθή από το κατ' εικόνα στο καθ΄ομοίωση, να φθάση δηλαδή στην θέωση και τον αγιασμό. Με τον απώτερο αυτόν σκοπό ο άνθρωπος εργάζεται, αναπτύσσει οικογένεια, καλλιεργεί τις τέχνες και την επιστήμη, διοργανώνει τις κοινωνίες.

2. Η σύλληψη ενός ανθρώπου δεν είναι έργο της φύσεως, αλλά της δημιουργικής ενεργείας του Θεού, γι' αυτό κάθε φορά που συλλαμβάνεται ένας άνθρωπος εκπληρώνεται η εντολή του Θεού που δόθηκε στο πρώτο ανδρόγυνο, τον Αδάμ και την Εύα: "αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και κατακυριεύσατε την γην". Αυτή η σύλληψη γίνεται με την ενέργεια του Θεού μέσα από τις φυσικές δυνάμεις που υπάρχουν στο ανδρόγυνο και τις οποίες έδωσε ο Θεός. Το ανδρόγυνο αισθάνεται ότι το παιδί είναι δώρο του Θεού σε αυτό και αισθάνεται ιδιαίτερη ευθύνη, παράλληλα δε, επειδή ο σκοπός του ανδρογύνου είναι υψηλότερος, γι' αυτό δεν αισθάνεται ότι η φυσική ατεκνία είναι αναπηρία που του στερεί  νόημα και σκοπό από την ζωή του.

3. Η επιθυμία του ανδρογύνου να αποκτήση παιδιά, όταν υπάρχη πρόβλημα στην φυσική σύλληψη, είναι αποδεκτή από την Εκκλησία, όταν γίνεται μέσα στα πλαίσια που εντοπίσαμε προηγουμένως, ότι δηλαδή δεν πρέπει να αισθάνεται αυτή την επιθυμία ως αυτοσκοπό, καθώς επίσης δεν πρέπει να εκλαμβάνη την έλλειψη του παιδιού ως έλλειψη προσωπικού νοήματος και υπάρξεως.

4. Η σύγχρονη επιστήμη βοηθά αποτελεσματικά το ανδρόγυνο να αποκτήση παιδί, όταν υπάρχουν δυσκολίες, και αυτά τα επιστημονικά επιτεύγματα δίνουν ελπίδα σε άτεκνους συζύγους. Η ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή, γίνεται με πολλές παραλλαγές, οι οποίες δημιουργούν πολλά ηθικά, κοινωνικά, νομικά και θεολογικά προβλήματα, τα οποία είναι ανάλογα με τις παραδόσεις κάθε λαού. Αυτά τα προβλήματα προσπαθεί να αντιμετωπίσει ο νομοθέτης, γι' αυτό σε διάφορα Κράτη δεν υπάρχει μια ενιαία κατεύθυνση, που σημαίνει ότι ο νομοθέτης αλλού είναι αυστηρός και αλλού ελαστικός. Επικρατεί μια γενική γραμμή σύμφωνα με την οποία ο νόμος πρέπει να εναρμονίζη εξισορροπητικά τις κοινές παραδεδομένες αρχές σε μια χώρα με τα ατομικά ανθρώπινα διακιώματα. Στην Ελλάδα ψηφίσθηκε πρόσφατα νόμος που ρυθμίζει τα προβλήματα που έχουν σχέση με την ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή, ο οποίος νόμος θεωρείται από πολλούς ως ελαστικός και φιλελεύθερος.

5. Η Εκκλησία, επειδή ασκεί ποιμαντική στα μέλη της είναι υποχρεωμένη να λάβη μια συγκεκριμένη θέση. Εκείνο που μπορεί γενικά η Εκκλησία να υπογραμμίση είναι ότι αποδέχεται την ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή, όπου είναι δυνατόν να εφαρμοσθή, με την προϋπόθεση ότι θα πρόκειται για τη λεγόμενη "ομόλογη γονιμοποίηση" (γενετικό υλικό από το ίδιο το ανδρόγυνο) που δεν αφήνει τα λεγόμενα "πλεονάζοντα έμβρυα". Διάφορες περιπτώσεις που αναφύονται τις αντιμετωπίζουν οι πνευματικοί πατέρες μέσα στα πλαίσια της ορθοδόξου ποιμαντικής και της εξατομικευμένης αγωγής.

6. Η Εκκλησία δεν έχει αρμοδιότητα για τους ανθρώπους που δεν είναι μέλη της, για τους οποίους αρμόδια να ενδιαφερθή είναι η Πολιτεία, χωρίς όμως να προσβάλλωνται τα γενικότερα κοινά ήθη και να καταργούνται οι ανθρωπιστικές αρχές. Επίσης, η Εκκλησία θεραπεύει, με την μετάνοια, τα τυχόν ατοπήματα των μελών της, που διαπράττονται μέσα στα πλαίσια της ελευθερίας τους, την οποία σέβεται. Γενικά, η Εκκλησία υποδεικνύει το δέον, αλλά θεραπεύει ποιμαντικά και τις αδυναμίες των μελών της, όταν για διάφορους λόγους, αφ' ενός μεν δεν μπορούν να τηρήσουν την διδασκαλία της, αφ' ετέρου δε μετανοούν ειλικρινά.

