«Άλλο σύστημα ερμηνείας του πρώτου κεφαλαίου της Γένεσης είναι το ιστορικοθεολογικό, κατά το οποίο ο ιερός συγγραφέας του κεφαλαίου αυτού, χωρίς να ενδιαφέρεται για καθαρά επιστημονικούς σκοπούς και για την εξακρίβωση δευτερευουσών αιτιών, για τις οποίες ασχολείται η σύγχρονη επιστήμη, ζητά με μορφή καθαρά δημώδη (=λαϊκή), ώστε να καθίσταται αντιληπτός στους αναγνώστες του, να παρουσιάσει σε αυτούς την Πρώτη αιτία του παντός για σκοπούς καθαρά θρησκευτικούς, μη εκτρεπόμενος σε συλλήψεις της φαντασίας, αλλά εκθέτοντας γεγονότα της δημιουργίας πραγματικά και μη πλέκοντας μαζί με την έκθεση αυτών οποιουσδήποτε μύθους.
Ο συγγραφέας της Γενέσεως ποιεί έργο, όπως παρατηρούν οι Guibert και Chinchole, όχι επιστήμονα συγχρόνου, που συγγράφει Γεωλογία ή Αστρονομία και εκθέτει υπό το πρίσμα των επιστημών αυτών Κοσμογονία, αλλά το πολύ φιλοσόφου που αναζητά την πρώτη Αιτία του παντός, προ παντός όμως και μάλιστα έργο οικοδομητικό θεολόγου, που σπουδάζει να μας καταστήσει γνωστό, τι ο Θεός, ο αίτιος του παντός, είναι για μας, και τι οφείλουμε να είμαστε για Αυτόν. Μας παρουσιάζει τον Θεό Δημιουργό παντός ό,τι υπάρχει. Επειδή δε στην σύντομη και βραχεία έκθεση της Κοσμογονίας του δεν ήταν δυνατόν να απαριθμήσει όλα όσα δημιουργήθηκαν από αυτόν, εκλέγει μεταξύ τούτων τα σπουδαιότερα και θαυμαστότερα, όσα προκαλούσαν την βαθύτερη εντύπωση σε αυτόν και στους συγχρόνους του και τα οποία περισσότερο από τα υπόλοιπα εμφάνιζαν την παντοδυναμία, την πανσοφία και την άπειρη αγαθότητα του Δημιουργού τους.
Προ παντός η προτίμησή του δείχνεται σε εκείνα τα δημιουργήματα, τα οποία είχαν θεοποιηθεί από διάφορους λαούς, όπως το φως, ο ήλιος, η σελήνη, τα άστρα κλπ., και των οποίων τα είδωλα λατρεύονταν αντί του αληθινού Θεού. Η τάξη, την οποία ακολουθεί στην κατάταξη των επί μέρους έργων της δημιουργίας, είναι λογικότατη για τον ιερό συγγραφέα και τους συγχρόνους του, ενώ οι εκφράσεις, τις οποίες μεταχειρίζεται, και εν γένει η γλώσσα και το ύφος του έχει προσαρμοστεί εξ’ ολοκλήρου προς την γλώσσα και τις γνώσεις της εποχής, έτσι ώστε έχουμε ενώπιόν μας κείμενο θεόπνευστο μεν γενικώς, αλλά δημώδες (=λαϊκό), προσαρμοσμένο προς τις τότε περί φύσεως γνώσεις του λαού και συντεταγμένο έτσι, ώστε να κατανοείται κατά το δυνατόν από όλους.
