Η αγία μας Εκκλησία μας εκάλεσε σήμερα να μεταβούμε νοερώς στο άγιο Σπήλαιο της Βηθλεέμ και εκεί να προσκυνήσουμε τον Κύριο και Θεό μας, τον πτωχεύσαντα και σαρκωθέντα για εμάς και για την σωτηρία μας, μαζί με τους Ποιμένες και τους εξ ανατολών Μάγους, και να ψάλουμε και εμείς με των Αγγέλων τον ύμνο· «δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία». Και όντως εκεί ήμασταν και εμείς απόψε, στην αγία Βηθλεέμ, και βλέπαμε αυτό το μυστήριο το ξένο, το ανερμήνευτο, το παράδοξο, πώς ο άναρχος Θεός άρχεται, και πώς ο αχώρητος Θεός χωρείται, και όλα αυτά για την σωτηρία μας.
Και έτσι η ψυχή μας ήταν γεμάτη ευγνωμοσύνη. Και διερωτώμεθα, τι άραγε μπορούμε να κάνουμε στην ζωή μας για να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας προς τον σαρκωθέντα Θεό; Και σαν απάντηση δινόταν το εξής: Εκείνο το δώρο που θέλει από εμάς ο νηπιάσας Θεός είναι να τον δεχθούμε και εμείς μέσα στην καρδιά μας και να τον ανακλίνουμε και να τον αναπαύσουμε εκεί. Και η καρδιά του κάθε ενός από εμάς να γίνει μία ευλογημένη και αγία φάτνη. Τι ωραίο πράγμα να είναι πάντοτε η καρδιά μας μία φάτνη, στην οποία ο Ιησούς Χριστός θα αναπαύεται!
Και πώς μπορεί να γίνει η καρδιά μας μία φάτνη, για να αναπαύεται ο Ιησούς Χριστός;
Πρώτον, δια της πίστεως. Η πίστη φέρνει τον Χριστό στην καρδιά μας. Είναι η πρώτη και βασική προϋπόθεση, για να κατοικεί ο Χριστός μέσα στην καρδιά μας.
Δεύτερον, η μετάνοια. Εάν ζούμε μέσα στα πάθη μας και τα θελήματά μας, παραβαίνοντας τις άγιες εντολές του Χριστού, και είμαστε γεμάτοι αμαρτίες, πώς μπορεί να κατοικεί ο Χριστός μέσα στην καρδιά μας, έστω και εάν έχουμε πίστη; Γι’ αυτό χρειάζεται και η μετάνοια και η κάθαρση με τα δάκρυα της μετανοίας και με τον αγώνα της μετανοίας της καρδιάς μας από την αμαρτία, και από τα πάθη, και από τις παραβάσεις του αγίου θελήματος του Θεού. Και τότε ο Ιησούς Χριστός αναπαύεται στην καρδιά μας.
Τρίτον, χρειάζονται τα μυστήρια της Εκκλησίας. Με τα μυστήρια της Εκκλησίας ο Θεάνθρωπος Χριστός ενώνεται μαζί μας, κατοικεί μέσα μας, όπως λέμε και σε μία ωραία ευχή της θείας Λειτουργίας: Να έχουμε, λέει, «τον Χριστόν κατοικούντα εν ταις καρδίαις ημών» και να είμαστε «ναός του Παναγίου και προσκυνητού Πνεύματος».
Και τέταρτο και τελευταίο – και αυτό πολύ σπουδαίο, όπως τα άλλα – η αδιάλειπτη προσευχή. Διότι, ας πούμε ότι πιστεύουμε, ας πούμε ότι μετανοούμε, ας πούμε ότι κοινωνούμε. Εάν όμως δεν έχουμε και την αδιάλειπτη προσευχή και λησμονούμε τον Χριστό, πώς θα κατοικεί ο Χριστός μέσα στην καρδιά μας; Γι’ αυτό οι άγιοι Πατέρες θεώρησαν και αυτή την προϋπόθεση της αδιάλειπτης προσευχής και μνήμης του Θεού ως ένα αναγκαιότατο, απαραίτητο όρο, χωρίς τον οποίο ο Χριστός δεν κατοικεί μόνιμα στην καρδιά μας. Και αυτή η προσευχή η αδιάλειπτη είναι ως γνωστόν το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με τον αμαρτωλόν». Με αυτή την προσευχή, εφόσον υπάρχουν και οι άλλες προϋποθέσεις που είπαμε, κατοικεί ο Χριστός μέσα στην καρδιά μας.