7. Οι άτεκνοι σύζυγοι που δεν μπορούν να αντέξουν την ατεκνία μπορούν να υιοθετήσουν βρέφη και παιδιά, τα οποία είναι ορφανά και εγκαταλελειμμένα, συμβάλλοντας κατ' αυτόν τον τρόπο, με την αγάπη τους στην λύση πολλών κοινωνικών προβλημάτων και την βοήθεια στα παιδιά που είναι εγκαταλελειμμένα, να βρουν νόημα και σκοπό ατην ζωή τους.

8. Πέρα από αυτά η Εκκλησία βλέπει το όλο θέμα της ανθρώπινης αναπαραγωγής μέσα από μια άλλη οπτική γωνία. Δηλαδή, αν και η απόκτηση παιδιών είναι δώρο Θεού και ευλογία για τα ανδρόγυνα, εν τούτοις το ενδιαφέρον του χριστιανικού ανδρογύνου πρέπει να εστιασθή σε ένα μεγαλύτερο γεγονός, που είναι η δική του πνευματική τελείωση, αλλά και η καλή ανατροφή και η κατά Χριστόν προκοπή και ανάπτυξη των παιδιών, που θα γεννηθούν, ώστε να είναι σε θέση να πουν κάποια μέρα στον Χριστό: "ιδού εγώ και τα παιδιά μοι έδωκας"».


(Απο το βιβλίο: "Βιοηθική και βιοθεολογία, Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεου")

Εύρεση

Δημοφιλή Θέματα (Α-Ω)