2. Έτσι βεβαιώνοντας, ότι ο Θεός κατά την πρώτη ημέρα δημιούργησε τον ουρανό και τη γη, θέτει, όπως σωστά παρατηρούν οι δύο μνημονευθέντες συγγραφείς (30), το θεμέλιο κάθε αληθινής θρησκείας, αποδοκιμάζοντας και απαρνούμενος τους μύθους και τις φαντασιώδεις συλλήψεις του εθνικού κόσμου. Παρουσίαζει παρόλ’ αυτά τον Δημιουργό να εργάζεται όπως οι άνθρωποι και τον όρο «ημέρα» εκλαμβάνει με την συνηθισμένη έννοια, είτε με τη σημασία της φυσικής ημέρας, δηλαδή του χρόνου του φωτός σε αντίθεση με το διαδεχόμενο αυτό σκοτάδι, είτε με τη σημασία της πολιτικής ημέρας, δηλαδή του κύκλου των 24 ωρών, που περιλαμβάνει μαζί με την ημέρα και τη νύχτα και εκτείνεται από το ένα πρωί μέχρι τις αρχές του άλλου πρωινού.
Η αναφορά της εσπέρας και του πρωινού («και εγένετο εσπέρα και εγένετο πρωΐ ημέρα μία…») γίνεται, διότι ο συγγραφέας θέλει να εξάρει τον αριθμό των ημερών έξι, στην οποίες ολοκληρώνεται το έργο της δημιουργίας, η όλη δε περιγραφή αποσκοπεί στην διάκριση της εβδόμης ημέρας, ως ημέρας που ευλογήθηκε από το Θεό και ημέρας που καθαγιάστηκε από αυτόν για ανάπαυση και λατρεία του (31). Επακολουθεί δημιουργία του φωτός με την θεία προσταγή Γενηθήτω φως, και το επιφανέν ευθύς μεγαλοπρεπές και λαμπρό έργο, που διασκόρπισε το πάνω στο αρχέγονο χάος απλωμένο πυκνό σκοτάδι, δείχνει με τις δύο λέξεις «και εγένετο φως» την παντοδυναμία του Δημιουργού.
Κατ’ επανάληψιν σχεδόν μετά το πέρας του δημιουργικού έργου κάθε μέρας επαναλαμβάνεται σαν κάποια επωδός «Και είδεν ο Θεός ότι καλόν», και με αυτό κατακρίνεται η πλάνη που επικρατούσε σε κάποιους από τους εθνικούς για ύπαρξη δύο αρχών που ανταγωνίζονται μεταξύ τους, του αγαθού δηλαδή Θεού και του κακού δημιουργού. Για τον Μωϋσή δεν υπάρχει παρά ένας και μόνος δημιουργός και όλα όσα έκανε, είναι καλά λίαν.
3. Κάνει έπειτα λόγο για την κατά την δεύτερη ημέρα δημιουργία του στερεώματος. Χρησιμοποιεί και πάλι την γλώσσα αυτών που φαίνονται και των παρομοιώσεων. Όπως λοιπόν αλλού στον ρβ ψαλμό παρουσιάζεται ο Θεός «εκτείνων τον ουρανόν ωσεί δέρριν», δηλαδή σαν δερμάτινη σκηνή, έτσι και εδώ το υπεράνω ημων εκτεινόμενο διάστημα, όπου κινούνται ο ήλιος, η σελήνη και τα υπόλοιπα ουράνια σώματα, φαίνεται με κάποια οπτική πλάνη, ως ένας τεράστιος και απειρομεγέθης θόλος, πάνω στον οποίο φαίνονται σαν καρφωμένα τα άστρα. Έτσι κάπως φαντάζονταν οι σύγχρονοι του ιερού συγγραφέα τον ουρανό και με τις ατελείς τους αστρονομικές γνώσεις συμμορφούμενος και την οικεία με την ακίνδυνη αυτή άγνοια γλώσσα χρησιμοποιώντας ο ιερός συγγραφέας της βιβλικής κοσμογονίας μιλά για στερέωμα. Πώς αλλιώς θα γινόταν καταληπτός από αυτούς; Και εδώ πάλι ήθελε να πει σε αυτούς, ότι ο Θεός είναι ο δημιουργός του μεγαλοπρεπούς αυτού θεάματος, το οποίο εκτείνεται από πάνω μας. Άφηνε δε στους επιστήμονες του μέλλοντος την φροντίδα να ανακαλύψουν την πραγματικότητα του ενάστρου διαστήματος και να διακρίνουν αυτήν από την φαινομενική και επιπόλαιη εικόνα του.