Να, λοιπόν, τέσσερα μέσα, βασικά, αναγκαία, με τα οποία ο Ιησούς Χριστός θα κατοικεί μέσα στην καρδιά μας. Ας αγωνισθούμε, αδελφοί μου, να εφαρμόζουμε αυτά τα μέσα, να τα επιδιώκουμε καθημερινά, για να μπορούμε να έχουμε τον Χριστό αναπαυόμενο στην καρδιά μας, και έτσι να έχουμε και την ειρήνη Του και την Χάρη Του και τον φωτισμό Του και την ευλογία Του.
Μεγάλο πράγμα είναι το άγιο Σπήλαιο της Βηθλεέμ. Όσοι αξιωθήκαμε και πήγαμε και προσκυνήσαμε εκεί, αισθανθήκαμε αυτή την μεγάλη Χάρη που έχει. Αλλά μπορώ να σας πω, ότι ανώτερη Χάρη έχει η καρδιά ενός ανθρώπου που θα γίνει ζωντανό σπήλαιο του θείου βρέφους Ιησού Χριστού. Και αυτό έκαναν οι Άγιοι. Οι Άγιοι προσφέρθηκαν στον Χριστό και ο Χριστός κατοίκησε μέσα τους και έγιναν Χριστοφόροι και Θεοφόροι και ανώτεροι από την Φάτνη και το Σπήλαιο της αγίας Βηθλεέμ.
Παρακαλούμε τον Θεάνθρωπο Σωτήρα μας να μας συγχωρήσει, διότι στην ζωή μας κάθε λεπτό τον πικραίνουμε, διότι δεν έχουμε το φιλότιμο, τον πόθο, την ευγνωμοσύνη να αγωνισθούμε όπως πρέπει και να ανταποκριθούμε στην δική Του μεγάλη, απέραντη, ανέκφραστη αγάπη για μας, αλλά πιο πολύ ζούμε μέσα στην φιλαυτία μας και τον εγωισμό μας.
Θυμάστε εκείνη την ωραία ιστορία με τον άγιο Ιερώνυμο; Ασκητής ήταν ο άγιος Ιερώνυμος και συγγραφεύς της αρχαίας Εκκλησίας. Όταν κάποτε αγρυπνούσε στο Σπήλαιο της Βηθλεέμ, του ενεφανίσθη ο Κύριος. Τον ερώτησε τότε ο άγιος Ιερώνυμος: «Τι θέλεις Κύριε να σου δώσω ως δώρο;». Και του απάντησε ο Κύριος: «Τις αμαρτίες σου, να τις συγχωρήσω». Αυτό το δώρο εζήτησε ο Θεάνθρωπος Χριστός από τον Ιερώνυμο, που ήταν δικός Του δούλος πιστός. Αυτό ζητάει και ο Χριστός από μας σήμερα. Την καρδιά μας ζητάει, τις αμαρτίες μας για να τις συγχωρήσει, και την απόφασή μας να αρχίσουμε μία νέα ζωή.
Ζούμε σε ένα κόσμο γεμάτο σύγχυση. Όμως μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο που έχει τόση σύγχυση, τόση αβεβαιότητα, τόσο άγχος, τόση ανασφάλεια, που όλα είναι τόσο ρευστά και τόσο μάταια, αυτός ο οποίος έχει τον Χριστό μέσα του έχει ασφάλεια, έχει ειρήνη, έχει βεβαιότητα, είναι ήδη μπολιασμένος μέσα στον Θεό και μέσα στην αιωνιότητα του Θεού.
Με αυτές τις σκέψεις ταπεινά εύχομαι σε όλους τους πατέρες και αδελφούς της Μονής, αλλά και στους λαϊκούς αδελφούς, οι οποίοι ήλθαν να συνεορτάσουμε και να προσκυνήσουν και αυτοί τα άγια αυτά σκηνώματα, να δώσει ο Κύριος την Χάρη Του πλούσια, ώστε από σήμερα, από τώρα να αρχίσουμε έναν πιο εντατικό αγώνα, για να έχουμε τον Χριστό κατοικούντα μέσα στις καρδιές μας.
Αρχιμανδρίτης Γεώργιος Καψάνης (†), 1986
(από το βιβλίο: Αρχιμανδρίτου Γεωργίου, "Ομιλίες σε ακίνητες Δεσποτικές και Θεομητορικές Εορτές", εκδ. Ι.Μ. Οσίου Γρηγορίου, Άγιον Όρος 2015, σ. 63)