αγάπη (607) Αγάπη Θεού (348) αγάπη σε Θεό (248) αγάπη σε Χριστό (167) άγγελοι (69) Αγγλικανισμός (1) Αγία Γραφή (231) Αγιασμός (10) Άγιο Πνεύμα (98) Άγιο Φως (1) άγιοι (179) άγιος (198) αγνότητα (42) άγχος (36) αγώνας (105) αγώνας πνευματικός (275) αδικία (6) Αθανασία (7) Αθανάσιος ο Μέγας (4) αθεΐα (128) αιρέσει (1) αιρέσεις (363) αιωνιότητα (15) ακηδία (4) ακτημοσὐνη (14) αλήθεια (119) αμαρτία (345) Αμβρόσιος άγιος (3) άμφια (1) Αμφιλόχιος της Πάτμου (4) Ανάληψη Χριστού (4) Ανάσταση (146) ανασταση νεκρών (31) ανθρώπινες σχέσεις (324) άνθρωπος (304) αντίχριστος (11) Αντώνιος, Μέγας (5) αξιώματα (15) απἀθεια (5) απελπισία (11) απιστία (21) απληστία (5) απλότητα (16) αποκάλυψη (8) απόκρυφα (17) Απολογητικά Θέματα (1) αργολογία (3) αρετή (201) Αρσένιος Όσιος (5) ασθένεια (110) άσκηση (63) αστρολογία (2) Αυγουστίνος άγιος (3) αυταπάρνηση (31) αυτεξούσιο (2) αυτογνωσία (149) αυτοθυσἰα (26) αυτοκτονία (10) αχαριστία (6) Β Παρουσία (10) Β' Παρουσία (11) βάπτιση (17) βάπτισμα (32) Βαρβάρα αγία (1) Βαρσανουφίου Οσίου (31) Βασιλεία Θεού (34) Βασίλειος ο Μέγας (32) Βελιμίροβιτς Νικόλαος Άγιος (42) βία (4) βιβλίο (31) βιοηθική (10) βίος (1) Βουδδισμός (5) γαλήνη (2) γάμος (125) Γένεση (5) Γέννηση Κυρίου (14) Γεροντικόν (195) Γερόντισσα Γαβριηλία (1) Γεώργιος Άγιος (1) γηρατειά (11) γιόγκα (4) γλώσσα (64) γνώση (26) Γνωστικισμός (3) γονείς (134) Γρηγόριος Νεοκαισαρείας άγιος (1) Γρηγόριος Νύσσης Άγιος (2) Γρηγόριος ο Θεολόγος (20) Γρηγόριος ο Παλαμάς όσιος (10) γυναίκα (37) δάκρυα (58) δάσκαλος (24) Δεύτερη Παρουσία (29) Δημήτριος Άγιος (1) Δημιουργία (62) διάβολος (235) Διάδοχος Φωτικής όσιος (13) διαίσθηση (1) διακονία (4) διάκριση (148) διάλογος (5) δικαιο (4) δικαιοσύνη (39) Διονύσιος Αρεοπαγίτης Άγιος (2) Διονύσιος Κορίνθου άγιος (1) Δογματικα Θέματα (205) Δογματική Τρεμπέλα (1) δύναμη (71) Δωρόθεος αββάς (10) εγκράτεια (20) εγωισμός (250) εικόνες (34) Ειρηναίος Λουγδούνου άγιος (4) ειρήνη (56) εκκλησία (240) Εκκλησιαστική Ιστορία (24) Εκκλησιαστική περιουσία (3) έκτρωση (5) έλεγχος (17) ελεημοσύνη (115) ελευθερία (62) Ελλάδα (19) ελπίδα (61) εμπιστοσὐνη (59) εντολές (13) Εξαήμερος (2) εξέλιξης θεωρία (16) Εξομολόγηση (168) εξωγήινοι (13) εξωσωματική γονιμοποίηση (5) Εορτή (3) επάγγελμα (17) επιείκεια (2) επιμονἠ (52) επιστήμη (108) εργασία (80) Ερμηνεία Αγίας Γραφής (186) έρωτας (19) έρωτας θείος (9) εσωστρέφεια (1) Ευαγγέλια (195) Ευαγγέλιο Ιωάννη Ερμηνεία (33) Ευαγγελισμός (2) ευγένεια (16) ευγνωμοσὐνη (42) ευλογία (5) Ευμένιος Όσιος γέροντας (7) ευσπλαχνία (34) ευτυχία (65) ευχαριστία (54) Εφραίμ Άγιος Νέας Μάκρης (1) Εφραίμ Κατουνακιώτης Όσιος (42) Εφραίμ ο Σύρος όσιος (6) εχεμύθεια (1) ζήλεια (15) ζώα (46) ζωή (40) ηθική (14) ησυχία (32) θάνατος (310) θάρρος (100) θαύμα (260) θέατρο (5) Θεία Κοινωνία (179) Θεία Λειτουργία (130) θεία Πρόνοια (14) θἐλημα (57) θέληση (38) θεογνωσία (2) Θεόδωρος Στουδίτης όσιος (36) θεολογία (29) Θεός (333) Θεοφάνεια (6) Θεοφάνους Εγκλείστου Αγίου (6) θέωση (6) θλίψεις (282) θρησκείες (43) θυμός (100) Ιάκωβος Αδελφόθεος Άγιος (1) Ιάκωβος Τσαλίκης Όσιος (15) ιατρική (13) Ιγνάτιος Θεοφόρος (9) Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ Άγιος (7) ιεραποστολή (49) ιερέας (177) ιερωσύνη (17) Ινδουισμός (14) Ιουδαίοι (1) Ιουλιανός Παραβάτης (2) Ιουστίνος άγιος (3) Ιουστίνος Πόποβιτς Άγιος (64) Ιππόλυτος άγιος (1) Ισαάκ ο Σύρος (5) Ισίδωρος Πηλουσιώτης όσιος (36) Ισλάμ (11) Ιστορία Ελληνική (12) Ιστορία Παγκόσμια (16) Ιστορικότης Χριστού (1) Ιωάννης Δαμασκηνός Άγιος (1) Ιωάννης Θεολόγος (3) Ιωάννης Κροστάνδης (331) Ιωάννης Χρυσόστομος (401) Ιωσήφ Ησυχαστής Άγιος (7) Καινή Διαθήκη Ερμηνεία (139) Καινή Διαθήκη κριτικό κείμενο NestleAland (5) Κανόνες Εκκλησίας (4) καρδιά (120) Κασσιανός Όσιος (4) κατάκριση (132) καταναλωτισμός (8) Κατηχητικό (4) καύση νεκρών (1) κενοδοξία (14) κήρυγμα (53) Κίνητρα (3) Κλήμης Αλεξανδρέας (1) Κλήμης Ρώμης άγιος (1) Κλίμακα (6) κλοπή (5) Κοίμησις Θεοτόκου (26) κοινωνία (167) κόλαση (50) Κόντογλου Φώτης (4) Κοσμάς Αιτωλός Άγιος (2) Κουάκεροι (1) ΚράτοςΕκκλησία (1) Κρίσις Μέλλουσα (49) Κυπριανός άγιος (1) Κύριλλος Άγιος (1) Κωνσταντίνος Άγιος (2) Λατρεία Θεία (75) λείψανα (9) λογική (1) λογισμοί (117) λόγος Θεού (22) Λουκάς Ευαγγελιστής Άγιος (1) Λουκάς Κριμαίας Άγιος (12) λύπη (60) μαγεία (19) μακροθυμία (5) Μανιχαϊσμός (1) Μάξιμος Ομολογητής (15) Μαρία Αιγυπτία Αγία (2) Μαρκίων αιρετικός (1) μάρτυρες (24) μεγαλοσὐνη (7) Μεθοδιστές (1) μελέτη (59) μετά θάνατον (44) μετά θάνατον ζωή (103) Μεταμόρφωση (11) μετάνοια (372) Μετάσταση (1) μετάφραση (13) Μετενσάρκωση (8) μητέρα (56) Μητροπολίτης Σουρόζ Αντώνιος (3) μίσος (12) ΜΜΕ (4) μνημόσυνα (9) μοναξιά (20) μοναχισμός (115) Μορμόνοι (1) μόρφωση (20) μουσική (8) Ναός (17) ναρκωτικά (4) Νέα ΕποχήNew Age (1) Νεκτάριος άγιος (27) νέοι (27) νεοπαγανισμός (11) νηστεία (67) νήψη (2) Νικηφόρος ο Λεπρός Άγιος (3) Νικόδημος Αγιορείτης Άγιος (3) Νικόλαος Άγιος (8) Νικόλαος Καβάσιλας Άγιος (3) Νικόλαος Πλανάς Άγιος (1) νους (55) οικονομία (2) Οικουμενισμός (4) ομολογία (3) ομορφιά (17) ομοφυλοφιλία (2) όνειρα (35) οραμα (25) οράματα (33) οργή (2) ορθοδο (1) Ορθοδοξία (295) όρκος (1) πάθη (270) πάθος (38) παιδεία (24) παιδιά (138) Παΐσιος Όσιος (381) Παλαιά Διαθήκη (7) Παλαιά Διαθήκη Ερμηνεία (10) παλαιοημερολογίτες (17) Παναγία (336) Παπαδόπουλος Στυλιανός (3) παράδειγμα (38) Παράδεισος (113) Παράδοση Ιερά (9) Παρασκευή Αγία (1) Παρθένιος ο Χίος Όσιος (2) Πάσχα (23) πατήρ Νικόλαος Πουλάδας (21) πατρίδα (9) Πατρολογία (19) Παύλος Απόστολος (4) πειρασμοί (28) Πεντηκοστή (12) περιέργεια (3) Πέτρος Απόστολος (1) πίστη (548) πλησἰον (69) πλούτος (75) Πνευματικές Νουθεσίες (93) πνευματική ζωή (279) πνευματικός πατέρας (121) πνευματισμός (10) ποίηση (21) πόλεμος (29) πολιτική (25) πολιτισμός (9) Πορφύριος Όσιος (273) πραότητα (7) προθυμἰα (28) Πρόνοια (5) Πρόνοια Θεία (91) προορισμός (16) προσευχή (816) προσοχή (51) προσπἀθεια (139) προτεσταντισμός (29) προφητείες (15) ραθυμία (18) Ρωμαιοκαθολικισμός (36) Σάββας Καλύμνου Άγιος (1) Σαρακοστή (12) σεβασμός (28) Σεραφείμ του Σαρώφ Όσιος (12) Σιλουανός Άγιος (3) σιωπή (14) σοφία (54) Σπυρίδων Άγιος (2) σταθερότητα (2) Σταυρός (86) Σταυροφορίες (4) Σταύρωση (53) συγχώρηση (97) συκοφαντία (3) Συμεών Νέος Θεολόγος όσιος (88) συμπὀνια (24) συναξάρι (2) συνείδηση (27) σχίσμα (34) σώμα (49) σωτηρία (57) Σωφρόνιος του Έσσεξ Άγιος (37) τάματα (2) ταπεινοφροσύνη (271) ταπείνωση (197) Τέλος Κόσμου (4) Τερτυλλιανός (1) Τεσσαρακοστή Μεγάλη (6) τέχνη (1) τιμωρία (21) Τριάδα Αγία (35) τύχη (2) υγεία (8) υλικά αγαθά (43) υπακοή (130) Υπαπαντή (2) υπαρξιακά (73) υπερηφἀνεια (55) υποκρισία (27) υπομονή (230) φανατισμός (5) φαντασία (5) φαντάσματα (3) φιλαργυρἰα (9) φιλαυτἰα (11) φιλία (31) φιλοσοφία (23) Φλωρόφσκυ Γεώργιος (3) φόβος (55) φὀβος Θεοὐ (26) φύση (1) φως (47) Φώτιος άγιος (1) χαρά (124) Χαράλαμπος Άγιος (1) χάρις θεία (122) χαρίσματα (39) Χειρόγραφα Καινής Διαθήκης (1) Χριστιανισμός (21) χριστιανός (101) Χριστός (366) Χριστούγεννα (70) χρόνος (36) ψαλμωδία (7) ψεύδος (24) ψυχαγωγία (10) ψυχή (278) ψυχολογία (25)