4. Την τρίτη ημέρα της δημιουργίας έχουμε την συγκέντρωση των υδάτων σε θάλασσες και ωκεανούς και την εμφάνιση των ηπείρων. Ενδεικνυόταν ο ιερός συγγραφέας να παρουσιάσει τον μέγα Δημιουργό ποιητή και κύριο των δύο αυτών στοιχείων και τμημάτων του πλανήτη μας, εφόσον ο εθνικός κόσμος είχε θεοποιήσει την γη και τον ωκεανό και οι θεογονίες τόσο οι ασσυροβαβυλωνιακές, όσο και οι της Φοινίκης και αυτών των Ελλήνων, ακόμη και των Ορφικών, από αυτά θεωρούσαν ότι προήλθαν και γενεαλογούνταν οι θεοί τους. Τονίζει ακόμη ο ιερός συγγραφέας, ότι κατά το πρόσταγμα του Θεού η γη εξήγαγε βοτάνη χόρτου και δένδρον κάρπιμον, και κατά το ίδιο θείο πρόσταγμα τα διάφορα αυτά είδη της ποώδους και ξυλώδους βλάστησης παρήγαγαν το καθένα σπέρμα καθ’ ομοιότητα που είχε μέσα του την μυστηριώδη αυτή δύναμη της αναπαραγωγής και αναβλάστησης. Εάν στα διάφορα ειδωλολατρικά μυστήρια θεοποιήθηκε η αναπαραγωγική αυτή δύναμη, που κατά την άνοιξη αφύπνιζε σαν από κάποιο λήθαργο την κατά τον χειμώνα σε πλήρη μαρασμό περιελθούσα φυτική ζωή, και παρουσιάστηκε σαν θεότητα που συνήλθε από κάποιο πάθημα και θριάμβευσε, ο ιερός συγγραφέας παρουσιάζει με περισσή απλότητα, σαφήνεια και ζωηρότητα τον Θεό αίτιο και δημιουργό αυτής. Εάν η φυτική ζωή, και έπειτα και τα πλήθη των ιχθύων και των ερπετών και των πτηνών και των ζώων υφίστανται και διαρκώς ανανεώνονται, αυτό γίνεται, διότι ο Θεός το θέλησε και διότι το παντοδύναμο πρόσταγμα του Θεού διατηρεί ακατάβλητη και ανεξάντλητη την ισχύ του.
5. Έτσι κατά το πρώτο τριήμερο της δημιουργίας ο Θεός προχωρεί σε διαχωρισμούς, οι οποίοι καταλήγουν στη σύσταση μεγάλων τμημάτων του κόσμου, όπως λέει ο Hauret (32)· δηλαδή στο διαχωρισμό του φωτός από το σκότος, από τον οποίο προήλθε η διαδοχή της ημέρας και της νύχτας (Γενεσ. α 3-5), τον μέσω του στερεώματος διαχωρισμό των δύο ωκεανών, των υδάτων δηλαδή των υπεράνω της ατμόσφαιρας και των κάτωθεν αυτής (Γενεσ. α 6-8)· και τον τρίτο διαχωρισμό, χάρις στον οποίο τα ύδατα τα υποκάτω του ουρανού αφού μαζεύτηκαν απετέλεσαν τις θάλασσες, και εμφανίστηκε στη συνέχεια η ξηρά (Γενεσ. α 9-10).
Επακολουθεί ήδη το δεύτερο τριήμερο.
Η τέταρτη λοιπόν ημέρα είναι αντίστοιχη και παράλληλη με την πρώτη. Όπως λοιπόν σε εκείνην δημιούργησε ο Θεός το φως, έτσι και στην παράλληλη με αυτήν τοποθετεί ο Θεός στο στερέωμα τους φωστήρες του ουρανού, τον ήλιο εις εξουσία της ημέρας και την σελήνην εις εξουσίαν της νυκτός (Γενεσ. α 14-19).
Ομοίως και η πέμπτη ημέρα είναι στο δεύτερο τριήμερο της δημιουργίας παράλληλη με την δεύτερη ημέρα του πρώτου τριημέρου. Στα ύδατα της δεύτερης ημέρας και στο στερέωμα αυτής αντιστοιχούν τα ερπετά ψυχών ζωσών και τα κήτη τα μεγάλα και τα πετεινά του ουρανού της πέμπτης ημέρας (Γενεσ. α 20-23).
Τέλος η έκτη ημέρα, κατά την οποία συμπληρώνεται και η δημιουργία των στην ξηρά έμβιων όντων (Γενεσ. Α 24-31), είναι παράλληλη με την τρίτη ημέρα, κατά την οποία προετοιμάστηκαν οι κατάλληλοι όροι για διαβίωση και εύκολη συντήρηση των υπάρξεων που ζουν στην ξηρά.
Η κατάταξη αυτή, παρατηρεί ο Hauret, μαρτυρεί, ότι ο ιερός συγγραφέας διακρινόταν και ως πνεύμα μεθοδικό, ειθισμένο στο να καθορίζει, να διακρίνει και να κατατάσσει. Επιπλέον κάποιες περίεργες συμπτώσεις δηλώνουν προτίμηση στον συμβολισμό των αριθμών. Ο αριθμός ιδιαίτερα τρία επανέρχεται επιμόνως· 3 είδη φυτών (στίχοι 11-12) τρία είδη φωστήρων (στιχ. 16) τρία έργα καθορισμένα για τα άστρα (στιχ. 14-18) τρεις όμιλοι ζώντων όντων που δημιουργήθηκαν την πέμπτη ημέρα (στιχ 21) τρεις κλάσεις ζώων γήινων (στιχ. 24) τρεις ευλογίες (α 22, β 3).
6. Και κατά την πέμπτη και έκτη ημέρα, όπως είπαμε, το ίδιο πρόσταγμα του Δημιουργού δίνει την ύπαρξη στα κήτη τα μεγάλα και στους όφεις και στα κτήνη και στα θηρία. Έτσι η ζωολατρεία των Αιγυπτίων της οποίας οι Ιουδαίοι υπήρξαν μάρτυρες, και η προς τους όφεις θρησκευτική ευλάβεια άλλων ανατολικών λαών, που συναντάται μέχρι σήμερα σποραδικά, αποκηρύττεται ως ανόητη και μωρά ενώ διακηρύττεται, ότι όλων αυτών και των ζώων και των ερπετών και των πετεινών δημιουργός και κύριος υπήρξε και υπάρχει ο ένας και μόνος αληθινός Θεός.
Ως επισφράγιση όμως της δημιουργίας και ως το αριστούργημα αυτής, εικόνα όντως του δημιουργού, προικισμένος με εξαιρετικά πνευματικά προσόντα, που τον καθιστούν ικανό στο να επιγινώσκει μεν τον Δημιουργόν του και τα θαυμαστά έργα του, να άρχει επίσης ως αντιπρόσωπος αυτού σε όλη την ορατή κτίση και σε ολόκληρο το πλήρωμα της οικουμένης, θα δημιουργόνταν ο άνθρωπος.
7. Τονίζοντας ο ιερός συγγραφέας της Γένεσης την υπεροχή του ανθρώπου σε σχέση με τα άλλα δημιουργήματα παρουσιάζει τον Θεό βουλευόμενον και με συμβούλιο να αποφασίζει όχι μόνο το να δημιουργήσει τον άνθρωπο, αλλά και πως θα δημιουργούσε αυτόν. «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόναν ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν». Ο Θεός όντας λογικός και ελέυθερος σε άπειρο και απολύτως τέλειο βαθμό θα προίκιζε και τον πεπερασμένο άνθρωπο με σχετική λογικότητα και ελευθερία. Ο Θεός γνωρίζει τον εαυτό του. Και ο άνθρωπος ο κατ εικόνα Θεού δημιουργούμενος θα γνώριζε τον εαυτό του. Ο Θεός είναι το ύψιστο αγαθό και το απολύτως Ωραίον και η άκρα μακαριότητα και ο απεριόριστος ωκεανός και η αστείρευτη πηγή της αγάπης. Και ο άνθρωπος προικιζόμενος με καρδιά ικανή να αγαπά και να φλέγεται από τον πόθο του αγαθού, του ωραίου και της ευτυχίας θα έλκεται, εφόσον δεν θα είναι διεστραμμένος από Εκείνον, ο Οποίος και μόνος μπορεί να εκπληρώσει τους πόθους του….
8. Όλα ατά έγιναν σε έξι και μόνο ημέρες. Επακολουθεί η εβδόμη ημέρα, την οποία ο Θεός ευλογεί, διότι σε αυτήν κατέπαυσε από όλα τα δημιουργικά του έργα. Η εβδομαδιαία ανάπαυση, παρατηρούν οι Guibert και Chinchole (33), ανάγεται στην αρχή του κόσμου. Για να εξάρει την σπουδαιότητα αυτής ο Μωϋσής δεν μπορούσε να πράξει κάτι καλύτερο παρά να δείξει τον Θεό τον ίδιο εργαζόμενο έξι ημέρες και αναπαυόμενο την εβδόμη. Χρησιμοποιεί προφανώς ανθρωπομορφισμό, αλλά καθιστά έτσι το περί Σαββάτου παράγγελμα σαφές και ανάγλυφο. Αυτό, εξακολουθούν οι αναφερθέντες συγγραφείς, μάς εξηγεί την διαίρεση της δημιουργίας σε έξι ημέρες.
Ο Μωϋσής δεν εννοεί διόλου, ότι ο Θεός διέθεσε έξι ημέρες 24ωρες για να δημιουργήσει τον κόσμο, αλλά μόνο, ότι δημιούργησε τα πάντα Αυτός και ότι είναι η Πρώτη αιτία των πάντων. Εάν λοιπόν κατένειμε το όλο δημιουργικό έργο σε 6 ημέρες, αποσκοπούσε να εντυπώσει ευκολότερα τη διδασκαλία αυτή στο πνεύμα των συγχρόνων του, καθιερώνοντας συγχρόνως ως ιερό και τον θεσμό του Σαββάτου.
9. «Εν ολίγοις το πρώτο κεφάλαιο της Γενέσεως εμπεριέχει δημώδη ιστορική αφήγηση της δημιουργίας, σελίδα θεολογίας που εμπνεύστηκε από το Θεό, που αποσκοπεί να μας καταστήσει γνωστό τον Θεό, τη φύση του, τα ιδιώματά του, τις σχέσεις του και με τον κόσμο, τον οποίο δημιούργησε, και με τον άνθρωπο, τον οποίο έπλασε βασιλιά της δημιουργίας, καθώς και τα καθήκοντα του ανθρώπου προς τον Θεό. Τα πάντα εκτίθενται με μορφή κατανοητή για τους αναγνώστες κάθε εποχής, σε γλώσσα σύμμορφη προς τα φαινόμενα, προσαρμοσμένα στις αντιλήψεις και τις γνώσεις της εποχής, στο πλαίσιο των έξι ημερών της εβδομάδας, εν όψει της αναπαύσεως του σαββάτου, προορισμένου για τη θεία λατρεία…
Έτσι έχει η ερμηνεία του πρώτου κεφαλαίου της Γενέσεως σύμφωνα με το ιστορικοθεολογικό συστημα και μορφή δημώδη κατά προσαρμογή προς τις σύγχρονες τότε αντιλήψεις για σκοπούς καθαρά οικοδομητικούς, το οποίο σύστημα ενσωματώνει ανμφίβολα πλείστα στοιχεία αλήθειας, όπως εκθέτουν αυτό άριστα οι Guibert και Chinchole.
(Π.Ν. Τρεμπέλα, Απολογητικαί Μελέται τόμος Β σελ. 26-33 εκδ. ο Σωτήρ. Έγινε μικρή αλλαγή της γλώσσας προς τα νέα Ελληνικά, υπογραμμίσεις δικές μας)